Kramp in het
Witte Huis
De val
Politiek verweven met het Enron-schandaal
Inpakken en wegwezen. Meer zat er in december vorig jaar niet op voor de werknemers van Enron. Foto: AP/Steve Ueckert
Energiebedrijf Enron is
middelpunt van het
omvangrijkste bankroet uit de
Amerikaanse geschiedenis: 49
miljard dollar. De leiding van
het Amerikaans bedrijf blijkt
zichzelf verrijkt te hebben ten
koste van werknemers en
aandeelhouders. Het gevolg:
4.500 werklozen, waardeloze
pensioenen, zwaar
gedupeerde aandeelhouders
en zelfmoord van voormalig
directielid Baxter. Bij de start
van de hoorzittingen in het
Congres (24 januari) kwam de
Democratische senator
Lieberman al met een
vernietigend oordeel. Hij
noemde Enron 'een
kaartenhuis gebouwd op de
fundamenten van
buitensporige hebzucht en
bedrog".
Intrigerend aspect: in het
doolhof loopt ook de politiek
rond. De banden van
'Washington' met Enron
knellen in hevige mate.
door Ans Bouwmans
Van Enron-gate is geen spra
ke, maar dat kan nog ko
men. Iets dat het Witte Huis
('Er is geen politiek schandaal') en
de Republikeinen ('Probeer er geen
politiek circus van te maken') uit alle
macht bestrijden. Maar feit is dat
Enron ernstig verstrengeld is met de
politiek in Washington, met name
met de Republikeinen en in het bij
zonder met de Texaanse delegatie
die het Witte Huis bevolkt.
Het energiebedrijf heeft er jarenlang
een zeer agressieve lobbypraktijk op
nagehouden. Oud-president Clinton
pleegde wel eens een balletje te
slaan met Enron-baas Ken Lay, maar
diens band met president Bush gaat
heel wat verder. Bush en 'Kenny
Boy* zijn elkaar veel tegengekomen
in Texas, waar Bush gouverneur was
en Lay een spin in het web, binnen
en buiten het bedrijfsleven. Enron -
met name Lay - heeft honderddui
zenden dollars aan de verkiezings
campagne van Bush gegeven en is
daarmee diens grootste donateur.
Het verhaal gaat dat Lay via de con
nectie met Bush een hem onwelge
vallige toezichthouder heeft wegge
werkt.
Van de actieve Congresleden heb
ben 71 senatoren (van de 100) en
188 afgevaardigden (van de 435), de
afgelopen jaren 1,1 miljoen dollar
toegestopt gekregen van Enron. Dat
is legaal in de VS, alhoewel de om
vang - bijna het halve Congres kreeg
geld - achteraf nogal verdacht over
komt. Van de totale dollarstroom
richting Washington (5,7 miljoen
dollar sinds 1989) is driekwart bij de
Republikeinen terecht gekomen.
Vooral Texanen zijn gul bedeeld.
Opvallend
Wat opvalt is de krampachtige ma
nier waarop het Witte Huis afstand
probeert te houden van Enron. Ge
gevens over contacten met het be
drijf worden mondjesmaat verstrekt,
waardoor er telkens nieuwe 'onthul-
linkjes' zijn. Eerst wordt bekend dat
Ken Lay in oktober en november
heeft gebeld met minister O'Neill
van financiën en staatssecretaris
Evans van handel. Beiden schieten
Enron niet te hulp. Minister Ashcroft
van Justitie trekt zijn handen af van
het justitieonderzoek, omdat hijzelf
geld heeft gekregen van Enron toen
hij kandidaat was voor de Senaat.
Later blijkt dat nog een regeringsfuc-
tionaris door Enron is benaderd. En
dat een team van het Witte Huis ge
leid door Lawrence Lindsey, een
voormalig adviseur van Enron, in
het najaar onderzoek heeft gedaan
naar de financiële situatie van het
bedrijf. Bush wist overigens nergens
van, aldus het Witte Huis.
Bush maakt het zelf in het begin
nogal bont als hij zich probeert te
verschuilen achter de rokken van
zijn voorgangster Ann Richards in
Texas. Hij doet alsof Lay meer met
haar had dan met hem, maar dat is
niet lang vol te houden. Overigens
denkt 67 procent van de Amerikanen
dat de regering Bush wat te verber
gen heeft, zo blijkt uit een peiling
van CBS en de New York Times.
Bush probeert de schade te beper
ken door krachtig over te komen. Hij
heeft een onderzoek gelast naar de
beleggingspensioenen (de 401k's) en
de contacten van het Witte Huis met
Enron. En in een poging het volksge
voel aan te spreken heeft hij gezegd
'woedend te zijn dat de medewer
kers van Enron onkundig zijn gela
ten over de ware financiële toestand
van het bedrijf en onthuld dat ook
zijn schoonmoeder wat centjes heeft
verloren. Maar de mensen in Hous
ton zijn niet onder de indruk. Er is
nog geen cent hulp door de regering
Opties en aandelen bestuur Enron
Uitgeoefende opties en verkochte aandelen van belangrijke Enronbestuurders
tussen 1 januari en 31 augustus 2001
NAAM FUNCTIE
Optie is het recht om een aandeel tegen een vooraf vastgestelde prijs te kopen.
Winst bestaat uit de waarde van de verkochte aandelen verminderd met
de kosten van de uitgeoefende opties,
anp bron: Houston Chronicle
Van Lou Pai was geen foto beschikbaar.
Bush uitgetrokken. „Hij biedt geen
verlichting of oplossing", zegt afge
vaardigde Jackson Lee.
Banden
Staatssecretaris Thomas White van
defensie heeft bij Enron gewerkt en
in de herfst veel 'persoonlijke' ge
sprekken gevoerd met zijn ex-collle-
ga's. Zijn aandelen heeft hij overi
gens op tijd verkocht, net als Bush
adviseur Karl Rove en Lewis Libby,
chef staf van Dick Cheney. Dat
moest na hun benoeming. Rove
heeft er ook nog voor gezorgd dat in
1997 een belangrijke potentiële sup
porter van Bush een baantje kreeg
bij Enron.
De man met de nauwste banden
met Enron lijkt Cheney te zijn, de vi
ce-president. Hij oefende in juni
druk uit op de Indiase president So-
nia Gandhi ten behoeve van een
electriciteitscentrale in India, deels
eigendom van Enron, maar waarin
ook de Amerikaanse overheid geld
heeft zitten. Volgens Cheney heeft
hij dat op eigen initiatief gedaan.
Cheney of zijn medewerkers spraken
vorig jaar zes keer met Enron-afge-
vaardigden, onder wie Lay, ter voor
bereiding op het energieplan van de
regering. De verdenking is dat het
Witte Huis zich teveel laat leiden
door de belangen van de energiein
dustrie, en dat met name het ver
langlijstje van de vrienden uit Texas
een warm onthaal heeft gekregen.
De vice-president - gesteund door
Bush - weigert het onderzoeksbu
reau van het Congres (het General
Accounting Office) een lijst te geven
van de mensen met wie hij gespro
ken heeft voor de ontwikkeling van
het plan. Het bureau, geleid door de
Republikein Walker, heeft aangekon
digd het Witte Huis voor de rechter
te slepen. Er wordt met spanning
naar uitgekeken, niet alleen vanwege
de principiële vraag hoever de infor
matieplicht van het Witte Huis gaat,
maar ook vanwege de Enron-con-
nectie.
Onderzoek
Negen commissies en het onder
zoeksbureau van het Congres, de
beurswaakhond SEC en Justitie doen
onderzoek naar de teloorgang van
Enron en de rol van accountantsbu
reau Arthur Andersen. Heeft de top
van Enron met opzet aandeelhou
ders en personeel een rad voor ogen
gedraaid? Deugt het toezicht van ac
countants, die vaak een dubbelrol
als adviseur hebben, wel? En is er
sprake van belangenverstrengeling
of ongeoorloofde invloed van Enron
in Washington? Duidelijk is dat de
partijsponsoring in de VS astrono
mische vormen heeft aangenomen
en de hele politiek verweven is met
het Grote Geld. Ook al doen de De
mocraten daar aan mee, het zijn de
Republikeinen die het meeste gevaar
lopen. Zij hebben zich in het verle
den het meest voor het karretje van
het bedrijfsleven laten spannen.
Daarin schuilt voor Bush het gevaar
van het Enron-schandaal.
De teloorgang van de economische
krachtpatser Enron kan zo als script
dienen voor een kaskraker uit Holly
wood. Houston, een historie van
macht, hebzucht, leugens en financi
ële ellende. Het realistische vervolg
op 'Dallas'. Sherron Watkins, werk
zaam in de hogere echelons van En
ron, schrijft in augustus 2001 een
memo voor Enron-baas Kenneth
Lay. „Voor de man in de straat ziet
het er uit alsof we verliezen verber
gen in een ander bedrijf', zegt ze. „Is
er niet een manier voor onze boek-
houd-goeroes om dit recht te trek
ken?"
Die is er misschien wel, maar nie
mand bij Enron lijkt wakker te liggen
van de obscure boekhoudmethode
waarbij verliezen worden wegge
werkt naar lege vennootschappen.
Het memo van Watkins gaat naar de
juristen. Er wordt geen actie onder
nomen. De raad van bestuur, de
commissarissen en de accountants
zijn op de hoogte van het bestaan
van de bijzondere bedrijfjes, zo lijken
vorige maand uitgelekte memo's uit
te wijzen.
De dubieuze transacties komen in
oktober toch aan het licht, de be
drijfsresultaten moeten worden bij
gesteld, iedereen verliest het vertrou
wen in Enron - dat door falende in
vesteringen al een veer heeft moeten
laten - en het financiële drama is ge
boren.
De top van het bedrijf heeft een
enorm risico genomen en verloren.
'Enronomics' blijken geen financiële
toverkunst te zijn maar volksverlak
kerij. Het zijn de werknemers en aan
deelhouders die het schip in gaan.
Ondanks het toenemende bewijs dat
het bestuur en de raad van commis
sarissen van de hoed en de rand wis
ten, zal de inmiddels afgetreden Ken
Lay zich maandag bij zijn verhoor in
de Senaat verdedigen door te zeggen
dat hij geen inzicht had in de inge
wikkelde, verhullende en uit de hand
gelopen constructies. Liever dom
dan schuldig, lijkt de tactiek te zijn.
Het is Ken Lay die in augustus zijn
personeel e-mailt dat „onze presta
ties nog nooit zo goed zijn geweest".
Een positief geluid dat hij tot eind
september volhoudt. Geen wonder
dat hij,het mikpunt wordt van bittere
verwijten, en zijn vrouw bij NBC
komt uithuilen. Hij is misleid en be
drogen door de accountants en juris
ten, zegt ze. Ze moeten bijna alles
verkopen, aldus Linda Lay, om een
persoonlijk faillissement af te wen
den.
Lay mag dan een filantroop zijn die
zich jarenlang heeft ingezet voor
Houston, op veel medelijden van de
getroffen Enron-medewerkers hoeft
hij niet te rekenen. De Lays hebben
nog een huis om naar toe te gaan.
Het vertrouwen in de top is boven
dien gering. Er zijn tal van documen
ten door de papierversnipperaar ge
haald. Enron maakte bovendien ge
bruik van wel negenhonderd belas
tingparadijzen om de winsten weg te
sluizen. Net als andere topmensen
van Enron is Lay aangeklaagd door
aandeelhouders en werknemers die
hun geld terugwillen. Eén voormalig
directielid van Enron, Baxter (43),
heeft zichzelf op 25 januari van het
leven beroofd. Hij is vertrokken bij
Enron, na een ruzie met toenmalig
topman Jeff Skilling over de praktijk
om schulden te verbergen. Maar hij
weet zijn Enron-aandelen wel op tijd
te verkopen, voor 9 miljoen dollar.
In Houston worden begin december
duizenden mensen op straat gezet,
ze moeten meteen hun bureau leeg
maken en vertrekken. Bij een natuur
ramp springt de federale regering bij,
maar na een economische ramp
blijft de noodkas dicht. Wel zijn aller
lei particuliere hulpfondsen opgezet,
waarin een aantal politici zijn Enron-
bijdrage heeft teruggestort, om de
ergste nood te lenigen en mensen te
helpen met ander werk.
Wie bij Enron zo gelukkig is geweest
zijn werk te behouden - verschillen
de Enron-activiteiten worden nu ge
reorganiseerd of verkocht - is deson
danks op de koffie gekomen. De in
eenstorting van Enron heeft de hele
of halve pensioenvoorziening van
zijn werknemers weggevaagd.
Veel bedrijven in de VS werken met
de zogenaamde 40I(k) pensioenre
gelingen. Dat zijn persoonlijke pensi
oenplannen, waarin mensen hun
premie naar eigen inzicht kunnen
beleggen. De werknemers van het
bedrijf hebben relatief veel geld be
legd in eigen aandelen. Dat gebeurde
niet alleen uit loyaliteit, maar ook
vanwege de hoge waarde van de En
ron-aandelen (in 20^| bijna 85 dol
lar, nu nog geen halve). Wat ook
meespeelde was dat het bedrijf zelf
zijn pensioenbijdrage in aandelen
verstrekte. Nu voelen de werknemers
zich in de steek gelaten, vooral om
dat Enron de verkoop van aandelen
in het pensioenfonds afgelopen
herfst 'administratief onmogelijk
maakte.
De pensioenplannen van Enron-wer-
kers zijn in totaal één miljard dollar
in waarde gezakt. De enige manier
om daar iets van terug te zien, is via
rechtszaken. Inmiddels is er een ge
zamenlijke procedure gestart voor
15.000 pensioenhouders, waarbij zo
wel Enron-directeuren als accoun
tant Arthur Andersen zijn gedaagd.
Loek Brons, een
man met een
bijzonder leven
Unieke cursus
in Leiden
leert leven
met kanker
