De strijd om de stem
GESPREK VAN DE DAG
sLANDS STUURMAN
f
Honderden kabouters 'bevrijd'
uit Nederlandse tuinen
STEMT H.C0LIJN
N81 van lijst 27
Verkiezingsaffiches in de twintigste eeuw
152
MENSELIJK
MICHAEL JACKSON
maakt zich grote zor
gen over het idee dat
zijn kinderen later
misschien ook pop
ster willen worden.
Zijn 5-jarige zoontje
Prince en 3-jarige
dochter Paris krijgen
het dan volgens hem
zwaar. ,,Met de
meeste kinderen van
beroemdheden loopt
het slecht af omdat
zij niet aan dezelfde
talenten als hun ou
ders voldoen", aldus
Jackson. .Mensen
vroegen altijd aan
Fred Astaire jr: 'kun je dansen? En dat kon hij niet. Hij
kon absoluut geen ritme houden, terwijl zijn vader een
geniaal danser was", zo vertelde de zanger.Ik zeg altijd
tegen mijn kinderen: je hoeft niet te zingen of te dansen.
Wees wie je zijn wilt, zo lang je maar niemand pijn doet.
Dat is het belangrijkste."
Inbrekers hebben het
huis van popster GEOR-
GE MICHAEL in Lon-
den geplunderd. Vol-
<7* *^9 ^ens Scotland Yard zijn
9 er voorwerpen met een
totale waarde van
160.000 euro gestolen.
9 Bovendien is de Aston
Martin van de zanger
k verdwenen, een sport-
9 T\ wagen van een slordige
130.000 euro. De
^9. schade als gevolg van
I de vernielingen beloopt
M^^^9 liefst zo'n 322.000 eu-
ro. Het pand was
I gens de ex-Wham-zan-
I ger overigens goed be-
veiligd.
PAUL MCCARTNEY heeft de kans om de best betaalde
Britse entertainer aller tijden te worden. Hij heeft 4,8
miljoen euro aangeboden gekregen voor een avondje op
treden in Las Vegas. Het hotel MGM Grand is dringend
op zoek naar een evenement dat de bokswedstrijd om het
wereldkampioenschap zwaargewicht kan vervangen. Op
6 april zouden Lennox Lewis en Mike Tyson om die titel
strijden, maar de match werd uitgesteld nadat Tyson
weer eens een keer in opspraak kwam. Tijdens een pers
conferentie beet hij zijn opponenent in de dij. Daarop
werd zijn licentie om in de staat Nevada te mogen bok
sen, ingetrokken. De MGM Grand, met 5000 kamers het
grootste hotel ter wereld, hoopt met de voormalige Beatle
veel mensen te trekken die ook een gokje wagen in het
casino.
Actrice JOAN COL
LINS is gisteren op
een geheim gehou
den locatie in Lon
den voor de vijfde
keer getrouwd. De
nieuwe echtgenoot
van de 68-jarige Col
lins is de 32 jaar jon
gere, in Peru gebo
ren Percy Gibson,
manager van een to
neelgroep. De liefde
tussen Collins, die
vooral bekend werd
door haar rol in de
televisieserie Dynas
ty, en Gibson bloeide
op toen hij haar
hielp met het boek
'Star Quality'. Col
lins was eerder ge
trouwd met acteur
Maxwell Reed (1952-1957), zanger en acteur Anthony
Newley (1963-1971), filmproducent Ron Kass (1972-
1983) en de Zweedse zanger Peter Holm (1985-1986).
De Zuid-Afrikaanse politie heeft op de boerderij van
PRINSES IRENE ongeveer vijftig hasjplanten in beslag
genomen en vernietigd. De plantjes werden aangetroffen
in de tuin van de manager en verzorger die zelf op het
complex van de prinses woont. Irene zelf wist van niets.
Een huis-aan-huisblad in Graaff-Reinet, niet ver van Ire
nes boerderij Bergplaas in de Sneeuberg Mountains,
bracht de zaak aan het rollen. Volgens de krant was de
plaatselijke politie getipt over de verboden planten, die
werden aangetroffen in verschillende stadia van weelde
rige groei en bloei. De betrokken medewerker verklaarde
tegen de politie dat de omstreden planten kans moeten
hebben gezien om te gedijen als gevolg van zijn alterna
tieve manier van tuinieren. Een hevig verstoorde prinses
heeft in een verklaring laten weten dat zij niets hebben
moet van hasjplanten en dat zij de Zuid-Afrikaanse wet
geving op dit punt ook onverkort accepteert.
De Muppets komen terug
in de bioscoop. De popu
laire poppen van Jim Hen-
son hebben een kerstfilm
gemaakt die in december
van dit jaar in première
gaat. De film, met helden
als KERMIT DE KIKKER
en Miss Piggy, is een pa
rodie op beroemde kerst
films. Een aantal Ameri-
kaanse tv-sterren' krijgt
gastrollen in 'Its a Won
derful Muppet Christman
Movie'.
SYLVESTER STAL
LONE heeft zijn
voormalige manager
Kenneth Starr aan
geklaagd. De acteur,
bekend van de films
Rambo en Rocky,
eist 8,4 miljoen euro
omdat Starr hem be
wust verkeerde fi
nanciële adviezen
zou hebben gegeven.
Daardoor is de film
stervoor miljoenen
het schip ingegaan.
De zaak speelde en
kele jaren geleden,
toen Stallone voor
8,4 miljoen euro aan
aandelen had in de
inmiddels failliete restaurantketen Planet Hollywood.
Starr vond het destijds geen goed idee als Stallone zijn
aandelen zou verkopen. Maartegen anderen vertelde hij
dat de restaurant keten zich aan de rand van de afgrond
bevond.
MAANDAG l8 FEBRUARI 200
Honderden tuinkabouters zijn de afgelopen maanden uit
tuinen weggehaald en in bossen neergezet. De diefstallen
vinden plaats in heel Nederland en zijn het werk van orga
nisaties die zeggen de kleine mannetjes en vrouwtjes te wil
len 'bevrijden'. Dat meldt het blad Dier Tuin, het vakblad
voor de huisdieren- en tuincentrumbranche.
De 'bevrijders' opereren onder de namen Kabouter Actie
Front (KAF) en Kabouter Bevrijdings Front. Vooral dwergen
die in voortuinen staan worden door hen meegenomen.
Het doel van de organisaties is om de kaboutertjes uit de
'doodsaaie tuintjes te halen en ze terug te brengen naar de
bossen waar ze thuishoren'. De meeste van de verdwenen
kobolten worden dan ook enkele dagen na hun verdwij
ning teruggevonden in naburige bossen.
Volgens Dier Tuin krijgt de politie sinds de zomer van
2000 regelmatig mensen over de vloer die aangifte komen
doen van diefstal van hun tuinkabouter. De politie gaat er
van uit dat er tot nu toe in totaal enkele honderden bebaar
de hengelaartjes en versteende kruiwagenrijders zijn ver
dwenen. Dat is een grove schatting omdat de politie denkt
dat veel eigenaren de vermissing van hun kaboutervriendje
niet eens aangeven en gewoon overgaan tot de aanschaf
van een nieuw exemplaar.
Of de eigenaren de gestolen kabouters echt missen is een
tweede vraag. Want volgens de politie houden de gnomen
soms maandenlang de agenten op de politiebureaus gezel
schap omdat hun echte eigenaar ze nooit komt ophalen.
Het KAF werd enkele jaren geleden in Amsterdam opge
richt. Hoeveel leden de club heeft is onbekend. Maar ieder
een kan lid worden mits hij of zij de rechten van tuinka
bouters respecteert. Het Kabouter Bevrijdingsfront deed in
juni 2000 voor het eerst van zich spreken. Toen haalde het
front in Bergambacht tien kabouters uit tuinen. Een groep
je jongeren werd in het holst van de nacht met een kist vol
tuinkabouters gesnapt. Ze wisten zich uit de voeten te ma
ken. De kist, met de tekst Kabouter Bevrijdingsfront, lieten
ze achter
Drie weken geleden werden de bewoners van Bergambacht
opnieuw opgeschrikt door de kabouterrovers. Er werden 18
kabouters en een trol uit de tuinen gehaald.
De 'bevrijders' zijn overigens niet alleen in Nederland ac
tief. Ook in België en Frankrijk ontdekken bewoners regel
matig dat hun vissende tuinvriendje in de nacht is verdwe
nen. Zo lieten activisten van het Franse Front de Libération
de Nains de Jar din (FLNJJ vorige zomer maar liefst enkele
honderden tuinkabouters 'vrij' in een bos in Noord-Frank
rijk. In dat land - waar het FLNJ begon bij wijze van studen
tengrap - zijn de bevrijders intussen de schrik van de eige
naren van de vriendjes van Sneeuwwitje.
Sylvia Marmelstein
gens", wappert hij met zijn hand, ergens ter
hoogte van zijn onderbuik.
Thuis probeert hij dat verhaal aanvanke
lijk te verifiëren bij zijn opa, die op vrijdag
tussen de middag de naschoolse opvang bij
ons thuis verzorgt. Maar die beschouwt het
als zijn taak om er alleen maar pesterig een
vraag aan toe te voegen. „Hoe komen die
baby's er dan in?"
Daar denkt mijn zoon slechts kortstondig
over na. Dat is niet bekend", zegt hij, met
een stelligheid die je doorgaans alleen in de
exacte wetenschappen aantreft.
Maar als mijn vrouw van haar werk thuis
komt, wil hij het hele begin van de levens
cyclus toch nog wel even met haar nalopen.
Want dat Dirk-van-mijn-klas er met zijn ei
naast zat, wist hij nu wel. Hoe zit het dan
wel?„Nou", begint mijn vrouw, meteen
abstractiegraad die je doorgaans alleen
aantreft bij ouders die iets precairs hebben
uit te leggen, „je hebt een zaadje van een
man, dat komt bij een eitje van een vrouw,
en daar groeit dan een baby'tje uit."
Dus toch uit een ei", concludeert mijn
zoon gelaten, in de zojuist venvorven we
tenschap dat hij Dirk-van-mijn-klas een
excuus verschuldigd is.
Nee, dat ook weer niet, probeert mijn eega,
duidelijk in verwarring gebracht, te corrige
ren. „Dat baby'tje zit niet in dat ei. Als het
zaadje van de papa bij het eitje van de ma
ma komt, groeit daar het baby'tje uit. En
dat kruipt op een gegeven moment, daar
ergens onder bij je plassertje, uit je buik.
Ja, zover was mijn zoon ook al. „Maar",
herinnert hij zich opa's vraag opeens, „hoe
komt het er dan in?"
En voor het antwoord dat volgt, koester ik
grote bewondering voor de vrouw die zich
mijn echtgenote mag noemen. „Dat", zegt
ze, met de mysterieuze glimlach die je door
gaans alleen aantreft bij lien die vraagstuk
ken die niet van deze wereld zijn dienen te
verklaren, „dat kan alleen als de papa en
de mama héééééééél véééééél van elkaar
houden.
Opgelucht merk ik dat mijn zoon genoegen
neemt met die uitleg waarmee de hele
kwestie zich waarschijnlijk de komende ja-
d
ren buiten mijn blikveld verder onti11
Want dat er achter die schermen va
opvoeding wel degelijk wat gebeurt,3
ik diezelfde avond uit een gebeurten1
de eettafel. Op de ach tergrond berió
Journaal-lezer op de televisie van dt
tense moordzaak, waarbij een stewi
vermoord en verkracht.
„Wat is verkracht, mam?", wil mijn
ter weten.
Mijn vork blijft even voor mijn mot
gen.
„Dat iemand seks met je heeft, tem
niet wilt", zegt mijn vrouw, met eenn
lijkheid die je doorgaans alleen aan
tussen moeders en dochters die wett 1
er in de wereld te koop is.
Begrijp je dat?"
Jazeker, knikt mijn dochter (9).
De korte woordenwisseling laat mij
geheel aan zich voorbij gaan. En tol
'Dirk-van-mijn-klas' erover begint,
dat graag zo houden.
In het Universiteitsmuseum Groningen is
de tentoonstelling 'En dan barst de strijd
los' te bezichtigen, over verkiezingscam
pagnes in de twintigste eeuw. Tegelijker
tijd is een boek verschenen van Douwe Jan
Elzinga en Gerrit Voerman, waarin de ver
kiezingsaffiches uit die periode worden uit
gelicht. Het boek voert ons langs slangen
en blote vrouwen, grootse leuzen en be
trouwbare koppen.
'Welvaart en vrijheid geofferd aan den af
god Staat': op het verkiezingsaffiche van
de Bond van Vrije Liberalen hangen de
maagden 'welvaart' en 'vrijheid' machte
loos aan een kruis, terwijl de socialisti
sche leider Troelstra in wit hogepriester
gewaad tevreden toekijkt. Het is 1918. De
Grote Oorlog heeft gewoed, in Rusland
zijn de communisten aan de macht geko
men en de kleine burger, tot dan geleid
door dominee, pastoor en koopman,
beeft onder de schaduw van de nieuwe
ideologieën. Het is de tijd van de grote
verzuiling, de ideologische tegenstellin
gen die ook ons land beroeren. In schrille
kleuren en met grote woorden bestoken
socialisten, liberalen, christelijken en
communisten elkaar. Beurtelings afge
beeld als slang, gier, hyena of draak,
wordt de politieke tegenstander als ge
vaar voor de tere stemmersziel neergezet.
Zwart en rood zijn de overheersende
kleuren op de affiches, kleuren van de af
grond en het bloed.
Hoe schril steken die affiches af tegen de
eenvormige, saaie politieke affiches die
we tegenwoordig op billboards zien. Elke
partij heeft zijn vaste kleur (PvdA-rood,
WD-blauw, CDA-groen), en vanaf de
plakkaten kijken de politieke leiders met
een vertrouwenwekkend gezicht naai' de
passant. „Die op de persoon gerichte
campagne is overigens niet helemaal
nieuw", zegt Gerrit Voerman, medeau
teur van het boek. „In het midden van de
negentiende eeuw speelde tijdens verkie
zingen voor het parlement ook de per
soon een hoofdrol, niet een politieke par
tij of een ideologisch programma."
Dat had alles te maken met het districten
stelsel, waarbij per district parlementari
ërs werden gekozen. Voerman: „Met de
invoering in 1917 van het algemeen kies
recht en het nieuwe kiesstelsel van even
redige vertegenwoordiging werd ons land
feitelijk één groot kiesdistrict."
In plaats van te stemmen op een verte
genwoordiger uit het eigen kiesdistrict,
kon de nieuwe stemgerechtigde nu voor
een kandidaat op landelijke kieslijsten
kiezen. Die landelijke partijen waren eind
negentiende eeuw ontstaan langs de lij
nen van levensbeschouwelijke opvattin
gen. „De toegenomen verzuiling van de
maatschappij in die periode verdroeg
zich uitstekend met ideologische politiek.
In de verkiezingscampagne kreeg het pra
litiek debat een steeds principiëler kan
ter. Socialisten, communisten, liberale II
en confessionelen groepeerden zich in
politieke partijen, die landelijk campap i1
voerden." Ze hadden weliswaar allems
lijsttrekkers - zo was Troelstra het gezii
van de SDAP - maar de kiezer stemde 31
toch vooral op het politieke programm Jc
van de partij. e'
Het affiche was in de beginperiode hét1
middel om de ideologie uit te dr agen. 1
le kleuren en grote kreten dus, en symlca
lische voorstellingen als het zwaard deei
gerechtigheid of het schild dat beschei:o'
ming biedt. In later jaren verschenen d11
stuurman die het schip der staat door<!n
woelige baren loodst (Colijn) of de dijkQ(
die de stormaanval van de communist Q'
moet keren (ARP, 1948). Fraai zijn ook
sociaal-realistische arbeidersposters vi11
de SDAP, of de communisten.
„We hebben affiches niet echt beoor- (I
deeld op hun artistieke waarde, daan't
zijn we niet opgeleid. Misschien kunn
we voor een volgende editie een kunst
historicus uitnodigen om dat te doen. w
hebben met name gekeken naar de fuei
tie van de affiches en de rol die ze spel 1
in de verkiezingscampagne^. En dan:
je dat die gaandeweg de twintigste een .j
steeds in belang afneemt. Met de op-
komst van de fotografie, de introductii
van de geluidsinstallatie en de film im f
jaren twintig en de komst van de radio
(1925) zijn nieuwe propagandamiddel1
voorhanden gekomen. Om nog maart vj
te spreken van de televisie die vanaf dt
ren vijftig de politicus in de Nederlani
huiskamer brengt."
En ook de eenvoudige kretologie van
affiches werd in de loop der jaren steel
vaker vervangen door partijprogram™
die zich van pamfletten van 1000 woo
den tot enorme boekwerken ontwikke
den. „De overheid is zich gaandeweg!
twintigste eeuw op steeds meer terreit,
gaan begeven. De samenleving is com^
plexer geworden, en dan red je het als
litieke partij niet meer met algemene
ideologische frasen. Een partij moet o
veel meer zaken een standpunt innen
waardoor je dus dikke partijprogramn
krijgt."
Volgens Voerman heeft het verkiezing
fiche zijn langste tijd gehad: „In 1977
nog 8% van de burgers in verkiezingst
een affiche voor het raam, in 1998 wat
dat al teruggelopen tot 3%. Waarschiji
zien we ze over niet al te lang alleen n
maar op de speciale verkiezingsborde
En misschien zelfs daar niet meer.
Jacques Hermus
De tentoonstelling 'En dan barst de strijd weer los' i
15 februari t/m 14 april te zien in het Universlteitsn C
um Groningen. De tentoonstelling verhuist daamai
het gebouw van de Tweede Kamer In Den Haag. 11
Uit het ei
De meeste wijsheden waarmee hij van
school thuiskomt, heeft hij van de juf.
Die heeft daartoe tenslotte haar oplei
ding genoten. Maar soms ook is de
bron der kennis een klasgenoot van
mijn zoon (5). Hij duidt zijn mede
leerlingen in de regel aan bij de
voornaam, gevolgd door de toevoe
ging 'van-mijn-klas', zodat je
niet in de war kunt raken met
alle andere soortgenoten van
die naam. En van de week wist
hij te vertellen dat 'Dirk-van
mijn-klas' beweerde dat baby's uit
een ei kwamen.
Alle vraagstukken het menselijk li
chaam betreffende, ga ik zelf het liefst
uit de weg. Wat onze nazaten op dit
punt aan feitenmateriaal bezitten, heb
ben ze van mijn eega. Die heeft daartoe
tenslotte haar opleiding genoten. (Zij is
jeugdbibliothecaresse.) Dus wist mijn
zoon Dirk-van-mijn-klas te corrigeren
met de mededeling dat baby's niet uit het
ei, maar uitje buik komen. Daar er-
Welvaart en vrijheid geofferd aan den afgod „Staat". - Wie
dit gevaar wil keeren, stemme de Vrij-Liberale Candidates.
De verkiezingsposters waren vroeger veel sprekender
dan nu. Met de klok mee een affiche van de Anti-Revo
lutionairen uit 1925, de Vrij-Liberale Candidaten uit
1918, de Vrijzinnig Democraten uit 1922 en de Sociaal
Democratische Arbeiders Partij uit igt8. Foto's: GPD
