'Het publieke omroepbestel kan op slot'
t
MEDIA
Digitenne, wat hebben we eraan?
Hoge loonkosten, omroep in de knel
htszaak
besluit over
4-frequenties
jer vervangt
'lf Jansen bij
5<ik is Anders
ÜG en SBS
mejlinch over
zijielklem'
NOS-voorzitter Gerrit Jan WolfFensperger, de voorvechter van het 'blokje, bolletje'
omroep
zaterdag 2 FEBRUARI 2002
haag/gpd - De Nederlandse
ogroep stapt naar de rech-
Aanleiding vormt het kabi-
jesluit dat de zeven be-
ide commerciële radiozen-
met een FM-frequentie tot
jtember 2003 mogen blijven
t nden. Het kabinet besloot
jen ook dat er na een eco-
iche toets nog twee nieu-
itions bijkomen.
•finitieve verdeling van de
jaar felbevochten radiofre-
zal voor september
id jaar bekend worden ge-
De ministerraad heeft
oorstel van de staatssecre-
en Van der Ploeg (media)
e Vries (verkeer en water-
1 overgenomen. Volgens
Jan behouden de zenders
itadio, Radio 538, Classic
Business Nieuws Radio,
izee FM, Yorin FM en 10
un uitzendfrequenties. De
nieuwkomers worden aan
een na een economische
De negen zenders moeten
n miljoen euro betalen
ie verlenging van hun ver-
ng of de nieuwe licentie.
iede Nederlandse Radio-
is het kabinetsbesluit re-
IPflaar de rechter te stappen.
teur Bosnia wil alsnog een
*re2 af te dwingen. Lukt dat
dfan zal hij een schadeclaim
ten. Bosma hoopt dat Ve-
die nu ook geen FM-fre-
ie kan kopen, meedoet
e rechtszaak.
eni
m|1o - Jochem Myjer (24) pre-
c° "irt vanaf 5 april vier maan-
ing het Radio 3-program-
:uk is Anders, dat op vrij-
ssen twaalf en twee wordt
Dnden. De Leidse cabare-
•eft zijn eerste uitzending
[er de rug. Gistermiddag
Iteerde hij al bij wijze van
jhet veelbeluisterde pro-
ia, waarna hij het vier-
ontract ter onderteke-
reeg voorgelegd. De vaste
[tator Dolf Jansen gaat
pril een lange tijd met
ie.
(um/anp - Omroepbedrijf
eist maandag in kort ge-
at SBS stopt met het pro-
^ia Wielklem Unlimited.
IIis dat HMG de naam van
rgramma te veel vindt lij-
p Wielklem en Co, een
nocmma van dochteronder-
Yorin.
S zendt het programma
1999 uit. Wielklem Unli-
is een programma dat
onYeft overgenomen van de
3BC
am van het Yorin-pro-
ta is eigendom van Ende
Het publieke omroepbestel mag wat NOS-voorzitter Gerrit Jan Wolf-
fensperger betreft op slot. Met de huidige club omroepen zet hij het
liefst de stap naar de digitale toekomst. „Het begint net lekker te lo
pen, dan wil je toch niet dat er een omroep wordt uitgekukeld?" In de
aanloop naar de verkiezingen stelt de voormalige fractievoorzitter van
D66 zijn lijstje voor de formateur op.
door Eric de Bie en Dolf Rogmans
Hilversum - De klok in zijn
werkkamer houdt halsstarrig
tien voor negen aan, maar vol
gens NOS-voorzitter Gerrit Jan
Wolffensperger betekent het
niet dat de tijd stil staat op het
Hilversumse Mediapark. Inte
gendeel, er is hem alles aan ge
legen dat ook de publieke om
roep zich voortdurend ver
nieuwt. „Ik ben niet voor radica
le veranderingen, maar we moe
ten wel mee bewegen met de
tijd. Als we ons ingraven, gaat
het fout."
Wolffensperger (57) kiest voor
een geleidelijke aanval in de
spannende, maar ook boeiende
jaren die de publieke omroep te
wachten staat. Keer op keer
moet de publieke omroep zijn
bestaansrecht bewijzen. Vragen
te over. Wat moeten we met
twintig zendgemachtigden? Kan
het niet met twee in plaats van
drie netten? En kunnen omroe
pen hun leden wel behouden
als ze hun monopolie op de
programmagegevens kwijtra
ken?
Wolffensperger en de omroep
voorzitter zullen de antwoorden
de komende jaren moeten vin
den. Ze hebben nog even de
tijd. In 2005 komt de in de Con
cessiewet vastgelegde toetsing.
De publieke omroep als geheel
wordt door een onafhankelijke
commissie beoordeeld op het
programma-aanbod en de
zendgemachtigden afzonderlijk
op hun aandeel daarin en op
het nog aanwezig zijn van een
achterban.
Die veranderingen in de wet
hebben tot meer samenwerking
op de drie netten geleid (netpro-
fïlering). Omroepen zijn daar
door minder herkenbaar. En de
publieke omroep als geheel
komt meer in beeld. Daarvoor is
zelfs een beeldmerk ontworpen:
het blauwe blokje en het rode
balletje. In Hilversum wordt dan
ook al over blokje, bolletje ge
sproken als het over de publieke
omroep gaat.
Die samenwerking tussen de
omroep gaat niet altijd van har
te. Veel omroepverenigingen
proberen manmoedig zo veel
mogelijk zieltjes vast te houden.
Het bezorgt menige omroep
voorzitter slapeloze nachten.
Wat moet hij doen: inzetten op
meer samenwerking of juist
werken aan een eigen gezicht en
het werven van leden?
Tijd voor wat uitleg, vinden ook
enkele kopstukken uit de me
diawereld. Zij gaven ons op ver
zoek een vragenlijstje mee. Zo
wil SBS-directeur Fons Van
Westerloo graag weten hoe
Wolffensperger aankijkt tegen
de verdere uitbouw van de net-
profilering met omroepen die
vooral terugvallen op hun eigen
identiteit. Acht hij verdere wet
telijke maatregelen nodig om ze
in het gareel te houden?
Wolffensperger: „Bij de eerste
evaluatie van de netprofilering,
vorig najaar, hebben we gecon
stateerd dat we op de goede weg
zijn, maar dat het beter kan. Dat
proberen we nu te bereiken
door meerjarig te plannen. Met
de omroepen worden voor een
langere periode afspraken ge
maakt. Daardoor kim je meer fi
nanciële zekerheid bieden voor
programmaseries, maar ook de
afspraken met de afzonderlijke
omroepen sterker laten verschil
len. Dat is in de geest van de
Concessiewet, die er immers
van uitgaat dat omroepen zich
mogen specialiseren".
Herkenbaar
Gaat dat niet wrikken, omroe
pen die samenwerken en tegelijk
ook herkenbaar willen blijven?
„Ik zie ook wel dat omroepen
om volstrekt begrijpelijke rede
nen... Nee, laat ik het zo zeggen:
met het oog op de beoordeling
in 2005 hebben de omroepen de
neiging zich af te vragen wat ze
moeten doen om te blijven
voortbestaan als omroepvereni
ging. Dat is hun goed recht.
Maar dat heeft de afgelopen ja
ren inderdaad ook af en toe wat
spanning opgeleverd".
Daarbij dreigen de omroepen
ook nog de programmagegevens
te verliezen en daarmee mensen
die lid zijn vanwege de program
magids.
„Dat is ook een van die dingen
die voor een oh jee-reactie zor
gen."
Als u voorzitter van de KRO of de
TROS was, zou u nu dan gerust
zijn op het voortbestaan van de
omroepen?
„Laat ik zeggen, hoe ik het zie.
Dat is voor mij makkelijker dan
in de huid van KRO-voorzitter
Frans Slangen te kruipen. Per
soonlijk ben ik ervan overtuigd
dat wij in 2008 nog steeds om
roepverenigingen hebben. Maar
daarvoor moeten ze wel mee
veranderen met de eisen die de
huidige tijd stelt. Dat betekent
onder meer een grotere mate
van samenwerking. Niet omdat
de Raad van Bestuur dat zo
graag wil, maar omdat het ge
zien de toenemende commerci
ële concurrentie steeds essentië
ler wordt dat de publieke om
roep zich presenteert als een
eenheid en als de plek waar
NOS-voorzitter Gerrit Jan Wolffensperger: „Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat wij in 2008 nog steeds omroepverenigingen hebben. Maar daarvoor moeten ze wel mee ver
anderen met de eisen die de huidige tijd stelt". Foto: GPD/Roland de Bruin
kwaliteit is te vinden. Daarbij
speelt mee dat je door de om
standigheden gedwongen wel
licht nog eens moet kijken naar
de wettelijke eisen van het le
dental (300.000 in 2005, red.). Ik
sluit niet uit dat in de komende
jaren dat getal ter discussie
komt."
Met andere woorden: moet het
bestel nu op slot?
„Ja Dat zou de consequentie
kunnen zijn. Maar dat is een
discussie die we nog met de
omroepen en de Tweede Kamer
moeten voeren."
Dat betekent geen omroep erin,
zoals bijvoorbeeld De Nieuwe
Omroep, en geen omroep eruit,
zoals BNN, dat nog heel erg zijn
best moet doen het vereiste aan
tal leden binnen te halen?
„Als je probeert een samenwer
king tot stand te brengen waarin
ieder zijn eigen rol levert, is het
lastig als er deelnemers afvallen
of als er nieuwe bijkomen. Hoe
vervelend dat voor sommige
ook is. Maar als er een bijkomt,
zullen we die met liefde ontvan
gen."
BBC-model
Gaan we naar een BBC-ach tig
model?
(Fel:) „Nee, nee, dat is nu pre
cies de link die je niét moet leg
gen. Binnen de publieke om
roep in Nederland hebben we
meerdere creatieve redactionele
kernen. Die hebben hun eigen
legitimatie, hun eigen toon,
kleur en achterban. Er is geen
enkele reden dat systeem over
boord te gooien. Je kunt zelfs de
stelling verdedigen dat dit sys
teem, waarbinnen als het ware
een creatieve competitie wordt
gevoerd, spannender dingen
oplevert dan een systeem waar
in je verantwoording aflegt aan
kerken en vakbonden, zoals in
Duitsland. Maar je moet wel een
vorm vinden die toekomstbe-
stendig is".
Joop Atsma, mediawoordvoerder
van het CDA in de Tweede Ka
mer meent dat omroepen juist
hun leden meer invloed moeten
geven om zo hun bestaan te
rechtvaardigen.
„De publieke omroep als geheel
wordt door de overheid afgere
kend op zijn prestaties. Dan kun
je dus niet meer de totale pro
grammering overlaten aan de
achterbannen van de omroe
pen. Je kunt niet meer terug
naar de twintigste eeuw."
Laten we het over de nieuwszen
der hebben. De eerste fase begint
niet in september, zoals de be
doeling was. Uitstel of afstel?
„Beide niet. De streefdatum van
2005, 2006 voor een complete
nieuwszender staat nog steeds.
We hebben nu alleen besloten
eerst het totale plan helder te
krijgen. Zoals bekend zat in de
oorspronkelijke opzet van de
nieuwszender een proeffase op
Nederland 2. Dat bleek een pijn
punt. De commissie onder lei
ding van Piet van Tellingen keert
nu terug naar de basis: stel dat
je een 24-uurs kanaal hebt om
te voorzien in de nieuwsbehoef-
te, hoe zou je dat kanaal invul
len? Als die waag is beantwoord,
gaar datzelfde groepje kijken
hoe wij daar komen, of daar een
tussenfase voor nodig is en hoe
die er eventueel uit moet zien."
Zegt dit iets over de manier
waarop in Hilversum met ver
nieuwingen wordt omgegaan?
„Ja, dat zegt er wel iets over. Be
sluitvorming loopt binnen de
publieke omroep altijd over
meer schijven en is vaak gecom
pliceerder omdat er tegenstrijdi
ge belangen bij betrokken zijn.
Je kunt zeggen dat de publieke
omroep in Nederland een wet
telijk verankerd poldermodel
vertegenwoordigt. Maar dat wist
ik toen ik aan deze baan be
gon."
Een andere vraag van Atsma:
waarom is de nieuwszender een
publieke taak?
(Zucht) „Het is curieus dat ie
mand deze vraag stelt nu we net
weer in de krant hebben kun
nen lezen dat - en ik zeg het
zonder enig leedvermaak - de
zenders van de Holland Media
Groep door moedermaatschap
pij Bertelsmann waarschijnlijk
op alle nieuwsprogramma's
worden beknot. Daarnaast moet
de nieuwszender niet méér
nieuws brengen. Nee, de
nieuwszender speelt in op de
manier waarop met name jon
geren straks nieuws consume
ren. In de digitale wereld wil de
consument op elk moment van
de dag het actuele nieuws tot
zich kunnen nemen. En dan
niet alleen via televisie, maar
ook via internet of via zijn mo
biele telefoon. Daarop moet je
inspelen, wil je straks een maat
schappelijke rol blijven spelen."
Een vraag van Nico Haasbroek,
hoofdredacteur van hetNOS-
Journaak wat is nu het belang
rijkste: het nieuws, de sport of de
cultuur?
Alle drie. De cultuurzender be
hoort ook nog steeds tot ons
toekomstplan, maar daarover
hoor je weinig rumoer. Vooral
omdat daarbij geen sprake is
van een proeffase op een be
staande zender die wordt be
dreigd."
„De sport willen wé ook graag
behouden. Om twee redenen:
het is een onderwerp dat op het
werk en in het café veelvuldig
wordt besproken, én sport zorgt
ervoor dat mensen naar onze
zenders kijken en wellicht ook
andere programma's zien."
Ook als de kosten voor de uit
zendrechten van voetbalwed
strijden blijven stijgen?
„De Nederlandse wetgever is
een aantal jaren geleden zo wijs
geweest bescheiden reclame
blokken op publieke zenders toe
te laten. Dat stelt ons in staat de
kosten voor het voetbal voor een
groot deel terug te verdienen.
Het curieuze is dat het dure
voetbal een van de goedkoopste
programmacategorieën is als je
de 'terugbetaling' in reclame in
beschouwing neemt."
Maar er zit een grens aan de
hoeveelheid reclamespotjes die
de Ster mag verkopen. Als de
kosten blijven stijgen, kan dat
problemen opleveren?
„Stijgende kosten zijn voor ie
dereen een probleem. Maar ik
denk dat er een groter probleem
dreigt: gaat het voetbal straks
niet achter de decoder en kun
nen de mensen die decoder wel
betalen?"
Desondanks moet het vertrek
van KPN, dat niet meer op de
publieke omroep adverteert, u
pijn doen?
„KPN vroeg iets dat wij niet
kunnen leveren. Bij ons kan er
nu eenmaal geen relatie tussen
de adverteerder en het pro
gramma bestaan."
U vreest niet dat meer bedrijven
zo gaan denken?
„Nee, want kort geleden was er
een ander bedrijf, Unilever, dat
juist voor de continuïteit van de
publieke omroep koos. En KPN
komt heus wel terug. Zo gauw
zij een product hebben dat inte
ressant is voor de doelgroep die
naar de publieke omroep kijkt,
zien wij ze weer."
MEDIA IK
«Ans Markus
55
ijke staat: samenwo-
ichilderes
's: ballet en verder alles
bij het schilderen kan
Het Parool, NRC en De
af
aaM*ift: Vrij Nederland en
^Ichreeuwen in de stilte
jWmanuelle Laborit
IWjandahar
Maria Callas
www.ansmarkus.com
televisieprogramma
'e vroeger opblijven?
Jn die echte zaterdag-
thows. Lekker met z'n al-
r °ie bank. De zaterdag-
3mrvas ook duidelijk een
■f "avond dan de rest van
de c. Overigens staan veel
uit die tijd
dan veej sterker voor de
Vlaanderen en De
onti Doorsnee bijvoorbeeld,
ief tie de stemmen nog zo
d geest halen.
ien
ndtffls van een tv-zender
Widen, wat zou je eerste
)m2%el zijn?
geweld en meer kunst-
nma's. Er mag best wat
op de televisie.
C,
vè'ke presentator of welk
zet je de radio aan?
fiatprogramma's met
^aj mensen die praten over
loal doen. Arjan Visser
t bijvoorbeeld op een
^ttige manier. Maar ook
journalistenforum
raag luisteren.
'n wordt verfilmd, wie
dan gaan spelen?
Ans Markus.
Misschien moet mijn dochter
dat maar doen. Die poseert per
slot van rekening ook altijd
voor mijn schilderijen.
Hoe vind je dat je overkomt in
de media?
Wisselend waarschijnlijk. Ik
heb een beetje een streng uiter
lijk en dan klopt het beeld dat
mensen van je krijgen niet altijd
met de werkelijkheid. In inter
views kom ik meestal wel als
mezelf naar voren, behalve één
keer in de HP. Die mevrouw
was waarschijnlijk al van huis
gegaan met het idee om mij
eens goed onderuit te halen.
Dat is een heel cynisch en ver
velend artikel geworden.
Wie bewonder je in je vak?
De Belgische schilder Rustin.
Hij maakt heel dramatische
schilderijen met verstilde we
zens. Er spreekt veel droefenis
uit. Ja, het is heel erg met me,
hè? Maar het spreekt me ge
woon erg aan.
Denk je dat je qua werk ooit nog
eens iets totaal anders gaat
doen?
Nee.
Wat was je grootste blunder?
Laatst kwam ik een bekende te
gen en ik complimenteerde
haar dat ze er zo goed uit zag
en vroeg toen wanneer de baby
zou komen. Bleek ze helemaal
niet in verwachting te zijn. Nee,
dat vond ze totaal niet leuk.
Als welke historische figuur stap
je uit de tijdmachine?
Als Jeanne d'Arc, al weet ik niet
zo goed waarom. Maar ik moest
meteen aan haar denken en als
jong meisje vond ik haar al fas
cinerend. Vanwege die
brandstapel waarschijnlijk,
want verder weet ik eigenlijk
niet zoveel over haar.
Met wie zou je liever niet aan
spoelen op een onbewoond ei
land?
Met iemand die de hele dag
praat. Je hebt soms van die
mensen van wie het bekkie
maar niet stil staat. Je moet er
toch niet aan denken dat je
daarmee op zo'n eiland zit.
De eerste maand van het nieu
we jaar zit er weer op. De strijd
tegen het terrorisme woedt nog
en in Israël gaan ze ook op de
oude voet verder. Is er plek voor
vrede in 2002?
Het is een moeizame wereld
met al dat geweld. Ik word er
ook wel een beetje bang van, al
kan het ook komen doordat ik
wat grieperig ben. Die moord
en doodslag is natuurlijk van al
le tijden, maar door de media
wordt je er veel meer mee ge
confronteerd. Het is jammer
dat we van al die ellende nooit
iets leren.
Herman Elzinga
rotterdam/mediaredactie - De
digitale televisie rukt op. Naast
de inmiddels al weer wat geda
teerde schotel-ontvangst is er
nu 'het sprietjë, dat het televi
siesignaal uit de lucht plukt. Dit
jaar nog zal een deel van de
Randstad van deze nog vrij
nieuwe techniek kunnen profi
teren. Deze week ontving het
bedrijf Digitenne zijn licensie.
Wat kunnen we ermee en wat
niet?
Gebruik
Voor veel fanatieke televisiekij
kers lijkt het dé uitkomst. Geen
gedoe meer met kabels van de
muur naar het kastje, géén for
se antennes meer op het dak,
maar gewoon een simpel
sprietje bovenop je tv. Dat zit
gekoppeld aan een decoder, die
op zijn beurt weer aansluit op
diezelfde televisie.
Ontvangst
Er wordt een pakket van 25 a 26
tv-zenders samengesteld, dat
aan de abonnee wordt aange
boden. Daartoe behoren onder
meer alle publieke en commer
ciële radio- en tv-zenders in
Nederland en enkele buiten
landse stations. De ontvangst
zal, door het achterwege blijven
van storingsgevoelige kabels en
aansluitingen, loepzuiver zijn.
Plus nog eens zestien radioka
nalen die -zo luidt de belofte
voor geluid in cd-kwaliteit gaan
zorgen. Film- en voetballief
hebbers kunnen desgewenst
een aanvullend abonnement
op Canal+ nemen.
Aanbod
De digitenne betekent niet het
einde van al de schotelanten
nes. Alleen de exemplaren die
worden gebruikt voor ont
vangst van het standaard-zen
derpakket, kunnen van het bal
kon of dak worden gehaald.
Wie een zender uit Turkije wil
ontvangen, zal z'n schotel moe
ten houden. Want die zenders
levert Digitenne niet. Om goede
kwaliteit te garanderen, is men
gebonden aan een beperkt zen
deraanbod.
Waar?
Vanaf oktober van dit jaar kan
in en rond Haarlem, Amster
dam, Hilversum, Alphen aan
den Rijn en Almere naar deze
vorm van digitale televisie wor
den gekeken. Begin 2003 volgt
de rest van de Randstad.
Toekomst
Behalve televisie kijken, liggen
andere toepassingen in het ver
schiet, zoals internetten. Er ko
men decoders op de markt die
beschikken over een harde
schijf en een modem. Dat bete
kent dat programma's kunnen
worden opgenomen, óf dat ie
mand zijn favoriete internet
pagina's 'toegestuurd' kan krij
gen. Het kan zelfs zo worden
geregeld dat elke week automa
tisch Studio Sport wordt opge
nomen.
Winkelprijzen
De eerste decoders komen eind
dit jaar op de markt en gaan
tussen de 180 en 200 euro kos
ten. Wie even wil wachten zal
merken dat de decoders in een
mum van tijd nog maar 100 eu
ro kosten. Hoeveel de klant
voor een abonnement op Digi
tenne moet neertellen, staat
nog niet precies vast. Het wordt
vrij zeker een paai- euro onder
het gemiddelde kabeltarief (11
euro).
Beperking
Consumenten die meer dan
een tv-toestel in huis hebben,
moeten een keus maken. Als
dochterlief op haar slaapkamer
een ander kanaal wil zien dan
de kijkers in de huiskamer dan
zal haar apparaat met een extra
decoder moeten worden uitge
rust. Want is haar teeveetje
aangesloten op de digitenne-
decoder beneden dan is zij ge
dwongen hetzelfde programma
te bekijken. Dit aloude bezwaar
geldt overigens ook voor alle
satelliet- en kabeldecoders. De
ze beperking woq|t pas opge
heven zodra alle ^toestellen in
huis digitale apparaten zijn.
door Eric de Bie
Hilversum - Door stijgende
loonkosten hebben de publieke
omroepen steeds meer moeite
hun begrotingen rond te krijgen.
De problemen zijn inmiddels zo
groot geworden dat program
ma's worden geschrapt of voort
aan in afgeslankte vorm worden
gemaakt. Dit laat NPS-program-
maleider Carel Kuyl weten in re
actie op de 'commotie' rond
Van gewest tot gewest.
Begin deze week ging het ver
haal dat de NPS het al 37 jaar
oude reportageprogramma wil
de schrappen. Bij nader inzien
bleek dat binnen de omroep
'slechts' wordt gesproken over
een samenvoeging met Urbania,
een vergelijkbaar programma
dat zich niet op de regio maar
op de Randstad richt. Deze ge
sprekken zijn onderdeel van een
grotere discussie binnen de NPS
over een aanscherping van het
programma-aanbod. Met name
financiële redenen liggen hier
aan ten grondslag.
„De loonkosten in de omroep
zijn de laatste jaren sterk geste
gen. In elk geval meer'dan de
middelen die wij van de over
heid krijgen", aldus Carel Kuyl.
„De salarissen zijn jaarlijks met
zo'n vijf tot zeven procent toe
genomen, terwijl de inkomsten
maar met steeds twee procent
stegen. Daardoor ontstaat
steeds een gat van anderhalf tot
twee miljoen gulden. De afgelo
pen jaren hebben we dat steeds
proberen te dichten met de be
kende kaasschaaftechniek, over
al kleine beetjes eraf. Maar het
houdt een keer op. We willen
ook kwalitatief goede televisie
blijven maken."
Andere publieke omroepen
hebben van de stijgende loon
kosten net zo veel last van en in
middels gekozen voor een soms
meer rigoureuze aanpak. Zo
schrapt de VPRO al zijn pro
gramma's.
