'Ik ben alleen grof als het echt nodig is'
I C T
poetelschijf
i
Lear speelt voor Urbanus en Ophelia pen compacte en krachtige Antigone
Van zolderkamer tot podium
da-bezoekers
ijgen geld terug
■Taco van der Eb
in Kooten op
ibaret Festival
in Kees van Kooten ver-
peen gastoptreden tijdens
jnale van het Leids Cabaret
[jval, op 19 januari in de
ke Schouwburg. Speciaal
jdeze gelegenheid speelt hij
laantal autobiografische
jes, aan de hand waarvan
jieper ingaat op 'het wezen,
Wieimen en de techniek
Me geschreven en de ge
len humor'. De korte voor-
fog heeft als titel 'Kees van
bn speelt zich voor'. De
Cen voor de halve finale en
bale van het Cabaret Festi-
Ën inmiddels uitverkocht,
gn alleen nog kaarten ver-
kar voor de voorronden
bandag 11 en dinsdag 12
luari.
etje Bell Award
D Kunsthal
iiidam - De Kunsthal be-
^dit jaar tien jaar en ter ge
kheid van die eerste decen-
taviering heeft Kunsthaldi-
EurWim Pijbes de Pietje
Utward ingesteld. De prijs
jnaar een 'tegendraadse
beer of mevrouw, die zich
«bijzondere wijze ver
gelijk heeft gemaakt voor
lotterdamse kunstleven.'
hijs bestaat uit een geldbe-
|en wordt in november
rhet eerst uigereikt.
&Cultuur
zaterdag 19 JANUARI 2002
haag - Ruim 1700 bezoe-
van het circustheater in
veningen krijgen hun geld
gomdat een voorstelling
de musical Aïda donder-
ivond na vijf minuten werd
broken. De gedupeerden
nen ook een kaartje krijgen
een vervangende voorstel-
De opvoering donderdag,
B uitverkocht circusthea-
noest worden afgebroken
evolg van een technisch
kement in een van de com-
»s. Het bewegende licht,
belangrijk element in de
r, viel daardoor uit. Het
tniet het computerpro-
m op te lossen.
'Wie is er bang voor Virginia Woolf?' met Will van Kralingen gaat uit bijgeloof in première in Leidse Schouwburg
door Theo de With
leiden - De technici zijn voor
haar de maatstaf. Als zij in de
coulissen blijven kijken in plaats
van koffie te gaan drinken, dan
deugt het stuk. Voor actrice Will
van Kralingen was 'Scènes uit
een huwelijk' daar een goed
voorbeeld van. Daarom gaat ze
op herhaling. Met dezelfde te
genspeler en dezelfde regisseur.
Maar met een ander stuk: 'Wie is
er bang voor Virginia Woolf?'
„Ik loop er bij als een zombie",
excuseert Will van Kralingen
(50) zich. Ze zit midden in de se
rie try-outs van "Virginia Woolf.
En dan wordt er ook nog nieuw
parket bij haar thuis gelegd.
„Dat komt omdat ik een specia
le computerkamer heb gemaakt.
Alle oppassen willen tegenwoor
dig internetten. Ik ben de ko
mende maanden negentig
avonden op pad met "Virginia
Woolf en heb die oppas dus
hard nodig."
Koffie en sigaretten houden
haar bij de les. Ze wil ook erg
graag vertellen over haar her
nieuwde samenwerking met
collega Edwin de Vries en regis
seur Lodewijk de Boer. Het is
deze maand precies vier jaar ge
leden dat ze op de première in
de Leidse Schouwburg gedrieën
hun toneelversie van 'Scènes uit
een huwelijk' presenteerden. De
Boer had bij hoge uitzondering
van Ingmar Bergman toestem
ming gekregen om van het film
succes een theaterbewerking te
maken.
„De samenwerking was toen
optimaal. Het klikte aan alle
kanten. Ik had nooit eerder met
Edwin gewerkt, maar het voelde
als een groot cadeau. De actie
reactie was zo vanzelfspre
kend", vertelt Van Kralingen.
Daarom heeft het drietal gepro
beerd dezelfde omstandigheden
te creëren. „We wilden nu nog
dieper gaan. 'Scènes uit een hu
welijk' was uit het leven gegre
pen. Het had op mijzelf van toe
passing kunnen zijn."
De keuze viel op de klassieker
'Who's afraid of Virginia Woolf?'
van Edward Albee. Coot van
Doesburg maakte een nieuwe
vertaling. „In eerste instantie
wilden we er een abstracte en
extreme voorstelling van maken.
Gaandeweg kwamen we erach
ter dat het gewoon moest zoals
wij denken dat het door de
Will van Kralingen: „Martha lijkt niet op mij. Ik ben een vredelievend mens. Bij Martha heb ik het gevoel dat ik echt aan het acteren ben." Foto: Ton Kastermans Fotografie
schrijver is bedoeld. Het stuk is
briljant. Het dient niet voor niets
nog altijd als voer voor psycho
logen. Soms bladeren we terug
naar de originele tekst van Al
bee. Elk detail is belangrijk in
zo'n psychologisch drama."
In het toneelstuk staat het echt
paar George en Martha centraal.
Ze hebben een ander stel uitge
nodigd voor een afzakkertje na
het faculteitsfeestje van Mart
ha's vader. Het samenzijn ont
aardt in een pijnlijke en wrede
woordenstrijd tussen George en
Martha. Verbaal wordt alles in
gezet om de realiteit niet onder
ogen te hoeven zien. Het gebek
te echtpaar vormt misschien wel
het bekendste theaterkoppel uit
de Amerikaanse cultuur. Hun
ontluisterende gedrag toont de
mislukking van de American
Dream.
/.Martha en George houden erg
veel van elkaar", analyseert Will
van Kralingen de karakters.
„Ondanks wat ze elkaar aan
doen, kunnen ze niet zonder el
kaar functioneren. Dat is een
belangrijk aspect van de voor
stelling. Anders zouden ze
slechts twee onsympathieke
mensen zijn die elkaar afmaken.
Ze zijn wel totaal verschillend.
Martha is direct, grof en minder
gewiekst dan George. Nee, ze
lijkt niet op mij. Ik ben een vre
delievend mens. Bij Martha heb
ik het gevoel dat ik echt aan het
acteren ben."
Als Martha hanteert de Haagse
actrice soms grove taal. „Bij de
try-outs heb ik gemerkt dat die
taal in sommige provincieste
den hard aankomt. Er wordt wel
eens gesist." Mensen die het
stuk kennen, weten wat ze kun
nen verwachten, maar Van Kra
lingen realiseert zich dat er ook
bezoekers zijn die worden ge
lokt door het hoofd van Edwin
de Vries (bekend van onder
meer de tv-serie 'In de
Vlaamsche pot') en zich rot
schrikken. „Ongetwijfeld zullen
er mensen beledigd weglopen.
Tja, daar kan ik ook niets aan
doen. Ik ben alleen grof als het
nodig is."
Zwaarder op haar schouders
drukt het verwachtingspatroon
dat toneelkenners hebben. „Dit
stuk is door alle groten gespeeld.
Voor ons gevoel is "Virginia
Woolf een natuurlijk vervolg op
'Scènes uit een huwelijk'. Het
blijkt anders te liggen. Bij dat
vorige stuk was er geen ijkpunt
en nu wel. Iedereen heeft zijn
eigen herinneringen. Dat had ik
me tevoren helemaal niet gerea
liseerd."
Zelf herinnert ze zich vooral de
versie van Annet Nieuwenhui-
zen en Eric Schneider uit 1980.
„Ik heb hem wel tien keer ge
zien. Ik was net van de toneel
school en beschouwde hun
voorstelling als een spoedcursus
toneelspelen. Zij beheersen het
vak tot in de toppen van hun
vingers. Van Annet heb ik ge
leerd dat Martha geen viswijf is.
Dat kan ook niet, want zij is de
dochter van de rector-magnifi
cus. Ik zet haar neer als een te
leurgestelde, gefrustreerde
vrouw. Voor het publiek ben ik
hopelijk gewoon de volgende
Martha. Er zijn ook al zoveel
Hamiets geweest."
De première is donderdag in de
Leidse Schouwburg. „Ik geloof
dat we uit een soort bijgeloof de
première opnieuw in Leiden
doen. De vorige keer is het ook
goed gegaan. Het is er een heer
lijk theater voor - niet te groot,
niet te klein." Ook dinsdag en
woensdag wordt er in de Leidse
Schouwburg gespeeld: de laatste
try-outs. Vanavond is er een try-
out in het Parktheater in Alphen
aan den Rijn.
'Wie is er bang voor Virginia
Woolf?' is als vrije productie tot
juni in de theaters te zien. Voor
deze gelegenheid is Van Kralin
gen uitgeleend door het Natio
nale Toneel, het gezelschap
waaraan ze nog altijd is verbon
den. „Ik houd van ensembles,
omdat je het vertrouwen niet
steeds opnieuw hoeft op te bou
wen. Je mag meedenken in het
creatieve proces. Het is leuk om
meer te doen dan alleen de rol
en de tekst. Het is voor mij be
langrijk om creatief uitgedaagd
te worden."
Ze sluit daarom niet uit dat ze in
de toekomst nog eens gaat re
gisseren of schrijven. „Ik praat
er wel over met Edwin de Vries,
die natuurlijk ook als script
schrijver heel succesvol is. Hij
probeert me te stimuleren. Maar
ja, dat eeuwige gebrek aan zelf
vertrouwen, hè. Ik denk altijd
dat anderen het beter kunnen.
Op mijn 12de heb ik voor het
laatst een stuk geregisseerd. En
financieel kan ik het me niet
permitteren om me een tijdje
terug te trekken voor het schrij
ven van een script. Misschien
moet ik er een vakantie aan op
offeren."
Ze is echter zuinig op haar tijd.
„Ik doe hoogstens drie rollen
per jaar. Negentig avonden op
pad met Virginia Woolf is veel
met een zoon van 13 thuis. Mijn
carrière staat niet op de eerste
plaats. Ik heb alleen de behoefte
om geregeld te spelen. Regisseur
Stanley Kubrick heeft mij ooit
benaderd voor een van zijn
films. Dat aanbod heb ik laten
schieten, omdat mijn kinderen
nog klein waren. Het is voor mij
belangrijker dat mijn kinderen
twee leuke jongens worden en
niet twee keer per week bij de
psychiater zitten."
"Wie is er bang voor Virginia
Woolf?', vanavond in Parkthea
ter, Alphen aan den Rijn (uit
verkocht); dinsdag, woensdag
en donderdag in Leidse
Schouwburg (nog kaarten ver
krijgbaar).
theater recensie
Dick van Teylingen
5: King Lear door Het Paleis/Laika. Tekst: Bart
rt. naar William Shakespeare. Gezien: 17/1,
Schouwburg, Leiden.
Bejaarde vorst Lear is toe aan een rustige
It dag. Het beste recept daarvoor lijkt
zijn land te verdelen onder zijn drie
iters, volgens de verdeelsleutel 'wie het
st van me houdt, krijgt het grootste
.Goneril en Regan bezingen de liefde
hun vader in alle toonaarden, maar
lelia (tot dan toe zijn lievelingsdochter)
eerlijk en neemt meer afstand: er zijn
soorten van liefde, waaronder die tus-
vader en dochter.
Des konings ego kan deze relativering niet
aan en hij verbant haar. Haar zussen laten
dat gebeuren zonder tegensputteren. Al snel
blijkt dat hun woorden even groot als hol
waren: Goneril en Regan spelen onder een
hoedje en ondermijnen de status van Lear
steeds verder. Ook geestelijk takelt de ko
ning af; als een bejaarde Ophelia deelt hij
bloemetjes uit. Ten slotte komt hij op de
rand van de waanzin tot inzicht.
Daarnaast speelt nog een familiedrama: het
lukt de bastaard Edmund zijn broer Edgar
verdacht te maken bij zijn vader. Pas als zijn
ogen zijn uitgestoken, ziet hij in hoe de ver
houdingen werkelijk liggen.
De Vlaamse jeugdtheatergroep Laika brengt
met Het Paleis een door Bart Moeyaert be
werkte Lear voor de jeugd vanaf een jaar of
vijftien. Maar in deze ongelikte Lear gaan
tekst en regie twee kanten op. Moeyaert gaat
allerminst door de knieën voor zijn publiek
van jongeren en schrijft moeilijke Vlaamse
zinnen.
Humor is ook niet de meest opvallende ei
genschap van Moeyaerts tekst. Regisseur
Roets probeert die serieuze complexiteit te
compenseren door zijn acteurs te laten spe
len in een zeer expliciete jeugdtheaterstijl,
met bijvoorbeeld een olijk paardendansje
van Warre Borgmans (Lear) in een o zo kod
dige uitvergrote onderbroek met bretels.
Een andere vondst uit het land van Urbanus
van Anus was wel leuk, want minder na
drukkelijk: het rode kruis op de slip van de
verpleegster die hier de nar speelt. Ze doet
haar best en verricht goed werk, maar kan
ook het menselijk tekort niet genezen. Net
zomin als de vertellerachtige kanttekenin
gen van het toegevoegde personage Lot
werkelijk verheldering opleverden. Gelukkig
zorgden het mooie decor en de expressieve
trompettist voor meer opklaringen.
theater recensie
susanne lammers
Voorstelling: Antigone door de Wetten
van Kepler. Regie: Dominique Hoste
Spel Marleen Graumans, Annemarie van
Haren, Rob van Gestel e.a. Gezien 18/1
LAKtheater, Leiden Nog te zien 19/1
aldaar (uitverkocht), 30/1Theater a/h
Spui, Den Haag.
Je hart of de regels volgen. Anti
gone, het drama van het zusje
dat haar 'foute' broer wil begra
ven al kost het haar het leven,
laat zien welke dilemma's die
vraag oproept. De Wetten van
Kepler bewerkte de bewerking
die Annouilh van het Griekse
drama maakte, tot een compac
te en krachtige voorstelling. De
tekst is fors ingedikt, alleen het
noodzakelijke wordt gezegd, en
de speelstijl is lijfelijk en con
fronterend. Snoeihard drama,
dat je raakt tot in je merg. De
zwarte humor lijkt alleen maar
het stuk te verlichten.
De nu 19-jarige Marleen Grau
mans speelt - net als drie jaar
geleden tijdens de eerste serie
voorstellingen - de koppige An
tigone. Het doen-wat-gedaan-
moet-worden doet ze weerga
loos monomaan. Haar onver
zettelijke houding wekt als van
fonist en zanger Lodewijk
iCorp (28) won in 1995 tijdens
leidse Blues Jazzweek de
■Talent Award. Sindsdien
IWede Leidenaar onder meer
|eband van Marco Borsato en
(e Oosterhuis.
ffl zelf geen jazzpurist
maar zo nu en dan mag ik
inaar jazzplaten luisteren,
id of blue' van trompettist
Davis is in dat opzicht
iecht mijn bijbel. Die plaat
It één verhaal, is gecompo-
1 door een man met een vi-
'at dat betreft is Miles meer
Ti een trompettist. Hij is
eerste plaats een jazzgoe-
'ij heeft een bepaalde
in zijn hoofd en zet die
gens neer.
die plaat klinkt kan ik niet
wden vatten. Ja, blauw,
is misschien nog wel de
omschrijving. Het gaat
[naar een climax toe; het
koel, op één niveau. Er zit
jmij ook wel iets mystieks in
heb wel eens meegespeeld.
|nioest ook wel toen ik op
pnservatorium zat; dat was
Ijazzgericht. Maar liever
p ik, ha ha ha. Als je dit
Tl. dan blijft er helemaal
Cover van je eigen spel. Die
's zo fenomenaal, die leef-
Strijd om Stad Leiden Jazz Award begint vandaag
de voor de muziek. Dat is ook
iets waar ik intens veel respect
voor heb. Want helaas zie je dat
vandaag de dag nog maar wei
nig. Tegenwoordig zijn mensen
liever beroemd dan dat ze goede
muziek maken. Business en
marketing overheersen.
In dat opzicht heb ik ook eigen
lijk geen recht van spreken. Ik
werk er net zo hard aan mee.
Maar het is wel een ontwikke
ling die ik betreur. Daarom luis
ter ik ook nauwelijks naar eigen
tijdse muziek. Soms dwing ik
mezelf ertoe; je moet als muzi
kant toch op de hoogte blijven.
Maar je eigen ding doen en daar
helemaal in opgaan, zoals die
jazzmusici deden, dat zie je ei
genlijk niet meer."
Tekst: Rody van der Pols
Foto: Dick Hogewoning
door Herman Joustra
leiden - Elke gerenommeerde
muzikant is klein begonnen.
Thuis op een zolderkamertje. In
een schuurtje. Een eerste optre
den voor familie en bekenden,
tussen de schuifdeuren. Vaak
blijft het daarbij. En wie wel ta
lent heeft, moet meestal nog een
lange weg afleggen naar het gro
te podium.
Talentenjachten willen de top-
pers-in-de-dop nog wel eens
versneld voor het voetlicht ha
len. Ook de Leidse jazzweek
kent sinds 1990 zo'n competitie,
die vandaag weer ontbrandt in
De Waag, waar de voorronde
wordt gehouden van de strijd
om de Stad Leiden Jazz Award.
Het is een bont, internationaal
gezelschap dat dit keer een gooi
doet naar de onderscheiding:
twee Nederlanders, een Bulgaar,
een Zweed, een Hongaar en een
Duitser. Ze zijn allemaal afkom
stig van Nederlandse conserva
toria, in Amsterdam, Maastricht,
Rotterdam, Zwolle en Hilver
sum.
Een van die deelnemers is Lei
denaar Frans van Heemskerk,
die in 1999 afstudeerde. In Hil
versum volgde hij de opleiding
jazz/lichte muziek voor piano,
waarbij hij les kreeg van onder
anderen Karei Boehlee, Henk
Eikerbout en Rob Madna. Hij
speelde met The Dual City Big
band, Mark Murphy, Deborah
Brown, de jazzgroep Page One,
de fusiongroep KnoertZ van Ro
bin Koerts, de band Damzon
Daze en vele anderen.
Sinds afgelopen zomer heeft
Van Heemskerk zijn eigen vijf
mans fusiongroep, The French
Connection, die uitsluitend ei
gen werk speelt in uiteenlopen
de stijlen. Voor de Stad Leiden
Jazz Award speelt hij in een trio
- met bassist Robin Koerts en
drummer Jeroen Vrolijk - dat
jazz standards en eigen stukken
speelt. Het eigen repertoire is
het best te omschrijven als 'fu
sion' of 'relaxte jazz'.
zelf rebellie en insubordinatie
op bij haar medeburgers, ja
zelfs begrip bij Kreon, de ko
ning van Thebe, die toch zeker
wist dat zijn wetten rechtvaar
dig en terecht zijn. In het tonen
van die omslag is De Wetten
van Kepler grandioos geslaagd.
In drie minuten verandert een
van angst en onderdanigheid
stotterende zoon in een opstan
deling die spuugt op zijn vader.
De lastigste rol is voor Herman
van de Wijdeven, want hij is het
die als Kreon het drama in gang
moet zetten. Voor Antigone was
het alles of niets - zonder con
cessies, en in zekere zin plaatst
ze zich daarmee buiten de orde.
Kreon koos voor de redelijke
middenweg en doorgaan met
leven, niet de problemen
scherp stellen maar ze oplos
sen, maar dan blijkt de werke
lijkheid weerbarstiger dan de
theorie. Van de Wijdeven moet
het midden zien te houden tus
sen de botheid van de autoritai
re zak en de bewondering die
hij voelt voor de rechtlijnigheid
van Antigone, tussen de macht
hebber en de mens. En daar
slaagt hij in met glans. Door
zijn belichaming van het dilem
ma brengt hij een ongemakke
lijke identificatie bij de toe
schouwer teweeg. Dat is het
hoogste wat je bereiken kunt.
(advertentie)
Evelien Sellers, de enige vrouw
die meedoet, komt ook uit Lei
den. De altsaxofoniste nam les
bij onder anderen Ben van Dun-
gen, bij wie ze zich met name
concentreerde op jazzimprovi
satie. De lessen vulde zij aan
met de algemene muziektheorie
van Lex Hakker. Sellers heeft in
diverse bezettingen podiumer
varing opgedaan, in Six Pack,
Groovy4u, Netzowitz, Salt Pea
nuts en haar huidige formaties
Mas Que Nada en Los Jazzicos.
Haar muziekstijlen lopen uiteen
van mainstream jazz en 'ge
waagde' latin tot swingende
pop. Tijdens de talentenjacht-
.wordt zij begeleid door bas,
drums en piano en speelt ze op
Latin-georiënteerde jazz en jazz-
standards.
De vier andere deelnemers zijn
Dimitar Bodurov, Mare Sperber,
Micheal Rorbu en Victor Haras-
zti. Elke deelnemer krijgt twintig
minuten de gelegenheid zijn
kunnen te tonen. De voorronde
begint om 14.00 uur. Om 18.00
maakt de jury de drie talenten
bekend die mogen meedoen
aan de finale volgende week za
terdag in café Einstein.
