Alles verpletterd tijdens het Grote Sterven
GELOOF SAMENLEVING
Askruisje op voorhoofd,
nu ook voor protestanten
Kruiswegstaties in de kroeg
'Steun van
priesters is
nodig na keu;
euthanasie'
WETENSCHAP
Getransplanteerd orgaa
slaat beter aan bij blanl
Vis in olie is goed vo(
het gezichtsvermoger
Dienst rond
aswoensdag
oecstceest - 'Een gezamelijke
start op weg naar pasen'. Onder
dit motto houden dominee Ro
nald da Costa en pastoor Kees
van Vliet vanavond vanaf 19.00
uur een oecumenische gebeds
dienst. Zij delen tijdens de vie
ring in de parochiekerk aan de
Rhijngeesterstraatweg in Oegst-
geest de askruisjes uit. De
Schola Cantorum zorgt voor de
muziek.
Werkgroep naar
Bijbels Museum
valkenburg - De Valkenburgse
afdeling van de Werkgroep Ne
derlands Bijbelgenootschap
gaat zaterdagmiddag 9 maart
naar het Bijbels Museum in
Amsterdam. Het gezelschap
vertrekt om 13.00 uur per bus
vanaf het Castellumplein. Het
Bijbels Museum geeft informa
tie over inhoud en geschiedenis
van de bijbel en de cultuur-his
torische achtergronden ervan.
Naast de collectie van het Bij
bels Museum kunnen deelne
mers nog twee tentoonstellin
gen bezoeken. Die van het Ne
derlands Bijbelgenootschap,
'Vertaald Verleden (Vijftig jaar
Nieuwe Vertaling)' en de ten
toonstelling INRI van de Franse
fotografen Bertina Rheims en
Serge Bramly over het leven en
lijden van Jezus. Belangstellen
den voor deze excursie kunnen
zich vóór 18 februari aanmel
den bij Henk Rijneveld, Hoofd
straat 108, tel. 071 4015999.
Stilte temidden
van rumoer
leiden - Meditatiecentrum
Tsuki In Leiden houdt zaterdag
een zogeheten Clarity Dag. De
bedoeling is dat deelnemers
voor even uit het rumoer van
alledag stappen. Dit gebeurt
aan de hand van een door mys
ticus Jeru Kabbal ontworpen
methode, het zogenoemde Cla
rity Process. Kabbal is een mys
ticus die oosterse wijsheid en
spiritualiteit tracht te verbinden
met westerse psychologie en
cultuur. Zijn methode zou ertoe
leiden dat angsten en spannin
gen verminderen, en omge
keerd zelfvertrouwen, plezier
en levensvreugde toenemen.
De kosten van de dag, die duurt
van 10.00 tot 17.30 uur, bedra
gen 30 euro, inclusief koffie en
thee, exclusief lunch. Aanmel
ding: 071-5173508 ofin-
fo@tsuki.org. Tsuki huist aan de
Rijnsburgerweg 86.
woensdag 13 FEBRUARI 2002
door Silvan Schoonhoven
leiden/katwijk - Boete doen
voor begane zonden kan nooit
kwaad. Maar je van top tot teen
insmeren met as om je spijt te to
nen is ook weer onpraktisch. De
katholieke kerk heeft met as-
woensdag de gulden middenweg
gevonden. Een kruisje van as op
het voorhoofd en de gelovige is
klaar voor de veertigdagentijd.
Het ritueel rond Aswoensdag
wordt tegenwoordig niet alleen
in de katholieke kerk gevierd,
meent hoogleraar liturgiek M.
Barnard. Het sijpelt via oecumene
ook door naar protestanten.
Volgens Barnard, theoloog aan
de lutherse predikantsopleiding
in Utrecht, markeren steeds va
ker protestantse kerken As
woensdag met een ritueel. Hoe
wel daar bij zijn we'ten nog nooit
onderzoek naai' gedaan is, weet
hij dat diverse protestantse ker
ken in de laatste jaren een As
woensdagritueel hebben inge
voerd. Oecumenische contacten
geven volgens Barnard de aan
zet om op de dag na carnaval,
de eerste dag van de veertigda
gentijd, een viering te gaan hou
den.
Rond Leiden kan slechts een en
kele predikant Barnard's waar
nemingen bevestigen. De Mara-
nathakerk van de gereformeerde
predikant F. Rooze viert al jaren
gezamenlijke diensten met de
katholieken. Ook met Aswoens
dag. Het aanbrengen van het as-
kruisje op het voorhoofd was
even wennen, maar 'na een paar
jaar went het'. „Met name wat
oudere mensen stonden er in
het begin wat onwennig tegen
over", herinnert hij zich.
Ook de Leidse Regenboogge
meente viert een oecumenische
dienst. Predikant J. Boon ziet
Aswoensdag als een moment
om hem even uit het gewone
ritme van de week te halen. Het
opbrengen van het askruisje on
dergaat hij als 'een stukje onder
werping in de goede zin des
woords'. „De mens wordt zich
zo bewust van zijn eigen ver
gankelijkheid." Ook hij relati
veert Bamards waarnemingen,
en denkt dat zijn gemeente de
enige protestantse is in Leiden
met een dienst op Aswoensdag.
„En als de protestanten As
woensdag al overnemen, betwij
fel ik of ze dat ook doen met de
rite, het askruisje dus. Het is een
nieuw element. Misschien is het
ook wel het protestantse blijf
van mijn lijf. Protestanten zijn
het niet gewend, hè. Die zitten
in een traditie waar het alleen
om het woord gaat. Maar ja, we
zitten tegenwoordig nou een
maal in een beeldcultuur."
De as die de priester op het
voorhoofd van de kerkganger
smeert, moet officieel afkomstig
zijn van de palmtak, uitgereikt
op de Palmzondag van het vori
ge jaar. De as herinnert aan de
middeleeuwse gewoonte om
misdadigers in het openbaar te
vernederen, door het met het
grijze goedje in te snieren. Ook
een enkele asceet wilde zich wel
eens inzepen met as om publie
kelijk zijn zonden te belijden.
Vandaag de dag moet het kruisje
de mens zijn eigen sterfelijkheid
inwrijven. De priester begeleidt
het ritueel daarom met de woor
den „Gedenk, mens, dat gij stof
zijt en tot stof zult wederkeren."
Aswoensdag markeert het begin
van de veertig dagen voor Pa
sen, voor christenen een tijd van
inkeer. Vasten, bijvoorbeeld in
de vorm van soberder eten,
minder tv kijken of roken en tij
delijk de snoeppot dichtschroe-
ven hoort daar voor steeds meer
gelovigen bij.
Het overnemen van rooms-ka-
tholieke elementen uit de litur
gie is een gevoelig punten onder
protestanten. Boon keek een
keer de kat uit de boom bij een
Aswoensdagviering, beleefde
toen een 'onwennige' eerste
keer en zegt nu 'volmondig ja'
tegen het ritueel.
Maar niet al zijn protestante col
lega's omarmen het Roomse ge
bruik met evenveel liefde. De
hervormde predikant Vlietstra
van de Katwijkse wijkgèmeente
Morgenster laat desgevraagd
weten dat hij over het onder
werp 'met één volzin kan vol
staan': „Wij prakkiseren er niet
over."
lisse - De Lissese stamgasten van café 't Vierkant kijken wat onwennig om zich heen. Felle lampen maken hun donkerbruine café tot een licht-
paleis. Overal staan camera's en op de bar prijkt een immens Jezusbeeld. Hun kroeg is voor heel even het decor van het KRO-televisieprogram-
ma Rond Kerk en Kroeg. Onderwerp van de uitzending is onder anderen de Lissese Ineke Schutte. Deze vrijwilligster van de Agathakerk staat in
de schijnwerpers vanwege haar opmerkelijke initiatief om samen met andere vrijwilligers van de parochie nieuwe kruiswegstaties te maken.
Het idee borrelde op toen bleek dat tijdens het vorige paasfeest de originele staties door een restauratie afwezig zouden zijn. „Toen riep ik in
mijn enthousiasme 'dan maken we ze toch zelf. Nou dat heb ik geweten. Het was een hele klus en ik heb er best slapeloze nachten van ge
had." Vier maanden lang zetten tientallen vrijwilligers zich in voor de verwerkelijking van Schuttes idee. Maar de inzet loont. De staties, die als-
een mozaïek zijn opgebouwd uit kleine blokjes heldere kleuren, krijgen van veel kerkbezoekers een hogere waardering dan de originele werken,
weet Schutte te vermelden. Weinig verwonderlijk dus, dat de staties twee prijzen in de wacht sleepten. Zo werd het initiatief uitgeroepen tot
het beste vrijwilligersproject en het origineelste en creatiefste project van het dekenaat Leiduinen. Maar wat Schutte betreft is dit nog niet het
eind. „Het is mijn stille wens dat de staties een plekje krijgen op het kerkhof. Dat zie je vaker in landen als Italië. Het zou toch mooi zijn dat je
lopend langs de staties kan bidden voor degenen die je verloren hebt." De televisie-uitzending is morgenmiddag te zien op Nederland 1 om
12.30 uur. Foto: Dick Hogewoning
eindhoven/gpd - De Katholi
Bond van Ouderen (KB0)
Brabant wil dat priesters 'sti
en mededogen' demonstre
in het geval ouderen kiezen
actieve levensbeëindiging,
schrijft de bond in een brief
de bisschoppen Hurkm
(Den Bosch) en Muskens (1
da).
Aanleiding voor de brief is
opschudding over de handeli
ze van twee priesters van
Heilig Hartkerk in Eindho\
Zij hadden in eerste instai
geweigerd mee te werken
een uitvaart van Toos Tinui
mans, toen ze vernamen d
vrouw door actieve euthan
zou komen te overlijden,
priesters wilden geen deel
maken van de planning rond
euthanasie.
Volgens de Brabantse KB0 h
de zaak veel van haai' 100.00(1
den 'diep geraakt'. „Om
mensen, die aan het einde
hun leven staan en geen uifc
meer hebben, kunnen beslu
om binnen de regelgeving
vragen om hulp bij levensbe
diging", zo schrijft de bond
de twee Brabantse bisschop]
Van de kerk verwacht de oi
renbond optimale paste
zorg en begeleiding, ook i
degenen die achterblijven.
bestaanden moeten zo
mogelijk in de eigen para
worden opgevangen, vooral
ten aanzien van het afscheid
men en de rouwverwerkin|
moet vertrouwen zijn dal
ook op cruciale momenten
beurt."
Vice-voorzitter drs. J. Was
van de KBO-Brabant is van
ning dat priesters bij zorgvi
getoetste actieve euthanasi
alle gevallen medewerking i
ten verlenen aan uitvaart en
grafenis.
Volgens Wassing hecht de
anderzijds veel waarde aan
betering van de zorg in
pleeg- en verzorgingsinstt
gen. „Mijn praktijkervarii
dat in instellingen waar de
minale zorg uitstekend gen
is, vragen over euthai
slechts zelden gesteld words
door Henk Hellema
den haag - Het behoren tot een
bepaald ras is mede van invloed
op het succes van een trans
plantatie. Al eerder waren daar
voor aanwijzingen gevonden bij
patiënten die een donornier kre
gen, maar volgens Amerikaanse
onderzoekers speelt de etnische
achtergrond ook een rol bij le
vertransplantaties. Aanwijzin
gen daarvoor halen ze uit hun
studie van meer dan tiendui
zend patiënten die tussen 1988
en 1996 in de Verenigde Staten
een donorlever kregen.
Uit de studie blijkt, dat de trans
plantatie onder Amerikanen van
Afrikaanse afkomst, en in min
dere mate van Aziatische origi
ne, beduidend vaker mislukt
dan onder blanke Amerikanen.
Volgens onderzoeksleider Paul
Thuluvath hebben Afro-Ameri-
kanen een 34 procent grotere
kans om twee jaar na een lever
transplantatie te overlijden dan
hun blanke landgenoten. Voor
Aziatische Amerikanen is die
kans 25 procent groter.
De onderzoekers hebben nog
ontdekt waardoor die hogere
sterfte wordt veroorzaakt. Het
ligt niet aan leeftijd, geslacht of
een verschil in bloedgroep. Hun
wat minder rooskleurige levens
omstandigheden, en daardoor
wellicht minder goede nazorg,
zou een oorzaak kunnen
wordt wel beweerd. Mogelij
het aan de onderliggende zi
want de Afro-Amerikanen
ren vóór transplantatie vee
ker dan de andere patié
Onder de Aziatische Ami
nen bevonden zich veel p
ten bij wie het leverfalen ve
zaakt was door het hepati
virus. Maar er moet meer a
hand zijn, schrijven de a
zoekers in The Lancet. Ze
ken daarbij met name aan
schillen in immunologisch
toren, die tot chronische
ting van de nieuwe lever lei
Over de invloed van ras c
succes van transplantaties
Eurotransplant geen uitspi
doen. Deze organisatie co
neert alle transplantaties
binnen het gebied van N
land, België, Luxemburg, 1
land, Oostenrijk en Slo
plaatsvinden. „De reden d
daarover niets weten, is si
bij de oprichting van Euro!
plant is besloten het ras wa
een donor of ontvanger bel
niet te registreren," zegt
disch directeur dr. G.
„Ongetwijfeld zijn er verse
tussen mensen van divers
sen, zoals genetische vei
len. Maar met de invloed d
heeft op de overleving vai
nieuw orgaan wordt zo vee
gelijk rekening gehouden."
door Peter de Jaeger
Aanstaande moeders die inge
blikte vis in olie eten, zoals sar
dines en makreel, krijgen kinde
ren met betere ogen. Dat blijkt
uit een grote Engelse studie
waarbij 14.000 kinderen jaren
lang worden gevolgd, vanaf de
conceptie in de baarmoeder.
„Het is de eerste keer dat er een
direct verband is aangetoond
tussen het dieet tijdens de
zwangerschap en het visueel
vermogen van het kind", zegt
projectleider Cathy Williams. De
resultaten bewijzen dat kir
ren van moeders die vis eti
op vroegere leeftijd diepte
ren. Eerder was al bekend
een sterk verband is tussen
zien van diepte en een goc
mentale ontwikkeling. Dei
van de kinderen zijn getest
en 7-jarige leeftijd.
Olierijke vis is een grote br
van DHA, een meervoudig
verzadigd vetzuur, dat een
langrijke bouwstof is van
branen rond zenuwcellen
hersenen. Dit vetzuur zit o
gens ook in moedermelk.
door Ben Apeldoorn
Het staat al jaren bij wetenschap
pers bekend als de tijd van het
'Grote Sterven'; 248 miljoen jaar
geleden verdwenen vrijwel alle
levensvormen als bij toverslag
van de aardbodem. Geologen
vonden in toen afgezet gesteente
de bewijzen van de oorzaak: een
tien kilometer grote rotsmassa
sloeg in op aarde.
Het was letterlijk en figuurlijk
een wereldomvattende ramp.
Het rotsblok, een asteroïde, gro
ter dan de Mount Everest, sloeg
met een snelheid van ongeveer
80.000 kilometer per uur in op
het aardoppervlak. Tot duizen
den kilometers in de omtrek
werd alles verpletterd en ver
brand. Miljarden tonnen ge
steente verdampten bij de inslag
tot stof, dat hoog in de atmos
feer werd opgeworpen. Het ver
spreidde zich over de hele aarde
en blokkeerde jarenlang zon
licht. De gemiddelde aardtem-
peratuur zakte tien, twintig gra
den en het fotosyntheseproces,
de basis van de voedselketen,
werd onderbroken. Meer dan 90
procent van alle flora en fauna
gaf de geest.
„Bij paleontologen is het ge
steente, dat toen werd gevormd,
heel bekend", zegt geoloog dr.
Luann Becker, verbonden aan
de universiteit van Californië in
Santa Barbara. „Het geologische
tijdperk Perm (P) ging toen over
in het Trias (T). Vlak onder de
P/T-sedimentslaag wemelt het
van fossiele overblijfselen van
planten en dieren. Maar nét
daarboven vinden we vrijwel
geen fossielen. Dat betekent dat
er toen iets ingrijpends, iets
rampzaligs gebeurd moet zijn."
Luann Becker en haar team
vonden in de P/T-laag, die in
Hongarije, China en Japan aan
de oppervlakte ligt, zogeheten
buckyballen: golfbalvormige
koolstofmoleculen. Daarin trof
men isotopen (atomen met een
afwijkende kemsamenstelling)
van helium en argon aan, in een
verhouding die op aarde niet
voorkomt, maar wel in kleine
hemellichamen zoals asteroïden
en kometen.
NASA-astronoom en kunstschilder Don Dixon heeft de inslag van een tien kilometer grote asteroïde op aarde, 248 miljoen jaar geleden, op zijn eigen wijze uitgebeeld.
Illustratie: NASA/Don Dixon
„Dat moet toen dus vanuit de
ruimte hier op aarde zijn ge
bracht", aldus Becker. „Het
meest waarschijnlijke is, dat dat
door een inslaande asteroïde ge
beurde. Verder blijkt dat het
proces van uitsterven hoogstens
enkele tienduizenden jaren kan
hebben geduurd. Geologisch
gesproken is dat plotseling."
Twee jaar geleden vonden Beck
er's teamleden al buckyballen,
met daarin genoemde isotopen,
in de veel bekendere Krijt (K)/
Tertiair(T)-laag. Die is 65 mil
joen jaar oud en markeert het
definitieve uitsterven van onder
meer de dinosauriërs. Geologen
spraken al ruim twintig jaar ge
leden het vermoeden uit, dat de
K/T-laag was ontstaan door een
kosmische inslag. De vondst van
de buckyballen en de isotopen
daarin bevestigden dat. Nu geldt
dat ook voor de P/T-laag. In bei
de perioden vonden echter ook
enorme vulkaanerupties plaats
die de levensomstandigheden
nadelig beïnvloedden. Waar
schijnlijk waren beide, de insla
gen én het vulkanisme, verant
woordelijk voor het Grote Ster
ven in die perioden. Ook op we
reldschaal geldt kennelijk dat
een ongeluk nooit alleen komt.
DOBBELEN OM ZUN KLEED
