'Disney heeft de wereld verpest'
J
f
OOG in OOG
C
i
i
i
i
\T/
Sr
De vragen
De regels
JQ
J)-
ZATERDAG
23 FEBRUARI
2002
ER
BIJ
Animatiefilmer Gerrit van Dijk,
in 1938 geboren in Volkel,
woont in Haarlem. Van Dijk is
getrouwd met Cilia, heeft een
zoon, een dochter en twee
kleinzoons. De immer in zwart
geklede en met zwarte hoed
getooide Van Dijk is sinds zijn
debuut in 1972 uitgegroeid tot
één van de beste animatiefil
mers van Nederland. Hij geniet
binnen zijn vakgebied ook gro
te bekendheid buiten Neder-
/land. Van Dijk won
prijzen zoals de
Gouden Schelp van
Bombay, de Gou
den Duif van
Leipzig, de Gouden
oeer van Berlijn en het
Gouden Kalf in Utrecht.
door Govert Wisse
1
i
f
Gerrit van Dijk: Je mag het niet zeggen, maar ik vond het eigenlijk goed dat Amerika een lesje kreeg." Foto: United Photos de Boer/Poppe de Boer
6. Waarover heeft u in uw leven het
meeste verdriet gehad?
„Er zijn geen gebeurtenissen waarover ik
een ontzettend groot verdriet heb gekend.
Waarover ik niet zozeer verdriet als wel
spijt heb gehad, is mijn gebrek aan voorop
leiding. Ik kom uit een vrij simpele boeren
familie in Brabant. Ik heb de lagere school
en ambachtsschool gedaan. Daarna ben ik
met speciale permissie naar de Kunstaca
demie in Tilburg gegaan. Ik moest er op
mijn tenen lopen en werd daar niet geluk
kig van. Ik zat met mensen in de klas die
gymnasium hadden gedaan. Die wisten al
heel veel van kunstgeschiedenis. Ik niet. Ik
was ook veel te jong.
Ik heb me alles zelf moeten aanleren. Ik
ben veel gaan lezen. Vandaar ook waar
schijnlijk dat ik als compensatie al mijn
kennis graag wil spuien.
Ik verwijt mijn ouders niks. Mijn vader liet
me volkomen vrij. Die zei niet: dit mag je
wel, dit niet. Hij had wel een plan uitgestip
peld voor mij. Ik zou, net als hij, boer wor
den en een boerderijtje krijgen. Toen hij
dat na de lagere school tegen me zei, ant
woordde ik dat ik dat niet wilde. Kunst
schilder leek me een veel mooier vak. Dat
had ik uit geschiedenisboeken waarin ik
Rembrandt en Jan Steen was tegengeko
men. Meer wist ik er ook niet van. Mijn va
der hield me niet tegen. Nee, hij ging met
mij voor overleg naar de pastoor. Die zei
dat ik dan maar eerst huisschilder moest
worden. Dus ik naar de ambachtsschool
om te leren hoe ik een huis moest schilde
ren. Ik deed vreselijk mijn best want ik
dacht dat het zo hoorde om later kunst
schilder te kunnen worden. Ik ben dus cum
laude geslaagd als huisschilder.
Toen ik klaar was met school, had mijn va
der een baantje voor me geregeld. Ik zou
letters schilderen op de karren van de
melkboer. Dat wilde ik niet. Uiteindelijk
ben ik toch op de academie in Tilburg te
rechtgekomen."
8. Wordt u met het ouder worden
optimistischer of pessimistischer?
„Het één noch het ander. Iedere leeftijd
heeft zijn eigen charme.
Ik ben typisch een kind van mijn tijd. In '38
geboren, de oorlog meegemaakt zonder
daar weet van te hebben, daarna school in
patronaatsgebouwtjes en kippenhokken.
Een echte school hadden we niet. Ik ben
een kind van de Marshall-hulp. De wereld
was in opbouw. De jeugdcultuur kwam op
het moment dat ik jong was. De seksuele
revolutie kwam in een tijd dat ik seks wilde
beleven. Provo ontstond toen ik politiek
bewust werd. Alles gebeurde voor mij pre
cies op het goede moment, tot nu toe.
Want iedereen praat nu, terwijl ik de zestig
ben gepasseerd, over ouderen en hoe die
hun pensioen moeten regelen. Alle aan
dacht was steeds voor de groep waartoe ik
behoorde. Ik heb een perfect leven gehad
en heb dat nog.
Ik ben niet iemand die zegt: vroeger was
het veel beter. Mijn kinderen zijn opge
groeid in de tijd van het doemdenken, de
angst voor de atoombom en de Koude Oor
log. De wereld zou ten onder gaan. Lijkt me
veel minder leuk om in op te groeien dan
in mijn tijd. Toen ging het om opbouw, een
nieuwe wereld maken.
Ik ben geen optimist, maar ook geen pessi
mist. In eerste instantie gooi ik altijd de
kont tegen de krib, maar ik probeer wel
goed uit te leggen waarom ik dat doe. Ik re
lativeer alles. Ik ben ook niet pessimisti
scher geworden na 11 september. Vanaf
het begin riep iedereen: nou is de wereld
veranderd. Ik zei: welnee. Omdat het in
Amerika gebeurde heeft het zo'n impact.
Dat land covert de wereld totaal. Als de
aanslag in Lima had plaatsgevonden, had
niemand het er meer over gehad. In Ameri
ka verandert de boel, niet bij ons. Je mag
het niet zeggen, maar ik vond het eigenlijk
goed dat Amerika een lesje kreeg. De Ame
rikanen domineren de hele filmwereld. Het
gaat alleen om Amerikaanse films, de rest
huppelt er in him ogen maar wat achter
aan. Wij moeten over de hele wereld Mc
Donald's eten, Amerikaanse frisdrank drin
ken en hun boeken lezen. Ik ben het niet
eens met de extreme manier waarop dat is
aangepakt, maar ik ben er niet op tegen dat
die Amerikanen eens wordt gezegd: jullie
zijn te dominant in deze wereld."
17. Van wie zou u een toegestoken
hand weigeren?
„Ik denk van niemand. Zo zit ik niet in el
kaar, hoewel de buitenwereld waarschijn
lijk anders over mij denkt. Er zijn natuurlijk
wel mensen aan wie ik een hekel heb, maar
geef je hem of haar dan geen hand? Je moet
je vijanden liefhebben, zal ik maar zeggen.
Ik zou er wel veel moeite mee hebben om
de paus een hand te geven. Met de paus als
mens heb ik geen probleem. Hij is ook
maar een gewone, omhooggevallen Poolse
jongen. De paus wordt in een rol gedwon
gen door zijn vak. Ik ben het er volstrekt
mee oneens dat hij mensen zover brengt
dat zij niet meer vrij zijn in hun denken. Ik
heb grote moeite met de paus als symbool
van de kerk. Ik ben tegen de structuur van
het katholieke geloof. Maar dat geldt voor
alle extreme uitingen. In wezen is de paus
ook een extremist. En met hem al onze bis
schoppen na Zwartkruis.
Ik zou wel met de paus in discussie gaan en
daar hoort het geven van een hand bij. Dat
is nu eenmaal het begin van een gesprek."
31. Welke dag zou u willen
overdoen?
„Het feest rond mijn 25-jarige bruiloft. Dat
was een fantastische dag. Die hebben we
achter in de tuin gevierd met vrienden en
kennissen. We hadden mensen over de
vloer van 's ochtends zeven tot drie uur in
de nacht. Men was welkom vanaf het ont
bijt. De gasten, onder wie Hakim, hebben
in de tuin toneel gespeeld. Het was een
mooie zonnige dag. Net als mijn trouwdag,
maar die zou ik niet over willen doen. Daar
heb ik geen bijzondere herinneringen aan.
Ik heb ook een prachtige dag meegemaakt,
waarvan ik echter niet zeker ben of die is
verlopen zoals ik me die nu herinner. Ik
was ooit in Turkije, toen ik enkele vrienden
ontmoette. Er werd ons verteld dat ergens
in Instanboel vrouwen gevangen zaten die
amnestie zouden krijgen als ze zich zouden
prostitueren. Mijn vrienden en ik zijn drie
dagen bezig geweest om op die plek te ko
men. We hebben ik weet niet hoeveel taxi
chauffeurs de weg gevraagd. Niemand wist
het. Uiteindelijk bracht een chauffeur ons
naar de goede plaats. Het was fantastisch
om te zien. Er stonden een stuk of tien
huisjes in een carré. Daar stonden die
vrouwen voor. Daarnaast zat een ambte
naar met een kassa. Die vrouwen zagen er
zo onappetijtelijk mogelijk uit. Het was of
we midden in een film van Fellini terecht
waren gekomen, met al die mannetjes die
rond die lelijke vrouwen liepen.
Maar misschien heb ik het allemaal wel ge
droomd. Is het wel echt gebeurd, Gerrit?
Heeft het in mijn fantasie niet veel grotere
proporties aangenomen dan het in werke
lijkheid was? HoewelIk heb het er nog
wel eens over met die vrienden die erbij
waren. Die hebben precies hetzelfde. Mis
schien was er slechts één huisje met een
vróuw ervoor en was er helemaal geen
sprake van amnestie. Maar als die dag echt
zo is geweest als ik hem me nu herinner,
zou ik die nog wel eens over willen doen."
39. U mag vier mensen - onder wie
ook overleden personen - uitnodi
gen voor een dinertje. Wie kiest u?
„De paus, Pieter Zwaanswijk, Richard
Nixon en de Haarlemse burgemeester Pop.
Met de paus zou ik wel eens aan tafel een
behoorlijke discussie aan willen gaan over
hetgeen ik al eerder in dit gesprek heb ge
zegd. Pieter Zwaanswijk nodig ik uit omdat
ik hem zeer hoog aansla als kunstenaar. Hij
zou zeker een bijdrage leveren aan een
mooie avond.
Nixon is voor mij de vleesgeworden leugen.
De confrontatie tussen de grote leugen van
het leven - de paus - en de politieke leugen
- Nixon - lijkt me mooi om als kunstenaar
mee te maken.
Pop heeft een geestigheid en een relative
ringsvermogen in zijn denken, maar niet in
zijn doen. Hij heeft twee lagen in zich. Dat
die vier de confrontatie met elkaar aan
gaan, daar zou ik van genieten. Onderwijl
zou ik wat stekelige, horzelige opmerkingen
maken om de discussie pittig te maken.
Pop maakt daarbij de relativerende, diplo
matieke opmerkingen aan tafel. Pop is veel
meer politiek dan wie dan ook. Hij is één
van de weinigen in de politiek die met de
betere humor door het leven stapt. Hij is
geen vriend van mij, maar ik mag hem
wel."
1. Wanneer bent u voor het laatst
enorm boos geweest?
„Dat was bijna een jaar geleden. Ik had
niks met computers, maar je wordt ge
dwongen - door daarboven - om mee te
doen. Over een paar jaar bestaat er geen
celluloid meer.
Ik moest dus aan een computer. Ik naar
zo'n bedrijf met mijn zoon. Eenmaal geïn
stalleerd was dat ding thuis een en al ellen
de. Het crashte, het deed dit, het deed dat.
Ik ben niet een jongen die makkelijk de
boer opgaat en die vraagt: leg me dat eens
uit. Ik ben typisch een autodidact, iemand
die het zelf uit gaat zoeken. Maar het lukte
maar niet. Ik riep er op een bepaald mo
ment toch maar mensen bij. Na een uur
waren ze weer weg en zat het apparaat
weer zoals het moest zitten en ging ik weer
aan de gang. Na twee dagen was het pre
cies hetzelfde. Op een gegeven moment
was ik zo boos dat ik zei: krijg allemaal
maar het heen en weer, ik stop ermee. Ik
trok mijn jas aan en ging shag kopen. Had
ik acht jaar niet gedaan. Ik rookte wel, maar
op andermans zak. Toen dacht ik: wat een
onzin allemaal, wat zal ik mezelf liggen ver-
klooien dat ik moeilijk moet doen om niet
te roken. Dat ga ik gewoon weer doen.
Dat was dus de dag dat ik boos was. Van
mij mocht de hele wereld in mekaar stor
ten. En dat om een stuk ijzer. Mijn vrouw
Cilia heeft nog een keer de computerfirma
gebeld en toen werd besloten een nieuwe
neer te zetten. Wat bleek: er zat een kapotte
ventilator in die eerste computer. De tem
peratuur liep op tot 200 graden en dat ap
paraat ging dan dingen doen die het niet
moest doen. Het werd te warm. Maar die
mensen van die maatschappij, en ook mijn
zoon, dachten: ach die oude man
18. Wat vitidt u opwindend?
„Een goede theatervoorstelling. Daar kan ik
intens van genieten. Ik heb een paar maan
den terug in de Toneelschuur het stuk De
Grote Oorlog gezien. Een voorstelling van
de groep Hotel Modem uit Rotterdam die
op schaalmodel de Eerste Wereldoorlog
naspeelde. Ik had zo ongeveer de beste
avond van mijn leven, ik kon er weer weken
tegenaan."
25. Zijn er onderiverpen waarover
tegen u geen grappen gemaakt
mogen worden?
„Geen. Over alles mogen, en moeten zelfs
grappen gemaakt worden. De tolerantie
van mensen bestaat uit het feit of ze een
grap kunnen waarderen of niet. Die mag
racistisch zijn en smerig. Een grap kun je
leuk vinden of niet, maar je moet 'm hoe
dan ook kunnen maken. Grappen hebben
altijd een soort levensbeschouwelijke ach
tergrond. Daarom gaan ze vaak over vrou
wen, geloof en racisme."
34. Wanneer was u voor het laatst
verliefd?
„Dit is eigenlijk een Story-achtige vraag.
Drie jaar terug moest ik op een dag denken
aan een meisje dat ik ooit als 18-jarige had
ontmoet. Ik ging toen met de trein van Til
burg naar Den Bosch. Ik raakte in gesprek
met dat meisje, een tandartsassistente uit
Oss. Je hebt van die momenten dat je ...wh-
happ... mekaar helemaal raakt. Dat gebeur
de toen ook. Ik ging met haar mee. Zij
moest werken en ik heb de hele dag boven
op haar kamertje gezeten, wachtend tot ik
's avonds iets met haar kon doen. Ik heb
haar na die nacht nooit meer gezien. Een
jaar of drie geleden kreeg ik ineens iets van:
God, dat je zoiets laat gebeuren. Ik zou dat
meisje niet meer herkennen, maar moest
aan haar denken. Ik weet nog wel dat ze
een wipneusje had en sproetjes. Ik was dus
drie jaar terug verliefd op dat sproeten
meisje van toen."
45. Wat is in uw werk uw grootste
frustratie?
„Walt Disney. Hij is de man die ik het
meeste haat maar ook het meeste waar
deer. Hij heeft ons vak groot gemaakt en te
gelijk ook stuk gemaakt. Ik zou met hem
nooit in gesprek kunnen raken, ik zou al
leen maar schelden op de man. Hij was zo
rechtlijnig, zo rechts, zo politiek fout.
Disney heeft de wereld verpest. Het is het
zelfde als met het geloof. Je mag nooit zo
ver gaan, dat je wilt hebben dat de hele we
reld is zoals jij verordonneert. Je kan op de
ze wereld geen kinderkamer vinden, behal
ve misschien in Afghanistan, zonder
Disney-uiting. Elk kind groeit op met
Disney. Kinderen denken dat de wereld al
leen maar bestaat uit pratende muizen/'
finish
Wanneer bent u voor het laatst enorm boos
geweest?
Op welke plek buiten Nederland zou u een
jaar willen wonen?
Als u nu een ander beroep zou mogen
kiezen, wat zou u dan worden?
Wat zult u nooit weggooien?
Welk kunstwerk (boek, schilderij, beeld, lied,
cd) zou u gemaakt willen hebben?
Waarover heeft u in uw leven het meeste
verdriet gehad?
Gaat u liever om met mannen
of met vrouwen?
Wordt u met het ouder worden
optimistischer of pessimistischer?
Van welk bedrijf of welke instelling zou u
directeur willen zijn?
Wanneer was u voor het laatst
zenuwachtig?
Als u vandaag ineens alles zou durven, wat
zou u dan als eerste doen?
Wat zou u willen veranderen
aan uw jeugd?
Gelooft u in liefde op het eerste gezicht?
Wat kan u in mensen vreselijk ergeren?
Wanneer heeft u voor het laatst te veel
gedronken?
Welke rol in welke film had
u willen spelen?
Van wie zou u een toegestoken hand
weigeren?
Wat vindt u opwindend?
Vindt u zichzelf aantrekkelijk?
Wat is uw slechtste eigenschap?
Heeft u een euthanasieverklaring getekend?
Waar geeft u het meeste geld aan uit?
(Woning en auto buiten beschouwing
gelaten)
Heeft u wel eens een
belangrijke vriendschap verbroken?
Op welke terreinen heeft volgens u de
andere sekse het gemakkelijker?
Zijn er onderwerpen waarover tegen u geen
grappen gemaakt mogen worden?
Is seksualiteit belangrijk in het leven?
Welk tv-programma moet meteen van het
scherm worden gehaald?
Mogen partners geheimen
voor elkaar hebben?
Van welke beroemdheid greep de dood u
het meest aan?
Wat was de gelukkigste fase
van uw leven?
Welke dag zou u willen overdoen?
Wat is de karaktertrek waarvan u wilt dat
mensen zich u erom herinneren?
In welke andere periode had u graag
geleefd?
Wanneer was u voor het laatst verliefd?
Bent u trouw?
Bent u gelovig?
Wat zou u graag beter kunnen?
Wat mist u in het buitenland het
meest aan Nederland?
U mag vier mensen - onder wie ook
overleden personen - uitnodigen voor een
dinertje. Wie kiest u?
Welke kus zou u willen overdoen?
Waar krijgt u kippenvel van?
Wie bewondert u?
Gaat u wel eens alleen uit?
Wat was uw slechtste beslissing?
Wat is in uw werk uw grootste frustratie?
Wat was uw angstigste moment?
Wanneer hebt u voor het laatst een leugen
(tje) gebruikt?
Wat is de grootste wetsovertreding die r
heeft begaan?
Denkt u te weten wat uw partner in u ziet?
Wanneer beschouwde u zichzelf
als volwassen?
i
De geïnterviewde gooit telkens een dobbelsteen
met twintig vlakken, om te bepalen welke vraag
hij (of zij) krijgt voorgelegd. Voor de eerste vraag
wordt gerekend vanaf nul. Bij de volgende
negen worpen wordt er doorgeteld, waarbij na
vraag 50 weer vraag 1 volgt. Komt iemand op
een vraag die hij al heeft beantwoord, dan moet
die worp over.
