Ik ben pas laat geestelijk
volwassen geworden'
OOG in OOG
De vragen
De regels
Frank van Ree werd ge
boren in 1927 in Amster
dam. Hij studeerde ge
neeskunde, met als spe
cialisaties psychiatrie en
neurologie. Van Ree, die
jarenlang werkzaam was
in de psychiatrische in
richting Vogelenzang (te
genwoordig De Geest
gronden) in Bennebroek,
kreeg bekendheid omdat
hij als psychiater
collega's aan
sprak op hun on
persoonlijke bena
dering van patiën
ten. Hij schreef tien
tallen boeken. Van
Ree woont met zijn
vrouw in een serviceflat
in Bennebroek. Het echt
paar heeft twee zoons.
door Margot Klompmaker
7. Gaat u liever om met mannen of
met vrouwen?
„Maakt me niks uit. Ik zit hier in de service
flat met vrijwel alleen vrouwen 's ochtends
op de koffie. Op de vrijdagborrel komen al
leen mannen. Ik vind het allebei even gezel
lig. Hier wonen alleen maar ouderen. Veel
mannen en vrouwen denken nog steeds vol
gens de oude traditionele rolverhoudingen.
Dat bepaalt ook de gesprekken. Dus als een
gesprek te tuttig wordt, haak ik af. Maar ook
als mannen de hele tijd over Ajax zitten te
leuteren.
Over het algemeen kan ik met iedereen over
van alles praten. Maar hier, in deze flat, ligt
het toch iets anders. De mannen hebben
bijna allemaal een beroepscarrière gehad,
de vrouwen meestal niet. Over het werken
in de chemische industrie kan ik veel beter
met mannen praten, maar over kinderen
beter met vrouwen."
12. Wat zou u willen veranderen aan
uw jeugd?
„De ervaringen met mijn ouders hebben mij
heel lang negatief bepaald. Mijn vader was
chirurg. Hij had een warme, gevoelige kant,
maar kon ook enorm autoritair en driftig
zijn. Vanwege zijn plotselinge woedeuitbar
stingen vond ik hem als kind bedreigend.
Hij was overtuigd atheïst. Godsdienst vond
hij onzin. Mijn moeder was een lieve, zorg
zame vrouw, labiel en zeer religieus. Die
verschillen leidden tot allerlei onderlinge
conflicten. Mijn ouders konden niet met el
kaar overweg. Mijn moeder nam me ook al
tijd in bescherming tegen mijn vader. Ze zei
regelmatig: 'Jezus was een goede man, maar
je vader, die is een beul'. Zo werd ik als kind
helemaal bij hun strijd betrokken.
De verhouding met mijn vader was dubbel
zinnig. Aan de ene kant was ik zijn enige
zoon, zijn kroonprins. Aan de andere kant
vond hij me een watje. Hij wilde dolgraag
dat ik chirurg zou worden. Dat ik uiteinde
lijk koos voor de psychiatrie vond-ie maar
niks. Hij sprak over patiënten als dingen. Hij
zei letterlijk: 'Ik ga even kijken naar die gal
blaas'. Daarvan gruwde ik. Diezelfde afstan
delijkheid vond ik later terug in de psychia
trie. Collega's zagen een patiënt niet als
mens maar als een object met een symp
toom. Tegen die benadering heb ik me altijd
verzet. Daarin sloeg ik regelmatig door, het
geen weer alles met mijn jeugd had te ma
ken. Als iemand in de isoleercel moest of
werd platgespoten, verweet ik mijn collega's
dat ze zich als nazi's gedroegen."
15. Wanneer heeft u voor het laatst
te veel gedronken?
„Echt dronken was ik eigenlijk alleen tijdens
mijn studententijd. Daarna heb ik regelma
tig sterke drank gedronken. Totdat mijn
huisarts een paar jaar geleden tegen me zei
dat het beter was om mijn maag te ontzien.
Ik drink vrijdags nog een borrel met de
mannen, maar ik moet ermee oppassen.
Een tijdje geleden schonk mijn vriend whis
ky. Dat was ik niet meer gewend. Ik kwam
thuis, deed mijn schoenen uit en lag zo op
de grond."
28. Mogen partners geheimen voor
elkaar hebben?
„Ik vind van wel. Ik zal een duidelijk voor
beeld noemen. Een paar jaar geleden werd
mijn vrouw ontzettend ziek. Koorts, buik
pijn, diarree. Ze bleek een gemene buik-
vliesontsteking te hebben. Het is weer goed
gekomen, maar ze was bijna dood. Als arts
kon ik zien wat er met haar aan de hand was
en dat het heel slecht ging. Zij vroeg me al
lerlei dingen, maar ik heb verzwegen dat ze
waarschijnlijk dood kon gaan. Ik vind het
onmenselijk om iemand die zich zo beroerd
voelt nog eens te belasten met de gedachte
dat je wellicht gaat sterven. Als ik zeker had
geweten dat ze dood ging, had ik dat haar
gezegd. Maar dat voelde ik niet zo, dus zei ik
niks.
Over het algemeen heb ik geen geheimen.
Zo heb ik nooit mijn mond gehouden over
het feit dat ik veertien jaar lang een vriendin
naast mijn huwelijk heb gehad. Mijn vrouw
wist ervan. Ze had ook een goed contact met
die vriendin. Ze heeft zelfs op een gegeven
moment het huis laten verbouwen zodat
mijn vriendin bij ons kon inwonen."
29. Van welke beroemdheid greep de
dood u het meest aan?
„De dood van Gandhi vond ik verschrikke
lijk. En John Lennon, afschuwelijk. Kenne
dy. Vond ik ook schokkend. Waarom Len
non? De muziek van de Beatles heeft voor
mij een heel emotionele betekenis gehad. Zij
doorbraken allerlei tradities. Bovendien wa
ren ze ontzettend muzikaal. Lennon vond ik
de vertegenwoordiger van 'het zachtere deel
van het verzet'. In de jaren zestig, zeventig
ontwikkelde zich een toenemende golf van
geweld, die uiteindelijk in Duitsland uitliep
op de RAF en Baader Meinhof. Lennon gaf
me het gevoel dat hij die woede deelde, die
hij uitte via zijn muziek. Ik kon tranen in
mijn ogen krijgen als ik muziek van Lennon
hoorde. Misschien deed hij wat ik niet kon.
Ik wond me op over dezelfde dingen als hij,
maar Lennon kon zijn woede beter kanalise
ren. Hij had zijn muziek. Ik niet. Ik kon al
leen vloeken en razen.
Gandhi vond ik een ongelooflijke krachtsfi
guur. Het is toch fantastisch hoe hij met zijn
iele lichaam zonder gewelddadig te worden
een mogendheid als Engeland op de knieën
wist te krijgen. Een prachtig mens. Afschu
welijk dat hij is vermoord. Bij Kennedy heb
ik een heel ander gevoel. Ik bewonderde zijn
macho-gedrag. Hij zou wel effe met de Rus
sen afrekenen. Kennedy, mijn grote macho
vriend. Als ik ze nu zo op een rij zet, valt hij
eigenlijk weg en blijven alleen Gandhi en
Lennon overeind."
50. Wanneer beschouwde u zichzelf
als volwassen?
„Ik ben pas laat geestelijk volwassen gewor
den. Mijn leven is lang bepaald door de rela
tie met mijn ouders, waardoor ik een paar
ziekelijke afwijkingen had. Een ervan was
om enorm te fantaseren op gebied van sport
en de oorlog. Over sportprestaties vertelde
ik waanzinige verhalen, vooral over bergbe
klimmen. Dat ik de Mont Blanc had be
klommen en de Matterhorn. Er was geen
woord van waar. Mijn vrouw zei regelmatig:
'Houd eens op met dat geklets'. Maar ik kon
het niet. Het had alles te maken met mijn
vader die bergklimmer was.
Ook op gebied van de oorlog verzon ik van
alles. Mijn vader en zus waren actief geweest
in het verzet. Ik was te jong om mee te doen.
Maar omdat ik er graag bij had willen horen,
verzon ik allerlei verzetsdaden. Het was echt
een ziekelijke drang. Ik moest en zou de er
kenning krijgen die ik van mijn vader niet
had gehad.
Gaandeweg kwam ik in een vreselijk dilem
ma. Mijn kinderen dachten dat ik een soort
held was. Dat bracht me in gewetensnood.
Op een avond in '82 heb ik mijn gezin en
beste vrienden bij elkaar geroepen en alles
opgebiecht. Dat was een heel heftige avond,
voor iedereen. Ik had een voldaan gevoel,
omdat ik schoon schip had gemaakt. Maar
voor mijn kinderen was het schokkend. Die
zagen hun vader opeens van zijn voetstuk
vallen. Vooral mijn oudste zoon had er grote
moeite mee. Die zei: 'Heb je nooit bedacht
wat voor impact dat op ons heeft gehad? Wij
geloofden in je en je hakte dat beeld omver
waar iedereen bij stond'. Hij had natuurlijk
gelijk. Maar dat heb ik nooit beseft. En daar
ben je dan psychiater voor... Die show was
lekker voor mij, maar voor mijn familie was
het vreselijk.
Daarna zijn mijn fantasieën ook echt ge
stopt. Die openbare biecht was voor mij de
enige mogelijkheid. Ik kon niet meer terug.
Jarenlang ben ik behoorlijk labiel geweest
met periodes dat ik te veel dronk. Pas rond
1990 ben ik tot rust gekomen. Ik was totaal
veranderd. Mijn agressie was weg."
1. Wanneer bent u voor het laatst
enorm boos geweest?
„Echt boos? Met schelden, razen en tieren?
Dat is de laatste jaren niet meer gebeurd. Ik
kan me wel vaak ergeren. En dat hoop ik
ook te blijven doen. Ik vind namelijk dat ik
me terecht erger. Zo erger ik me aan men
sen die bij verkeersdrempels om de paar
meter gas geven. Een dot gas, remmen, weer
een dot gas. Ondertussen staat de hele straat
blauw van de uitlaatgassen. Begrijp ik niets
van. Ander voorbeeld. We wandelen vaak in
de Linnaeushof. Daar is een heuvel die in
het voorjaar vol staat met hyacinthen. Kin
deren plukken de bloemen af en gooien ze
een paar meter verderop weer weg. Of ze ge
ven het bosje aan hun ouders die er niet
eens naar kijken. Ik begrijp niet dat mensen
hun kinderen geen respect voor de natuur
bijbrengen.
Ook erger ik me aan de berichtgeving rond
Afghanistan. Die ongenuanceerde kletskoek
over terroristen. Er wordt geen enkele po
ging gedaan om inzichtelijk te maken waar
om mensen tot terrorisme komen. Alsof het
uit het niks verschenen idioten zijn."
8. Wordt u met het ouder worden
optimistischer of pessimistischer?
„Ik geloof dat ik optimistischer word. Dat
zeg ik niet zomaar. Ik houd me al jaren bezig
met het wereldfederalisme. Dat is een bewe
ging die streeft naar het ombouwen van de
Verenigde Naties tot een werkelijk democra
tisch orgaan met een eigen leger. Ik heb tij
den gehad dat ik dacht 'wat een rotzooi
overal'. Veel mensen van mijn generatie vin
den dat het vroeger veel beter was. Ze heb
ben het over 'die goede oude tijd'. Ik ben het
niet met ze eens. Ik heb het gevoel dat er
weliswaar een heleboel ellende in de wéreld
gebeurt, maar dat tegelijkertijd mensen zich
steeds meer bewust worden van belangrijke
waarden. Neem het milieu. Vroeger stonden
mensen daar niet bij stil. Nu is er zoiets als
een milieubewustzijn, waaruit een heleboel
maatregelen voortkomen. Natuurlijk gaat er
nog steeds van alles kapot in de natuur,
maar er is een kentering gaande.
Ook het respect voor de medemens is groei
ende. In de Middeleeuwen trokken ze men
sen uit elkaar. Twee eeuwen geleden gingen
vrouwen breiend onder de galg ziten. Dat
soort primitivisme zie je nog wel hier en
daar, maar toch constateer ik een toene
mende aandacht voor mensenrechten. Al is
het heel pril, evenals de rechten voor vrou
wen. Het zijn allemaal zaken die pas de af
gelopen decennia een beetje tot ontwikke
ling zijn gekomen.
Ik noem het een bewustwording van echte
waarden en normen. Vroeger schreef de
kerk je die voor. Ethiek werd je van bovenaf
opgelegd. Nu ontstaat de interesse in de
mensen zelf, aan de basis. De kerken lopen
leeg, maar er is meer belangstelling voor
spiritualiteit en religiositeit dan er ooit is ge
weest. Dat is een geweldige winst.
Ik vind de jeugd van tegenwoordig ook hele
maal niet zo verkeerd. Je hoort de excessen,
maar die zijn niet tekenend voor alle jonge
ren. Mensen hier klagen wel eens over
brommers die hard rijden. Dat je je ergert
aan onbeschoft gedrag begrijp ik. Maar om
dan te zeggen: 'Die jongeren van tegen
woordig zijn allemaal niks'. Nee, dat vind ik
niet terecht. Mijn vrouw en ik wandelen
twee keer per dag. Als je ziet hoeveel jonge
mensen voor ons stoppen en ons voor laten
gaan. Er zijn zo verdomd veel aardige jonge
mensen. 'Jij bent een idealist', zeggen som
migen. Nee, ik ben realist. Je moet met bei
de ogen kijken. Ik zie vreselijke dingen, maar
ik zie ook een toenemend respect voor an
deren."
26. Is seksualiteit belangrijk in het
leven?
„Jazeker. Voor mij wel. ik heb er veel plezier
in gehad. En dan heb ik het niet over de
voortplanting, dat is een belangrijke bijkom
stigheid, maar over genot. Seks is belangrijk.
Ik praat er ook openlijk over met mijn vrouw
en soms met een enkele vriend. De bewo
ners van het huis praten onderling niet over
seks. Het is natuurlijk voor onze generatie
nog steeds een taboe. Absoluut. Als ik tij
dens de gezamenlijke koffieochtend erover
probeer te praten, proef ik een soort gêne bij
vrouwen. Dus houd ik maar mijn mond. Ik
vind bijvoorbeeld sommige pornofilms heel
opwindend. Dus zeg ik wel eens: 'Heb je dat
gezien gisteravond?' Nou, dan trekken ze
een gezicht van: wat een vieze man. Seks is
belangrijk en blijft belangrijk, hoe oud je
ook wordt. Al is mijn seksuele heftigheid wel
verminderd."
27. Welk tv-programma
moet meteen van het scherm
worden gehaald?
„Geen een. Sommige programma's vind ik
minder, maar om ze nou van het scherm te
halen... Nee. Alleen die Willibrord Frequin.
Ik herinner me een schizofrene man die een
schilderij in het Stedelijk Museum had stuk
gesneden. Frequin ging hem thuis opzoe
ken. Die man was duidelijk geestelijk ge
stoord, maar Frequin ging maar door met
vragen. Die man werd voor gek gezet. Dat
vind ik schofterig. Moet je niet doen met een
psychiatrisch patiënt. Frequin overschrijdt
fatsoensgrenzen. Maar ik vind niet dat hij
van het scherm moet. Ik kijk wel naar iets
anders. Veel programma's vind ik saai.
Soaps bijvoorbeeld. Wat me wel kan boeien
zijn programma's als Buitenhof, Tussen
kunst en kitsch, natuurfilms, of program
ma's over het heelal."
ZATERDAG
12 JANUARI
2002
ER
BIJ
finish
Wanneer bent u voor het laatst enorm boos
geweest?
Op welke plek buiten Nederland zou u een
jaar willen wonen?
Als u nu een ander beroep zou mogen
kiezen, wat zou u dan worden?
Wat zult u nooit weggooien?
Welk kunstwerk (boek, schilderij, beeld, lied,
cd) zou u gemaakt willen hebben?
Waarover heeft u in uw leven het meeste
verdriet gehad?
Gaat u liever om met mannen
of met vrouwen?
Wordt u met het ouder worden
optimistischer of pessimistischer?
Van welk bedrijf of welke instelling zou u
directeur willen zijn?
Wanneer was u voor het laatst
zenuwachtig?
Als u vandaag ineens alles zou durven, wat
zou u dan als eerste doen?
Wat zou u willen veranderen
aan uw jeugd?
Gelooft u in liefde op het eerste gezicht?
Wat kan u in mensen vreselijk ergeren?
Wanneer heeft u voor het laatst te veel
gedronken?
Welke rol in welke film had
u willen spelen?
Van wie zou u een toegestoken hand
weigeren?
Wat vindt u opwindend?
Vindt u zichzelf aantrekkelijk?
Wat is uw slechtste eigenschap?
Heeft u een euthanasieverklaring getekend?
Waar geeft u het meeste geld aan uit?
(Woning en auto buiten beschouwing
gelaten)
Heeft u wel eens een
belangrijke vriendschap verbroken?
Op welke terreinen heeft volgens u de
andere sekse het gemakkelijker?
Zijn er onderwerpen waarover tegen u geen
grappen gemaakt mogen worden?
Is seksualiteit belangrijk in het leven?
Welk tv-programma moet meteen van het
scherm worden gehaald?
Mogen partners geheimen
voor elkaar hebben?
Van welke beroemdheid greep de dood u
het meest aan?
Wat was de gelukkigste fase
van uw leven?
Welke dag zou u willen overdoen?
Wat is de karaktertrek waarvan u wilt dat
mensen zich u erom herinneren?
In welke andere periode had u graag
geleefd?
Wanneer was u voor het laatst verliefd?
Bent u trouw?
Bent u gelovig?
Wat zou u graag beter kunnen?
Wat mist u in het buitenland het
meest aan Nederland?
U mag vier mensen - onder wie ook
overleden personen - uitnodigen voor een
dinertje. Wie kiest u?
Welke kus zou u willen overdoen?
Waar krijgt u kippenvel van?
Wie bewondert u?
Gaat u wel eens alleen uit?
Wat was uw slechtste beslissing?
Wat is in uw werk uw grootste frustratie?
Wat was uw angstigste moment?
Wanneer hebt u voor het laatst een leugen
(tje) gebruikt?
Wat is de grootste wetsovertreding die u
heeft begaan?
Denkt u te weten wat uw partner in u ziet?
Wanneer beschouwde u zichzelf
als volwassen?
De geïnterviewde gooit telkens een dobbelsteen
met twintig vlakken, om te bepalen welke vraag
hij (of zij) krijgt voorgelegd. Voor de eerste vraag
wordt gerekend vanaf nul. Bij de volgende
negen worpen wordt er doorgeteld, waarbij na
vraag 50 weer vraag 1 volgt. Komt iemand op
een vraag die hij al heeft beantwoord, dan moet
die worp over.
Frank van Ree. „Over het algemeen heb ik geen geheimen. Zo heb ik nooit mijn mond gehouden over het feit dat ik veertien jaar lang een vriendin naast mijn
huwelijk heb gehad." Foto: United Photos De Boer/Poppe de Boer
