Alt-tijd kwartet zet de altviool in de spotlights
KUNST CULTUUR
Keurige doorsneeavond,
geen woord over Fortuyn
lmflops van supersterren gaan
voor de Gouden Framboos
=rokodillenkaken of een huis voor de eeuwigheid
II IDS
li
R7
Gouden Harpen voor
De Kast en Meuldijk
'SCHATGRAVERS'
cabaret
USflVüi
dinsdag 12 FEBRUARI 2002
'Geen gewoon klassiek concert' komend weekeinde in Voorschoten
Madeleine Rood
0CHOTEN - Esther Apituley
altijd al een van de weinige
kanten die de altviool solo in
onnetje zette. Een jaar gele-
ieeft ze een kwartet van lou-
Itviolisten opgericht, waar-
ze de komende tijd door het
trekt. Dit Alt-tijd Kwartet
gt geen gewone klassieke
•rten. Esther Apituley is druk
jhaar 'jongensdroom' wer-
heid te laten worden. Zij
t niet van de statische, seri
bijeenkomsten, maar wil
ffecten, mooie kleding en
osse, informele presentatie,
ende zaterdag staat de vio-
met 'De dans van de Altvi-
jn de Voorschotense Dorps-
eidde Esther Apituley een
lelleven. 's Nachts speelde
ixofoon en synthesizer in
lunkband. Ook zong ze in
itown Band. Overdag stu-
e ze viool aan het conser-
ium. Het waren twee com-
verschillende werelden en
»bei voelde ze zich als een
het water.
idelijk moest ze kiezen
een van beiden. Het werd
;ke muziek. „Ik vroeg me
it me dieper raakte. Als
en vlak voor het podium
Het Alt-tijd Kwartet brengt geen gewone klassieke concerten. Esther Apituley (tweede van rechts): „Ik doe alles los, net als bij popconcerten gebeurt." Foto: GPD
dansen en helemaal uit hun dak
gaan of als ik klanken kan pro
duceren die ik wil. En ik houd
meer van klassieke muziek.
Daar heb ik meer mee. Ik houd
van de stilte in de muziek. Het is
subtieler, extremer."
De altviool zelf was doorslagge
vend in haar keuze. Ze begon
met viool spelen op haar twaalf
de, maar vond de diepe klanken
'zo verschrikkelijk prachtig' dat
haar leraar vroeg waarom ze
geen altviool ging spelen. „Dat
deed ik en ik vond het heerlijk.
De viool was een broek die veel
te strak zat; de altviool was veel
losser en comfortabeler. Daar
voelde ik me veel prettiger bij.
De klank was veel vrijer; het was
een openbaring. Het is dieper,
melancholischer en warmer dan
de viool. Zeker met zijn vieren,
dan wordt het nog versterkt. Je
weet echt niet wat je hoort!"
De altviool is altijd een onderge
schoven kindje in orkesten.
„Ons kwartet bestaat uit vier lot
genoten. Naast mij ook Mieke
Honingh, Rogier van der Tak en
Ernst Grapperhaus. Ze bespelen
geen solo-instrument, maar
moeten altijd invullen en opvul
len. In symfonieën en strijk
kwartetten is het een ondersteu
nend instrument. Terwijl er echt
heel veel moois is geschreven of
gearrangeerd voor altviolen."
Dan is het toch vreemd dat Api
tuley ooit dit ondersteunende
instrument koos. „Ik heb het ka
rakter van een eerste violist,
maar het warme en diepe van
de altviool past ook bij mij. En
alles wat ik uitstraal; niet be
paald een klassiek dametje. Dat
komt door dat karakter van mij.
Maar van binnen klopt alles met
wat ik doe. En ik ben extravert.
Ik wil graag veel aandacht en wil
mijn stem laten horen."
De altviool stond echter nooit in
de spotlights. Dat inspireerde
haar het juist wél te doen. Ze
bruist van de ideeën. Ten eerste
al in de presentatie. Het visuele,
losse en extraverte van de pop
muziek mist ze in de klassieke
wereld.
„Dat formele gedoe... Ik wil wat
anders dan dat strakke en keuri
ge. Ik doe alles los, net als bij
popconcerten gebeurt. Ik vertel
erover, maak grapjes en dan
doorbreek je al snel de sfeer."
De komende maanden treedt
het kwartet op met werken van
Telemann, Bach, Bernstein en
een compositie van Apituley
zelf.
Bij de concerten is te zien hoe
het kwartet licht gebruikt. „Als
iemand een solo speelt, moet de
spotlight erop. Net als een gi
taarsolo in de popmuziek of
jazz. De waarde die ik aan één
noot geef, geef ik net zoveel aan
het opkomen, het buigen, het
licht. Het visuele en het muzika
le wil ik even veel kwaliteit ge
ven."
Ze beseft dat ze met het theatra
ler maken van klassieke muziek
een nieuw gebied betreedt. Al
was het alleen maar omdat het
moeilijk is genoeg geld bijeen te
krijgen van subsidiegevers en
sponsors. Die weten niet wat ze
precies van plan is. Zelf is ze
overtuigd van het bestaansrecht
van haar theatrale concerten en
wil ze hen voor zich zien te win
nen.
„Als je het informeel houdt, kun
je het publiek veel beter vast
houden. Mensen gaan dan ac
tiever luisteren en kunnen veel
meer uit de muziek halen. Mu
ziek moet je zodanig spelen, dat
de dingen worden uitvergroot.
Ik wil mensen nog dieper ra
ken."
Esther Apituley met het Alt-tijd
Kwartet, 16 februari in de
Dorpskerk, Kerkplein 2, Voor
schoten.
s slechtste vrouwelijke hoofdrolspeler voor Mariah Carey
ieles/ap - Comedy-acteur
ireen en erkend spierbonk
Ster Stallone zijn elk vier-
genomineerd voor een in-
uele Gouden Framboos, de
die jaarlijks wordt toege-
aan degenen die verant-
Jelijk zijn voor het aller-
ste op filmgebied dat het
pen jaar is uitgebracht. De
n Raspberry Award Foun-
S11 maakte de lijst met geno-
el irden gisteren bekend, tra-
e{ itrouw een dag voordat de
ïominaties wereldkundig
-r' :n gemaakt.
r en regisseur Tom Green
j e afgelopen jaar een wan-
tie met 'Freddy Got Finge-
lordeelden de vijfhonderd
van de jury. Als het
Greens bedoeling was beledi
gend, dom en aanstootgevend
te zijn, dan heeft hij een mees
terwerk gemaakt, zei Razzie-be-
denker John Wilson. „Maar de
film blijft beledigend, dom en
aanstootgevend." En werd daar
om in totaal achtmaal voor een
Razzie genomineerd.
De overige nominaties voor
slechtste film zijn voor: 'Driven'
(met Sylvester Stallone), 'Glitter'
(met Mariah Carey). 'Pearl Har
bor' (met Ben Affleck) en '3000
Miles to Graceland' (met Kevin
Costner in Elvis-pak). De twee
laatstgenoemde acteurs maken
ook kans op de prijs voor slecht
ste mannelijke hoofdrolspeler.
Hun concurrenten zijn: John
Travolta (voor zijn rollen in 'Do-
mestic Disturbance' en 'Sword-
fish') en Keanu Reeves ('Hard
Ball' en 'Sweet November').
De prijs voor slechtste vrouwe
lijke hoofdrolspeler kan Mariah
Carey nauwelijks ontgaan. Maar
liefst 93 procent van de juryle
den zette haar naam bovenaan
het formulier. Vermoedelijk tot
opluchting van de eveneens ge
nomineerde Penelope Cruz
('Blow', 'Captain Corelli's Man
dolin' en "Vanilla Sky'), Angelina
Jolie ("Lara Croft: Tomb Raider'
en 'Original Sin'), Jennifer Lopez
('Angel Eyes' en 'The Wedding
Planner') en Charlize Theron
('Sweet November').
Op 23 maart worden de win
naars bekendgemaakt, een dag
voor de grote Oscar-uitreiking.
amsterdam/anp - De Friese
popgroep De Kast en tekst
schrijfster Belinda Meuldijk
zijn de winnaars van de Gou
den Harpen 2001. De win
naars krijgen hun prijs, een
kleine harpvormige speld, op
27 februari uitgereikt tijdens
het Nederlands Muziekfeest
in de Music Hall in Amster
dam.
De Gouden Harpen rijn pres
tigieuze onderscheidingen
voor artiesten en componis
ten die zich tijdens hun carri
ère op bijzondere wijze ver
dienstelijk hebben gemaakt
voor de Nederlandse lichte
muziek. De Gouden Harpen
werden in 1962 voor de eer
ste keer uitgereikt.
Eerder werd al bekend dat
rapper Brainpower, dj Tiësto
en de bands De Kift en Green
Lizard de Zilveren Harpen
2001 krijgen. De Zilveren
Harp is een aanmoedigings
prijs die jaarlijks wordt toege
kend aan veelbelovende Ne
derlandse muzikanten.
Tijdens het muziekfeest wor
den niet alleen de Gouden en
Zilveren Harpen uitgereikt,
maar ook de Edisons en de
Exportprijs. Onlangs maakte
muziekorganisatie Conamus
bekend dat Rob de Nijs en de
Britse band Simple Minds dit
jaar de Edison-oeuvreprijs
krijgen. Gouden Harp-win-
nares Belinda Meuldijk
schreef overigens vele lied
teksten voor haar echtgenoot
Rob de Nijs.
Conamus ondersteunt de
Nederlandse lichte muziek.
De organisatie reikt de prijs
uit in samenwerking met de
muziekrechtenorganisatie
BUMA.
«li
vonden er hun laatste rustplaats en ook hun vertrouwelingen
I1' n er ten grave gedragen: de woestijn bij het Egyptische dorpje
a. Sinds 1975 reist jaarlijks een team van Leidse archeologen
ze plek om de geheimen die nog verborgen liggen onder het
helpen ontsluieren. 'Schatgravers' van het Rijksmuseum van
ei den en de Universiteit Leiden leggen hier momenteel het graf
'p van Meryneith, een hogepriester uit de tijd van farao Achnaton.
j idsch Dagblad volgt de expeditie op de voet. Vandaag deel 2
serie 'Schatgravers' over de Egyptische grafcultuur.
memphls^
Om hun leven na de dood veilig te stellen, borgen de oude Egyptenaren hun gemummifi
ceerde doden op in sarcofagen. Dit prachtexemplaar ligt sinds kort in het Egyptische Muse
um in Cairo. AP Photo/Amr Nabil
eerste dat in het oog springt bij
in bezoek aan Sakkara is de pi-
van farao Djoser. In de oud-
imineerde dit massieve, trap-
[e grafmonument de horizon
ze dodenstad al en vandaag de
iet niet anders. Het gaat niet al-
et hoogste bouwwerk van Sak-
naar ook om de eerste, echte pi-
uit de Egyptische geschiede-
ect van deze piramide, en daar-
eitelijk de schepper van hét
van Egypte, was Imhotep, de
tionaire bouwmeester van farao
Imhotep, die leefde in de 27ste
oor Christus, moet destijds be-
k veel lef gehad hebben om zo
lus met de bestaande tradities
en. Want hoewel de Egyptische
tuur nu onlosmakelijke ver-
n is met de piramide, bouwden
penaren nog vele andere soor-
izen' voor hun doden,
t te zien, hoefje maar een wan
dje rond de piramide van Djo-
maken. Het merendeel van de
bij Sakkara is helemaal niet
tnig, maar bestaat uit een plat,
bouwsel, voorzien van
ire kamers en kapellen. De
laren noemen dit type graf een
w.
iniale vondst van Imhotep
in het opeenstapelen van als
maar kleinere mastaba's tot er een
zestig meter hoge piramide ontstond,
een monument zijn farao waardig.
Het veranderde het aanzien van Egyp
te voorgoed. Bouwmeesters na hem
verfijnden zijn concept, met als hoog
tepunt de drie gigantische, wereldbe
roemde piramiden bij Gizeh. Dit bete
kende overigens geenszins het einde
van de mastaba, omdat de piramiden
slechts voorbehouden waren aan de
goddelijke farao's.
Ook hogepriester Meryneith, die zo'n
dertien eeuwen na Djoser leefde,
heeft een graf met een meer 'tempel
achtige' architectuur. Op het voorhof
bevindt zich een zes meter diepe
schacht die uitmondt in een grafka
mer en een zich vertakkend gangen
stelsel. Met een takelinstructie zijn de
Leidse archeologen de afgelopen we
ken begonnen met het uitgraven van
de grafkamer en de onderaardse gan
gen die daarmee verbonden zijn. De
archeologen hopen hier op een spoor
van de hogepriester Meryneith te stui
ten.
Bij het zien van deze eindeloze do
denstad dringt zich onherroepelijk de
vraag op waarom de Egyptenaren zo
veel tijd, energie en rijkdom in de
bouw van hun grafmonumenten sta
ken. Zeker als je bedenkt dat ze gedu
rende hun leven in eenvoudige hui
zen woonden, opgetrokken uit onge
bakken klei, hout en riet. Het ant
woord is simpel: het graf was voor de
Egyptenaar niet zomaar een gedenk
teken, maar een huis voor de eeuwig
heid, noodzakelijk om het leven na de
dood te kunnen voortzetten.
Het was overigens geen kwestie van
'sterven en het dodenrijk binnenwan
delen'. Voor het zover was, moesten
er de nodige voorbereidingen getrof
fen worden. De bekendste daarvan is
het mummificeren van het lijk. Een
ontzettend arbeidsintensief procédé,
dat maar liefst zeventig dagen in be
slag nam. Het achterliggende idee was
dat zelfs een dode niet zonder rijn li
chaam kan. Hierin huist namelijk wat
de Egypenaren de ba noemden, ver
gelijkbaar met ons idee van de 'ziel'.
Die ba kon volgens de Egyptenaren af
en toe afwezig zijn. Bij iemand die
slaapt of dronken is bijvoorbeeld.
Maar uiteindelijk keert hij altijd terug.
Ook bij een mens die is overleden.
Daarvan vliegt de ba weliswaar over
dag de zonnegod Re achterna, maar
zodra de zon ondergaat en Osiris, de
god van het dodenrijk, het roer over
neemt, neemt hij zijn intrek weer in
het lichaam. Niet voor niets beelden
de Egyptenaren de ba af als een vogel
met een mensenhoofd.
Begrijpelijkerwijs moest het lichaam
in een optimale conditie blijven, an
ders zou de dode een tweede, 'echte
re' dood sterven. Mummificeren al
leen was daarvoor niet voldoende. De
dode moest ook regelmatig eten. Om
die reden beschikt vrijwel iedere ma
staba over een kapel met offertafel,
waarop de nabestaanden eten en
drinken konden achterlaten. En om
het zekere voor het onzekere te ne
men, smeekten de doden via teksten
op hun graven ook de toevallige voor
bijganger een offer te plengen.
Overigens bleef het, alle voorbereidin
gen ten spijt, altijd spannend of je tot
het dodenrijk toegelaten zou worden.
Want na het sterven, zo geloofden de
Egyptenaren, moest je rekenschap
van je daden afleggen. Om vast te stel
len of je al dan niet goed geleefd had,
gebruikten de goden een hele simpele
methode: ze wogen het hart op een
weegschaal. Hier stapelde het gewe
ten zich immers op. Sloeg de weeg
schaal door, dan voerden de goden
het hart aan de krokodillenkaken van
Ammoet, de dodenverslinder. Woog
je hart daarentegen zo licht als een
struisvogelveer, dan zwaaiden de
poorten van Osiris' rijk wagenwijd
open en kon het leven na de dood be
ginnen.
Rody van der Pols
Donderdag: Smokkelaars, rovers en
mannen van de wetenschap.
Vierentwintigste editie Leids Cabaretfestival
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: eerste voorronde van het
Leids Cabaretfestival Gezien: 11/2,
schouwburg, Leiden.
Geen woord over Pim Fortuyn.
Nou krijgt die man toch al bui
tensporig veel aandacht, dus
erg is dat niet. Maar toch is het
opvallend dat niemand van de
eerste vijf deelnemers aan het
Leids Cabaretfestival zich ook
maar iets aan de actualiteit ge
legen laat liggen. Ooit was dat
anders. Het moderne cabaret
richt zich kennelijk meer op het
eigen ik en op vrolijke, dwaze
fantasietjes.
De vierentwintigste editie van
het cabaretfestival is begonnen.
En zoals gebruikelijk, gebeurt
dat altijd op een rustige manier
op de maandagavond. De jury
heeft nog geen woord gespro
ken, iedereen heeft nog maar
de helft van het nieuwe aanbod
gezien. Dus luidt het devies:
kruit droog houden en niet te
veel zeggen.
Over de kansen op een over
winning voor deze eerste kan
didaten valt overigens ook nog
bar weinig te beweren. Hoe
sterk is de concurrentie van de
dinsdagavond? De eerste voor
ronde kan worden getypeerd
als een keurige doorsnee-festi
valavond zonder spraakmaken
de uitschieters. Geen gekke ex
perimenten, de meesten hou
den zich aan de befaamde ca
barettradities.
'Praatje-liedje-praatje' bijvoor
beeld is het model waaraan
Roel C. Verburg zich vasthoudt.
Eén perfect liedje heeft hij in
elk geval al op zijn naam staan:
het is een olijke tekst op rijm
om een relatie te verbreken.
Zijn thema is eenzaamheid, die
met branie en fantasie dient te
worden bestreden. Over het al
gemeen biedt hij aardig materi
aal waarmee hij met wisselend
succes aan de slag gaat. Een te
rechte festivalkandidaat, maar
absoluut geen gedoodverfde fi
nalist of mogelijk zelfs winnaar.
De Mannen op de Maan daar
entegen zijn er nog lang niet.
Hun programma is flinterdun.
Een parodie op een televisie
spelletje is niet bepaald origi
neel te noemen. Dat is nog niet
eens zo erg, maar helaas ont
breekt een clou. Dat geldt voor
de meeste speelscènes in hun
programma. Daardoor blijft er
van deze festivalbijdrage weinig
over.
En ineens is daar een kandidaat
die heel veel power op het podi
um brengt. Ze heet Renee van
Bavel en ze heeft een dijk van
een stem. Van timing heeft ze
nog weinig kaas gegeten. Haar
verhaal over haar lotgevallen
tijdens de ontgroeningsrituelen
in de universitaire introductie
week duurt bijvoorbeeld veel en
veel te lang. Ze speelt het enig,
maar bederft uiteindelijk zelf
het effect. En het thema 'jonge
meid op zoek naar haar identi
teit' is eveneens afgezaagd.
Maar ze is in elk geval een kan
didaat die je graag nog eens wilt
zien. Ook al is er nu nog heel
wat mis, het lijkt niet al te ge
waagd om haar een plaats in de
halve finale toe te dichten.
Misschien dat die voorspelling
ook op gaat voor de Vlaamse
deelnemer Wim Helsen. Zijn
humor is een soort kruising tus
sen het werk van cartoonisten-
/humoristen als Kamagurka en
Gummbah. Hij goochelt met
dwaze fantasieën en geeft een
geheel eigen draai aan de naam
en het werk van Abba. Dit soort
eigenzinnige figuren krijgen
veelal een kans bij dit soort fes
tivals. Je weet immers nooit hoe
zoiets uitpakt. Helsen valt dui
delijk in de categorie onvoor
spelbare, rare snuiters.
Veel braver is het trio Voorwaar.
Leuke liedjes en verhaaltjes
voor ouderwets degelijk
schoolcabaret, ook al lijken de
drie heren de echte schoolleef
tijd wel ontstegen. Geen mens
kan dit een nare festivalbijdra
ge vinden, de onderlinge lol
straalt er onmiskenbaar van af.
Op een professioneel podium
horen de heren met hun sim
pele humor echter vooralsnog
niet thuis.
Sanne Wallis de Vries
Winnaar van de jury- en pu
blieksprijs van het Vara Leids
Cabaret Festival in 1996:
1Waar zou je zijn zonder het
Leids Cabaret Festival?
„Ik zou inmiddels wel iets in
het vak doen. Als het niet via
het Leids Cabaret Festival was,
dan had ik wel een ander festi
val gekozen. Van jongs af aan
wilde ik al het theater in, dus
dat was er ook wel van geko
men."
2. Wat was in 1996 je beste
grap?
„Op aanraden van vrienden
heb ik op het laatste moment
een stukje toegevoegd, waarin
ik 'uit het programma stapte'
en er new age-achtig commen
taar op gaf. Dat sloeg erg aan. Ik
denk dat die sketch de doorslag
heeft gegeven."
3. Wat onderscheidt jou van
andere cabaretiers?
„Ik doe wat ik wil doen, mis
schien is dat mijn kracht. Ik
schrijf mijn eigen tekst en ik
heb nu eenmaal een eigen kijk
op de wereld, die ik grappig on
der woorden kan brengen.
Sommige dingen lukken nu
eenmaal goed: imitaties bij
voorbeeld."
4. Welk taboe zou je willen
doorbreken?
„Ik zou niet zo snel een speci
fiek taboe kunnen noemen. Ik
merk wel dat de laatste tijd het
fatsoen weer in opkomst is. Er
is minder seks op tv, mensen
walgen ervan. Misschien ko
men met het fatsoen de taboes
weer terug. Dat zou ik helemaal
niet erg vinden."
5. Wie is de beste Nederlandse
cabaretier?
„Ik noem er altijd ditM Freek de
Jonge, hoe irritant en prekerig
hij ook kan zijn. Hans Teeuwen.
rijn werk heeft me over de
streep getrokken om ook te be
ginnen. en Brigitte Kaandorp
omdat ik haar zo vreselijk grap
pig vind. Ik ben bij een voor
stelling van haar een keer echt
van mijn stoel gevallen."
6. En wie is de slechtste?
„Dat wil ik niet zeggen, dat vind
ik niet netjes. Ik zie wel vaak ca
baret waar geen aandacht is be
steed aan de aankleding, waar
het theatrale niet benut wordt.
Dat vind ik erg jammer."
Tekst: Coen Polack
Foto: GPD/Lex van Rossen
