'Altijd goed is ook eentonig'
MEDIA
Jaaroverzichten op tv: terugkijken met ooggetuigen
'Zo snel mogelijk naar New York' 'Gewonde kinderen, dat went nooit'
Freek de Jonge velt het laatste oordeel over 2001
ameraman
st eerherstel
m NCRV
ictor Reinier met
ypisch Zeventig'
iRSUM - Victor Reinier
imt de presentatie over van
nout Oerlemans van het RTL
irogramma Typisch Tachtig,
met ingang van maart tot
lisch Zeventig wordt omge-
bpt. Bedenker en presentator
ïlemans is een kind (30) van
jaren tachtig en geeft de fak-
over aan het kind (38) van
jaren zeventig, Reinier. De
uwe presentator van 'Ty-
ch' zegt een speciale band te
jben met de jaren zeventig,
t programma heeft overigens
eid tot de uitgave van de cd
lisch Tachtig, met de hon-
d bekendste liedjes.
tO-feest in
erenpark
zaterdag 29 december 2001
Oudejaarsavond 2001tijd voor Het Laatste Oordeel van Freek de Jon
ge. De cabaretier grijpt de catastrofe op 11 september aan om nog
eens volop gebruik te maken van zijn vrijheid van meningsuiting, „nu
het nog kan, voordat we in een heel ander regime leven". Hij schof
feert, discrimineert en fulmineert dat het een aard heeft. „Grappen
ontstaan door hoe alles langzamerhand weer in het belachelijke wordt
getrokken. En dat gaat vrij vlot."
versum - KRO's Kindertijd
taat drie jaar en viert zijn
jaardag met een familiefeest
)ierenpark Amersfoort. Zaal
Olifant in het dierenpark is
vier januari verbouwd
feestzaal.
gastheer van de dag is het
uwe KRO-gezicht Paul Rig-
Hoogtepunt van de dag
men twee optredens van De
id Krijgt Kinderen. KRO-le-
krijgen korting op de en-
van het dierenpark en mo-
maximaal drie introducés
«nemen.
versum/anp - Cameraman
id van Buren sleept de NCRV
r de rechter omdat hij van
omroep eist dat zijn goede
m wordt hersteld. Volgens
:ameraman heeft de omroep
1 eind jaren tachtig onte-
ït „voor gek verklaard" en
utgemaakt bij andere op-
chtgevers.
dsdien heeft hij geen op-
cht meer van de omroep ge-
gen. De zaak kwam opnieuw
het licht toen de AVRO deze
ïer geen zaken met hem wil
doen. Volgens Van Buren
im dat door de reputatie die
NCRV hem heeft aangeme-
Dr Van Buren is daarmee de
it vol en hij eist daarom vol-
ge rehabilitatie en een scha-
ergoeding wegens gederfde
Dmsten. De rechtszaak dient
17 januari in Amsterdam.
1 Buren, die nu voornamelijk
r de Duitse omroepen ARD
ZDF werkt, zegt te beschik-
over schriftelijke verklarin-
dat een eindredacteur van
JRCV hem belasterde,
woordvoerder van de NCRV
gisteren het een „onbegrij-
jke zaak" te vinden. Volgens
1 zijn de beschuldigingen
edig uit de lucht gegrepen en
omroep is verbaasd dat de
eraman hiermee aan komt
«1. „Maar we zien de rechts-
met vertrouwen tege-
et."
door Berrit de Lange
muiderberg - Soms is er het be
sef dat alles samenvalt in perfec
tie. Freek de Jonge (57) heeft dat
eerder meegemaakt bij de show
die hij opvoerde ter gelegenheid
van het Boekenbal, toen hij het
gewraakte boekenweekgeschenk
van Harry Mulisch net niet aan
de brandstapel ten prooi gaf.
Nu, aan de vooravond van zijn
oudejaarsconference, heeft hij
weer het gevoel 'beet te heb
ben'.
„Het probleem met zo'n oude
jaarsconference is doorgaans
dat mensen niet meer zo gefo
cust zijn. Op een gegeven mo
ment slaat een bepaalde verza
diging toe, een bepaalde verve
ling. Altijd goed is ook eentonig.
Maar nu is iedereen bezig met
dezelfde gebeurtenissen. Dan is
de aandacht meteen optimaal
en zit iedereen op het puntje
van zijn stoel."
Een ideale situatie voor een ca
baretier: „Onder die druk gaat
het lopen en kom je letterlijk in
vorm. Dat is fantastisch. Het
geeft je het gevoel dat je iets
nuttigs doet."
In zijn bekende overrompelde
tempo komen ook de 'trivialitei
ten' van het jaar 2001 voorbij:
het vertrek van de bondscoach,
de fatale sprong van Herman
Brood, de opmars van Leefbaar
Nederland. We krijgen geschie
denisles, maar de finesses zitten
in de grote thema's die De Jonge
na 11 september in de schoot
geworpen kreeg: discriminatie,
zelfgenoegzaamheid, ridiculise
ring.
De cabaretier schudt de boel
meedogenloos door elkaar,
maar het is allemaal te verdra
gen als onderdeel van een tot
nadenken stemmend theatraal
verhaal over Engel, een man
1 met een missie.
„Binnen dat verhaal zitten aller
lei speldenprikken waarvan de
een heftiger uitpakt dan de an
der", aldus De Jonge.
„Het is nooit mijn oogmerk om
kwetsend te zijn. Het gaat erom
het verhaal dat ik vertel klop
pend de maken. Het is bijna een
roman die verteld wordt op het
toneel." De grappen komen niet
meteen op bij zo'n ingrijpende
gebeurtenis. „Die ontstaan later,
als je kijkt naar hoe de pers er
mee omgaat en hoe autoriteiten
proberen de zaken naar hun
hand te zetten. Dingen worden
al weer vrij vlot in het belachelij
ke getrokken. De spamper, een
weggooisluier, is natuurlijk wel
bedacht. En je gaat je afvragen
wat moslimhumor is."
De wereld heeft een flinke opla
waai gekregen maar is niet we
zenlijk veranderd, constateert
De Jonge. „De mensen zijn even
bang, zijn even in de war ge
bracht in hun gezapige bestaan
waarin weinig dreiging meer zat.
Als het lot toeslaat, schrikken we
ons wezenloos onder het motto:
dat hadden we niet afgesproken!
Dat is hét kenmerk van deca
dentie. Een dier is altijd alert, is
zich altijd bewust van de drei
ging van zijn omgeving. Wij
hebben dat zo veel mogelijk in
gedamd en uitgeschakeld. Als
het lot toeslaat, gaan we razend
snel maatregelen treffen om de
illusie te wekken dat het een in
cident betreft dat we in korte
tijd weer kunnen beheersen."
Bent u zelf bang na de gebeurte
nissen op 11 september?
„Nee. Columnist Jan Blokker
heeft ooit geschreven: 'Met een
sigaar in een clubfauteuil is het
makkelijker filosoferen over de
dood dan wanneer de loop van
een geweer op je slaap staat'. Of
ik nou vijftig jaar leef of tachtig,
dat is op de eeuwigheid een te
verwaarlozen leven. Ik heb er al
zoveel plezier en pret uitge
haald, en onwaarschijnlijk veel
geluk gehad, als ik nou nog zou
gaan hechten aan de dingen...
Het begint en het houdt op."
Het zal mijn tijd wel duren?
„Ik heb mijn langste tijd gehad,
denk ik puur filosofisch. Als ik
werk, heb ik natuurlijk toch de
vechtlust en de zin me ermee te
bemoeien. Hoewel je zelf na al
die jaren ook weet dat het een ij-
dele inspanning is. Het brengt
weinig teweeg. Toevallig merk ik
dat het lied Wees niet bang het
publiek enorm aanspreekt. Dat
is zo'n treffer waarbij je kenne
lijk iets raakt."
„Het blijft verstandig je van een
paar dingen bewust te zijn. Mijn
kinderen gaan het misschien
nog zwaar krijgen. Wat onher
roepelijk mee gaat spelen, is de
migratie. Die gaat toch een keer
problemen opleveren, als dit al
niet de problemen ervan zijn."
Freek de Jonge schofferend, discriminerend en fulminerend in zijn oudejaarsprogramma Het Laatste Oordeel. Foto: GPD
De migratieproblematiek is niet
bepaald een politiek correct on
derwerp.
„Ik constateer neutraal een con
stante beweging van een hele
hoop mensen. Een sterke be
hoefte om van daar naar hier te
komen omdat hier toch die pot
met goud staat. Ik kan nog wel
even doorgaan met te suggere
ren dat het allemaal wel op te
vangen is, maar op een zeker
momnet is dat niet meer zo.
Toen Bolkestein erover begon,
durfde niemand er zijn vingers
aan te branden. Nu zijn we een
fase verder met Fortuyn en zijn
al wat hollere retoriek. Als dit
ook niet serieus wordt geno
men, vraag je weer om een vol
gende figuur. Het probleem is
dat mensen zoals ik, of de elite,
er niet zoveel van merken. Die
zitten allemaal prima in hun
huis met een royale tuin en zelfs
nog ergens een tweede huis. Die
zijn erg tolerant en meelevend.
Zodra het allemaal dichterbij
komt, zijn de gedachten erover
ook niet meer zo verheven."
U discrimineert er lustig op los.
Bent u niet bang mensen in een
oordeel te bevestigen?
„De cabaretier als moralist valt
hier een beetje weg omdat ik
een hoop dingen zeg die niet erg
netjes zijn. Dat is bedoeld om de
toehoorder zich te laten afvra
gen: ben ik het hiermee eens of
niet."
„De boodschap is dat we de ar
moede in de wereld niet kunnen
verantwoorden en dat die zich
hoe dan ook tegen ons gaat ke
ren. We kunnen beter met el
kaar delen dan de confrontatie
te zoeken. De achterdocht moet
worden weggenomen. Van onze
kant betekent dat: iets nederiger
worden, die arrogantie een
beetje laten varen."
In de voorstelling zegt u: 'Mensen
vinden het prettig als je je op
zo'n avond een beetje boos
maakt'. Dat klinkt niet als erg
oprechte boosheid?
„Ik ben niet boos. Dat zou ook
wel getuigen van weinig inzicht.
Je kunt wel ergens tegen vech
ten. Zelfs tegen de bierkaai. Er
zijn wel irritaties, maar dat is
een ander soort boos worden.
Boos word je in de file of als iets
niet lukt. Je wordt niet boos over
grote dingen waar je toch niets
aankunt doen."
Hebben de ervaring en het ouder
worden u milder gestemd?
„Ervaring zorgt ervoor dat je
techniek wat subtieler wordt.
Maar aan hoe je als mens in de
wereld staat, verandert eigenlijk
niet zo gek veel."
U werpt zich op de moslimhu
mor. Terwijl Mohammed Rab-
bae van GroenLinks juist opriep
grappen over 11 september en de
islam voorlopig achterwege te la
ten.
„Wat Rabbae beweert, is net zo
ridicuul als George Bush' stel
ling: 'wie niet voor ons is, is te
gen ons.' Het is paniekvoetbal.
De wezenlijke discussie wordt
uit de weg gegaan. Waar het
omgaat, is dat dit soort inciden
ten mensen prikkelen met el
kaar de diepte in te gaan. Zelfs
in het denken is tegenwoordig
alles gericht op de materie. Er is
geen grote beweging meer die
ons aanspoort over onszelf en
de wereld na te denken. We zit?
ten in een tijd waarin een geloof
in god staat tegenover een ge
loof in de materie. Ik vrees dat
ons geloof in de materie zal ze
gevieren. Niets ontziend zal ze
gevieren."
Op televisie is tegenwoordig een
massa cabaretiers actief. Elke ac
tuele gebeurtenis wordt direct
uitgemolken. De vluchtige lach
in plaats van reflectie?
„Ik kijk er niet zoveel naar om
dat ik er erg onrustig van word.
De een wil bij de FEBO een kro
ket naar binnen schrokken, de
ander neemt liever een goed ge
serveerde biefstuk. Je kunt het
ook vergelijken met een roman
en een stripverhaal. Het is maar
hoe ver en hoe diep je wilt gaan.
Maar je hebt ook lekkere kroket
ten en leuke stripverhalen.
„De verschuiving naar stand-up
comedy is natuurlijk dodelijk.
Wat ik voornamelijk gedaan
heb. is het cabaret naar het the
ater brengen. Ik heb er een bo
dem van drama ingelegd. Die is
er in de stand-up weer helemaal
uitgehaald. Het is zo plat als een
dubbeltje."
Wat doet u als Nederland op 31
december Het Laatste Oordeel
ondergaat?
„Het liefst was ik dan anderhalf
uur van de wereld."
Het Laatste Oordeel wordt
maandag door de VPRO om
22.30 uur op Nederland 3 uitge
zonden.
Bij h
In de diverse jaaroverzichten staat natuurlijk één onderwerp centraal: de terreuraanslagen van 11 september
en de gevolgen daarvan. De Nederlandse verslaggevers Twan Huys (NOVA) en Jaap van Deurzen (RTL Nieuws)
maakten alles van dichtbij mee. De een in Amerika, de ander in Afghanistan.
Eric de Bie sprak met hen.
Het NOS Jaaroverzicht is morgenavond te zien om 21.10 uur op Nederland 2,
het RTL Nieuws Jaaroverzicht is morgen te zien om 21.00 uur op RTL 4 en
maandag om 22.00 uur op RTL 5.
Twan Huys was vooral met zijn werk bezig
Jaap van Deurzen heeft altijd zijn koffer klaarstaan
fERsuM - De jetlag zit nog in
lichaam, maar Twan Huys
net terug uit Washington -
Neer achter de montageta-
De VS-correspondent van
Vh (NPS/VARA) legt de laat-
land aan de documentaire
de omgekomen New York-
randweerman Tom Gardner
elopen zaterdag te zien),
sendoor kijkt hij even terug
Ie ramp in New York.
ur was u op 11 september?
at 's ochtends in Washing-
en was bezig met een ver
over seksueel misbruik van
eren. De dag daarvoor was
regeringsrapport uitgeko-
1 en daaruit bleek dat het
al misbruikte Amerikaanse
eren gigantisch hoog is. Ik
aan het bellen toen ik op
I de eerste beelden zag."
NOVA-correspondent Twan Huys. Foto: GPD
was uw eerste gedachte?
i vilde meteen naar New
Na overleg met de redactie
ilversum ben ik als een gek
het vliegveld gereden. Daar
rde ik, zoals ik ook al vrees-
lat al het luchtverkeer was
elegd."
was uw tweede gedachte?
de weg terug zag ik overal
beur lulances rijden. Ik hoorde
liet tweede vliegtuig in het
Id Trade Center en het
tuig op het Pentagon. Toen
te ik even in de war. Hoe
vliegtuigen komen er nog?
raar moet ik nu naartoe? De
>m berichten en geruchten
hield niet op. Op een gegeven
moment was er een enorme
knal te horen. De ramen bij mij
thuis sprongen bijna uit de
sponningen. Meteen kwam het
bericht dat Capitol Hill werd ge
bombardeerd. Ik ben op mijn
fiets gesprongen en eerst naar
ons kantoor gereden. Vandaar
ben ik met mijn cameraman
naar het Pentagon gefietst. On
dertussen zat ik via de telefoon
constant in de uitzending van
de gezamenlijke omroepen."
Wanneer bent u tiaar New York
vertrokken?
„Nog dezelfde dag. Met de trein.
Die reed tenminste nog. De
vraag was echter of we zouden
aankomen. We wisten niet of al
le bruggen en tunnels nog intact
waren. Als we onderweg zouden
stranden, waren we de pineut.
Dan zouden we niets kunnen
doen. Na drieënhalf uur ston
den we echter op Manhattan.
Het was toen elf uur 's avonds
plaatselijke tijd."
Wat zag u daar?
„Eén grote chaos. Je kon toen
nog gemakkelijk de barricades
omzeilen. Bij Ground Zero was
het één zee van vuur en rook. Er
hing een vleselijke stank. Die
ruik je nu overigens nog steeds.
Het meest opmerkelijke vond ik
dat mensen schoon het gebied
ingingen en er later als mijnwer
kers uitkwamen. Met een dood
se gelaatsuitdrukking. Alsof ze
iets hadden gezien dat meer dan
goed voor een mens is. De
meesten konden het ook niet
omschrijven. Zo erg was het."
„Zelf heb ik nauwelijks doden
gezien. De pers werd al snel ge
weerd van de rampplek en
moest het doen met verhalen
van mensen die eruit kwamen.
Je hoorde dat het bezaaid lag
met lichaamsdelen. Een van de
meest typische verhalen is dat
over de twee handen die met
handboeien nog aan elkaar za
ten. Die zouden hebben toebe
hoord aan een stewardess in
een van de vliegtuigen. Ze zou
door de daders zijn geboeid."
Hoe onderga je zoiets als verslag
gever?
„Ik kan daar goed mee omgaan.
Dat klinkt stoer, maar wat dat
betreft ben ik vrij hard. Ik ben
eerder in Bosnië geweest en
daar heb ik ook lugubere dingen
gezien. De eerste dagen in New
York was ik vooral bezig met het
versturen van informatie naar
Nederland. Er zijn natuurlijk
momenten dat je je afvraagt
waar we in godsnaam mee bezig
zijn. Ik had dat vooral toen ik in
de bijlage van de Times een foto
zag van de bovenste verdiepin
gen van het WTC. Je zag men
sen achter de ramen en zij moe
ten geweten hebben dat er voor
hen geen redding meer was."
„Weken later ga je natuurlijk wel
over dingen nadenken. Daarom
heb ik ook de documentaire
over die brandweerman ge
maakt. Ik wilde de gebeurtenis
sen een gezicht geven. Ook voor
mezelf."
Hilversum - Bloederige beelden
van dode Taliban-strijders, plat
gebombardeerde huizen, een
gewonde man: Elders in Hilver
sum plakt Jaap van Deurzen, 49
jaar en oorlogsverslaggever van
RTL Nieuws, zijn item voor het
jaaroverzicht aan elkaar.
Waar was u op 11 september?
„Ik maakte een reportage over
Russische verpleegsters in Bre
da. Op weg terug naar Hilver
sum hoorde ik op de autoradio
van de eerste aanslag op het
World Trade Center."
Wat was uw eerste gedachte?
„Dit kan niet waar zijn. Het
klonk zo futuristisch. Net toen ik
op de redactie in Hilversum
kwam, vloog het tweede toestel
naar binnen.
Wat was uw tweede gedachte?
„Wat gaan we doen? We zijn
meteen rond de tafel gaan zitten
en de verslaggevers zijn op pad
gestuurd. De volgende dag was
ik op weg naar Israël. Ik heb al
tijd een koffer met kleren klaar
staan, dus ik kon meteen ver
trekken. We verwachtten dat in
Israël ook het een en ander zou
gebeuren. Dat was dus niet zo.
Na een week ben ik doorgereisd
naar Pakistan."
En toen?
.Afghanistan was helemaal af
gesloten voor journalisten. Met
mijn ploeg ben ik naar de Pakis
taanse grensplaats Peshawar ge
gaan. Daar, in hotel Continental,
RTL Nieuws-correspondent Jaap van Deurzen. Foto: GPD
verzamelden de internationale
pers zich. Je ziet meestal dezelf
de gezichten. Jongens die ik ook
in Kosovo ben tegengekomen.
Dagelijks maakten we er repor
tages. Over vooral de protesten
van Pakistaanse moslims. On
dertussen was het wachten op
de Amerikaanse reactie. Die
kwam op 7 oktober. Om tien
uur 's avonds. We zaten net te
eten en NOS-verslaggever Wou
ter Kurpershoek werd als eerste
gebeld. Iedereen stoof van tafel.
Ik ben meteen rechtstreeks in de
uitzending gekomen. Daarna
was het een gekkenhuis. De Pa
kistaanse moslims reageerden
zeer fel. Ik was er getuige van
dat de Japanse cameraploeg in
elkaar is geslagen. Maar als ver
slaggever ga je door. Ik denk dat
iedereen daar heel erg besefte
dat er geschiedenis werd ge
schreven. Daar moet je bij zijn.
Niet om de held uit te hangen,
maar de wereld te laten zien wat
er gebeurde."
Wanneer bent u Afghanistan
binnengekomen?
„Op 14 november. Op de bon
nefooi zijn we vertrokken. Tot
de grens werden we nog bege
leid door Pakistaanse militairen,
maai" daarna was je op jezelf
aangewezen. We zijn illegaal een
pas overgetrokken en aan de an
dere kant hebben we een busje
gehuurd. Die stonden daar ge
woon op ons te wachten. Er zijn
altijd mensen die ergens een
slaatje uit weten te slaan. Als je
ze maar betaalden, droegen ze
zelfs onze apparatuur."
Wat was uw eerste indruk van
het land?
„Ik had helemaal niet het idee
dat het land in oorlog was. Je
zag er eigenlijk niets van, tot we
in Jasalabad kwamen. Daar was
het net het wilde westen. Overal
liepen van die jongens met grote
geweren en kogelriemen rond.
De volgende dag zijn we met
een konvooi naar Kabul vertrok
ken. Net een dag eerder dan het
konvooi met journalisten dat
werd overvallen."
Bent u ook zelf^Mreigd of in le
vensgevaar geiumÊt?
„Niet echt. We waren nu ook
geen 'doel', zoals bijvoorbeeld
in Kosovo. Daar werden de jour
nalisten ook als vijanden gezien.
In Afghanistan azen ze alleen op
je geld. We zijn over het alge
meen goed bejegend. De men
sen voelden zich ook bevrijd. Ze
durfden de straat weer op. Zo
zag je opeens overal vliegers.
Blijkt een volkssport in Afgha
nistan te zijn."
Maar ook dramatische dingen
gezien.
„Zeker. Na zoveel jaar went veel.
Behalve kinderen. We waren in
een ziekenhuis bezig met opna
men. toen een meisje van twee
jaar werd binnengebracht. Een
beentje was aan flarden gescho
ten. Dat kind schreeuwde vrese-
lijk. Op dat moment werd het
mij even te veel. Ik barstte zo
voor de camera in huilen uit."