KUNST CULTUUR
Een memorabele begrafenis in het LVÖ
Popmuziek in 2001: dood, ramp, crisis, maar ook heel veel magie
Een stripverhaal van
historische prenten
R!
MAANDAG 31 DECEMBER 2O01
Prentenkabinet Robert Fruin in Lakenhal
Foto: AP/Kyodo News
Oudste actieve
dirigent overleden
Tokyo - Takashi Asahina, de ar
tistiek leider van het Philhar-
monisch Orkest van Osaka en
de oudste nog actieve dirigent
ter wereld, is zaterdag overle
den. Hij is 93 jaar oud gewor
den. Asahina maakte naam met
zijn interpretaties van Beetho
ven, Bruckner en Tsjaikovski.
Op 24 oktober stond Asahina
voor het laatst voor zijn orkest.
Beatles voeren
hitlijst VS aan
londen - Met de cd '1' voeren
de Beatles de Amerikaanse Bil-
boardlijst van albums van het
jaar aan. Billboard noemt het
'de verassing van het jaar' dat
een band die 31 jaar geleden uit
elkaar ging bovenaan lijst van
2001 prijkt. Op het betreffende
album staan 27 nummer 1-hits
van de Beatles in de Verenigde
Staten.
Terroristenfilm
toch in bioscoop
Amsterdam - 'Collateral Dama
ge', de nieuwe film van Arnold
Schwarzenegger, komt toch in
de bioscoop. Dat heeft distribu
teur Warner Bros. bekendge
maakt. De introductie van de
film werd opgeschort na de ter
roristische aanslagen in de Ver
enigde Staten. 'Collateral
Damage' gaat over een brand
weerman die zijn vrouw en
kind verliest door een terroristi
sche aanslag in een flat en ver
volgens wraak neemt op de da
ders. De film gaat begin februa
ri in de VS draaien en is vanaf
half maart in Nederland te zien.
Van den Ende
steunt Oerol
Terschelling - Het theaterfesti
val Oerol op Terschelling krijgt
een jaarlijkse bijdrage van
50.000 euro van de Van den En-
de Foundation. Het geld is be
doeld voor de zogenaamde
werkplaatsfunctie. De werk
plaatsfunctie is een project
waarbij jonge, talentvolle thea
termakers worden uitgenodigd
om in een stuk te spelen of er
een te regisseren.
door Rody van der Pols
leiden - Een feestbeest zal Ro
bert Fruin niet geweest zijn. Al
weken van tevoren zag de Leid-
se historicus met angst en beven
zijn 25-jarig jubileum als hoog
leraar tegemoet. Opgelucht en
enigszins triomfantelijk noteer
de hij achteraf: ,,De dag, die zoo
lang was voorzien en waar tegen
ik zoo opgezien had, is ook al
weer voorbij en van hem mag ik
wel zeggen dat hij thans tot de
geschiedenis, van mijn leven,
behoort." Wel
licht stemde
het uiterst
kostbare pren
tenkabinet dat
hij op die eer
ste juni van
1885 in ont
vangst nam
hem mild. De
kast en inhoud
zijn nu te zien
in Stedelijk
Museum De
Lakenhal.
Het moge dui
delijk zijn: de
hoogleraar stond niet graag in
het middelpunt van de belang
stelling. Liever wijdde hij zich
stilletjes aan zijn historisch on
derzoek. En daarin blonk hij uit.
„Fruin was in die tijd een be
roemdheid, dé grote historicus
van de negentiende eeuw", zegt
Pauline Haak van De Lakenhal.
Zijn cadeau, waarvoor tal van
prominente schrijvers, geleer
den en zakenlui diep in de bui
del tastten, was dan ook over
eenkomstig die status. „Inder
tijd heeft dit kabinet met zijn in
houd zo'n tweeduizend gulden
gekost, voor die tijd een for
tuin."
Ook voor het ontwerp van het
houten kabinet werd niet de
minste in de arm genomen:
P.J.H. Cuyper, de bekendste ar
chitect van die tijd en de bouw
meester van het Rijksmuseum te
Amsterdam. „Je ziet ook dat dit
kabinet heel erg lijkt op de meu
bels die Cuypers in dezelfde pe
riode voor het Rijksmuseum
heeft ontworpen."
De keuze voor dit jubileumger
schenk was niet toevallig. „Fruin
beschouwde historische pren
ten als een belangrijke onder-
zoeksbron", zegt Haak. „Ge
schiedschrijving moest in zijn
ogen zo objectief mogelijk ge
beuren. In die tijd was dat een
totaal nieuw geluid. Historici lie
ten zich voornamelijk leiden
door hun godsdienstige of poli
tieke achtergrond. Een katholiek
had een totaal andere kijk op
Vijftig prenten van
de Tachtigjarige
Oorlog tot en met
de ondergang
van de Republiek
het verleden dan een protestant.
Fruin probeerde boven dat soort
dingen te staan en bovendien de
dichterlijke verbeelding, die on
der historici hoogtij vierde, uit te
bannen."
Van de 118 prenten die het kabi
net telt, zijn er momenteel zo'n
vijftig in De Lakenhal te zien.
Tezamen behandelen ze de pe
riode die begint met de Tachtig
jarige Oorlog (1568) en eindigt
met de ondergang van de Repu
bliek (1795). Als een stripverhaal
van historische prenten passe
ren gebeurte
nissen als de
onthoofding
van Oldenbar-
nevelt, de ont
snapping van
Hugo de
Groot uit slot
Loevestein en
de kaping van
de Spaanse
Zilvervloot
door Piet
Hein de re
vue. „We ho
pen de bezoe
ker een beetje
dat 'aha-gevoel' te bezorgen.
Het zijn natuurlijk allemaal feit
jes die op de middelbare school
zijn behandeld, maar vaak weer
zijn weggezakt."
Daarmee vervullen de prenten
hun oorspronkelijke functie.
„Omdat dit soort prenten des
tijds in grote aantallen werden
gedrukt, kon ook het gewone
volk ze bekostigen. Daarmee
was het natuurlijk een ideaal
medium om ze iets over het ei
gen verleden te vertellen. Vaak
lag dit soort prenten dan ook
gewoon op stapels in een
marktstal. Wat overigens niks
zegt over de kwaliteit Veel van
deze platen zijn door toonaan
gevende kunstenaars uit de zes
tiende en zeventiende eeuw ver
vaardigd."
Dat de prenten juist nu weer uit
het depot van De Lakenhal te
voorschijn worden gehaald, is
niet geheel toevallig. Haak: „Pre
cies honderd jaar geleden zijn ze
al eens in De Lakenhal tentoon
gesteld. Dat was destijds het
werk van Fruins meest geliefde
leerling en latere opvolger, de
bekende historicus P.J. Blok. Uit
die tijd dateren ook nog de ga
ten in het karton waarop de
prenten zijn geplakt. Ja, in die
tijd sprong men nog anders om
met dit soort kostbaarheden."
'Het kabinet van Robert Fruin',
t/m 10 maart 2002 in Stedelijk
Museum De Lakenhal, Oude
Singel 28-32, Leiden.
Rick de Leeuw: „Hier beginnen onze herinneringen." Foto: Taco van der Eb
door Herman Joustra
vervolg van voorpagina
leiden - Afscheid, voorgoed. Dat
is bloemen gooien op een kist.
Of zwaaien met een zakdoekje
op de kade. Of huilend met de
handen in de zakken het gezicht
afwenden. Maar soms, heel
soms, is afscheid ook een feest.
Waarop veel wordt gelachen.
Veel wordt gedanst. En veel
WQftpl meegezongen. Zo'n feest
je is het feestje van Tröckener
Kecks in een uitverkocht LVC.
Uitverkocht ja. Al lang van tevo
ren bekend. Maar wie wanhopig
is, vergeet soms de realiteit. Het
is zondagavond een uur of acht
en het is druk op de Breestraat.
Honderden mensen staan voor
het LVC. In afwachting van hét
concert van 2001. Het afscheids
concert van Tröckener Kecks.
Geduld is het motto. Want
slechts een van de twee toe
gangsdeuren van het LVC staat
open. De veiligheidsbeambte
laat druppelsgewijs groepjes van
drie, vier, vijf man binnen. Soms
zit er iemand tussen zonder
kaartje, een vasthoudende dom
oor. Wat de doorstroom niet be
vordert, omdat die persoon in
kwestie weer naar buiten moet.
Maar niemand mort op straat.
Iedereen wacht rustig af. Ge
middeld duurt het een krap half
uurtje om binnen te komen.
Eenmaal binnen is het meteen
al druk in de hal. Geen treurige
stemming. Meer de sfeer van
een familiefeestje. Of van een
rommelmarkt op Koninginne
dag. Er staat een kraampje met
allerhande snuisterijen. Die alle-
tmaal betrekking hebben op de
vertrekkenden. Cd's. Videoban-
Het afscheid van
Tröckener Kecks
den. Petjes. Een plectrum. T-
shirts van Tröckener Kecks. Met
bijvoorbeeld als opschrift: "We
moesten maar eens gaan'.
Nou, da's dus nog even te vroeg,
als je het niet erg vindt. Eerst het
concert nog meemaken, danku-
wel. En wat voor een concert.
Een mijlpaal. Een historische
gebeurtenis, vinden de fans. Er
liggen een paar gastenboeken
her en der verspreid. Met tek
sten die alles zeggen. Zoals:
Vanavond draag ik mijn jeugd
ten grave. Morgen moet ik het
leven van een volwassene dra
gen'. En het wordt een memora
bele begrafenis. Zonder bloe
men. Maar met een stortvloed
aan bloemrijke teksten, vol me
lancholie en droefenis. Het is
een uurtje of half tien, als de he
ren het podium beklimmen
voor hun allerlaatste optreden.
Boem. Knal. Ze gaan meteen
voortvarend van start. Met 'Nie
mand thuis'. Over vrienden voor
het leven die zijn verdwenen.
Waar zijn zij gebleven, vraagt
Rick de Leeuw zich af. Ze staan
voor hem in de zaal. En hij ziet
het. Rick is een podiumdier en
podiumdieren laten zich niet
kooien. Nog één keer geeft hij
alles wat hij heeft. Hij zingt:
'Doe alles wat je doet met hart
en ziel'. Hij doet het en alle
bandleden met hem. Theo Vo
gelaars rukt aan zijn bas alsof hij
een parkeermeter aan het los
wrikken is en drummer Gerben
Ibelings gebruikt zijn stokken als
kleine slopershamers. Toetsei
Rob van Zandvoort en gita
Philip Tilli zorgen voor de sfe
volle omlijsting.
Meer dan tweeënhalf uur, int 0
sief toegiften, duurt het all
laatste optreden van de ba
die de afgelopen 21 jaar (in v
selende samenstelling, dat v
zo'n 1500 keer op het podi
moet hebben bestaan. Maari
is de koek op. De pijp leeg.
Rick de Leeuw zingt 'Trek je
aan, het wordt koud'. Dat w
het. Zeker als de laatste to
wegsterven. Rick de Leeuw hf"
het ineens heel moeilijk,
slikt. En bedankt het LVC. „H
begint onze toekomst. Hier 1
ginnen onze herinneringen."
Afscheid voorgoed kan dan
soms dansen zijn en zingen,
is in elk geval altijd een traai
wegpinken.
door Ann Bouwma
den haag - Wie alleen naar het
journaal kijkt, heeft een heel an
dere indruk van het wel en wee
in popiand dan de fanatiekeling
die met eelt op de vingers en ka
toenen tasje over de schouder,
door de platenbakken snuffelt in
de importzaak. Of de tieners die
met chips en slaapzak uren voor
de deur van een poptempel bi
vakkeren om vooraan te kunnen
staan bij het optreden van hun
idool.
De joumaalkijker weet dat Mick
Jagger onlangs in het land is ge
weest, dat Michael Jackson is
herrezen, dat U2 deze zomer
veilig op Schiphol is geland.
Misschien heeft hij ook wel een
traantje weggepinkt bij het over
lijden van Blof-drummer Chris
Götte op 17 maart, Herman
Brood op 11 juli en George Har
rison op 29 november. Soms
leer je iemand na de dood een
beetje beter kennen. Goh, nooit
geweten dat die Brood zo'n aar
dige vent was. Icoon van de
rock-'n-roll. En Harrison was ei
genlijk een hele gevoelige man,
die moeite had met zijn succes.
Wist je dat?
De joumaalkijker heeft met ver
bazing gekeken naar de optocht
van verkleumde partygangers,
die diep in de nacht kilometers
over de snelweg moesten lopen
omdat door de gebrekkige orga
nisatie van Dance Valley het
openbaar vervoer helemaal
klem zat. Een regelrechte ramp!
Hij weet zelfs wie de Grote Prijs
van Nederland heeft gewonnen
(Zober), al zal die kennis snel
weer wegzakken omdat er
meestal weinig meer van deze
geluksvogels wordt vernomen.
Hij weet ook dat er in het voor
jaar een nieuw concertpodium
bijgekomen is in de buurt van
de Amsterdamse Bijlmer, de
Heineken Music Hall, waar je
een speld kunt horen vallen. De
nieuwste trend op technisch ge
bied is de dvd, het schijfje dat
audio en video samensmeedt
tot één geheel. Doe Maar, Kane,
ja zelfs Lee Towers heeft een
dvd op zijn conto bij laten
André Hazes. Foto: ANP/Jasper Juinen
Kylie Minogue. Foto: EPA/Yui Mok
schrijven.
En was 2001 ook niet het jaar
van de mijlpalen? De Golden
Earring veertig jaar bij elkaar,
Jim Morrison dertig jaar dood,
André Hazes vijftig jaar levend,
muziekkrant OOR dertig jaar ali
ve and kicking, Bennie Jolink
met pensioen. Of was dat ie
mand anders?
Kortom, aan feiten geen gebrek.
Maar wat de joumaalkijker mist
is de opwinding. De adrenaline
voor aanvang van een concert.
Hoe dichterbij het komt, hoe
langer het duurt. De tijd wordt
van stroop. Je staat in de rij voor
de ingang, jas tegen jas met
mensen die je helemaal niet
kent. Niemand kijkt iemand
rechtstreeks aan. Sommigen
giechelen, anderen zuchten,
weer anderen praten veel te
hard.
Eenmaal door de fuik van de
kaartcontrole sta je in een sche
merige zaal, in de file voor de
garderobe, in de file voor de bar,
tot je ten slotte een plekje vindt
in de zaal waar je denkt 'het'
goed te kunnen zien. Tot er
weer zo'n boomlange aap in je
gezichtsveld gaat staan. Stukje
opschuiven dan maar. Plotse
ling gaat het licht uit, je staat
aan de grond genageld, de ma
gie van het eerste moment. Yes!
Na afloop neem je een taxi naar
huis. De chauffeur vraagt waar
je bent geweest. John Cale. O,
zegt hij, is dat die nieuwe club
op de Singel? Je neemt het hem
niet kwalijk. Maar je zou willen
dat er meer besef was van waar
het eigenlijk om gaat als je van
muziek houdt. Het gevoel dat je
iets bijzonders meemaakt, hier
en nu, iets wat niet te vangen is
in een film of een boek.
Het is vergelijkbaar met voetbal.
„Ken je dat gevoel als je naar
een stadion loopt voor een wed
strijd?", vroeg Henk van Dorp
aan Adriaan van Dis tijdens een
aflevering van Zomergasten.
Nee, zei de presentator een
beetje besmuikt. Er viel een stil
te. Een hele korte weliswaar,
maar toch één met de diepte
van een kloof. Want waar praat
je dan nog over?
Beste Adriaan. Je weet het mis
schien niet, maar begin februari
stond in Ahoy' een jongeman
die Eminem heet. Hij spreekt
niet zo beschaafd als jij, maar hij
kan fantastisch omgaan met de
taal van de straat. Hij heeft niet
zo'n hoge moraal als jij, maar hij
is wel bereid zijn principes te
verdedigen, desnoods tot achter
de tralies. In zijn hit 'Stan' hekelt
hij het gedrag van obsessieve
fans, wat in ons land is gepersi
fleerd door Slimme Schemer ft.
Tido met het nummer 'Jelle',
prompt ook een dikke hit.
Beste Adriaan. Je kijkt vast vaak
naar het nieuws en je hebt on
getwijfeld een mening over de
verhoudingen in de wereld.
Maar wil je alsjeblieft ook eens
naar een wedstrijd of een pop
concert gaan? Je hoeft echt niet
meteen naar dinosauriërs als
U2, Eagles, Bon Jovi of Eric
Clapton als je arena-vrees
mocht hebben. Juist in het club
circuit wemelde het dit jaar van
de hoogtepunten: Das Pop,
Calexico, St. Germain, Low,
Tool, Goldfrapp, Green Lizard,
Tortoise, Johan, Bonnie Prince
Billy, Baaba Maal, Travoltas,
Coldplay, Krezip, Beef, Extince,
Nick Cave, Madrugada, Eels, Ve
ry Girls, Travis, Starsailor, Hei
deroosjes, Nick Lowe. P.S.: het
voetbal mag je zelf turven.
De mkz-crisis, die ons land
maandenlang in haar greep
hield, had ook gevolgen voor de
popfestivals. Evenementen in en
rond de besmette gebieden wer
den voor de zekerheid afgelast
of opgeschoven, maar uiteinde
lijk gingen de zwaargewichten
onder de festivals gewoon door.
i1
Eminem. Foto: AP/Suzanne Plunkett
Behalve Dynamo Open Air, dat
deze keer dicht bij de Duitse
grens in Lichtenvoorde zou
worden gehouden. De infra
structuur ter plekke is niet bere
kend op een gescheiden door
voer van metalfans en veesta
pels.
Om heel andere redenen werd
de eerste editie van A2A een de
bacle. Deze muziekbeurs, die
een Europese tegenhanger moet
worden van het populaire SXSW
in het Amerikaanse Texas, wist
ondanks stevige subsidie niet
genoeg publiek op de been te
brengen. Zo'n honderd bandjes
traden in Amsterdam op voor
anderhalve man en een paar
denkop, die bovendien vaak uit
eigen stal afkomstig bleken te
zijn. Jammer, want dit is toch de
broedplaats voor groepen die
vroeg of laat in het clubcircuit
terecht komen.
Niets aan te doen. Het popvolk
je krijgt de muziek die het ver
dient, ook al zijn het de sterren
die er rijk van worden. Neem
Whitney Houston. Voor een
stoel op een van haar gala-con
certen tellen mensen grif dui
zend gulden neer, ook al heeft
de diva in geen jaren meer een
fatsoenlijk nieuw album afgele
verd. Daar komt binnenkort
echter verandering in, want La
Houston heeft het duurste con
tract uit de geschiedenis van de
popmuziek getekend: voor hon
derd miljoen dollar heeft ze zich
voor zes albums aan Ariola ver
bonden.
De gevolgen van zulke mega-
deals zijn te bewonderen op de
popzenders. Wie behalve naar
het nieuws ook af en toe e(
naar TMF of MTV zapt, ki
wel een eenzijdig beeld van l.
stand in popiand voorgescl j
teld. De jongens en meisjes
daar rondspringen, met gl.
zende haren en gekleed in t(
jes en lendendoekjes van zw
leer, hebben weinig gemeen r
de bezieling van muzikanten
door hun ambacht een vo
van geestelijke vervoering
weeg willen brengen.
De popzenders projecteren
droomwereld, die veel meer.,
speelt op lichamelijke beho
ten. Mooi zijn, uitgaan, flirt
seks. Dat zijn de pijlers on<
het succes van tieneridolen
Britney Spears of Kylie Minogi
De commercie speelt geweti
loos in op de onvervulde verl
gens van jongeren. Rolmodel
worden steeds jonger: adoi
van Jody Bemal, K3 en K-
begint al onder de tien.
Popvideo's worden steeds p
kelender. In de clip van 'H
DJ' stript Robbie Wüliams oni 1
de lusteloze blikken van ma j
dames uit zijn huid, een anin
tie die er akelig echt uitziet.
'Can't get you out of my he
verleidt Kylie Minogue de kip -
in een flinterdun stukje witte
de. Geen probleem. Maar t
lingerie-commercial met
Australische opdondertje in
hoofdrol heeft in Engeland
goede smaak geprovoceerd. 1
fie in doorkijk-bh op een nw
chanische rodeostier is te pl^
vloers bevonden om uit te z( L
den. Maar ja, zo word je wel In
roemd. 'd
Het lonken, smachten en zwi "i
gen van sterren als Janet Ja
son, Kylie Minogue, Jennifer I
pez, Britney Spears, Anasta
en Mariah Carey doet een Is'
roep op het oergevoel van n#
nelijke lustbeleving. Dat er ca'
nog andere fantasieën besta
wordt buiten het frame van
beeldbuis aangedragen door
tiesten als Björk, Macy Gray, 1,c
Difranco, Lucinda Williams, 1
ri Amos, Nathalia M. King en
Harvey. Hopelijk vinden zij h K
weg als rolmodel in de model d
variant van de 21ste eeuw.
