'Je weet nooit wat
het zand p
Een nieuw verhaal
over oude dingen
NL
Het affiche met Adolf
Vijf over... gratis toegang tot musea
O u
DEJAARSBIJLAGE
Het topjaar van egyptoloog Maarten Raven
iim een kwart eeuw wroet
rten Raven in meer dan 3000
oude resten, maar als hij
s in januari afreist naar Cairo
es weer nieuw. Simpelweg
latje daar in de buurt van
ara nooit weet wat het zand
geeft - de ene keer niks, de
ere keer alles. „Het jaar 2001
een uitgesproken topjaar",
hij terug op januari, toen de
ervator van het Rijksmuse-
van Oudheden samen met
kompaan Rene van Walsem
de Leidse universiteit in
ite stuitte op het deels onge-
nden graf van Meryneith,
«priester ten tijde van de fa-
:li tchnaton. Met hun ontdek-
,r c waren ze voor even zelfs we-
lieuws.
ch
en prachtig hoogtepunt in
arrière van een egyptoloog,
zelfsprekend. Maar Raven is
ie<] hter genoeg en de eerste
de toe te geven dat het niet al-
v feest is in het zand rond de
mides van Gizeh. „Er zijn
11 voorbijgegaan dat het
jo er stofhappen was. Vond je
stukje hier, een stukje daar,
ir niets substantieels. Dat
n rt bij het vak. Want van de
op de andere dag kan het
maal anders zijn. Dat weet
je maar nooit."
Zelf stuitte hij in de tijdspanne
van 26 jaar opgravingen drie
keer op 'goud', om het eens on
eerbiedig te zeggen. De eerste
maal was in 1975. Het was zijn
eerste opgraving, de titel 'dr.'
was nog ver weg en hij moet
zich een beetje gevoeld hebben
als de jonge Indiana Jones op
avontuur. Hij glimlacht om de
vergelijking met de film en
diens hoofdrolspeler Harrison
Ford. Maar dat het, ook na al
die jaren, toch telkens weer een
avontuur is waar hij op uittrekt,
die vergelijking staat hem best
wel aan. „Zeker als je opeens en
als eerste tegen een gaaf beeld
aankijkt dat 3000 jaar onder het
zand heeft gelegen en dat al die
tijd buiten bereik is gebleven
van grafschenners en rovers,
dan heb je dat gevoel. Heel
apart, hoor."
Bij die gelegenheid ontdekte de
expeditie van RMO, toen nog
samenwerkend met de Britten,
in Sakkara het graf van Horem-
heb, generaal van Toetancha-
mon. Daar konden ze een paar
jaar mee voort. „We werken
meestal twee maanden aan een
stuk door. Vanwege de hitte,
maar ook omdat je tijd nodig
hebt om de boel op een rijtje te
zetten. Om de betekenis te zien
en de puzzel in elkaar te schui
ven. Want dat is wat we doen,
daar. Stukje bij beetje de ge
schiedenis ontrafelen. Elk be
langrijk museum in de wereld
heeft wat, een aanzienlijk deel
is in de loop der tijd door on
wetendheid verloren gegaan en
Tekst: Theo de With
Foto: Henk Bouwman
Voor 'Oudheden' is de toekomst begonnen
er ligt nog veel onder het zand.
Het hele verhaal is dus nog lang
niet verteld. Daar gaat nog wel
honderd jaar overheen. Dat
maak ik niet meer mee."
In 1986 lachte het geluk dr. Ra
ven voor de tweede maal toe.
Zijn ploeg ontdekte het graf van
Maya, schatbewaarder van fa
rao Achnaton. „Wat je vindt,
mag je natuurlijk allang niet
meer houden. Maar dat bete
kent nog niet dat het Rijksmu
seum van Oudheden geen
voordeel trekt uit dergelijke
vondsten. We hebben aan de
hand van de opgravingen een
prachtige reconstructie kunnen
maken die een mooie plaats
heeft gekregen, eerst in de ex
positie Farao's van de Zon, en
later in de vernieuwde vaste
collectie. Het zorgt tevens voor
beter begrip. Het is opnieuw
een stukje van de puzzel."
In 2001 was het dus weer raak.
Het zand gaf het graf en het
beeld van Meryneith prijs, ho
gepriester uit de 14e eeuw voor
Christus. „Het was een mo
ment om nooit meer te verge
ten. Je zit met je ploeg archeo
logen, landmeters, tekenaars en
andere deskundigen weken bij
elkaar in dat opgravingshuis,
rekent eigenlijk nergens op en
valt dan opeens met je neus in
de boter. Dit graf was duidelijk
gemist door rovers. Helemaal
gaaf. Het beeld ging onder es
corte van de politie naar Caïro.
Ja, als je het over een hoogte
punt hebt, was dat het wel."
Ad van Kaam
Het Rijksmuseum van Oud
heden onderging de afgelo
pen jaren een metamorfose.
Het oude nonnenklooster
aan het Rapenburg kreeg
een grondige facelift en ver
telt nu aan de hand van een
volledig gewijzigde opstel
ling een nieuw verhaal over
oude dingen. Minder zicht
baar voor de buitenwacht is
dat ook intern het kussen
flink is opgeschud. Voor het
RMO is de toekomst begon
nen.
larlies Kleiterp is ar
cheologe en werkt al twaalf
jaar bij het Rijksmuseum
van Oudheden. Maar ze
treedt in de hoedanigheid
van hoofd Productie Pre
sentatie voor het eerst op
de voorgrond. Ze kan en
mag in die baan ook met
een een nieuwtje openbaar
maken: de eerstvolgende
grote tentoonstelling. „De
werktitel is vooralsnog 'Sy
rië'. Zoals het er nu naar
uitziet, moet het een klap
per worden in de orde van
grootte als de 'Farao's van
de Zon'. We verwachten er
veel van."
Maar eerst even terug naar
18 mei van dit jaar, toen
het uit 1818 daterende mu
seum na een verbouwings
periode van vier jaar als
een nieuwe vlinder uit zijn
cocon barstte. Hoe zijn de
reacties van het publiek op
de 'lijn van de Romein', zo
als de veranderde opstel
ling in één zin geken
schetst kan worden? „Over
het algemeen zeer positief.
De bezoekers vinden hun
weg gemakkelijk. We heb
ben dat getoetst op ver
schillende bijeenkomsten.
Enkele wetenschappers
vonden de expositie te
laagdrempelig. Die mening
delen wij niet. Het niveau
van het gebodene is en
blijft hoog. Ook de kenner
komt bij ons wel degelijk
aan zijn trekken.
Zijn ze bij het RMO zelf
ook tevreden over hoe alles
het afgelopen half jaar is
uitgepakt of is er intern kri
tiek op al het nieuwe?
„Conceptueel gezien zijn
we tevreden. Zonder meer.
Wat niet wegneemt dat er
punten zijn die beter kun
nen. De tekstbordjes bij
voorbeeld zijn te klein uit
gevallen. Die moeten we
vervangen. En voor som
mige zaken is, vanwege de
financiën, voor een com
promis gekozen. Daar zoe
ken we geld voor, om het
exact zó te krijgen, zoals we
het willen. Maar verhou
dingsgewijs gaat het om
kleine dingen. Zeg maar,
de puntjes op de i."
Voor het komende jaar
hoopt het RMO dat het Ra
penburg weer volloopt als
de expositie 'Syrië' vanaf 1
november gaat draaien.
Net zoals bij de Farao's van
de Zon. „Het is een be
staande tentoonstelling, af
komstig uit Quebec, Cana
da. Het gaat om 400 objec
ten en het omvat een tijd
spanne van 12.000 jaar.
Met Peter Akkermans heb
ben wij een conservator in
huis die een expert is op
dat terrein. Hij heeft daar
jarenlang opgravingen ver
richt. We kunnen dus aan
vullend zijn. Alle facetten
belichten en een compleet
beeld geven van Syrië."
Eerder in het jaar - vanaf
februari - presenteert het
RMO als opwarmertje op
'Syrië' alvast een sigaar uit
eigen doos. Het is een foto
tentoonstelling over de wij
ze waarop archeologie
werd bedreven in het tijd
vak 1900-1940. „Het gaat
om de mensen, het land
schap en wat er uit de
grond kwam", zegt ze.
„Een kleine, maar fijne
tentoonstelling. Met deze
twee exposities, plus de
nieuwe inrichting, moet
2002 een mooi jaar worden
voor het RMO. Daar gaan
we vanuit."
Ad van Kaam
De zaal was maar matig gevuld. De voorstelling 'Adolf trok in februari bepaald geen
drommen toeschouwers naar de Leidse Schouwburg. Demonstranten evenmin.
Even was daarvoor gevreesd. Het bij de voorstelling behorende affiche had namelijk
bedrieglijk veel weg van echte nazi-propaganda.
De poster plaatste schouwburgdirecteur Bart van Mossel voor een dilemma. Wel of
niet ophangen? Het affiche toonde pontificaal de Britse acteur Pip Utton met Hit-
lersnorretje. Hij was
form en er stonden ook
nog prominent twee
hakenkruisen op afge
beeld. Als een voorstel
ling slecht verkoopt,
kiest Van Mossel er
normaal gesproken
voor om sandwichbor-
den in de stad te ver
spreiden. Nu niet.
In Amsterdam was er
gedonder geweest Jus
titie had te kermen ge
geven dat de poster
niet aan de openbare
weg mocht worden
vertoond zonder dat de
hakenkruisen waren af
geplakt „Ook ik heb
dat dringende advies
opgevolgd", herinnert
Van Mossel zich. Hij
hing één affiche in de
vitrine van de schouwburg aan de Oude Vest. De hakenkruisen verborg hij onder
stroken papier met daarop de voorstellingsdatum.
Met lafheid heeft dat volgens hem niets te maken. „Het was allerminst mijn bedoe
ling verkeerde associaties op te roepen. Integendeel, deze voorstelling had iets te
zeggen. Daarom hebben we ervoor gekozen het publiek een nabespreking aan te
bieden met de acteur. Zijn boodschap was dat het gevaar van rechts-extremisme
overal schuilt. Theater is meer dan alleen amusement, theater is er ook om mensen
met indringende vragen te confronteren", aldus de directeur van de Leidse
Schouwburg. „In die zin was het jammer dat de belangstelling gering was. Engelsta
lige monologen zijn al geen publiekstrekkers en in dit geval konden we ook nog wei
nig aan reclame doen."
Hoewel zonder wanklank verlopen, noemt hij 'Adolf wel de meest omstreden voor
stelling van afgelopen jaar. „Vroeger was de Rocky Horror Show wellicht ook om
streden, maar die productie werd vorige maand één groot feest", zegt Van Mossel.
Het in extravagante kleding uitgedoste publiek schoot met waterpistooltjes en gooi
de met rijst en toiletpapier. Deze vorm van extremisme is inmiddels geaccepteerd.
Burgemeester Jan Postma van
Leiden: „Zelf vind ik het nooit
een probleem om voor de toe
gang van een museum te beta
len. Wat kost een kaartje nu?
Tien gulden? Het is toch hele
maal niet raar om te betalen als
je al die prachtige kunst en in
teressante wetenschap wilt
zien? Je kunt zo'n museum an
ders toch niet fatsoenlijk laten
draaien? Mensen betalen overal
voor, van cd's tot patat, waar
om dan niet voor kunst? Ik weet
ook niet of er meer mensen
naar een museum komen, als je
het gratis maakt. Misschien is
het uit educatief oogpunt wel
goed dat bijvoorbeeld kinderen
tot 10 jaar zonder te betalen het
museum in kunnen."
Frits de Leeuw, voormalig
voorlichter van museum Natu-
ralis: „Musea worden voor een
belangrijk deel betaald uit be
lastinggelden. Eigenlijk betaal je
als museumbezoeker dus twee
keer voor de tentoonstelling die
je gaat zien. De toegangsprijs
mag daarom volgens mij niet te
hoog zijn. En dat is momenteel
ook niet het geval. De prijs ligt
ver onder het niveau van een
bioscoopkaartje. Ik kan begrij
pen dat musea bang zijn om
geld mis te lopen. Ze kopen du
re tentoonstellingen aan en dat
geld moeten ze terugverdienen:
veel musea zijn culturele on
dernemingen geworden, waar
veel geld in omgaat. Het pu
bliek is volgens mij niet te be
roerd om te betalen. De men
sen die willen komen, vinden
hun weg naar het museum toch
wel."
Jack Veldman, directeur van
archeologisch themapark Ar-
cheon: „Wij krijgen geen subsi
die, dus we kunnen eventuele
afschaffing van entreegeld niet
volgen. Als commercieel bedrijf
zijn wij er natuurlijk tegen als er
iets gratis wordt weggegeven.
Maar in de cultuursector moet
je het wat genuanceerder zien,
voor kinderen kan gratis toe
gang een uitkomst zijn. Verder
haalt 'gratis' niet zoveel uit in
deze sector. Naar een museum
ga je pas als het je interesseert,
en dan laat je je ook niet weer
houden door een paar gulden
entreegeld. En wat extra geld
van de overheid betreft: muse
umdirecteuren vergeten al snel
dat museumkaartjes al stijf
staan van de subsidie."
Sir Neil Chalmers, directeur
van het National History Mu
seum, het Britse equivalent
van Naturalis: „Sinds 1 decem
ber zijn de Britse nationale mu
sea gratis toegankelijk. Toen de
maatregel, een idee van de re
gering, werd aangekondigd wa
ren we vooral bezorgd over de
kassaomzet die we misliepen:
3,5 miljoen pond (ruim 12,5
miljoen gulden) per jaar. Het
ministerie van Cultuur heeft
toegezegd ons daarvoor te
compenseren, althans de ko
mende twee jaar. Daama moe
ten we zo creatief mogelijk
sponsors en ander geld aan
trekken om het aanbod divers
en interessant te houden. Maar
dat zien we niet somber in: de
eerste cijfers zijn positief: 123%
extra bezoekers in de eerste
week gratis toegang. Volwasse
nen betaalden tot 1 december
negen pond (meer dan 32 gul
den) toegang. Ik denk dat we
hierdoor een meer divers pu
bliek zullen trekken."
Roderick van Zuylen van Nije-
velt, marketing manager van
Duinrell: „Waar het hier eigen
lijk om gaat, is het subsidiëren
van dagjes uit en daar moet je
volgens mij voorzichtig mee
omgaan. Als je ervoor kiest mu
sea gratis te maken, dan bete
kent dat een oneerlijke concur
rentie voor alle ondernemingen
die dagjes uit aanbieden. Men
sen hebben beperkte vrije tijd,
het is volgens mij dus eerlijk
om daar niet in te gaan zitten
rommelen. Vrijetijdsbesteding
moet uitgaan van particulier
initiatief. Je moet ook uitkijken
voor branchevervaging. Alleen
pure museumactiviteiten kun je
dan subsidiëren. Als een muse
um een paar speeltoestellen
voor de kleintjes heeft staan,
vind ik ze al te breed bezig. Dat
is het terrein van pretparken en
dan wordt concurrentie oneer
lijk."
tehuisartsen beginnen
een driedaagse staking.
Er duiken nieuwe stuk-
in de zaak van Timothy
Veigh op. De executie van
nan die in Amerika veroor-
d is voor de bomaanslag
klahoma City in 1995
rbij 168 mensen omkwa-
wordt uitgesteld.
Silvio Berlusconi wint de
lezingen in Italië.
Prins Constantijn treedt
en Haag in het huwelijk
Laurentien Brinkhorst.
Bij een Palestijnse zelf-
rdaanslag in de Israëli-
(,(je badplaats Netanya ko-
zes mensen om het le-
Israël neemt wraak met
bardementen op de Wes-
°f<e Jordaanoever.
Er breken rassenrellen uit
et Engelse Oldham, na
ruzie tussen een blanke
en Aziatische jongen. De t
rt bemoeit zich ermee en
in van gevechten tussen I
ilsen en Pakistanen en
jalen zijn het gevolg.
1 Jaap van Riesen wordt be
noemd als nieuwe directeur van
de Keukenhof in Lisse. In no
vember stapt hij weer op.
1 Het Rijnland Ziekenhuis in
Leiderdorp stelt een opnamestop
in op de afdeling chirurgie van
wege de aanwezigheid van de
MRSA-bacterie. Later in de
maand gebeurt dat nog een keer.
2 De huisartsen staken om het
kabinet te dwingen meer geld uit
te trekken voor de huisartsen
zorg. De dokters in de regio ge
ven massaal gehoor aan de sta-
kingsoproep.
2 Bij de Alphense kinderboerde
rij Zegersloot worden twee lam
metjes doodgeslagen. Een aantal
Alphenaren, onder wie wethou
der Blom, looft een beloning uit
voor de tip die leidt naar de da
ders. Met succes.
8 Het ziekenhuispersoneel
staakt voor betere salarissen.
Ook het Diaconessenhuis doet
9 Móxima Zorreguieta laat zich
voor het eerst na haar verloving
met kroonprins Willem-Alexan-
der in het openbaar zien. Het
Maxima Zorreguieta en Willem-Alexander wandelen door de Keu
kenhof. Foto: Dijkstra
stel bezoekt de Keukenhof in
Lisse.
10 Leiderdorper Wim Rijsber-
gen wordt ontslagen bij zijn club
Catolica. De Chileense club was
niet tevreden over de resultaten
die hij boekte.
12 FC Lisse wordt kampioen
van de hoofdklasse A. Uit tegen
Noordwijk moet minimaal een
punt worden gehaald. Lisse wint
met 2-5.
13 Leidenaar Tomas Lieske
wint de Libris Literatuurprijs
2001. Hij krijgt de prijs voor zijn
roman 'Franklin'.
15 Katwijker Wilfred Stijger
wordt eerste bij zandsculptuur
wedstrijden in Scheveningen.
16 Het kledingbedrijf Mexx, dat
zijn hoofdkantoor heeft in Voor
schoten, wordt overgenomen
door het Amerikaanse concern
Liz Claiborne. Met de overname
is een bedrag van 660 miljoen
gulden gemoeid.
18 De politie houdt in Leiden
en Alphen aan den Rijn twaalf
mensen aan op verdenking van
grootschalige handel in cocaïne
en heroïne. Bij invallen in diver
se panden wordt honderd gram
harddrugs en 35.000 gulden in
beslaggenomen.
22 Een computerstoring legt
het treinverkeer tussen Leiden,
Haarlem en Schiphol urenlang
stil. De chaos is groot.
28 De Leiderdorpse burge
meester Zonnevylle blijkt te heb
ben gesolliciteerd naar de burge
meesterspost in Oosterhout. Hij
wordt het niet, maar er wordt wel
een onderzoek ingesteld naar het
'lek'. Later in het jaar, in novem
ber, doet Zonnevylle een gooi
naar Middelburg. Ook daar wordt
hij niet aangenomen.
2 Leiden heeft een nieuwe vorm
van openbaar vervoer: de water
taxi. De boten zijn niet bij ieder
een geliefd: reders vrezen oneer
lijke concurrentie van de gesub
sidieerde 'grachtenglippers'.
11 FC Lisse verovert de landsti
tel bij de zaterdagamateurs.
13 De Leidse binnenstad ont
snapt aan een ramp. Een frees
machine stoot een gasleiding ka
pot en zet het Levendaal in vuur
en vlam. De brand kan pas na
enkele uren worden geblust.
18 De Sassenheimse Koning
straat staat onder politiebewa
king, omdat een handelaar in il
legale cd's door voormalige com
pagnons wordt bedreigd.
23 Baronie troeft FC Lisse
tweemaal af in de strijd om het
landskampioenschap bij de ama
teurs: 0-2 in Lisse en 4-1 in Bre
da.
28 Meer dan zeventig procent
van de Leidse cafés blijkt niet
aan de brandveiligheidseisen te
voldoen.
29 Slobodan Milosevic wordt
wel afgeleverd bij het Joegosla-
vië-tribunaal in Den Haag. maar
landt niet op vliegveld Valken
burg. Persen belangstellenden
wachten urenlang tevergeefs
voor de poorten van het Marine
vliegkamp.
1 Koning Birendra en konin
gin Aishwarya van Nepal - en
dertien anderen - worden bij
een schietpartij in het paleis
in de hoofdstad Kathmandu
doodgeschoten door kroon
prins Dipendra.
I Bij een Palestijnse zelf
moordaanslag op een disco
theek in Tel Aviv tanen 17
mensen om.
8 Labour wint de parlements
verkiezingen in Groot-Brittan-
nië
II Timothy Mc Veigh, de da
der van de bomaanslag op een
overheidsgebouw in Oklaho
ma City, krijgt een dodelijke
injectie.
28 Slobodan Milosevic wordt
door de Joegoslavische rege
ring uitgeleverd aan het Joe-
goslavië-tribunaal in Den
Haag.
31 Twee 11-jarige kinderen
uit Zevenaar overlijden aan
bloedvergiftiging die wordt
veroorzaakt door de me-
ningokokbacterie. Later vol
gen nog enkele gevallen.
Egyptoloog Maarten Raven: „Watje vindt, mag je natuurlijk allang niet meer hou
den. Maar dat betekent nog niet dat het Rijksmuseum van Oudheden geen voor
deel trekt uit dergelijke vondsten." Foto: Hielco Kuipers
