Veel moois op expositie Lucebert
KUNST CULTUUR
De schaduw van een spelende Anne Frank als kunstwei
Zwaktebod
Tineke Schouten
Kijk, een brief
Goulash zonder eigen karakter Impuls voor onorthodoxe saxofoi!
VRIJDAG 22 FEBRUARI 2002
Foto: Reuters/Mariana Bazo
Eerste Grammy
nominatie Peru
lima - Voor het eerst in de ge
schiedenis van de Grammy
Awards is er een muzikant uit
Peru genomineerd voor deze
prestigieuze muziekprijs. De
eer valt zangeres Susana Baca
uit de hoofdstad Lima te beurt.
Ze heeft een nominatie op zak
voor het lied 'Canto' met de
groep Los Super Seven. Baca is
genomineerd in de categorie
Latin Music.
Opvoering Faust
in de buitenlucht
almere - Stichting The Wonder
Foundation uit Amsterdam en
regisseur Bert Barten geven de
ze zomer een serie grootschali
ge openluchtuitvoeringen van
het toneelstuk 'Faust' in Alme
re. Het is de eerste keer dat het
werk van Goethe in zijn geheel
wordt gespeeld. The Wonder
Foundation is van plan om
twintig voorstellingen te geven.
Naar verwachting zullen 25.000
bezoekers het spektakelstuk be
zoeken.
Korting voor
vader en zoon
leiden - Vaders en zonen krij
gen woensdag 20 en donderdag
21 maart korting in het Leidse
LAKtheater. In de voorstelling
'Jasons zonen' spelen Guido
Kleene en Hans Man in 't Veld
een vader-zoonconflict. Vanwe
ge de mogelijke herkenbaarheid
biedt het LAK dit toneelstuk
met korting aan. Elke zoon die
komt kijken mag zijn vader
meenemen voor 4,55 euro.
Geld voor vijfde
straatfestival
NOORDwiJK - Het Straattheater
Festival Noordwijk krijgt ruim
13.500 euro van Fonds 1818,
het voormalige VSB-Fonds. Met
het geld van dit fonds kan de
vijfde editie van het festival op 6
en 7 juli 2002 extra luister bijge
zet worden. Voor meer infor
matie over het programma, zie
de website:
www.straattheatemoordwijk.nl.
Clownsworkshop
bij Expressie 70
alphen aan den rijn - Altijd al
clown willen worden? Willem
Hassoldt leert je de kneepjes
van het vak. Op 9,16 en 23
maart geeft deze professionele
clown workshops in het Al-
phense creativiteitscentrum Ex
pressie 70. Kinderen van 8 tot
10 jaar zijn welkom tussen
10.00 en 11.00 uur, kinderen
van 11 tot 14 jaar tussen 11.00
en 12.00 uur en volwassenen
tussen 13.00 en 14.00 uur. Op
gave bij Willem Hassoldt, tel.
0172-430703.
door Francoise Lede boer
jlmstelveen - Het Cobra Museum
presenteert het retrospectief van
beeldend kunstenaar en dichter
Lucebert als eerbetoon aan zijn
oeuvre. De bezoeker gaat op reis
door zijn creatieve leven aan de
hand van schilderijen, werken op
papier, keramiek, foto's, gedich
ten en documentair materiaal.
Lucebert (1924-1994) kreeg de P.C.
Hooftprijs, de Prijs der Neder
landse Letteren en de nodige
prestigieuze kunstprijzen. Het
aantal exposities dat in binnen-
en buitenland aan zijn werk werd
gewijd, is imposant. Het is jam
mer dat de pover begeleide ten
toonstelling in het Cobra Muse
um de grote betekenis van Luce-
berts maar ten dele duidelijk
maakt.
De beloofde biografische gege
vens 'over zijn verblijfplaatsen,
ateliers, vrienden, gezin, roots,
oorlogsjaren en enorme pro
ductiviteit' zijn om te beginnen
te summier om de pretentie van
een belangrijk retrospectief
waar te maken. Dat had zonder
veel moeite anders gekund en
ook anders gemoeten: het is een
illusie te menen dat alle bezoe
kers al het nodige van een be
roemdheid als Lucebert weten.
De bezoeker moet bovendien
zelf uitvinden hoe de chronolo
gische opbouw van de expositie
in elkaar zit. Een looproute is
niet aangegeven en dat wekt ir
ritatie op. Onderweg hangen al
leen tekstborden met fragmen
ten van gedichten. Titels zijn
niet vermeld, nieuwsgierigen
naar de herkomst moeten op
zoek in stapels bundels in de
museumwinkel. Lucebert (pseu
doniem van Lubertus Jacobus
Swaanswijk) is ook een zeer ver
dienstelijk fotograaf geweest.
Waarom dan alleen zwart-wit
foto's van anonieme Spaanse
dorpjes zonder jaartal getoond?
En waarom is ook de keramiek
niet gedateerd?
Het Cobra Museum heeft deze
tentoonstelling ontwikkeld in
samenwerking met Luceberts
weduwe Tony en de stichting
die zijn oeuvre beheert. Galerie
houder Maia Swaanswijk, doch
ter van de kunstenaar, was bij
de samenstelling betrokken als
gastconservator. Wie heeft be
sloten zich niet langer te ergeren
aan de oppervlakkige presenta
tie waarvoor het museum als
gastheer de verantwoordelijk
heid draagt, komt gelukkig veel
moois tegen dat zelden is te zien
omdat het in privécollecties be
rust of nog wordt beheerd door
de Lucebert Stichting.
'In deze tijd heeft wat men altijd
noemde/ Schoonheid schoon
heid haar gezicht verbrand/ Zij
troost niet meer de mensen/ Zij
troost de larven de reptielen de
ratten/ Maar de mens verschrikt
zij En treft hem met het besef/
Een broodkruimel te zijn op de
rok van het universum', dichtte
Lucebert in de jaren vijftig. Jens
Christian Jensen, oud-hoogle
raar en vriend van de kunste
naar, citeert dit fragment in zijn
lijvige studie over Luceberts
schilderkunst niet voor niets: hij
verwoordt daarin de rode draad
van zijn oeuvre.
Het klassieke schoonheidsideaal
voldeed na de Tweede Wereld
oorlog niet langer voor hem. Lu
ceberts kunst spiegelt met ijze
ren consequentie (hem associë
ren met de spontane Cobra-
kunst is dan ook niet juist) plan
matig 'de hel van de tijd waarin
wij leven'. Zijn wereld wordt be
volkt door monsterlijke ge
drochten die niet vrolijk stem
men, maar wie nauwgezet blijft
kijken voelt ook de troost van
zijn mededogen met de tobben
de mens en de opbeurende uit
laatklep van zijn gevisualiseerde
woede.
Op het schilderij 'Kom over de
brug' uit 1960 staan een man en
vrouw op een wankele con
structie die associaties wekt met
een brug die nog net overeind
staat na een bombardement: de
man strekt wanhopig zijn armen
uit, de vrouw wijkt terug maar
kijkt hem intussen schalks aan.
De onheilspellende blauwe ach
tergrond illu
streert indrin- "V
gend het hart
verscheuren
de aantrekken
en afstoten
van wie in de w.
De gouache 'Oordeel van Paris' uit
val van een ongelukkige liefde is
getrapt. Op het doek 'In goed
gezelschap' (1978) kijkt een
monsterlijk eenogige katholieke
prelaat arrogant naar een tafel
waarop alleen een miezerige
cactus staat. Om zijn woede te
uiten, had Lucebert niet meer
1951. Foto: GPD
nodig dan deze 'simpele' karika
tuur in prachtige kleuren. De vijf
schilderijen van de serie 'Ket
ters' (1981) imponeren juist
door hun aantal: met hun afge
hakte ledematen en verkrampte
koppen verbeelden deze ge-
doemden de niet aflatende ter
reur door regi
mes die geen
afwijkende
meningen to
lereren.
Mededogen
wekt 'Dronk
aard' (1994):
met zijn wijd
opengesperde
mond oogt hij
r'f'j weliswaar pa-
WW Cm thetisch en
weerzinwek-
a?Siet* kend, maar
Lucebert
I voorzag het
schilderij ook
van een hartje,
t symbool van
een verlangen
A naar liefde die
hij al drinkend in elk geval nooit
bevredigd zal zien. Onder de
werken op papier is een huive
ringwekkend tafereel in inkt uit
1967 van een scène die doet
denken aan verkrachtingen van
vrouwen door soldaten in oor
logstijd. Vlakbij hangen in ge
mengde techniek twee werken
uit 1991 van vertwijfelde, dolen
de figuren. Luceberts compassie
was indrukwekkend, zijn erfenis
als beeldend kunstenaar zo rijk
geschakeerd dat elke toekomsti
ge expositie hoe dan ook een
belangrijke gebeurtenis wordt.
Jan Hoet presenteert vanaf juni
een Lucebert-overzicht in het
Stedelijk Museum Actuele Kunst
in Gent. Het zal hem in elk geval
weinig moeite kosten de presen
tatie van deze expositie in het
Cobra Museum te verbeteren.
De expositie 'Lucebert - schil
der, dichter' in het Cobra Mu
seum te Amstelveen duurt tot
en met 5 mei. De openingstij
den zijn van dinsdag tot en met
zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
Weduwe Tony Lucebert is medesamensteller
van de expositie in het Cobra Museum.
Foto: WFA/Frank van Rossum
Het olieverfschilderij 'Stranger* uit 1970. Foto: GPD
Cobra Museum dreigt
werken kwijt te raken
jlmstelveen - Het Cobra Museum dreigt 250
schilderijen kwijt te raken die het in bruikleen
heeft van verzamelaar Karei van Stuijvenberg.
De collectie van deze Cobra-verzamelaar dien
de zes jaar geleden als basis voor het nieuwe
museum. Afgesproken werd dat het museum
honderd schilderijen na verloop van tijd zou
aankopen. Het lukt echter maar niet overeen
stemming te bereiken over de prijs. Daarom
gaat Van Stuijvenberg het werk aanbieden aan
andere musea.
Bewoners van een woonwa
genkamp in Den Bosch heb
ben van de gemeente een vi-
deobrief gekregen. Op de
band roepen wethouder Eige-
man en burgemeester Rom-
bouts hen op mee te werken
aan de renovatie van het
kamp. Brieven zijn soms las
tig te begrijpen. Zo'n video
band kunnen mensen nog
eens terugspoelen', zei wet
houder Eigeman vorige week
in het Brabants Dagblad. Op
de videoband reageren teken
filmfiguren Adri en Toos in
dialect op de plannen van de-
gemeente.
Je eerste reactie op het lezen
van een dergelijk bericht is er
een van ongeloof. Dit kan
niet. Dit is van de zotte. Wie
verzint zoiets? Een videobrief
met tekenfilmfiguren die vol
wassenen onbeperkt kunnen
terugspoelen als ze de ge
meentelijke boodschap niet
meteen begrijpen. Goed, het is
genoegzaam bekend dat veel
oudere woonwagenbewoners
niet kunnen lezen of schrij
ven. Maar dat geldt allang
niet meer voor de generatie
van nu. Die je met zo'n ge
baar stigmatiseert als analfa
beten of domme aso's. Wat zit
hier achter?
Is dit, zo vraagje je af, soms
de volgende stap in het kader
van de volledige debilisering
van Nederland? Een natio
naal project dat een jaar of
twintig geleden door de TROS
is ingezet met het uitzenden
van allerlei achterlijke tv-
spelletjes. Een beweging die
later in brede kring navolging
vond bij RTL, Veronica en En-
demol. Omroepen en produ
centen die de quiz en de soap
verpakten als ons dagelijks
brood.
Of speelt, bij nader inzien,
mijn aangeboren achterdocht
ten aanzien van lokale politi
ci van beneden de rivieren
weer eens op. Ik bedoel, je
hoort en leest daar in die con
treien zoveel over smeergeld
dat je de indruk krijgt dat on
der de lijn Baarle Nassau -
Opglabbeek niet één transac
tie zijn beslag krijgt of er moet
wat tegenover staan. Zijn die
gemeentelijke videobanden
eigenlijk wel echt? Of zijn ze
soms op grote schaal gekopi
eerd?
Maar ach, Den Bosch is België
nog niet. Dus het is heel goed
mogelijk dat de vroede vade
ren van Oeteldonk wel dege
lijk politiek correct han
delden toen ze met
Adri en Toos
op de proppen kwamen,
woon, vanuit hun optiek
carnavaleske manier om
mensen op één lijn te krijg
Daar moet je verder niets 1
ter zoeken.
Weg derhalve met die com
piottheorie en leve de vide
brief En laten we wel wez
zo'n gemeentelijk gestuun
videoband biedt onmisken
baar voordelen. Je ziet het
voor je. Adri en Toos lopen
over de Aalmarkt en vertel
de burger in plat Leids de
voors en tegens van de tiei
len plannen die er inmidi
op het gebied zijn losgelat
En dat er daardoor veel h
bare tijd verloren is 1
En dat ze daarom nu veró,
niet moeten zeiken, maat
gewoon dienen te scluiren
achter het standpunt van
college. Des te eerder kuni
we als stad beginnen met
uitvoering van hetgemee
lijk plan. En wie dat niet 1
grijpt, die spoelt de band 1
rug en begint nog eens op
nieuw. Net zo lang tot ie
wél snapt. Begrepen!
Of Adri en Toos schuieren
rond op de Lammermark
de nabijheid van de Lake,
hal. Teerring daar zijn 0
groote planne voor', praai15
Adri in onvervalst Leids ft
zijn Toos aan. 'Alleen, ze,
be err de poen niet voorr,
Of we daarrom de komen
jare bereid zijn flink te do
ken in de gemenelijke km
kerrrpot. Dat begrrijp jij 2
niet, hè Toos, domme doe
Nou, dan kijk jij straks th
die band nog maan eens 1
dooie gemak trug".
De mogelijkheden van de
deme media, U ziet het a
deze simpele voorbeelden M
zijn legio. Een paar teken 5t
filmfiguren, een eenvoud n
dialect en de goegemeenti R
gaat overstag. Eventueel 1 n
een paar keer terugspoelt x
Eens kijken of het andem e
naar de gemeente toe - o<
werkt?
Adri en Toos lopen over 1 g-
Lange Mare. 'Zonde, hè,e
van het waten dat hien 1 it
gen stnoomde', zegt Adri 1
lekker Leids. 'Jüh, ik het '1 s,
idee. We sturen die wethc ei
wer 'n videoband van eei [e
opegewenekte grachts nu
waten en bote en brugge.
Kennie zellufzien hoe nu r
'tis. Na een paan keen ki 51,
begrijp-ie de boodschap 1 |e
En dan rap ope die
grachts.
Gnaag.
AD VAN KAAM
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Top Tien 1van Tineke
Schouten. Muzikale leiding Frank van
Wanrooy Gezien: 21/2, Leidse
Schouwburg Aldaar nog te zien:
vanavond
Haar beste show is 'Top Tien 1'
zeker niet. Al was het alleen
maar om het feit dat Tineke
Schouten op de herhalingstoer
is gegaan. Gedeeltelijk brengt ze
oud materiaal in de nieuwe
show. Zo vertelt ze bijvoorbeeld
weer over het wintersportreisje
dat met de opbrengst van de
klaverjaspot is gefinancierd.
Een paar jaar geleden toonde
Tineke zich in dit nummer op
haar best. Haar timing bij het
verklappen van de oorzaak van
haar gebroken been kon toen
gewoon niet beter. Bij de her
haling van gisteravond viel die
ontknoping in het niet. Ook
trad er een zekere langdradig
heid in dit nummer op, die niet
valt te compenseren door haar
buitengewoon aanstekelijke
manier van kwaad worden.
Tot de hoogtepunten van haar
optredens moet nog altijd de
artiestenparade gerekend wor
den waarmee ze haar show af
sluit. In 'Top Tien 1' krijgen we
drie acts te zien: een solist, een
duo en een trio. De solist is een
misser. Geen André maar An
drea Hazes. Wat moeten we
met die zingende zus? Voor het
trio is de aloude meidengroep
Luv* van stal gehaald. Het oogt
en swingt allemaal goed, maar
eigenlijk slaat het nergens op.
Luv' is voltooid verleden tijd.
Positieve uitschieter daarente
gen is het Friese duo Twarres.
Een perfect gelijkende Tineke
Schouten zet een prachtige pa
rodie neer.
Zulke geïnspireerde momenten
komen in 'Top Tien 1' weinig
voor. Merkwaardig, als je be
denkt dat dit programma de
basis moet vormen voor nog
komende televisieregistraties.
Sommige sketches worden zeer
breed uitgesponnen en duren
daardoor zo ontzettend lang,
dat je je niet kunt voorstellen
hoe dit op het vluchtige medi
um televisie houdbaar zal zijn.
De combinatie van oud en
nieuw materiaal maakt sowieso
de indruk een zwaktebod te
zijn.
Maar ook in andere nummers
ontbreekt het vaak aan een dui
delijk uitgangspunt. Wat wil Ti
neke Schouten nu eigenlijk be
reiken met het nummer rond
de 'zes zo zuiver zingende zus
ters'? De aankleding is zoals ge
bruikelijk perfect, de begelei
dingsband speelt enthousiast
mee; soms muziek makend,
soms figurerend in een sketch.
Naar verluidt staat er nog een
'Top Tien 2' op stapel. Hopelijk
komt dat programma met wat
meer artistieke inspiratie tot
stand.
Amsterdam - Op de plek waar Anne
Frank in Amsterdam heeft gewoond
voordat zij onderdook, wil acteur en
kunstenaar Jeroen Krabbé een kunst
werk maken. Het ontwerp is een scha
duw van een spelende Anne Frank. De
bedoeling is dat de schaduw in de
stoeptegels en in de gevel van het huis
aan het Merwedeplein in Amsterdam-
Zuid gezandstraald wordt. In juni 1942
verhuisde zij naar het Achterhuis aan
de Prinsengracht.
Het stadsdeel Zuider-Amstel heeft in
principe met het ontwerp ingestemd.
„Het is een subtiel en bescheiden ont
werp", zegt een woordvoerder. Een jaar
geleden zijn de eerste gesprekken met
Krabbé gevoerd. Foto's en een filmpje
van Anne Frank waarop te zien is hoe
ze op het Merwedeplein buiten speelt,
waren volgens de woordvoerder een in
spiratiebron voor de kunstenaar.
Maar over de vorm van het kunstwerk
wil het stadsdeel niet in discussie.
„Mooi of niet, gepast of niet, dat is aan
de bewoners en het Amsterdamse
Fonds voor de Kunst", aldus de woord
voerder. Het fonds heeft het ontwerp
inmiddels goedgekeurd.
Een van de buurtbewoners heeft al
protest aangetekend. „Door haar dag
boeken is Anne Frank nog steeds le
vend. Een schaduw is iets dat groten
deels de kracht of waarde mist van wat
het oorspronkelijk moet voorstellen",
zegt K. Aben.
De oud-conservator van het Stedelijk
Museum in Amsterdam heeft niets te
gen moderne kunst: hij heeft het zelf
vaak moderne beeldhouwwerken ge
restaureerd. „Maar dit ontwerp is vrij
modieus en zo definitief. Dat kun je
nooit meer weghalen. Daarbij wordt
het vies. Honden gaan er op poepen en
mensen lopen er overheen. Maak iets
voor op de gevel of een klassiek beeld,
dat past veel meer bij Anne Frank", al
dus Aben.
De Anne Frank Stichting steunl
tiatief.
Een woordvoerster van de
denkt niet dat de bewoners
Amsterdamse Merwedeplein
vrezen voor veel toeristen: „He
keren dat bezoekers van he
Frankhuis vragen waar Anne
heeft gewoond, is op de vinj rr0
een hand te tellen. De mensen
materie duiken, weten toch
adres."
he
lei
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert. Romano Kokaio Gehoord
21/2, Stadsgehoorzaal. Leiden
Al in het derde nummer bereikt
Romano Kokaio het hoogte
punt. Kalman Balogh, de cym
balist en spil van het Hongaarse
zigeunerorkest Romano Kokaio,
speelt ongrijpbare melodieën
die aan de muzikale logica lij
ken te ontsnappen, met modu
laties die de pijngrens net niet
overschrijden op een door de
bassist en gitarist fraai vastge
houden, Spaans aandoend rit
me. De violist borduurt voort
op Baloghs eigenzinnigheid
met zijn snerpend versterlae vi
ool en gevieren bereiken ze een
vervreemdende, maar zeer ge
slaagde mengeling van Oost en
West.
Maar zo expressief en span
nend klinkt Romano Kokaio be
paald niet de hele avond. Voor
het grootste deel beperken ze
zich tot onbekommerde feest
muziek waar je weliswaar de
halve wereld in hoort doorklin
ken, maar waarvan het eigen
karakter minder duidelijk is. De
Balkan is hun thuishaven, daar
komen de meeste liederen van
daan, maar of ze nu beginnen
op de Hongaarse poestas of de
Transsylvaanse bergen, ze ko
men uiteindelijk toch vaak te
recht aan de andere kant van de
wereld.
Ook al zingen de dames met
nog zo'n schrille Balkan-klank,
de violist fiddlet soms wel heel
Amerikaans en de ritmes lijken
regelrecht afkomstig uit een Ca-
raïbische cocktail-lounge of een
Braziliaanse jazzclub. Soms
wekt de klagende zang ver
wachtingen, maar die worden
telkens weer te niet gedaan
door rommeligheid en opgeleg
de vrolijkheid. Zo gaat het ook
in het suggestief begonnen
nummer waarin de bassist een
prachtige melancholieke melo
die speelt, maar dat vervolgens
door chaotisch vierstemmig ge
zang zijn intimiteit in rap tem
po verliest.
Die grote hoeveelheid stijlen in
één nummer leidt tot stijlloos
heid, te meer daar de muzikale
urgentie niet altijd even sterk
aanwezig is. Romano Kokaio
heeft eigenlijk geen muzikaal ei
te leggen, maar de avond moet
vol.
Dus wordt de tijd gevuld met
een goulash waarin veel exoti
sche ingrediënten verwerkt zijn,
maar waarvan de smaak uitein
delijk toch niks bijzonders is.
muziek recensie
Ken Vos
Concert: Gijs Hendriks Kwartet. Gezien
21/2, sociëteit De Burcht. Leiden
Hoewel niet bepaald bekend bij
een breed publiek, is de nu 64-
jarige saxofonist Gijs Hendriks
een van Nederlands markantste
jazzmuzikanten. Door zijn ei
genzinnige en soms onortho
doxe speelwijze is zijn invloed
beperkt gebleven, maar met
zijn huidige kwartet lijkt hij zijn
carrière een nieuwe impuls te
geven. In De Burcht presenteer
de hij naast enkele standards
vooral nieuwe stukken van de
volgende maand verschijnende
cd 'Change the Backing'.
Drummer Arnoud Gerritse en
bassist Harry Emmery zijn al
bijna net zo door de wol ge
verfd als Hendriks, maar gitarist
Olaf Tarenskeen, een stuk jon
ger, heeft misschien het groot
ste aandeel in het ensemblege
luid van de band.
Het is in het begin altijd even
wennen aan Hendriks' articula
tie op de tenor- en sopraan
saxofoons, maar zijn techniek
heeft hem wel een heel eigen,
herkenbaar geluid gebracht.
Veel van Hendriks' stukken
hebben een haast collage-ach-
tig karakter met wisselende
stemmingen binnen één com
positie. Daarin past zijn melo
dische tegenpool. Tarenskeen,
heel goed.
Tarenskeen vormt met zijn sub
tiele improvisaties en ouder
wets zuivere geluid een mooi
contrast tegenover de wat stug
ge fraseringen van Hendriks.
De gitarist is van het kwartet
degene die elke keer weer ver
rast met onverwachte wendin
gen die nooit terugvalle
chés.
De in de hogere temp
swingende Gerritse st(
zijn dynamiek de hard
tiek van het grand ca q
op de proef. Met zijn sc
timede breaks zorgde
dat het energiepeil h
Ook bassist Emmery
bang om hard te spelei Bj
aan precisie in te boeti
tweede set bleef het nii
na even hoog, met al
lend stuk Hendriks'
wichtig aandoende in
tie van 'In a Sen
Mood'. Een stuk overt
was het laatste stuk,
dehT
ho er
?rv
melodisch puntige bL
van Hendriks die aai
deed denken. Gijs Hei
weliswaar nooit wei
maar met dit kwartet
vorm verdient hij hei
aandacht van het publi
tii
G
fc
iet
«Pe
n i
ir
ki
