Zoeken naar
schatten in
Afghanistan
'Dit vak biedt geen enkele zekerheid
KUNST CULTUUR
De wondere wereld van de talkin (het pratende etiket)
Bioscopen: topjaar
zaterdag 29 december 20c
Foto: AP/Jim Cooper
Aziatische kunst
in New York
new york - Het hoofd van Vish
nu is een van de vele kunst
voorwerpen die zijn te zien op
de tentoonstelling 'The creative
eye', ofwel 'Het creatieve oog',
die op dit moment is te zien in
het Asia Society and Museum
in New York. De tentoonstelling
is de eerste van een serie speci
ale tentoonstellingen. Alle ex-
posites hebben gemeen dat ze
geheel bestaan uit werken uit
de Aziatische kunstcollectie van
John D. Rockefeller III en zijn
vrouw. Het echtpaar doneerde
de voorwerpen in 1978 aan het
museum.
Coetzee eerst uit
in het Nederlands
Amsterdam - De nieuwe roman
van J.M. Coetzee verschijnt
eerst in de Nederlandse verta
ling en pas een paar maanden
later in het Engels, de taal waar
in het is geschreven. De schrij
ver ziet het als een geste aan
Cossee, zijn uitgeverij in Neder
land. Cossee is een onafhanke
lijk uitgeverij die onlangs is op
gericht. De roman 'Portret van
een jongeman' van Coetzee ligt
begin maart in de winkels.
Yellow submarine
blijft lang hangen
new york - Het nummer 'Yel
low submarine' van The Beatles
is de melodie die na beluisteren
het langst blijft hangen. Dit
blijkt uit een Amerikaans on
derzoek. Professoor James Kel-
laris ondervroeg ruim duizend
mensen naar liedjes die niet
meer uit hun hoofd verdwijnen.
'Yellow submarine' wordt ge
volgd door 'We will rock you'
van Queen en 'Bad' van Mi
chael Jackson. Volgens de on
derzoeker zijn eenvoud en her
haling de factoren die hierin
een rol spelen.
Gestolen kaarten
voor Innercity
amsterdam - Voor het dance-
feest Innercity, vandaag in de
RAI in Amsterdam, zijn ruim
zeshonderd gestolen kaarten in
omloop. Ze zijn ontvreemd bij
de ticketbalie van muziekwinkel
Fame Music in Amsterdam. Bij
de toegangspoorten worden de
Innercity-tickets gecontroleerd
op hun serienummer. Eige
naars van de gestolen kaarten
worden niet toegelaten in de
RAI. De 42.000 kaarten voor In
nercity zijn al twee weken uit
verkocht. Op de zwarte markt
wordt driehonderd gulden be
taald voor de toegangsbewij-
londen-kabul/anp - De rijke cul
turele erfenis van Afghanistan is
zoek. Maar de cultureel-educatie-
ve tak van de VN, Unesco, speurt
samen met politie en kunstken
ners naar wat er over is van bij
voorbeeld de inhoud van het mu
seum van Kabul. Unesco hoopt
dat er uit Afghanistan gesmok
kelde kunstwerken worden te
ruggevonden, zo schrijft het Brit
se weekblad The Economist. In
Afghanistan zelf is weinig meer
over.
Het land heeft op een kruispunt
van culturen en rijken gelegen.
Grieken, Perzen, Chinezen en
Indiërs lieten er hun sporen na.
Veel sporen zijn in de afgelopen
tien jaren uitgewist. Toen de
Russen zich uit Afghanistan te
rugtrokken, in 1979, en de Af
ghaanse bevrijdingsstrijders te
gen elkaar gingen vechten, wist
het personeel van het museum
van Kabul wat hen te doen
stond. Ze pakten onder meer de
islamitische kunstwerken, Ro
meins brons, Grieks-Alexan-
drijns glaswerk en Indiaans
ivoor in kisten en brachten de
meest waardevolle stukken naar
het presidentieel paleis, dat vei
liger leek.
De volgende jaren deden dieven
en plunderaars zich tegoed aan
de kunstcollectie van naar
schatting 100.000 objecten. Zo'n
70 procent is verdwenen. Het
waren de strijders van de Tali
ban die met hun verovering van
Kabul in 1996 een einde maak
ten aan de plunderingen en
diefstallen. De resterende kunst
werken kregen bewaking.
De liefde voor kunst duurde
evenwel niet lang bij de Taliban.
Aanvankelijk schilderden 'artis
tieke Taliban' over afbeeldingen
van mensen heen, omdat die
niet geoorloofd zijn volgens de
Taliban. De benadering van
kunst werd echter steeds de
structiever. De Taliban ver
woestten eerder dit jaar niet al
leen de enorme Boeddha-beel
den van Bami an, maar ze gin
gen in Kabul ook de kisten met
kunst uit het museum te lijf. De
ze Pathaanse beeldenstorm
heeft ervoor gezorgd dat de
schatten van het museum van
Kabul niet meer in Afghanistan
hoeven te worden gezocht.
Unesco en enkele particuliere
organisaties zijn nu op zoek
naar gestolen kunstwerken die
mogelijk door Pakistaanse cri
minelen zijn gered. Pas nog zijn
in Engeland kunstsmokkelaars
aangehouden die werken uit het
museum van Kabul verhandel
den. De Maatschappij voor Be
houd van Afghanistans Culture
le Erfenis houdt de kunsthandel
in de gaten en heeft in Europa al
diverse werken achterhaald. Die
worden in Parijs verzameld om
te zijner tijd naar Afghanistan
terug te keren.
De Unesco wil verder vanaf ja
nuari de staat van historische
gebouwen gaan inventariseren.
Het is nog niet duidelijk wat de
oorlog en de Taliban de histori
sche architectuur in het land
hebben aangedaan.
Annemieke van der Ploeg: „Ik voel me nog elke dag bevoorrecht." Foto: Hielqo Kuipers
Leidse actrice Annemieke van der Ploeg wacht op uitvallen hoofdrolspeelster 'Titanic'
Nederlandse film razend populair
den haag - Het totale aantal in
2001 verkochte bioscoopkaart
jes, bedraagt op 31 december
circa 23,5 miljpen; stuks. Dat is
twee miljoen meer dan vorig
jaar en het is de hoogste score
in twintig jaar. Het dieptepunt
lag in 1992 met 13,6 miljoen
bezoekers.
De belangstelling voor Neder
landse films is afgelopen jaar
verdubbeld. Er zijn de afgelo
pen twaalf maanden ruim
twee miljoen kaartjes verkocht
voor producties uit eigen land.
Als er in het recente verleden
voor Nederlandse films meer
dan een miljoen kaartjes per
jaar over de toonbank gingen,
was daar als regel een met
kerst uitgebrachte familiefilm
verantwoordelijk voor.
De afgelopen twee jaar zijn
'Abeltje' en 'Kruimeltje' daar
van de voorbeelden bij uitstek.
Het bijzondere van het bio
scoopjaar 2001 is vooral dat de
publiekswinst is gemaakt met
een grotere diversiteit aan
filmgenres en een betere sprei
ding over het jaar. 'Costa',
'Nynke' en 'Discovery of
Heaven' wisten het publiek
ook buiten de kerstvakantie
naar de bioscoop te lokken.
Voor volgend jaar zijn er hoge
verwachtingen van George
Sluizers in Spanje opgenomen
film 'Het Vlot' en van Alex van
Warmerdams versie van 'Hans
en Grietje'. Esmée Lammers
bijt over enkele weken het
spits af met de jeugdfilm
'Thom Thomas'. Het lijkt
echter onwaarschijnlijk dat
2002 net zo'n jubeljaar wordt
als 2001.
Bioscoop top tien 2001: Harry
Potter 1.500.000 bezoekers,
Bridget Jones 1.063.000, Pearl
Harbor 828.000, 102 Dalma-
tiërs 815.000, Hannibal
790.000, What women want
690.000, Costa 675.000, Un
breakable 576.000, Miss Con
geniality 528.000 en Mummy
returns 514.000 bezoekers.
Best bezochte Nederlandse
films in 2001: Costa 675.000,
Discovery of heaven 480.000,
Nynke 272.000, Minoes
270.000, Ik ook van jou
144.000, Down 31.000, Baby
Blue 20.000, Met grote blijd
schap 18.827 en De Grot
17.787 bezoekers.
door Theo de With
leiden/den haag - In de Leidse
Schouwburg maakte ze in 1993
haar podiumdebuut. Bij het ama
teurgezelschap Pluimage vertolk
te ze de rol van Maria in 'West Si-
de Story". Musical blijkt de inmid
dels 33-jarige Annemieke van der
Ploeg op het lijf geschreven. Ze
heeft de overstap naar de stal
van Joop van den Ende gemaakt
.en speelt nu zeven keer per week
m dë musical 'Titanic'.
„Nee, helaas niet in de Leidse
Schouwburg", verzucht Anne
mieke van der Ploeg in haar
knusse huisje in de schaduw
van de Groenoordhallen. „Dat
theater is echt te klein." De mu
sical 'Titanic' is er inderdaad
één uit de categorie groot, gro
ter, grootst. Van den Ende meldt
trots dat het de grootste reizen
de productie is die ooit in Ne
derland is gemaakt. De musical
kost meer dan de bouw van het
gelijknamige schip destijds heeft
gekost.
De voorstelling is dan ook
slechts in een beperkt aantal
theaters te zien. Tot en met 6 ja
nuari wordt 'Titanic' gespeeld in
het Nederlands Congres Cen
trum iri Den Haag. „Het is in
derdaad niet de meest sfeervolle
plek om te spelen", beaamt de
Leidse. „Maar het is lekker dicht
bij huis en dat is ook niet onbe
langrijk."
Annemieke van der Ploeg danst
Annick Boer als Alice Beane, voor
wie de Leidse artieste 'under
study' is. Publiciteitsfoto
al haar hele leven. Haar stem
heeft ze geschoold aan het con
servatorium van Rotterdam. De
ze opleiding heeft ze niet afge
maakt, omdat ze een plaats kon
krijgen in het ensemble van de
musical 'My fair lady'. „Daar gaf
ik de voorkeur aan. Het was me
duidelijk geworden dat theater
mijn lust en mijn leven is. Ik had
het idee dat ik van een theater
persoonlijkheid als Paul van
Vliet, die de hoofdrol speelde in
'My fair lady", meer zou leren
dan op het conservatorium."
„Wat ik van hem heb geleerd?
Timing, mijn energie doseren
op het toneel en het bespelen
van het publiek", somt Van der
Ploeg op. Ze probeerde ook haar
acteertalent bij te schaven, om
dat toneel naast dans en zang
een derde belangrijke compo
nent is in musicals. Het leverde
haar in de daarop volgende ja
ren meer rollen op. Ze was on
der meer te zien in de musicals
'Evita', 'Oliver' en 'Robin Hood'.
„Het lijkt misschien of ik overal
auditie voor doe, maar dat is
niet het geval. Ik zoek heel ge
richt. Bij musicals wordt heel
erg aan 'typecasting' gedaan. Je
moet in een productie passen.
'Saturday Night Fever' heb ik
bijvoorbeeld links laten liggen.
Dat vond ik echt een musical
voor jonge honden. Met mijn 33
jaar ben ik daar al te oud voor.
Hoewel ik veel heb gedanst, is
zang tegenwoordig mijn sterkste
kant."
Bij de musical 'Titanic' lijkt ze
op haar plaats. De nadruk ligt
op de muziek. Er wordt weinig
gedanst en met de grote hoe
veelheid rollen is er niet veel ge
legenheid om elk personage 'uit
te spelen'. De muziek is daaren
tegen indrukwekkend. Er zitten
mooie koorpartijen in de voor
stelling. „Ik was meteen ver
kocht toen ik de muziek hoor
de", beaamt Van der Ploeg.
Hoewel ze inmiddels een aardig
curriculum vitae heeft opge
bouwd, moet ze steeds opnieuw
auditie doen. „Voor de audities
van 'Titanic' zijn meer dan vier
honderd mensen uitgenodigd.
Er was maar een beperkt aantal
nodig. Eigenlijk is het bijzonder
als je steeds weer in een produc
tie staat. Dit vak biedt geen en
kele zekerheid. Elke musical kan
de laatste zijn."
Ondanks de concurrentie kwam
de in Noordwijkerhout geboren
artieste met een buit uit de
strijd. Ze speelt een van de pas
sagiers in de derde klasse: een
moeder met kind. Ze is vanuit.,
Ierland onderweg naai' Amerika
in de hoop daar een betere toe
komst te vinden. Maai' minstens
zo belangrijk: ze is understudy
(vervanger) van Annick Boer.
Deze actrice speelt de rol van
Alice Beane, een tweede klas
passagiere die haar uiterste best
doet bij de eerste klas te horen.
Daarvoor haalt ze werkelijk alles
uit de kast en dat leidt tot hilari
sche taferelen. Alice Beane, een
van de weinige vrouwelijke
hoofdrollen in 'Titanic', ontpopt
zich gedurende voorstelling dan
ook snel tot publiekslieveling.
„Dat is een erg dankbare rol",
zegt Van der Ploeg. „Je scoort
nogal eens een lach. Alice Beane
is een heerlijk type om neer te
zetten." Ze speelt deze rol in
principe slechts één keer per
maand. Daarnaast mag ze An
nick Boer vervangen als die ziek
of vrij is. „Nee hoor, ik zit heus
niet stiekem te hopen dat ze
haar enkel verstuikt. Met mijn
plek in het ensemble ben ik ook
tevreden. Iedereen heeft een
naam en verbeeldt een passa
gier. Dat is al een zeldzaam
Meestal ben je in het ense
een anoniem gezicht."
Tot september is de Leids
der dak bij 'Titanic'. Ze hee
langs van Joop van den En
horen gekregen dat ze di
deel uitmaakt van zijn volg
reizende musical 'The Soui
Music'. Wederom geen h
rol, want deze week wen
kend dat Maaike Widdersh
mag proberen Julie Andre
doen vergeten. „Ik weet nie
mijn aandeel wordt. Het isi
geval een heel ander soort 1
cal dan 'Titanic'. Minder sp
culair en met liedjes die i
een al kent."
Haar ultieme droom
hoofdrol in 'Evita'. „Vooi
vrouwelijke musicalster
het hoogst bereikbare,
dans en acteren zijn daarii
strekt in balans. Bovendi
het een fascinerende vroui
te spelen." Ze beseft dat de
op zo'n rol zeer gering i
kunt niet aan carrièrepla
doen, want je blijft afhan
van anderen. Het is voor n
langrijk dat ik me verdei
ontwildeelen. Theaterprod
ten hebben daar echter
boodschap aan. Ik voel m
elke dag bevoorrecht. Zodi
gevoel over is, zoek ik een
re baan."
Titanic, de musical, t/m 6
ari Nederlands Congres
trum, Den Haag. Daarna 1
zien in o.a. Rotterdam (4
t/m 12 mei) en Utrecht (3
t/m 9 juni).
door Herman Joustra
alphen aan den rijn - Talking
tag heet de vinding, ofwel 'pra
tend etiket'. Zo op het eerste
oog een onbeduidend plat stuk
je plastic van het formaat credit
card. Met daarop een print van
goudkleurige draadjes en een
piepkleine chip. Toch heeft dit
kaartje in de korte tijd van zijn
bestaan al voor de nodige be
roering gezorgd in de museale
wereld. Omdat dit piepkleine
stukje elektronica een enorme
hulp is in het categoriseren van
kunstvoorwerpen. Maar vooral
omdat het er voor zorgt dat
kunstvoorwerpen minder hoe
ven worden aangeraakt dan
voorheen het geval was.
„En dat aanraken is altijd weer
een risicomoment", zegt Mar
guérite Stuart, kunsthistorica
van origine en de manager van
het project bij het Alphense be
drijf Helicon Conservation Sup
port bv, dat het systeem heeft
ontworpen. Behalve het kaartje
zelf bestaat het systeem ook nog
uit de nodige software.
Een voorbeeld. Helicon voorziet
op dit moment de collectie van
ruim 15.000 tekeningen van het
Rotterdamse museum Boijmans
Van Beuningen van het talking-
tagsysteem. „Het museum heeft
de tekeningen in dozen zitten.
En aan de doos is een tag beves
tigd. Een speciaal apparaatje
leest dan de tag en de informatie
wordt zichtbaar gemaakt op een
Marguérite Stuart: „Het talking-tagsysteem is een hulpmiddel om alles te inventariseren. Je weet zo wat
je hebt en je weet waar het zich bevindt." Foto: Hielco Kuipers
scherm. Die dozen hoeven nu
niet open, niemand hoeft de te
keningen nu beet te pakken. En
er valt geen licht op. Want licht
kan ook een risico zijn."
Als alles naar tevredenheid ver
loopt voor het museum, krijgt
de hele kunstcollectie zo'n
kaartje, waarop belangrijke in
formatie staat over het kunst
voorwerp, zoals het registratie
nummer, de conditie waarin het
kunstvoorwerp zich bevindt en
de plek waar het zich bevindt.
Door de tag in te lezen, wordt
automatisch een koppeling ge
maakt met het registratiesys
teem van het museum, waarin
nog meer informatie over het
kunstvoorwerp is te vinden, zo
als de titel ervan, de naam van
de kunstenaar en een foto.
Het moge duidelijk zijn dat het
belang niet zo zeer ligt in het la
belen van de grote en de be
roemde stukken - daarvan weet
zo'n beetje iedereen in een mu
seum alles te vertellen - maar
juist om de rest. Stuart: „Je weet
als museum niet wat je allemaal
in huis hebt, dat is onmogelijk.
Boijmans heeft bijvoorbeeld
150.000 objecten. Het talking-
tagsysteem is een hulpmiddel
om alles te inventariseren. Je
weet zo wat je hebt en je weet
waar het zich bevindt."
En dat is niet de enige situatie
waarin het systeem zijn nut be
wijst. „Ook in geval van calami
teiten, een overstroming of zo.
De voorwerpen die het meest
waardevol zijn en dus het eerst
'geëvacueerd' moeten worden,
kun je bijvoorbeeld code A mee
geven. De iets minder waarde
volle code B enzovoort. Brand
weer en beveiliging kunnen dan
met een handheld reader - een
apparaat dat je in je hand kunt
houden en waarmee je de tags
kunt lezen - heel snel de be
langrijkste voorwerpen vinden
in het depot."
Voor een conservator die een
tentoonstelling wil samenstel
len, is het ook handig. „Die gaat
door het depot heen van 'piep-
piep, die wil ik in de tentoon
stelling hebben'. Hij maakt als
het ware zo een boodschappen
lijstje. Voor kastelen en landhui
zen is het belangrijk te weten
waar iets staat. Dus maken we
een filmpje van de inrichting
van elke ruimte. Zodat men pre
cies weet waar men een voor
werp moet zetten als het is weg
geweest. Als het is uitgeleend
bijvoorbeeld."
Bij het systeem dat musea nu
nog gebruiken om zo'n 'verhui
zing' van het object te registre
ren, is aanraken toch onont
koombaar. „Musea hanteren nu
nog het barcodesysteem, net als
Het kaartje waar het allemaal om draait, de talking tag.
Foto: Hielco Kuipers
in supermarkten. Het grote na
deel daarvan is dat je de spullen
eerst moet beetpakken om ze te
kunnen lezen, om piep te kun
nen doen." Wat dat betreft heeft
de tag nog een groot voordeel,
zegt Stuart, al is het kaartje niet
om die reden ontwikkeld. Ver
plaatsing van het voorwerp
wordt onmiddellijk opgemerkt.
Automatisch. Als de eigenaar
van het voorwerp tenminste de
tectiepoortjes heeft laten plaat
sen, handig vanuit het oogpunt
van diefstalpreventie.
„Maar waterdicht is het natuur
lijk niet als beveiliging. Een dief
kan de tag eraf halen. Tegen
gauwdieven helpt het natuurlijk
wel. De meeste diefstallen wor
den trouwens ook gepleegd
door gauwdieven. Maar de tag is
toch met name bedoeld voor de
registratie. En ter voorkoming
van het aanraken."
Helicon mag dan ik korte tijd
een grotere naamsbekendheid
hebben gekregen door het tal
king-tagsysteem, het bedrijf is
nog op meerdere fronten actief.
„Onze bezigheden zijn heel
breed. Als een collectie schim
mel heeft, een textielcollectie
bijvoorbeeld, dan kunnen wij
worden ingeschakeld. Wij ont
doen alles dan van schimmel en
zorgen ervoor dat de schimmel
ook niet meer terugkomt."
„Verder worden wij geraad
pleegd bij nieuwbouw van mu
sea. Wij adviseren ook musea
hoe ze het best een collectie
kunnen behouden. En we
seren over het opslaan va
terialen. Hoe moet je sti
verpakken als je ze wilt v
ren? En hoe doe je dat al:
wilt opslaan? Zo hebben w
schilderijkist ontworpen,
denken zo de kans op s
minimaal te houden. Op
manier heb je geen last va
lingen in het kunstvooi
Trillingen vormen ook een
risico. Ga maar na: als een
derij van hier naar Ai
wordt vervoerd, hoeveel s
ken krijgt het dan wel nie
wordt van de muur geha
het museum, het wordt
vrachtauto geladen, val
vrachtauto het vliegtuig
bracht en ga zo maar door
„De kisten die daar tot 1
voor werden gebruikt vol
minder goed. Die moet
voorbeeld plat neerleggen
te openen. Dat is ook wee
risicomoment. Onze schi
kist blijft verticaal staa
opent hem aan de voorki
trekt dan het schilderij
Zonder het beet te hoevei
ken, want het hangt in ee
me. Wat nog een handige
tie heeft: De gehele kist h<
het museum niet meer n
worden gesleept, een paai
pen op bijvoorbeeld. Het
derij draag je aan het fram
zijn bestemming. Maar all
we doen staat in het teke
beheer en behoud van vot
pen van cultuur- en histo
waarde."
