Werknemers zitten permanent op de wip
Posterijen krijgen een nieuw visitekaartje
ECONOMIE
KLM staat voor dilemma na broos herstel
Maar 20 procent van ontslagen door financiële problemen
Amerikaans drama
158
zaterdag iq januari 2c
Olievraag nam
nauwelijks toe
parijs - Volgens het Internatio
nale Energiebureau is de vraag
naar olie in 2001 0,1 procent
gegroeid, de kleinste toename
sinds 1985. Het gemiddelde
verbruik bedroeg 76 miljoen va
ten per dag. Het IEA wijt dat
vooral aan de economische
neergang in de wereld. Ook de
terreuraanslagen, de relatief
hoge olieprijs en een zachte
winter in de VS hadden een ne
gatief effect op het olieverbruik.
Het IEA verwacht voor dit jaar
een groei van 0,6 procent tot
een gemiddeld verbruik van
76,5 miljoen vaten per dag.
EU ziet lichte
groei economie
brussel - De economie van de
twaalf eurolanden zal dit kwar
taal licht groeien ten opzichte
van het laatste kwartaal van
2001. Dat voorspelde de Euro
pese Commissie gisteren. Vanaf
nu gaat de Commissie elke drie
maanden een voorspelling pu
bliceren. Het bruto binnen
lands product zal 0,1 procent
tot 0,4 procent toenemen. De
Commissie geeft bewust geen
vast percentage 'om de onze
kerheid van een voorspelling te
benadrukken'.
Duitsland tegen
vrije automarkt
brussel - Het EU-plan om het
systeem van autodealers aan te
pakken, wekt weerstand in
Duitsland. Minister Müller-
stuurde de Europese Commis
sie een brief met zijn bezwaren.
Het systeem waarbij elke dealer
één automerk verkoopt in één
regio, maakt plaats voor regels
waarbij dealers meer merken
mogen voeren. Müller verwacht
negatieve gevolgen voor de
branche en bepleit handhaving
van de exclusiviteit.
door Sylvia Marmelstein
eindhoven - „Het gaat heel goed
met dit bedrijf. U bent ook een
prima werknemer. Toch ontslaan
we u." Wie dat te horen krijgt
van zijn baas, staat even met z'n
oren te klapperen. Toch gebeurt
het dagelijks. Werknemers zien
hun baan sneuvelen omdat aan
deelhouders vinden dat de onder
neming nog hogere winsten
moet maken.
„De tijd dat je baan alleen nog
op het spel stond als het bedrijf
failliet dreigde te gaan. is defini
tief voorbij." zegt Paul Donkers,
manager bij 's werelds grootste
loopbaanadviesbureau Lee
Hecht Harrison. Slechts één op
de vijf ontslagen zijn nog een
gevolg van financiële proble
men. Zes jaar geleden werd
hierdoor nog driekwart van alle
ontslagen veroorzaakt.
Ontslagreden nummer één is
dat het bedrijf de toekomstposi
tie wil verstevigen. „In ongeveer
een derde van alle ontslaggolven
is dat zo," schat Donkers. Bij fu
sies en overnames (één op de
vijf) moeten werknemers hun
biezen pakken omdat alle dub
bele functies worden geschrapt.
Ook komt het steeds vaker voor
dat bedrijven simpelweg de be
hoefte hebben aan medewer
kers die andere dingen kunnen
dan het zittende personeel. Bij
voorbeeld omdat het productie
proces verandert.
De permanente ontslagrondes
begonnen in Nederland halver
wege de jaren negentig. „Toen
vonden wij het nog bizar als we
van een succesvol bedrijf de op
dracht kregen om honderden
ontslagenen te begeleiden naar
Paul Donkers: „Een toenemend aantal bedrijven houdt zijn werknemers tegen het licht."
Foto: CPD/Roland de Bruin
een nieuwe baan," vertelt Don
kers. „Nu is het eerder regel dan
uitzondering." De afgelopen ja
ren zijn vooral de chefs (het
middenkader) de laan uitge
stuurd. Daarnaast moesten veel
administrateurs en technici het
ontgelden.
Bedrijven willen met regelmati
ge ontslagrondes voorkomen
dat er massaontslagen vallen zo
als halverwege de jaren tachtig.
Die ontstonden omdat bedrij
ven er financieel slecht voor
stonden.
Donkers ziet ook duidelijk een
verband met de toename van
het aantal bedrijven dat naar de
beurs is gegaan. „Dan krijgen ze
te maken met aandeelhouders.
Die eisen als het even tegen zit
dat het bedrijf in turbo-tempo
een koerswijziging maakt. Dus
hebben bedrijven geen tijd meer
om personeel om te scholen
voor een nieuwe baan. Nee, ze
moeten hen ontslaan en ver
trouwen erop dat ze op de ar
beidsmarkt wel snel nieuw per
soneel kunnen vinden." Presta
tiebeoordelingen leiden ook tot
veel ontslagen. „Een toenemend
aantal bedrijven houdt tegen
woordig al zijn werknemers te
gen het licht. Degenen die te
weinig toegevoegde waarde
hebben geleverd voor de onder
neming worden verzocht te ver
trekken," zegt Donkers.
Hij vindt het prima dat bedrij
ven mensen ontslaan terwijl ze
er financieel rooskleurig voor
staan. „Voor de werknemers die
weg moeten heeft het grote
voordelen. Daardoor mogen
mensen weg met goudgerande
regelingen en wil de werkgever
veel geld neerleggen om een bu
reau in te huren dat een andere
baan voor hen zoekt. Ze worden
niet zomaar op straat gezet."
Nieuw is wat ABN Amro on
langs deed. Daar moeten 6250
voltijdbanen sneuvelen. Drie
kwart van het personeel kreeg
daarom een brief thuis dat ze
mogen vertrekken omdat ze
overbodig zijn en hun baan dus
op het spel staat. Wie vrijwillig
vertrekt krijgt een premie.
De bank hoopt dat er van de
33.000 werknemers zoveel men
sen zelf de benen nemen dat ze
niemand gedwongen hoeven te
ontslaan. De belangstelling is
overweldigend, een kleine 7000
heeft aangegeven gebruik te wil
len maken van de regeling.
Donkers denkt dat ABN Amro
hiermee de mist in gaat. ..Alle
werknemers die goed in de
markt liggen (jong en een hoge
opleiding) zullen vertrekken.
Terwijl mensen met een kleine
re kans op ander werk juist blij
ven. Dat zijn ook degenen waar
de bank minder mee kan. Het is
onbegrijpelijk dat een topbedrijf
zo'n fout maakt. Het zou mij
niet verbazen als de bank bin
nenkort kampt met een perso
neelstekort."
Ook bij bedrijven waar een reor
ganisatie te lang duurt, signa-
ECONOMIE WIJZER
Na veertig jaar afscheid van de tweelingbus
door Florien van Rees
utrecht - De PTT gaat ons be
kendste straatmeubilair, de brie
venbus, vervangen. De ontwerper
van het huidige model vindt het
jammer, maar blijft trots op zijn
geesteskind. Van de postophaler
hoeft het niet. „De tweelingbus is
in een halve minuut gelicht"
Het was een van z'n mooiste
opdrachten: het ontwikkelen
van een brievenbus voor de
PTT. Samen met collega-ont
werper E. Truyen ging R. Parry
in 1956 aan de slag. Het werd de
tweelingbrievenbus. „Het is
jammer dat ze verdwijnen, het is
toch je geesteskind zegt de in
middels 76-jarige Parry. „Maar
het is al mooi dat het ontwerp
veertig jaar dienst heeft gedaan.
Er zijn weinig industriële pro
ducten die het zo lang volhou
den."
1870: Groene standaardbrieven
bus
1900: Keramieken postkantoor-
brievenbus, model A. Kurvers
De eerste brievenbussen stam
men uit de 17de eeuw. Het wa
ren houten bussen die werden
gebruikt voor stedelijke post.
Maar de posterijen waren in die
tijd slecht georganiseerd. Daar
kwam in 1850 een eind aan,
toen de Postwet van kracht werd
en de posterijen in handen kwa
men van de staat.
„In die Postwet werd ook de
standaardbrievenbus aangekon
digd", vertelt Koos Havelaar,
conservator van het Museum
voor Communicatie in Den
Haag. „De grote staande giet
ijzeren bus was het visitekaartje
voor het rijksbedrijf. Die bus
was een ontwerp van de poste
rijen zelf en werd gemaakt door
de Haagse ijzergieterij Entho
ven. Hij woog zo'n 400 kilo.
Aanvankelijk had de zuil maar
één gleuf, in 1870 kwam er een
gleuf bij voor drukwerk. Vanaf
1870 goot Enthoven ook hang-
brievenbussen, kleiner dan de
standaard maar groot genoeg
voor het platteland, waarvoor ze
bedoeld waren.
Zowel zuil als hangbus was eerst
groen, later grijs en grijs met
rood. Sinds 1914 zijn ze rood.
Op één na: voor paleis Soestdijk
staat een groene. Naar verluidt
willen de bewoners van het pa
leis dat zo.
Toen er postkantoren kwamen,
eind 19de eeuw, kregen sommi
ge in de gevel of in de wacht
ruimte brievenbussen ingemet
seld. Op deze 'Rozenburg-brie
venbussen' zaten sierlijke tegels,
gebakken door de Haagse kera
miekfabriek Rozenburg. De ont
werpen waren van toenmalig
rijksbouwmeester C.H. Peters.
Aan de standaardbussen is door
de jaren heen nagenoeg niets
veranderd. Museumconservator
Havelaar denkt dat er nog twin
tig tot 25 in Nederland staan.
„Meestal op historische plek
ken. Ze doen geen dienst meer."
Van de hangende bussen be
staan ongeveer tien versies. Aan
de Gageldijk in Utrecht hangt
nog een gietijzeren, die jaarlijks
dienst doet als nestkast voor vo
gels. Chauffeur/postbesteller
OSTERIJEN
1928: Hangbrievenbus Holland,
model A. Kurvers
1951: Hangbrievenbus, ontwerp
N.P. de Koo.
Gijs Keil: „Als er een nestje in
zit, hangen bewoners er een
briefje op. Dan haal ik de post
bij ze op."
In 1956 was in Rome een expo
sitie over postmechanisatie. De
industrieel ontwerpers Parry en
Truyen toonden er een experi
mentele brievenbus. Ze werden
benaderd door de hoofddirectie
van de PTT met de opdracht
een bus te ontwerpen die de
post meteen voorselecteerde.
„En daarnaast waren er natuur
lijk allerlei andere eisen", vertelt
Parry. „De bus moest bijvoor
beeld brandveiligheid zijn, af
sluitbaar en droog van binnen.
Uiteindelijk hadden we twee
ontwerpen. Het is de kleine ge
worden."
De kunststoffen 'tweelingbrie
venbus' had twee gleuven: één
voor streekpost en één voor ove
rige bestemmingen. Het model
werd in 1960 in gebruik geno
men en is sindsdien nauwelijks
veranderd. Alleen is de voorkant
niet grijs meer maar rood. En in
1998, bij de herindeling van de
postrayons zijn de gleuven om
gewisseld. In de bus zitten na
melijk twee ruimtes, de linker
kant is kleiner dan de rechter.
Voorheen ging de meeste post
in 'overige bestemmingen'.
Sinds er nog maar zes rayons
zijn, gaat het merendeel in het
'postcodegebied'.
In 1986 ontwikkelde het Leidse
ontwerpteam Ninaber, Peters,
Krouwel (NPK) een nieuwe plat
telandsbus. Een rood, eengleu-
vig busje op een stalen stan
daard. Klein maar er kunnen
brieven in, en daar gaat het om.
Ditzelfde bureau heeft de op
dracht gekregen om opvolger
van de tweelingbus te vervan
gen. Straks staat dus heel het
land vol 'NPK's'.
Nederland telt momenteel een
kleine 20.000 brievenbussen.
Wie in de bebouwde kom
woont, heeft er een op hooguit
500 meter lopen. Daarbuiten en
in kleine woonkernen is de
norm 2500 meter. Met oud en
nieuw worden er jaarlijks hon
derden vernield door vuurwerk.
Maar dat is niet de reden dat
1987: Enkelvoudige plattelands
brievenbus
i960: Tweelingbrievenbus
PTT Post ze vervangt.
De Utrechtse postophaler Keil
kent de reden ook niet. „Ik vind
de huidige bussen best goed. Al
leen de gleuven moeten rond
oud en nieuw versmald of afge
sloten worden, want anders
kunnen er rotjes in. Misschien is
'ie wat hoog voor rolstoelgebrui
kers. Maar het lichten gaat mak
kelijk. Zakken eronder klem
men, sleutel erin, kap open en
brieven opvangen, lichtings
nummer verdraaien, streepjes
code voor de centrale registratie
scannen en kap dicht. Het duurt
al met al een halve minuut."
Waarom de PTT de bussen wél
vervangt, wordt angstvallig ge
heim gehouden tot de presenta
tie dinsdag. Ook over het nieu
we uiterlijk houden PTT en ont-
werp-bureau de kaken stijf op
elkaar. Maar ook de nieuwe bus
zal rood zijn en twee gleuven
hebben.
Foto's: Museum voor Communi
catie
Onzekerheid over vluchtschema aan vooravond van nieuw reisseizoen
door Richard Mooyman
Amstelveen Na maanden van on
heilstijdingen gaat het bergopwaarts
met de KLM. De verliezen zijn ver
minderd en het passagiersvervoer zit
weer in de lift. De KLM moet op zoek
naar nieuw personeel. Waarschijnlijk
komt er begin februari ook een einde
aan de werktijdverkorting voor 14.000
medewerkers.
Maar het is voor de Koninklijke te
vroeg om de vlag uit te hangen. Veel
reizigers zijn hun vliegangst na de ter
reuraanslagen op 11 september verge
ten, maar het aantal boekingen blijft
nog steeds achter ten opzichte van
een jaar terug. Daarnaast zijn de in
komsten gedaald omdat de ticketprij
zen noodgedwongen sterk zijn ver
laagd.
Het herstel is broos. Een nieuwe actie
van terroristen in de lucht kan een ab
rupt einde maken aan de hernieuwde
reislust. Daarnaast vervoert de KLM -
evenals veel branchegenoten- nog
steeds te weinig goedbetalende zaken
reizigers. Vanwege de verslechterde
economische omstandigheden vliegen
zij nu vaak in de goedkope economy-
class.
Om de verliezen te beperken heeft de
KLM enkele maanden geleden vijftien
procent van de vluchten geschrapt.
Maar met de lente in aantocht staat de
directie voor een lastig besluit over de
zomerdienstregeling, die eind maart
ingaat. Na de traditioneel slappe win
termaanden begint het reisseizoen
weer, maar niemand weet precies
hoeveel mensen hun koffers zullen
pakken.
Volgens de Vakbond voor Nederlands
Cabinepersoneel gaat de KLM het
aantal vluchten weer opvoeren. Na
een maandenlange vacaturestop zijn
er volgens de bond in het vooijaar
zelfs 450 stewards en stewardessen
nodig. De KLM houdt het op een klei
ner aantal, dat nodig is om het na
tuurlijk verloop op te vangen. Maar
een verdere inkrimping van het net
werk lijkt in ieder geval niet aan de or
de.
Een nieuwe dienstregeling met meer
vluchten kost weliswaar veel geld,
maar daarmee kan de KLM wel direct
passagiers binnenhalen als de ver
voersvraag verder stijgt. Verder kan de
KLM zo beter profiteren van het weg
vallen van de failliete concurrenten
Sabena en Swissair. Hun opvolgers
houden zich niet of nauwelijks bezig
met intercontinentale vluchten, waar
in de KLM traditioneel sterk is.
Ook uit strategische overwegingen is
het voor de KLM niet verstandig om
het netwerk verder uit te kleden. Dit
bespaart natuurlijk kosten, maar levert
ook het risico op dat de concurrentie
aan de haal gaat met passagiers. Als
de 'frequent flyers' met de KLM niet
meer op de gewenste tijd op hun be
stemming kunnen komen, zullen riva
len als Lufthansa, Air France en British
Airways deze reizigers maar al te graag
vervoeren. De positie van de KLM als
vierde Europese luchtvaartmaat
schappij kan zo in gevaar komen.
Amerika blijft verbazen. De aan
slag van 11 september leek een
nekslag voor deze supermacht.
Niet alleen bleek de VS kwets
baar in militair opzicht; erger
nog was de slag die haar econo
mie toegediend kreeg. Nog vóór
het vuur gedoofd was in
'ground zero' was de economie
al in een recessie. Inmiddels
heeft de VS laten zien dat ze
nog steeds de onbetwiste super
macht is en langzaam keert het
optimisme over de Amerikaan
se economie terug. Eerder had
ik voorspeld dat Bush juist op
het economische front zou ver
liezen. Ik lijk ongelijk te krijgen.
Tenzij.
De dreiging komt van de onder
gang van een groot energiebe
drijf, Enron, gevestigd te Hous
ton in Texas waar Bush gouver
neur was voordat hij president
werd. Nu hoort het bij kapitalis
me dat bedrijven niet alleen
veel winst maken
maar ook failliet
gaan. Alleen kost
dit faillissement
niet alleen veel
mensen veel geld,
maar voedt het
ook de twijfel over
de deregulering
van de markt voor
elektriciteit waar
Paars zo enthousi
ast over is. En, be
langrijker nog, het
kan het einde be
tekenen van een
gerespecteerd ac-
countantsbedrijf
en kan de Bush re
gering in grote
problemen brengen. Redenen
genoeg om even goed op te let
ten zou ik zeggen.
Enron is het produkt van de fu
siemanie van de jaren tachtig.
Het begon met een bedrijf dat
in pijpleidingen deed en in gas
handelde. Met een ambitieus
management en na een paar fu
sies werd het een reusachtig be
drijf dat handelt in onder meer
elektriciteit, gas, staal en verze
keringen. In de jaren negentig
deed het actief mee aan de in
ternethype. Op Wall Street was
het bedrijf een succesverhaal.
Het aandeel steeg snel en deed
twee jaar geleden 90 dollar. Nu
is het nog geen dollar waard.
Het bedrijf heeft bescherming
gevraagd tegen haar schuldei
sers. Duizenden mensen heb
ben hun baan verloren en, erger
nog, het grootste deel van hun
pensioen. Want het pensioen
van de werknemers was geïn
vesteerd in de aandelen van En
ron, en die zijn dus niets meer
waard. Ondertussen heeft het
topmanagement in het jaar
voordat het slechte nieuws naar
buiten kwam, voor 1,1 miljard
dollar aan opties verkocht. Zij
zijn dus stinkend rijk ondanks
het fiasco terwijl hun werkne
mers straatarm zijn geworden.
Dat is allemaal vreselijk. Maar
het is erger.
Enron blijkt opvallend intiem te
zijn met de Bush-regering. Het
ARJO KLAMER
hoogleraar economie
Erasmus Universiteit
bedrijf en zijn topmana
zijn de grootste sponsoi
weest van de president!
pagne - zo doneerden?
200.000 dollar voor het
rond de inauguratie -, e
heeft ertoe geleid dat Ei
mensen een gewillig 00
den in de Bush-regenn
deregulering van de ele
teitsmarkt ter sprake kv
na al zijn voorstellen wt
gehonoreerd.
Mensen van Enron heh
langrijke overheidspost
kregen. Toen het fout d
gaan, hadden managen
geld overleg met mensf
regering, tot de vice-pit
Cheney aan toe. Dat mo
voorkomen dat het bed
onder ging. De schulde
gewoon te groot.
Maar het is nu wel duid
met Bush het bedrijfsle
de macht is gekomen ir
Bush en de
bedrijven 2
handen op
buik. Het i>
terste dubi
ontwikkelt
blijkt nu. D
mocraten 1
lont. Als zo
dat de rege
Bush Enro
of andere 1
van dienst
weest, dan
ze haar gro
tieke schai
nen doen.
wordt geve
het onrech
die mensa
hun werk en hun pensi
ben verloren terwijl de'
van Bush zich verrijkt h
Het enige obstakel is dr
populariteit die Bush g
sinds de aanslag.
En daar houdt het niet
Want Arthur Andersen
enorme accountantsfii
ook in Nederland open
betrokken in het schar
thur Andersen controle
boeken van Enron, ten
de afgelopen vijf jaar 2
met zeker 400 miljoen
opvoerde door verliesli
posities over te hevelen
nevenbedrijven. Enron
thur Andersen's groots
Ieder jaar ontving het a
tantskantoor 52 miljoa
voor zijn diensten. De I
eerder al geïmpliceerd
dergang van een tweeti
bedrijven. Toen kwam
met het betalen van en
boetes. Nu staat het bic
een onderzoek van het
kaanse Congres. Ver rut
de bekentenis dat ze tx
documenten heeft ven
de reputatie van het kal
in duigen.
Dit drama komt op een
moment. Niet alleen za
Amerikaanse economit
lijden, ook de regering
kan er flinke schade do
pen. Het verhaal wordt
volgd.
op vt vmit) Mitt 10 SM&&
We wen NU. em opips^
nu eeM
niet ivieeg zo
eemvouoiér is-
■•NE ZOEÏ
swoogeeeip
pAPp KIKS
m OMT^
\J0WÉ
AANPAST
wetzK
Illustratie: Wim Stevenhagen
leert Donkers vaak een leegloop.
Dikwijls komt dat doordat het
personeel niet goed op de hoog
te is van het verloop van de re
organisatie. Dan worden men
sen bang en ontevreden en gaan
ze weg."
Werknemers zien ontslagrondes
lang niet altijd meer als een
ramp. Donkers: „De afgelopen
jaren zijn ze anders tegen hun
werk gaan aankijken. Vroeger
deden ze alles voor hun baas.
Als ze hun baan kwijtraakten
waren ze immers alles kwijt. Nu
zijn ze loyaal, maar tegelijkertijd
realistisch. Ze blijven
ken, trainingen volgen,
riculum vitae bijh»ukl«
op andere banen. Ze st
startblokken om van
veranderen als het
meer bevalt. Werknem
een permanente stoelei
POSTERIJEN
