In de zandbak van professor Ijstijd
De verschillende gezichten van De X
KUNST 8f CULTUUR
Sthenos
Musica
in Lisse
'Mozes de Musical' gaat aan
besluiteloosheid ten onder
Slagwerk van de bovenste plank
Hobo en sopraan snijden door hart en ziel
chen op
zondag in Scum
R7
I Lieske wint
_J literatuurprijs
brugge Tomas Lieske heeft de
^Vlaams-Nederlandse literatuur
prijs 'de inktaap' gewonnen
voor zijn boek Franklin. Tijdens
een bijeenkomst in het Con
certgebouw van Brugge nam
Lieske de prijs, een olieverf
schilderij van Sebastiaan Brom
ley, in ontvangst. De inktaap is
dé opvolger van de Jonge Gou
den Uil. Deze prijs is verbon-
|den aan het gelijloiamige
laams-Nederlands leesbevor-
ringsproject voor de hoogste
lassen van het voortgezet on-
•rwijs..
Baudolino
vordt verfilmd
MÜnchen De bestseller 'Baudo-
no' van de Italiaanse schrijver
jUmberto Eco wordt verfilmd.
De Münchense filmproducent
Thomas Schuly heeft daarvoor
[plannen in een vergevorderd
Radium, meldde het Duitse
weekblad Focus. Baudolino is
leen avonturenroman die speelt
Kn de tijd van Frederik Barba-
rossa. Voor de rol van Barba-
rossa is Schuly in onderhande-
Iling met de Britse acteur Sean
[Connery. Connery speelde al
[eerder in een film naar een
[boek van Eco, 'In the Name of
the Rose'. Bij die film was Schu
ly ook betrokken.
katwijk Comedy Explosion
treedt op zondag 24 maart op
1in Scum aan de Noordduinse-
weg in Katwijk. Deze succesvol-
Ie Nederlandse formatie stand-
toes Up comedians bestaat uit zön
ÏSte dertig comedians. In de thea-
?n tershow treden steeds weer de
beste comedians van het mo-
ment aan. Kaarten zijn in de
voorverkoop verkrijgbaar in de
Scum, CD-ID en CD-shop
North End en kosten 4 euro per
ituk. De zaal is open vanaf
«^19.00 uur. Aanvang 20.00 uur,
hierna is de deur gesloten.
maandag 4 MAART 2002
Nationale Fossielendag in Naturalis
door Coen Polack
leiden - „Hallo kinderen, ik ben
professor Th. Ijstijd en ik ben
Paleontoloog. Dat betekent dat
ik botten van dinosaurussen op
graaf en onderzoek. Jullie gaan
me vanmiddag helpen met het
opgraven van mammoetbot-
ten." Vijftien geluksvogeltjes zit
ten op hun knieën rond een
enorme zandbak in een tent op
de binnenplaats van Naturalis.
Buiten de tent staat een rij
wachtende kinderen, die een
plaatsje aan de zandbak hopen
te bemachtigen voor de opgra
ving van een uur later. Het was
zondagmiddag Nationale Fos
sielendag in Naturalis en vooral
voor kinderen is er erg veel te
doen.
In de tent van professor Ijstijd
krijgen de jonge onderzoekers
uitleg over de opgraving die ze
gaan doen. Met een kwastje en
een stokje moeten ze stukken
fossiel mammoetbot uit de bak
met donker zand omhoog ha
len. Ijstijd vertelt de kinderen
dat ze vooral niet wild moeten
hakken en scheppen, omdat de
fossielen dan wel eens zouden
kunnen beschadigen. Zodra al
les duidelijk is, blijkt de zandbak
in Naturalis een rijke vindplaats.
„Kijk hier, moet je zien wat een
groot stuk", roept een jongetje
opgewonden door de tent. „Be
heb hem, ik heb hem", gilt een
meisje.
Buiten, op het terrein rond het
museum verloopt een andere
opgraving minder succesvol. De
geografische werkgroep Neder
landse Jeugdbond voor Natuur
studie (NJN) neemt bodem
monsters, kinderen helpen
daarbij. „We hebben nog hele
maal niets gevonden vandaag",
zegt Jop Brijker. „We zijn een
meter diep in de grond op zoek
naar de fossielen van de toe
komst. Toen dit museum ge
bouwd is, is de grond hierom
heen waarschijnlijk zo diep af
gegraven dat er ook helemaal
niets meer te vinden is. We ha
len de hele dag al niets anders
dan klei en oude bakstenen naar
boven." Andere leden van de
expeditie staan er beteuterd bij.
Hun gezichten zitten vol
kleismeersel en met een grond
boor prikken ze zonder enige
zichtbare verwachting in de
modderige grond. Zodra in de
grond veel gesteente voorkomt,
is het goed te doen, maar dit is
vroeger waddengebied geweest,
hier is helemaal niets te vinden.
Kijk, in Limburg of in Twente
daar vind je heel veel fossielen."
Ondanks de tegenvallende
vangst is het NJN-team razend
populair bij de bezoekers van de
fossielendag.
De gangen van het Pesthuis van
Naturalis vormen dit keer een
informatiemarkt met kraampjes
van geologische en aanverwante
verenigingen. Sommige vereni
gingen bekijken desgevraagd
meegebrachte fossielen. In de
kraam van de Nederlandse Geo
logische Vereniging boort een
deskundige geconcentreerd in
een stukje steen dat een bezoek
ster heeft meegenomen uit het
Teutoburgerwoud. Langzaam
aan komt een versteende am
moniet, een slakachtige inktvis
soort, tevoorschijn. Even verder
op zijn er voor de echte liefheb
ber van fossiele zaken lezingen
met titels als 'Mollusken diversi
teit in het Noordzeegebied ge
durende de afgelopen vijf mil
joen jaar' en 'Zaadvarens, de di
nosauriërs onder de planten'.
Fossielen waren er genoeg, gisteren in Naturalis. Tafels vol zelfs. Maar buiten, bij de opgravingen in het kader van de Nationale Fossielendag,
viel de oogst bitter tegen. Foto: Henk Bouwman
Intussen is de zandbak van pro
fessor Ijstijd helemaal binnen
stebuiten gekeerd. De onderste
zandkorrel is boven gekomen en
alle deelnemertjes hebben een
joekel van een fossiel in hun
handen. Maar of ze nu een op
perarm of een ellepijp van een
mammoet gevonden hebben,
moet nog gedetermineerd wor
den. Of is het misschien een
lendenwervel of een handbotje.
Een klein meisje met zand op
haar verbaasde gezicht heeft een
interessante theorie wat betreft
haar vondst. „Volgens mij heb ik
een vleermuis." „Nee dat is een
onderkaak", zegt Ijstijd. „Kijk
maar." Hij loopt naar een wand
kaart met een schematische
weergave van een mam
moetskelet. „Paleontologen zoe
ken de hele tijd maar in de
grond en komen dan thuis met
een oud, versteend stukje bot.
Daar is eigenlijk niets aan. Het
wordt pas mooi als je je fantasie
gebruikt en je probeert voor te
stellen hoe zo'n kudde machtige
mammoeten over de Neder
landse vlaktes moet hebben ge
raasd."
En als kinderen iets zijn dan is
het wel fantasievol. Ijstijd heeft
de liefde voor zijn vak niet voor
dovemansoortjes verwoord. Een
jongetje dat zojuist een stuk
slagtand uit het zand heeft ge
vist roept enthousiast: „Ik word
later ook Palaleotontololoog!"
lisse - Lisse staat iets bijzonders
te wachten. Dat is de stellige
overtuiging van de voorzitter
van Sthenos Musica, Ruben
Wouters. Sthenos Musica
(kracht van muziek), organiseert
op 9 maart een professionele
uitvoering van de Matthaus Pas
sion. Het concert vindt plaats in
de Agathakerk en begint om
18.30 uur. Volgens Wouters
komt de opvoering, onder lei
ding van dirigent Pieter-Jan
Leusink, in de ambiance van de
kerk volledig tot zijn recht.
„Zonder alle andere initiatieven
op dit gebied te kort te willen
doen, mogen we stellen dat er
iets heel speciaals staat te ge
beuren", aldus Wouters. „We
krijgen een zeer professionele
uitvoering, die op een manier
wordt gebracht die we in Lisse
noch in de wijde regio ooit heb
ben mogen beleven. Het optre
den van het jongenskoor be
neemt je de adem." Dat koor,
het Holland Boys Choir uit El-
burg, bestaat uit ongeveer hon
derd jongens vanaf zes jaar en
heeft volgens Wouters een grote
naam opgebouwd.
Dat geldt ook voor dirigent Pie
ter-Jan Leusink die in 2000 de
complete opnamen van Bach's
Geestelijke Cantates voltooide,
een klus die 60 cd's omvatte.
In de Agathakerk zijn op 9 maart
650 zitplaatsen beschikbaar. De
toegangsprijs bedraagt 25 euro.
naar de mening van Wouters
een laag bedrag 'voor een mo
numentaal en stijlvol concert'.
De kaarten voor het concert in
Lisse zijn verkrijgbaar bij de VW
Lisse. tabakspeciaalzaak John de
Bruin Heereweg 240 Lisse en bij
Sthenos Musica teL (0252)
423209 of (0252)420517).
PS.
dzajdoor Nico van der Plas
en.
uiDENVan dichtkunst via gitaar-
muziek naar opwindende ska.
Het 10-jarig bestaan van cultu-
eel centrum 'De X', voor de ge-
egenheid omgetoverd tot
ïachtclub 'Paradise X', bleek af-
jelopen zaterdag een prima ge-
egenheid om de verschillende
jezichten van het centrum te la
ten zien. Letterlijk en figuurlijk,
want niet alleen de acts op dit
nulticulturele feest waren van
verschillende pluimage. Het pu-
ver jliek bleek ook een belangrijke
em imaakmaker.
Natuurlijk was de grote zaal niet
!rdQ neteen gevuld, de Paradise X
r leek wat dat betreft net op een
er j echte nachtclub. Bij het optre-
r oo den van NV De Nieuwe Wan-
ofhoop, waar dichter Martin M.
nst Aart de Jong op bevreemdende
013 muziek zijn hersenspinsels deel-
;n' de met het publiek, was de
ruimte nog niet eens half ge
vuld. Tijdens de jazzy klanken
van het trio General Mojo be
gonnen de X-gangers echter re-
delijk toe te stromen. En, zoals
dat gaat in een nachtclub, hoe
later hoe drukker. Gelukkig
ar, want na de intieme gi-
ïuziek van Marco Hilge-
barste het trommelgeweld
de Nederlandse samba per-
issieband Braza! los en dan is
een goed gevulde zaal wel fijn.
Gedurende dit energieke optre
den werd overigens ook duide
lijk dat veel bezoekers zich
iuw aan het kledingadvies 'gul
en onbeheerst' hadden gehou-
'den. Tussen de 250 feestbeesten
liepen natuurlijk wel mensen in
hun dagelijkse kleding, maar die
'ïadden gezelschap van de
leest uiteenlopende figuren-.
fan overtuigde punkers tot sjie-
ke dames in galajurk, alles liep
door elkaar en dat gaf de zaal
een feestelijke aanblik. De wed
strijd die aan het kledingadvies
was verbonden werd uiteinde
lijk gewonnen door een bevalli
ge dame in Mae West-achtige
outfit, alhoewel het authentieke
melkmeisje ook een goede kans
maakte.
Naast de muziek waren het dit
soort activiteiten die de avond
een feestelijk karakter gaven. Zo
ook de vertoning van een korte
film over tien jaar De X. Aan de
hand van oude beelden werd
duidelijk dat het, door ruim 60
vrijwilligers gerunde, multicul
turele centrum al sinds de ope
ning op de Haarlemmerstraat
(in de voormalige bioscoop Rex)
een breed programma kent.
Film, theater, literatuur en voor
al wereldmuziek zijn al jaren het
stokpaardje van De X en dat is
sinds de verhuizing naar de
Apothekersdijk, zes jaar geleden,
niet veranderd. Nachtclub Para
dise X bewees dat. Hadden de
dichtkunst en Braziliaanse mu
ziek de bezoekers enigszins ver
rast, de soulmuziek van het
bandje Motherz kreeg de voeten
pas echt van de vloer. Tafels en
stoelen gingen aan de kant, de
dansvloer werd groter en de X-
gangers, die werden, mede
dankzij de goed bezochte cock
tailbar (met niet alleen de regu
liere Cuba Libre, maar ook een
speciale X-mix), steeds uitbun
diger. Zodra de populaire ska-
band Ska-D-lite rond een uurtje
of twaalf het podium betrad
werd dat alleen maar erger.
Want op ska wordt niet gedanst,
maar vooral gesprongen. En
daar leken veel bezoekers de he
le avond al op te wachten - het
bleef dankzij huisdeejays John,
Francis en Jan nog lang onrustig
in deze nachtclub.
De X had zaterdagnacht een
passende tiende verjaardag,
waar de problemen met de
huisvesting even werden verge
ten. Want al wacht het culturele
centrum wat dat betreft mis
schien een onzekere toekomst,
de sfeer was er niet minder om.
De beelden die halverwege de
avond werden vertoond waren
in dat opzicht niet alleen fijne
herinneringen, maar ook een te
ken dat 'De X' onderhand bij
Leiden is gaan horen. Met een
beetje geluk kan er over tien jaar
nog steeds gedanst worden in
nachtclub Paradise X.
theater recensie
Theo de With
Voorstelling: 'Mozes de Musical' door Growing Up in
Public. Gezien: 2/3 Parktheater, Alphen aan den Rijn. Nog
te zien: 5 t/m 9/3 Frascati, Amsterdam en 9/4 Leidse
Schouwburg.
Over alles en iedereen is inmiddels een mu
sical gemaakt. Dus waarom niet over Mozes?
Het verhaal over de 40-jarige trektocht met
zijn volk door de woestijn is theatraal ge
noeg. Aan mindere goden - Willeke, Grace,
Abba - is tenslotte een musical gewijd. Toch
stelt 'Mozes de Musical' van Growing Up in
Public teleur. Dat ligt niet aan het materiaal.
Er is genoeg voor handen. Mozes in zijn rie
ten mandje, Mozes door de Rode Zee, Mozes
en de stenen tafelen, Mozes die het beloofde
land uiteindelijk niet in mag vanwege zijn
twijfels aan God.
Dit beeldende verhaal uit de bijbel laat de
Utrechtse theatergroep inderdaad niet onbe
nut. Het wordt van begin tot einde uitge
speeld. Growing Up in Public zet daarvoor
alle middelen in: zeven acteurs, vier muzi
kanten, spel, dans, liedjes, video. En nog
heeft het gezelschap daar niet genoeg aan.
Een verhaal uit het verleden heeft in de ogen
van de makers blijkbaar onvoldoende zeg
gingskracht. De actualiteit wordt er met de
haren bijgesleept: anti-kapitalisten en anti-
globalisten duiken op. De kale farao neemt
de gestalte van Pim Fortuyn aan als hij pre
dikt: „De broeinesten van ondemocratische
elementen moeten worden opgespoord en
in de kiem gesmoord. Mijn anti-terrorisrrie-
wet geeft politie en leger alle volmachten
daartoe."
Het blijft volstrekt onduidelijk wat Growing
Up in Public wil met 'Mozes de Musical'.
Een bijbelverhaal naspelen? Het verhaal
doortrekken naar het heden? Of er een paro
die op maken? Er is niet gekozen. En van al
les een beetje is net helemaal niets. Ik denk
dat de musical op zijn best was geweest als
de bijbel was gevolgd. De scène waarin de
farao en zijn land Egypte worden getroffen
door de tien plagen is 'realistisch' en eigen
lijk ook het meest indrukwekkend. Dat was
een goede keuze geweest.
Voor een parodie valt ook iets te zeggen. Als
God in een rolstoel en van top tot teen ge
huld in een bontjas - zodat Mozes haar ge
zicht niet kan zien - ten tonele verschijnt,
doet die scène vermoeden dat de keuze voor
een parodie eveneens verantwoord was ge
weest. Helaas is er niet zo n keuze gemaakt
en daardoor blijft de voorstelling soms ste
ken op het niveau van een schoolmusical.
Dat is doodzonde van de talenten in 'Mozes
de Musical'. Zo is Daphne de Bruin in de ge
daante van de duivel een genot om te aan
schouwen. Daarnaast zet Martijn Fischer een
mooie Mozes neer. Hij maakt van de profeet
een besluiteloze anti held die als een soort
Kabouter Plop zijn volk door de woestijn
leidt. Het is alleen jammer dat de makers van
deze musical even besluiteloos zijn geweest
als hun titelheld.
Een van de vele gezichten die De X liet zien tijdens het jubileum. Het feest werd gekenmerkt door een
enorme variëteit in optredens. Foto: Taco van der Eb
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Lycoris Trio: Nienke Oostenrijk,
sopraan, Pauline Oostenrijk, hobo en
Manja Smits, harp. Gehoord: 2/3,
Soefitempel, Katwijk aan Zee.
Lycoris is in het gedicht van
Mallarmé de genotzuchtige
vrouw, die zich verlustigt in een
warm bad, walmend van sensu
ele parfums. Ze is vernoemd
j naar de zwaargeurende veelkel-
I Lige lelie. Het Trio bestaand uit
de gezusters Nienke en Pauline
Oostenrijk (sopraan en hobo) en
Manja Smits (harp) 'voelt zich
I wel verwant met Lycoris, vooral
m die wulpse genietingen'. Nu
kan je veel over dit trio zeggen,
eigenlijk niets dan goeds als het
gaat om musiceren. Maar hun
optreden heeft weinig met ge
notzucht of wulpsheid van
doen.
De overeenkomsten liggen meer
op het kleurrijke, bewegelijke en
sensitieve vlak, zowel in pro
grammering als in uitvoering.
Uitgelatenheid en smart wisse
len elkaar probleemloos af zon
der al te veel emotie te tonen.
Handels aria 'Meine Seele hört
im Sehen' is een en al optimis
me, 'Alles jauchzet, alles lacht'.
De harp heeft hier een begelei
dende functie. De helle vrolijke
hobo zingt net zo bewegelijk als
de lichte meisjesachtige zang
stem.
William de Fesch, geboren 1687
in Alkmaar, ging in 1732 naar
Londen en werd daar concert
meester bij Handel. De beginre
gels van zijn 'O welcome, my
Shepherd' lijken frappant op de
aria uit Handels Messiah 'If God
is before us, who can be against
us'. Alle drie liederen hebben
overigens iets Engels. Ze geuren
eveneens naar Henry Purcell.
Nienkes lieflijke, opalen stemge
luid is bijzonder geschikt voor
deze lichtvoetige songs. Pauline
leeft zich spiritueel en zeer lijfe
lijk uit (tóch een vleugje Lycoris)
Haar expressieve hobospel
loopt synchroon met haar li
chaamstaal. De storm raast in
Ye gentle gales' en praalt in
'Colin's success'.
William Blake schreef twee lied
bundels, Songs of innocence
(onschuld) en Songs of experi
ence (ervaring), beide door
Vaughan Williams getoonzet.
Hobo en sopraan snijden door
hart en ziel in "Cruelty has a hu
man heart" (wreedheid heeft
een menselijk karakter). De sa
menklanken zijn zo af en toe
schrijnend heilig. In de muziek
hebben hobo en sopraan nau
welijks steun aan elkaar, weinig
referentiekader. Beeldend - de
vervreemding toelatend - door
beide weergegeven.
Ame Werkman zette speciaal
voor Lycoris drie gedichten op
muziek van Mallarmé, onder
andere 'Rêve antique' dat over
die boven genoemde genot
zuchtige dame gaat. Merkwaar
dig genoeg klinkt het volgende
'la Chanson de Déborah' extra
vaganten exotischer, met slinkse
karakterveranderingen.
In de Sonate in Es van Bach ex
celleert Manja Smits. Ze maakt
een warme ronde toon, die op-
rinkelt in arpeggio's maar ro
buust blijkt in fikse tegenmelo-
dieën. Het allegro heeft leuke
echo effecten en stoere lijnen
die langzaam naar elkaar toe
kleuren.
Met een kleine cantate van Vi
valdi, vol grappige versieringen,
pittige voorslagen, expressief ge
zongen recitatieven en een
smachtende aria laat Lycoris
horen dat zij superieur van alle
markteq thuis is.
muziek recensie
Ron Favier
Concert: 20 jaar Slagerij van Kampen.
Gezien: 2 maart Stadsgehoorzaal Leiden.
De slagwerkgroep Slagerij van
Kampen is na twintig jaar van
successen, maar ook van kom
mer en kwel, nog steeds spring
levend. Het nieuwe bloed in de
groep van Bente Olie en Gijsbert
Zwart geeft het vlees dat Slagerij
van Kampen deze tournee in de
kuip heeft een niet te versma
den malse smaak. De nieuwko
mers hebben de slag goed te
pakken en weten de juiste snaar
bij het publiek te raken. Veran
dering van smaak doet eten.
Het publiek in de tot de laatste
plaats uitverkochte Stadsge
hoorzaal laat zich de voorgezet
te schotel dan ook van harte tot
zich nemen. Bij nummers als
Call me a train', die de sugges
tie van een stoomlocomotief
moet oproepen, en 'Teil me Mo
re', met successen van de afge
lopen twintig jaar, blijkt het voor
de toeschouwers moeilijk om in
de stoel te blijven zitten. En ja
hoor, even daarna zit het pu
bliek weer in de bekende mee-
klaprol en komt uit de stoel. Zelf
noemen de muzikanten de mu-
zieksoorf die zij spelen Technor-
ganic: op zeker een stijl in de
popmuziek, waarbij gebruik ge
maakt wordt van alle ter be
schikking staande trommels
elektronische instrumenten
samples en loops.
Maar ook blijkt tijdens de voor
stelling dat je met een lucifer
doosje ('Dan kun je het schud
den!'), je eigen handen en voe
ten en zelfs met knijpkatten
spectaculaire dingen kunt doen.
In een uitgekiende lichtregie ko
men de werken op een sfeervol
le manier tot hun recht, al hoe
wel door middel van blacklight
en lasershows nog veel meer be
reikt kan worden, maar waar
schijnlijk denken de slagwerkers
dat dat ten koste zou gaan van
de hoofdschotel. Onmiskenbaar
vallen invloeden te bespeuren
van Afrikaanse krijgers, Indische
gamelan, Indiaanse vuurdan-
sen. Japanse slagwerktradities
en Carribean drums, maar dat
dan weer wel in een heel eigen
opvatting. Liefde voor het in
strument blijft voorop staan,
waarbij je het vuur uit je sloffen
kunt slaan.
De setting: Vier slagwerkers
staan in een kring van trommels
en percussie-instrumenten,
waarvan iedere slagwerker zijn
of haar eigen samenstelling
heeft. De groep wordt aange
vuld door een
toetsenist /slaggitarist De par
tijen moeten tot in het kleinste
detail uit het hoofd geleerd wor
den om juist tot dat samenspel
te leiden dat zo karakteristiek is
voor Slagerij van Kampen. En
dat samenspel is briljant. Ner
gens zakt het tempo weg of valt
Slagerij van Kampen op een
misslag te betrappen. Elke slag,
en dat moeten er op zo'n avond
honderdduizenden zijn, is pre
cies op tijd. Improviseren is er
niet bij, althans zo lijkt het.
Dit is slagwerk van de bovenste
plank. Alles is flone. Het con
stant wapperen van het lange
haar van Boudine van Slobbe
doet je beseffen dat we hier te
maken hebben met zuivere top
sport. Niet verwonderlijk dan
ook dat Mies Wilbrink wel
moest opstappen na nek- en
schoudetidachten van het harde
en rake meppen. Werken bij Sla
gerij van Kampen is voor elke
zichzelf respecterende slagwer
ker het einde maar ook een ware
slijtageslag en dat zie je. Het
hoogtepunt van de avond berei
ken de slagwerkvirtuozen in 'A
Mountain to Mohammed' waar
bij de heren proberen bergen te
verzetten en daarbij behoorlijk
tegen elkaar in gaan. Uiteinde
lijk weten de vrouwen de heren
weer op het juiste spoor te bren
gen. Geweldig, het publiek wil
meer en wordt op zijn wenken
bediend.
