Economie langer neerwaarts en dieper het dal in
Internet geeft na 11 september vaak '404 - not found'
234
OUDEJAARSBIJLAGE
ZATERDAG 29 DECEMBER 2001
or Rian van Kuppenveld
tijden dat 'alles' op internet
1 worden gevonden zijn sinds
eptember voorbij. Want het
ia tot op de draad versleten
hé dat de wereld nooit meer
irdt wat hij was gaat in elk ge-
wel op voor internet. Na de
roristische aanslagen zijn er
e websites van het net afge-
ald, en is bij andere een groot
t\ van de inhoud verwijderd.
u rbra Streisand heeft niet zo
J op met George W. Bush.
ar website stond dan ook vol
s ft kritische artikelen over de
isident. Tot half oktober.
f en verscheen er ineens een
irkwaardige verklaring op
nv.barbrastreisand.com:
1 het licht van de recente ge-
irtenissen ben ik er stellig
!B t overtuigd dat wij onze rege-
g moeten steunen, ondanks
meningsverschillen over onder
werpen als milieu, onderwijs,
sociale zaken en dergelijke. Ik
blijf bezorgd over al deze kwes
ties, maar ik heb besloten diver
se artikelen van mijn website af
te halen in een poging de natio
nale eenheid te bevorderen in
plaats van partijpolitieke ver
schillen boven tafel te krijgen.
Dank u."
De terroristische acties van 11
september dreunen op internet
nog steeds na. Internetpagina's
die tot 11-09-01 vrij toegankelijk
waren, geven nu de melding
'404 - not found' of blijken in
eens beduidend minder infor
matie te bevatten. Mensen als
Streisand moeten natuurlijk zelf
bepalen wat zij wel en niet op
hun site willen hebben, maar
dat de overheid uit het oogpunt
van 'nationale veiligheid' infor
matie verwijdert die expliciet op
het net was gezet om haar voor
het publiek toegankelijk te ma
ken is uiteraard een ander ver
haal.
In de Verenigde Staten valt de
term 'verlammende gevolgen',
en wordt ervoor gewaarschuwd
dat de nationale veiligheid mak
kelijk als voorwendsel gebruikt
kan worden om het publiek in
formatie te onthouden. En er
zijn al behoorlijk wat gegevens
verdwenen. Sinds 11 september
heeft bijvoorbeeld de EPA, het
Amerikaanse Milieubescher
mingsbureau, pagina's met in
formatie over kerncentrales en
hun rampenplannen van zijn si
te gehaald.
„Mensen hebben het recht te
weten wat voor risico's er zijn,
maar helaas zijn terroristen ook
mensen", zei rampencoördina
tor lim Makris van de EPA. En
dus verdween ook informatie
over gevaarlijke chemicaliën van
het net. In de staat New Jersey
werd de database verwijderd
waarin burgers konden zien
welke gevaarlijke stoffen waar in
hun omgeving liggen opgesla
gen. In Florida krijgt het publiek
geen informatie meer over
sproeivliegtuigen, en is zelfs niet
meer via internet te achterhalen
watje precies allemaal moet
kunnen om een rijbewijs te ha
len.
Wat er allemaal van het net ge
haald is, is buitengewoon moei
lijk te achterhalen. Twee Ameri
kaanse organisaties beijveren
zich in het bijzonder om met
name veranderingen te registre
ren die overheidsinstanties op
hun sites aanbrengen. Een daar
van is OMB Watch, een in Was
hington gevestigde organisatie
die strijdt voor het recht op in
formatie, de andere is de Elec
tronic Frontier Foundation
(EFF). Deze in San Francisco ge
vestigde stichting zet zich in
voor de vrijheid van meningsui
ting in het algemeen en via de
nieuwe media in het bijzonder.
De EFF stelt dat het wél van be
lang is te weten wat er allemaal
niet meer beschikbaar is, ook al
verschil je van mening over be
paalde maatregelen die worden
genomen met het oog op 'de
nationale veiligheid'. Ook klinkt
de waarschuwing dat nu te ach
terhalen valt wat er verdwenen
is, maar dat veel moeilijker te
bepalen is welke informatie de
overheid sinds 11 september
niet meer verschaft.
De vrees voor censuur is de ene
kant van de medaille, de andere
kant is dat sommige instanties
het nauwelijks voor elkaar krij
gen om informatie die sinds de
aanslagen op het World Trade
Center als 'gevoelig' wordt be
schouwd van het net verwijderd
te krijgen. „Het internet is geen
kraan die je open- of dicht
draait. Het is een lekkende
kraan die blijft druppelen, lang
nadat hij is dichtgedraaid" zei
Gary Bass, directeur van OMB
Watch. Dus blijven verwijderde
pagina's als duveltjes uit doosjes
opduiken.
David Colker beschreef in de
Los Angeles Ti tries het droeve lot
van Steven Aftergood. Hij is
voorzitter van een commissie
van de Federatie van Ameri
kaanse Wetenschappers die
strijdt tegen het misbruik van
geheimhouding door de over
heid. Zo vergaart en verspreidt
de club bijvoorbeeld informatie
over kernwapens en het antira-
ketschildprogramma Star Wars.
Maar na 11 september kon Ste
ven Aftergood zich wel vinden
in de stelling dat het misschien
niet zo verstandig was informa
tie over plaatsen waar kernwa
pens lagen opgeslagen open en
bloot op internet te laten staan.
Dat gold ook voor de foto van
een overheidsgebouw waar de
gegevens van spionagesatellie-
ten worden geanalyseerd. Op de
foto gaf een pijltje precies de
opening in het hek aan waar
door auto's naar binnen kon
den. Aftergood verwijderde deze
en zo'n 200 andere pagina's.
Dacht-ie. Maar in de periode dat
de informatie op de site had ge
staan, hadden zoekmachines
die voortdurend het net afgra
zen de site allang ontdekt en er
een kopie van gemaakt. Dus was
het een relatief koud kunstje de
foto alsnog te voorschijn te to
veren. Met afgrijzen moest Ste
ven Aftergood dan ook tegen
David Colker toegeven dat het
bijna onmogelijk is iets weer van
het net af te halen als het er een
maal op heeft gestaan.
De makkelijkste manier om 'ver
dwenen' pagina's te voorschijn
te halen is te rade te gaan bij
Google Cache of het Internet Ar
chive. De zoekmachine Google
slaat standaard pagina's op in
een cache-database. Door een
zoekopdracht in te tikken en te
bekijken wat er achter cached'
verborgen zit, is vaak een verwij
derde pagina terug te vinden.
Het Internet Archive legt zich er
op toe internetpagina's te archi
veren en zo toegankelijk te hou
den. Via dat Archive is dus me
nig verwijderde pagina terug te
vinden. Tenminste, als hij ook
daar niet verwijderd is. Want het
Internet Archive geeft eigenaars
van websites de mogelijkheid
hun site écht te verwijderen. Zo
zul je ook in het Internet Archive
tevergeefs zoeken naar de oor
spronkelijke site - van vóór 11
september - vanÉfc Nuclear Re
gulatory CommiBTon. het Ame
rikaanse overheidsorgaan dat
gaat over zaken als kerncentra
les. kernafval en dergelijke. Het
resultaat van deze zoekactie is
de mededeling Blocked Site Er
ror, per request of the site ow
ner': site geblokkeerd op ver
zoek van de eigenaar.
En de kans is groot dat je via de
cache van Google ook niets
meer vindt. Want in de nasleep
van 11 september heeft Google
actief contact gezocht met over
heidsinstanties en anderen met
de vraag of hun inmiddels ver
wijderde sites ook uit de cache
verwijderd moeten worden. En
dan is de kans groot dat '404 -
not found' definitief is.
BronnenSearch Engine Watch,
Electronic Frontier Founda
tion, OMB Watch
Schiphol lijkt het inmiddels weer 'business as usual'. De grote drukte wordt echter vooral veroorzaakt door stuntprijzen, die de bange De feestdagen van december, voor de detailhandel een jaarlijks hoogtepunt, gaven dit jaar nauwelijks een ander beeld te zien dan in voor-
nt het vliegtuig weer in moeten lokken. Foto: United Photos de Boer/Jur Engelchor gaande jaren: lange rijen voor de kassa's. Foto: United Photo's de Boer/Rick Nederstigt
door Erik van der Struijs
Het is niet de schuld van Osama bin Laden
dat Nederland op het randje van een re
cessie balanceert. Ook zonder de terroristi
sche aanslagen in New York en Washing
ton zou de economie sterk zijn afgekoeld.
Volgens sommige analisten betreft het
een 'gezonde' reactie op de alom te hoog
aangeslagen eigenschappen van de nieu
we economie.
Daags na de terroristische aanslagen in
de VS wordt er in talrijke directiekamers
vergaderd: Floris en Marjet zouden naar
een congres in Amerika gaan. Moeten ze
dat nog wel doen? „Misschien maar even
niet", zegt de directeur. Diezelfde dag
zitten in Miami, Florida, opa en oma
Whitters om de tafel. Ze hebben een jaar
gespaard voor een vierweekse rondreis
door Europa. Maar is het wel veilig om
nu te gaan? „Misschien maar even niet",
besluit oma.
In de dagen daarna verschijnen er alar
merende koppen in de kranten: 'Tien
duizenden banen weg in Amerikaanse
luchtvaartsector' Verkoop verre reizen
verschrompelt' en Vrees voor wereldwij
de recessie'. De toon lijkt gezet: de aan
slagen in New York en Washington heb
ben een einde gemaakt aan een periode
van voorspoed. Burgers, investeerders en
bedrijven zijn bang geworden en houden
hun hand op de knip. Wie weet wat Osa
ma bin Laden en zijn trawanten nog
meer van plan zijn.
Sindsdien heeft een hele trits onderne
mingen zijn winstverwachtingen naar
beneden bijgesteld, tijdelijke contracten
niet meer verlengd, budgetten verlaagd
en soms ook werknemers in vaste dienst
de deur gewezen. In de toelichting wordt
steevast verwezen naar 'de gevolgen van
11 september'. Daarmee lijkt 'nine-ele-
ven' zoals de Amerikanen zeggen, een
duidelijk omslagpunt. Maar is dat te
recht? In de VS stagneert de economi
sche groei al sinds januari. Nederland
kende in de eerste zes maanden een
plusje van 1,4 procent, beduidend min
der dan het gemiddelde vorig jaar (3,5
procent).
Half november liet het Centraal Bureau
voor de Statistiek weten dat Nederland
met één been in een recessie staat. Van
het tweede op het derde kwartaal (juli-
september) kromp de economie met 0,4
procent. „Maar dat heeft niets te maken
met 11 september", zegt Wim van Nun-
speet, hoofd nationale rekeningen bij het
Een handelaar op de beurs van Tokyo ziet aan de dalende koersen hoe de toch al vastgelopen Japanse economie een nieuwe tik krijgt. Foto: AFP/Toru Yamanaka
CBS. „Het is een voorzetting van de da
ling die al eerder inzette. De gevolgen
van de aanslagen telden maar twee we
ken mee."
De grootste klappen vallen tot dusverre
bij dc luchtvaartmaatschappijen en de
reisbureaus. Gedwongen door de sterke
daling van het aantal reizigers laten zij
duizenden medewerkers tijdelijk korter
werken. Dat krijgt veel aandacht, maar
heeft volgens Van Nunspeet betrekkelijk
weinig invloed op de hele economie. Ook
al omdat de luchtvaart en de reisbureaus
samen slechts 0,9 procent bijdragen aan
alles wat er in Nederland wordt verdiend.
Waar wel diep wordt gesneden, ont
breekt vaak een relatie met de terroristi
sche acties. Het grote banenverlies bij
KPN vloeit voort uit de te hoge verwach
tingen van snel mobiel internet. Ook als
de Twin Towers er nog zouden staan,
had KPN zijn torenhoge schuld moeten
aanpakken. De meeste economen gelo
ven dan ook niet dat na de zeven vette
jaren (sinds 1994) nu de zeven magere
jaren aanbreken. Zij blijven bij hun stel
ling dat de economie zich snel zal her
stellen. De weg omlaag duurt alleen lan
ger en het dal blijkt dieper dan gedacht.
Het Centraal Planbureau gaat voor 2001
en 2002 uit van een economische groei
van 1 respectievelijk 1,25 procent, waar
het in september nog rekende op twee
procent in beide jaren. De banken zitten
daar nog onder. Zo voorziet ABN Amro
dit en volgend jaar plusjes van 0,9 en 1,2
procent. Toen de groei in de VS en Euro
pa begin dit jaar terugliep, was de con
sensus dat de opgaande lijn deze winter
weer werd opgepakt. Tegen die tijd zou
den Amerikaanse bedrijven hun grote
voorraden hebben weggewerkt, en kon
een nieuwe bloeiperiode beginnen.
De verwachting is nu dat het omslagpunt
zes maanden later komt. In de tweede
helft van volgend jaar trekt de economie
weer aan, denkt het CPB. De reisbranche
ziet de eerste lichtpuntjes al. Holland In
ternational en Arke hebben de werktijd
verkorting voor hun personeel inmiddels
weer opgeheven. De boekingen voor het
winterseizoen liggen 'minimaal op het
niveau van vorig jaar'.
Beleggers zijn niet minder optimistisch.
In de dagen na Sinterklaas piekten de
Dow Jones-index en de Nasdaq weer bo
ven de respectievelijk tien- en tweedui
zend pimten. De koersverliezen van eind
september zijn daarmee meer dan goed
gemaakt. Sindsdien is er wel weer wat
van de indices afgegaan, maar schokken
de dalingen bleven uit. Een oude vuistre
gel leert dat de beurzen negen maanden
vooruitlopen op de situatie in de 'echte
economie'. Ook dat wijst op een herstel
in de tweede helft van 2002.
Dit optimisme stoelt op meer dan wish
ful thinking. De Amerikaanse overheid
gaat binnen twaalf maanden honderd
miljard dollar in de economie pompen.
Een tweede injectie komt van de Fed, die
de rente heeft verlaagd tot 1,75 procent,
het laagste punt in veertig jaar. Een da
lende inflatie, een gevolg van de goedko
pere olie, geeft naar verwacht een extra
zetje. Tot het zover is, wordt het even
doorbijten. De kans is reëel dat de Ne
derlandse en de Amerikaanse economie
van het derde op het vierde kwartaal op
nieuw krimpen, waarmee beide landen
officieel in een recessie belanden. Duits
land, onze belangrijkste handelspartner,
ontkomt daar waarschijnlijk ook niet
aan.
Een recessie klinkt beangstigend, zeker
als de laatste alweer even geleden is.
Maar een recessie is nog geen depressie.
Economen zien nog weinig reden tot
grote zorgen. Anders dan aan het begin
van de jaren tachtig wordt geen razend
snelle stijging van de werkloosheid ver
wacht. En ook de huizenprijzen houden
zich tot dusverre goed staande.
Sterker nog, veel economen vinden een
recessie eigenlijk wel prettig: op voor
waarde natuurlijk dat ze niet te lang
duurt. In het blad FEM/De Week spreekt
Lans Bovenberg van 'een gezonde reactie
op de excessieve verwachtingen van de
nieuwe economie', die eeuwigdurende
groei met een lage inflatie beloofde. Col
lega Hugo Keuzenkamp rept over 'een
mooie bijkomstigheid', omdat Nederland
de hoge groei van de laatste jaren toch
niet had kunnen volhouden. „De lonen
in de marktsector zouden dan te sterk
zijn gestegen, waardoor in de publieke
sector - zorg, onderwijs - geen werkne
mers meer te krijgen zouden zijn."
In centrale afspraken voor loonmatiging
ziet het tweetal weinig. In noodlijdende
sectoren als de luchtvaart en de telecom
gaan de lonen vanzelf omlaag. En in sec
toren waar de krapte op de arbeidsmarkt
groot blijft, zullen en kunnen de lonen
verder stijgen. „Meer dan loonmatiging
is loondifferentiatie van belang aldus
Bovenberg.
Ook de overheid moet zich voorlopig
nergens mee bemoeien, vinden ze. Voor
extra lastenverlichting is geen reden. En
mochten de belastinginkomsten tegen
vallen, dan hoeft er ook niet extra te wor
den bezuinigd. Een tijdelijk klein begro
tingstekort is helemaal niet zo erg. De
economie herstelt vanzelf. Mits het inter
nationaal terrorisme geen roet in het
eten gooit, de olietoevoer niet stagneert
en het conflict in het Midden-Oosten
niet alsnog volledig uit de hand loopt.
Want garanties zijn er niet in de econo
mie. Vijftien maanden geleden voorzag
het invloedrijke CPB voor 2001 nog een
prachtige vier procent economische
groei. Aan de hemel was geen wolkje te
zien, zeiden de onderzoekers. Geen énkel
wolkje.
artikelen!
