a
KUNST CULTUUR
ipetterend begin Muziekdagen
1EIDS
Kandidaten op dreef tijdens halve finale
R7
Je ld en liefde scheuren zusjes uiteen La Passione: vol van temperament
Première 'Saltimbanco'
Zondag- Cultuurdag
li
cabaret
HSTIV41
•ter geluid in
mhuis Lisse
Het Filmhuis Lisse instal-
dit jaar een 'subwoofer
leem'. Hiermee is het moge-
de lage tonen weer te geven,
geluidseffecten beter te
en en te voelen zijn. Het
ihuis betaalt de uitbreiding
geluidsapparatuur met een
van het Prins Bernhard Cul-
rfonds van 2500 euro.
litse promotie
ine en Sita
irsum - Kane, Sat-R-Day,
ui en Sita krijgen dit jaar ex-
jromotie in Duitsland. Het
tweede lichting artiesten
onder de vlag van musicX-
inl onder de aandacht van
Duitse publiek wordt ge-
iht. MusicXport is een sa-
iwerking van muziekorgani-
■sConamus, het Nationaal
instituut en de brancheor-
satie NVPI.
ilumia! stopt
even mee
ITERDAM - Volumia! neemt
!time out'. Na tien jaar wil
aantal bandleden tijdelijk
pen om andere activiteiten
innen ontplooien. Deze en
ende week voeren de pop-
i en platenmaatschappij
gesprekken over de toe-
1 van Volumia! Geruchten
Ie band zou willen stop-
spreekt de manager van
inia! tegen.
[hief Hermans
ar Den Haag
mag - De erven van schrij-
l/illem Frederik Hermans
1995) hebben zijn archief
uikleen gegeven aan de
a nklijke Bibliotheek in Den
j. Het Letterkundig Muse
dat in hetzelfde gebouw
?hde Prins Willem-Alexander-
>li ehuisvest is, gaat het ar-
beheren en catalogiseren.
vrijdag 15 FEBRUARI 2002
Amsterdam - Cirque du Soleil is weer terug in Amsterdam met de show 'Saltimbanco'. Gisteravond was de premièrevoorstelling in de Grand Chapiteau, naast de Arena in
dam. 'Saltimbanco' is te zien tot 6 april. Foto: GPD/Phil Nijhuis
theater recensie
Dick van Teylingen
telling: Paradise Lost door De
srcompagnie en Luna's fridge.
14/2, LAKtheater, Leiden. Nog te
zien aldaar: vanavond.
zijn buitengewoon schoon
szelf, maar desondanks tot
tieid in staat", zingen de
Anna en Luna, die zo'n
e relatie hebben dat ze
bijna niet meer weten
de een ophoudt en de an-
Jegint. Ze zijn de dochters
ten schatrijke industrieel,
mooi, uitdagend, verveeld,
ek naar kicks en de ont-
ling uit hun wereldje.
jlen iets verschrikkelijk on-
roord gevaarlijks doen.
1 zetten ze een ontvoe-
1 scène: met de gelegen-
'neel Nathan vertrek-
fe naar een leegstaande fa
briek in de hoop een flinke mep
losgeld te incasseren. Ze gaan zo
op in hun spel dat ze allebei een
pink aanbieden om nog overtui
gender te zijn. Nathan kiest die
van Luna en strijkt buiten de
zussen om een deel van het geld
op. Wat Luna niet erg vindt,
want zij is inmiddels verliefd.
Dat maakt een einde aan de
zusterlijke symbiose. Anna iso
leert Luna, van wie de hand in
middels is gaan zweren. Ze sterft
met de naam van haar geliefde
op de lippen. Zoals het hoort in
de opera.
'Paradise lost', een 'opera noir',
is een lekker vet verhaal, dat met
de broodnodige relativering ge
speeld en gezongen wordt. Ope
ra, de dinosaurus onder de kun
sten, hoeft niet zwaar en log te
zijn. Mariecke van der Linden
schreef de sfeervolle muziek en
heeft op haar achtentwintigste
al vier opera's op haar naam. Ze
zingt ook de rol van Luna, net
zoals haar toneelzus (Monique
de Adelhart Toorop) in een stijl
die raakt aan hedendaagse mu
ziek (hier en daar tamelijk disso
nant, maar niet al te onnavolg
baar), jazz en cabaret.
De viermansbegeleiding (bas
klarinet/saxen, (alt)viool, con
trabas en vleugel) sluit op een
subtiele manier aan op de ex
pressie van de zangers. Vooral
Michiel van Dijk laat zijn rieten
mooi meeklagen en -piepen.
Regisseuse Marijke Schermer
schreef ook het libretto van 'Pa
radise lost'. De tekst is soms
sterk, maar neigt soms wat al te
veel naar het kitscherige cliché.
En hier en daar wat meer tempo
zou geen kwaad kunnen.
Onder de vleugels van De Thea
tercompagnie en Luna's fridge
is een getalenteerd groepje mu
ziektheatermakers bij elkaar ge
bracht dat zich niet stoort aan
de gebruikelijke grenzen tussen
de genres. De zangers hebben
geen klassieke operaopleiding,
die mis je soms, maar daar staat
veel expressie en speelplezier te
genover.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: La Passione: Vincent de Lange,
zang, cello en Jan-Paul van Spaendonck,
zang, gitaar en bouzouki. Gehoord: 13/2,
de Waag, Leiden.
Als je ze daar ziet staan: donke
re, grijzende krullenkoppen flik
kerende ogen, mooie bewegelij
ke handen, fiere houding, dan
zou je zweren dat we met twee
Napolitanen van doen hebben.
Pas na drie sappige zuidelijke
liedjes verraden zij hun afkomst.
Vincent de Lange bespeelt de
violoncel en Jan-Paul van
Spaendonck de gitaar en spora
disch de bouzouki. Ze zingen
over de altijd smeulende Vesuvi
us, over een meisje als vervlogen
ideaal en over hun lief, die Sor
rento heeft verlaten (Torna a
Sorrento). Door hun perfecte
uitspraak, exotische uitstraling,
onvervalste 'Bel canto', zijn ze
niet van de ware Napolitaan te
onderscheiden. Pas als zij de
liedjes - humoristisch en char
mant - aan elkaar gaan praten.
Die Nederlandse uitleg heeft z'n
voordeel: zo worden de poëti
sche teksten min of meer ver
staanbaar.
Beide musici zijn veel vaardiger
en vaktechnischer met hun
stem dan op hun instrument.
Solo en samenzang getuigen
van professionaliteit, groot mu
zikaal talent en temperament
volle betrokkenheid. De Lange
heeft een wollige, kleurrijke
(helden) tenor die aangenaam
vibreert, als wijlen Willy Alberti,
en Van Spaendonck bezit een
weelderige wendbare bariton
die alle emoties tot uitdrukking
brengt. Voor de instrumentale
begeleiding schat ik ze minder
hoog. Beiden spelen lekker voor
de vuist weg, simpele akkoor
den, gevoelvol pluk- en tokkel-
werk, sfeervolle harmonieën,
sensuele melodielijnen, gloed
volle samenklanken. Maar op de
keper beschouwd stelt het niet
zo veel voor; een zeventje. Het
stoort niet echt want zang en
begeleiding komen rechtstreeks
uit twee puur muzikale harten.
De vertedering druipt van 'Can
zone per Sarahhet liedje voor
de pas geboren dochter van Jan-
Paul. 'Je bent veilig in mijn huis,
zolang ik leef, woorden en mu
ziek van een trotse vader. De va
gebond, de nachtegaal, de volle
maan, al dat soort 'attributen'
komen ruimschoots aan bod.
Aanbiddelijk klinkt het liedje
over de nachtvlinder in dubbele
betekenis. Hoertje, kindje toch,
fladder niet te dicht om de hete
lamp, je brandt je vleugels en je
zal ongelukkig worden. Teder en
vol mededogen zingen en spe
len 'de mannen van plezier'. De
naam La Passione is het tweetal
op het lijf geschreven. Gepassio
neerd en vol vuur 'con fuoco',
weerklinkt een van de laatste
canzones: 'beter één dag hier als
Napolitaan, dan een heel leven
prins in den vreemde'..
De socioloog Lodewijk Brunt
heeft de stad al eens beschreven
als een steppe vol dwalende
wolven. Hij moet dat idee wel
haast zeker hebben opgedaan
op een koopzondag in Amster
dam: het koopzieke publiek, de
mobiele babbeljunks, de krij
sende kinderen, de troep op
straat van al die vretende men
sen en weekendtoeristen die
zich lam zuipen of roken in
coffeeshops.
Ik ben blij dat het succes van de
koopzondag Leiden en veel an
dere steden bespaard is geble
ven. Om de zondagse vrijetijds
besteding nog een extra zetje te
geven de andere kant op, is er
een mooi alternatief: de cultu
rele zondag.
De Leidse koopzondagen heb
ben al een cultureel tintje. In de
Waalse Kerk aan de Breestraat
wordt sinds het najaar van
2000 elke maand, op koopzon
dag een culturele middag ge
houden met muziek, poëzie en
een kleine expositie van beel
dende kunst. En het loopt als
een trein.
De gemeente Utrecht is vorig
jaar begonnen met 'Culturele
zondagen' die voorzien in een
keur aan laagdrempelige, en
waar mogelijk kostenloze,
kunstzinnige activiteiten. Voor
het initiatief is een budget van
circa 1 miljoen euro per jaar
beschikbaar. En wat Utrecht
voor heeft op Leiden is dat de
Stadsschouwburg daar al pak
weg veertig zondagen per jaar
geopend is, en die in Leiden
nog geen veertien keer.
Toch is Leiden, met z'n histori
sche binnenstad, Hortus, hof
jes, kerken rijks- en andere mu
sea, Stadsgehoorzaal, oudste
schouwburg van het latid en
alle activiteiten die al in het
weekeinde plaats vinden, de
ideale stad om Utrecht naar de
kroon te steken als het er om
gaat het begrip 'Culturele zon
dagen' inhoud te geien. En er
valt nog een heleboel bij te be
denken: van bijzondere rond
leidingen in stad en musea
(met korting op de toegangs
prijs) en een speciaal filmpro
gramma tot (straat)theater en
speciale concerten (van klassiek
tot experimentele pling plong).
Kortom: de culturele zondag is
een uitstekend alternatief voor
de koopzondag.
Niet dat we nu met
een hordes cultureel publiek de
stad door moeten jagen. Alstu
blieft nietHet moet ook niet té
leuk worden, dan heb je bin
nen de kortste keren weer een
culturele braderie waar je- uit
glijdt over de mayonaise. Als
het om veel publiek gaat, kun
nen de musea net zo goed zi
geunerjongetjes met een traan
aan de muur hangen en de
Kunstuitleen, als hoeder van de
laagdrempeligheid, posters van
Frans Bauer gaan verhuren.
De tijd van feesten in de Neder
landse musea is nu wel voorbij,
zei de algemeen directeur Rik
Vos van het Instituut Collectie
Nederland (ICN) vorige
maand. Het moet in zijn ogen
maar eens afgelopen zijn met
het lokken van publiek met op
pervlakkige randverschijnselen
CWat kan het schelen wat er in
de vitrines ligt').
Musea veranderen steeds meer
in partycentra en de stad in een
pretpark. Zoals de musea de
strijd aangaan met andere
vrijetijdsaaribieders, zo is de
stad Leiden in competitie met
andere steden om de gunsten
van de vrijetijdsbesteder. Over
enkele maanden breekt het sei
zoen weer los van de festivals,
evenementen en manifestaties,
van de verhapsnapping i>an de
cultuur om zoveel mogelijk pu
bliek te trekken.
Ik kijk er niet naar uit. Leiden,
de musea en andere culturele
instellingen van deze stad, zou
den er goed aan doen niet te
veel naar andere grote steden te
kijken, niet alleen hun 'leuk'
zijn te benadrukken, maar ook
het lef moeten hebben om hun
eigenheid te manifesteren. In
marketingtermen betekent dat
zoiets als het afscheid nemen
van de doelstelling alsmaar het
publieksbereik te vergroten. Dat
druist, net als de opmerkingen
de directeur van het ICN over
de musea, vooralsnog een beet
je in tegen de tijdsgeest. Dat
moet dan maar.
Hopelijk wint de komende ja
ren, bij de ontwikkeling van de
plannen voor De Lakenhal, de
opvatting terrein dat kunst niet
omwille van de concurrentie
positie aan vermaak gelijkge
steld kan worden en publieks
gerichtheid er ook in is gelegen
de kunst serieus onder de aan
dacht van een geïnteresseerd
publiek te brengen.
JAN RIJSDAM AD VAN KAAM
)lg van voorpagina
muziek recensie
Lidy van der Spek
Scratch 'Messiah' o.l.v. Martin
ft Brugge, m.m.v. Caroline Stam,
Jn, Sytse Buwalda, countertenor,
:rt Getchell, tenor en Bas
lar, bas/bariton. Gehoord: 14/2,
Pieterskerk, Leiden.
ligt het nou aan, dat ver
en met vorig jaar deze
weer zo spannend is
te luisteren, met de
avond een vrolijk feestelijk
jq, :1? Niet omdat het zeshon-
koppig koor veel beter
écht niet. Ook niet omdat
rkest beter speelt, integen-
slechter kun je rustig zeg-
intoch!
igt in de eerste plaats aan
yrigent. Kavelaar was vorig
:eker niet slecht, maar wel
e serieus, veel te zwaartil-
Hij sprankelde niet. En
is broodnodig wil de
ch Messiah een happening
Bn. Verder is er nog iets
aan de hand. Maar liefst
ïvijftig leerlingen van een
Blbare school uit Middel-
e 5 doen mee. Een mega-
ze^j met hele jonge gezichten,
it belangrijker is, met hel-
alli 0n8e stemmen-
5 int Martin van der Brugge,
"nt n al bevlogenheid, kiest
ebroken voor een lekker
tempo. De bijna integrale
iring is dan ook ruim een
ier eerder afgelopen dan
J ld. Dat is een prestatie
s 1 :o'n groot log zing- en
ichaam.
e ate koren zoals 'The glory
ore 1 Lord' en 'Lift up your
71 en het indrukwekkend
de
Dirigent Martin van der Brugge en countertenor Sytse Buwalda bezorgen de luisteraars een feestelijk
gevoel. Foto: Taco van der Eb
mooie slotkoor Worthy is the
Lamb' krijgen hun eigen sfeer,
eigen vitaliteit en dynamische
ontwikkeling, en alledrie zijn
heerlijk om naar te luisteren.
En dan heb ik het nog niet eens
over de topper, het 'Hallelujah'.
Van der Brugge draait zich om
en met één zwaai heeft hij de
honderden luisteraars van hun
stoelen en dirigeert hij niet al
leen het kakelverse koor, maar
de hele Pieterskerk neemt hij
mee. Dat is sfeer maken!
Laten we het niet hebben over
het orkest. Dat moet het ko
mende jaar nog heel hard stu
deren om in 2003 beter te sco
ren. Alle lof overigens aan de
eerste en tweede violen, die
maken er wat van. De inspire
rende, constant alerte Van der
Brugge, puntgaaf de maat
slaand, elke stem aangevend,
sleept het orkest door diepe da
len en gemene valkuilen. Maar
laten we het mooi houden, de
bas/bariton Bas Ramselaar treft
het enorm in zijn aria 'Why do
the nations'. Hier is het orkest
op z'n best; mooi licht verend
samenspel.
En wat is de sopraan Caroline
Stam gegroeid! Haar stem, glas
helder en hoegenaamd vibra
tieloos, wordt steeds expressie
ver en glanzender. Zij heeft het
meest te lijden van het orkest.
De tenor Robert Getchell zingt
het recitatief 'Thy rebuke hath
broken His heart' ontroerend
mooi. En Sytse Buwalda past
zich geweldig aan bij de sfeer
van dit feestelijke concert. Hij
maakt de meest verrassende
vrije versieringen en kleurrijke
uitschieters binnen de vastlig
gende melodielijnen. Maar zijn
stem wordt sereen en teder in
een fluisterzacht 'He was despi
sed, rejected' (geminacht en af
gewezen). Tot slot nog het
'Amen' als een grote deinende
zee vol luchtig zwierend
schuim.
Na een overdonderend applaus
en een heleboel bloemen mag
het nog één keer: als uit één
mond, een spetterend 'Hallelu
jah!'
theater recensie
Wijnand Zeiistra
Halve Finale Leids Cabaretfestival.
Gezien: 14/2, Schouwburg, Leiden.
Zelden zal een jury het zo ge
makkelijk hebben gehad. Van de
vijf halvefinalisten van het Leids
Cabaretfestival mogen er drie
naar de finale van zaterdag.
Welke twee kandidaten moeten
afvallen, kan iedereen moeite
loos aangeven. Voor Philip Wal-
kate en Mariska Vollering is het
festival afgelopen. Renee van
Bavel, Javier Guzman en Wim
Helsen gaan tijdens de finale de
strijd met elkaar aan.
Omdat vrijwel alle kandidaten
goed op dreef zijn, levert de hal
ve finale een positief totaalbeeld
op. Afvaller Philip Walkate bij
voorbeeld zit merkbaar beter in
zijn vel dan tijdens de voorron
de. Hij bespeelt het publiek be
hendiger, waardoor hij ook snel
ler reacties uit de zaal krijgt.
Zijn ironisch vragenspelletje on
der de titel 'de regels van het
spel' is hiervan het beste bewijs.
Wat tijdens de voorronde nog
wat stroef verliep, is nu het
hoogtepunt van zijn optreden.
Samen met het trends-onder
zoek, waarbij hij het publiek
naar zaken vraagt die al dan niet
'in' zijn. Terecht ontvangt hij
dan ook lof van de vakjury, bij
monde van voorzitter Gerard
Peijs, voor zijn kritische kijk op
de wereld die aanzienlijk min
der puur ik-gericht is dan bij de
overige deelnemers van het hele
festival het geval is.
Niettemin is hij terecht een af
valler, omdat zijn programma
nog onevenwichtig van opbouw
en samenstelling is. In het korte
tijdsbestek van zijn festivalbij-
drage vallen nog te veel gaten.
Het zijn momenten waarop er
nauwelijks iets te beleven is.
Wat Walkate eerst zo handig
heeft opgebouwd, raakt hij dan
ook bijna even zo snel weer
kwijt.
Mariska Vollering mag evenmin
door naar de finale. Ook dat zal
niemand echt verbazen. Helaas
is zij ook de enige die tijdens de
ze halve-finaleavond minder
goed op dreef is. De spanning
zal ongetwijfeld een grote rol
hebben gespeeld waardoor zij
haar onzekerheid met een mis
plaatste overaccentuering tracht
te maskeren. En daar wreekt
zich een gebrek aan podiumer
varing. De indruk die ze nog tij
dens de voorronde maakte, ver
bleekt daardoor.
Mariska vertelt een persoonlijk
verhaal, waarbij ze zich kwets
baar en integer durft op te stel
len. De manier waarop zij bij
voorbeeld een soort anti-verle
genheidstherapie aanprijst, ver
raadt gewoon dat de problema
tiek haar zelf niet totaal vreemd
zal zijn. Nadeel van haar bijdra
ge is dat het - zoals zo vaak bij
jonge cabaretiers - heel sterk ik-
gericht is. Achter de metamorfo
se van kleurloos wezentje in on
bestemde kleding naar een
vrouw in de mooie jurk van haar
zus gaat waarschijnlijk een indi
viduele zoektocht naar de eigen
identiteit schuiL
Hoe bereik je dat dit soort getui
geniscabaret het puur persoon
lijke ontstijgt? Dat is haar nog
onvoldoende gelukt. Wat niet
wegneemt, dat haar bijdrage
mooie dingen bevat. In haar
slotgedicht stelt ze in alle een
voud: neem me maar zoals ik
ben. Juryvoorzitter Gerard Peijs
roemt die afsluiting als een
'goudeerlijk gedicht'.
Kees Torn
Winnaar van de jury- en pu
blieksprijs van het Vara Leids Ca
baret Festival in 1994:
1Waar zou je zijn zonder het
Leids Cabaret Festival?
,,Er zijn nóg drie springplanken:
het Amsterdams, het Gronings
en Cameretten. Daar had ik er
ook wel eentje van kunnen win
nen. Bovendien is zonder festi
val ook wel aan de bak te ko
men. Als je op het podium thuis
hoort, ben je daar toch niet van
af te houden, al verlies je nog zo
veel festivals."
2. Wat was in 1988je beste
grap?
„De buste van Beethoven op de
piano. Nadat ik had betoogd
dat mensen naarmate zij vol-
wassener worden ook verstij
ven, met hun beroep vergroei
en en minder kneedbaar wor
den, stak ik een sigaar op en
merkte dat ik de as nergens
kwijt kon. Tijdens een babbeltje
pakte ik dat beeld van de piano
en kleide er een asbak van. De
grap was uniek: visueel, verras
send, want wie kon vermoeden
dat dat beeld van boetseerklei
was (ik moest ook voor elke
voorstelling opnieuw die beel
tenis boetseren)."
3. Wat onderscheidt jou van
andere cabaretiers?
„Omdat ik niet leuk doe. Ik heb
schijt aan wat het hooggeëerde
publiek van mij vindt."
4. Welk taboe zou je willen
doorbreken?
„Voor zover ik van het bestaan
van taboes op de hoogte ben,
heb ik het idee dat ik taboes
juist kan gebruiken bij het creë
ren van spanning, bij het pla
gen van mijn publiek. Ik hoef ze
niet zo nodig te doorbreken. Ik
ben nota bene zelf nog niet
eens doorgebroken."
5. Wie is de beste Nederlandse
cabaretier?
„Dat zeg ik niet Dat vind ik niet
netjes. Maar er zip|er maar
heel weinig die inaanmerking
komen. Onderling zijn die wei
nigen niet langs een meetlat te
leggen."
6. En wie is de slechtste?
Arie Vuijk. Op de voet gevolgd
door tachtig procent van de
rest. Omdat ook de rest op het
podium staat om op het podi
um te staan. Om in de spot
lights te staan. Zonder iets te
vertellen te hebben, zonder iets
voor te stellen. Uit op het effect.
Egocentrisch. Kijk mij leuk
doen. Niets is erger dan grap
penmakers die zichzelf leuk
vinden. Ware humor wordt ge
voed door beleving, verdriet en
zelfspot. Anders vind ik er niets
aan. Daarom."
Tekst: Coen Polack
Publiciteitsfoto
