Vrijelijk zoenen onder de mistletoe
GESPREK VAN DE DAG
Geen ganzenpaté
bij het kerstdiner
Muzikale kerstgroet
van christelijke partijen
Kerstdrukte
Van mest-op-het-takje via
Magische Twijg tot duivelsgras
MENSELIJK
Het Turkse ZWERFKATJE Shansle is niet meer. Het dier
werd afgelopen vrijdag doodgereden op een parkeer
plaats achter de woning van z'n baasjes Freddie Joling en
Ellie Boer in Stadskanaal. Freddie had duizenden kilo
meters gereisd om het katje naar Stadskanaal te halen.
Het paar had zijn vakantie doorgebracht in het Turkse
Bodrum en was daar aan het beestje verknocht geraakt.
Ze namen het echter niet mee naar Nederland, maar toen
ze hoorden dat alle zwerfkatten in Bodrum na het toeris
tenseizoen zouden worden afgeschoten, reisde Freddie
alsnog terug om Shansle te halen. Kosten: elfhonderd
gulden. ,,Het is een bizarre wending van het lot", zegt El
lie aangedaan. ,,We hebben een behoorlijke klap gehad
en zijn er nog compleet stuk van. Shansle kwam al een
poosje buiten en was nooit ver van huis. Ze was al een
beroemdheid in de buurt want iedereen kende haar. Bu
ren kwamen ons vrijdag vertellen dat ze dood op de par
keerplaats lag. Heel vreemd: we hadden er alles aan ge
daan om haar daar te sparen voor de kogel en hier wordt
ze doodgereden."
De SCHOONZOON
van de Spaanse ko
ning JUAN CARLOS
is getroffen door een
beroerte. De 38-jari-
ge Jaime de Mari-
chalar ligt half ver
lamd in een zieken
huis in Madrid. Art
sen noemen zijn toe
stand ernstig. De
Marichalar is ge
trouwd met prinses
Elena, de oudste
dochter van koning
Juan Carlos en ko
ningin Sofia. Hij kreeg een flauwte toen hij zaterdag
avond aan het trainen was in een fitnesscentrum. Hij wist
nog wel zelf thuis te komen, maar daar verslechterde zijn
toestand. De schoonzoon van Carlos ligt nu aan de be
ademing.
De 11-jarige PEKINEES Tasko uit het Centraal-Servische
plaatsje Uzice heeft de HOOFDPRIJS gewonnen in een
loterij. Het dier won 10.000 dinar (171 euro) bij een
wedstrijd die door een plaatselijke krant was uitgeschre
ven. Tasko's baasje had zijn naam op een deelnamefor
mulier ingevuld. Hij verklaarde dat de hond de helft van
het prijzengeld krijgt, zo meldde het in Belgrado verschij
nende dagblad Politika afgelopen weekend.
Kleine Hendrik, alias HENDRIK
HAVERKAMP, de mascotte en
boegbeeld van de rockgroep Nor
maal, is vorige week in een ver
zorgingstehuis in de Achterhoek
overleden. Kleine Hendrik was
bij de meeste bijzondere evene
menten van Normaal aanwezig.
Hij ging in de beginjaren al mee
naar Toppop. Hendrik was vroe
ger veehandelaar en bleef altijd
vrijgezel. Bennie Jolink, de zan
ger van Normaal, reed Hendrik
ooit bijna van de sokken toen die
over een boerenweggetje van het
café naar huis sjokte. Bennie
stapte uit en zei geschrokken:
Ik had oe bijna doodgereden",
waarop Hendrik nuchter ant
woordde: Als God wil dat ut
mien tiet is, dan is't mien tiet,
eerder niet." Hendrik Haverkamp werd 77 jaar.
MADONNA heeft sinds zaterdag haar eigen SCHOTSE
RUIT. De ruit, die officieel is geregistreerd bij de Scot
tish Tartans Society Register, heeft de naam Romantic
Scotland gekregen. De gebruikte kleuren zijn blauw, naar
het album True Blue, geel, vanwege de Blond Ambition
tournee, wit, verwijzend naar de single Like a Virgin, en
een vleugje paars. De VVV van de Schotse Hooglanden
besloot tot de bijzondere geste omdat Madonna, door op
22 december 2000 in het Schotse kasteel Skibo haar ja
woord aan Guy Ritchie te geven, veel voor het gebied
heeft gedaan. Er zijn veel mensen die in navolging van de
popster ook in een kasteel in de Hooglanden willen trou
wen of hun wittebroodsweken doorbrengen.
Het CDA en de Christenunie
proberen dit jaar met hun kerst
en nieuwjaarswens origineel uit
de hoek te komen. Beide partij
en hebben hun relaties een cd-
'tje met kerstmuziek gestuurd.
Een band en een koor vullen de
schijfjes.
Bij de ChristenUnie staat de
lijsttrekker voor de komende
Tweede-Kamerverkiezingen op
de omslag. Kars Veling is afge
beeld als was hij de grote zanger
binnen de gelederen van de fu
siepartij. Boven zijn hoofd de
strijdleus 'Duidelijk, eerlijk,
echt'. Maar zo duidelijk is zijn
bijdrage aan de vijf nummers op
het plaatje niet, want op de cd
zijn alleen een koor en orkest te
horen.
Het CDA heeft met Kamerlid
Annie Schreijer-Pierik iemand in
de gelederen die al eens met
Normaal en Herman Brood op
het podium heeft gestaan. Toch
is ook zij niet betrokken bij het
liedje 'Samen' dat de partij
rondstuurt. Een bandje met
zanger Pieter van Rijn zingt het
swingende nummer in het Ne
derlands en Engels. Het zal het
CDA-campagnelied worden,
komt nog officieel uit en heeft
zeker hitpotentie.
De PvdA doet niet aan kerst-cd's
en is op zoek naar een campag
nelied. Suggesties zijn welkom
op campagnelied@pvda.nl. Ter
inspiratie heeft de PvdA een
schijfje gemaakt met liederen
van sociaal-democratische col
lega's uit Europa. De Duitse
SPD won de stembusstrijd in
1998 met een cover van het vlot
te 'Nothing's gonna stop us
now' van Starship: Die Besten
soll'n gewinnen. De SP in België
suste in 1994 de kiezer in slaap
met 'Jij kan altijd op me reke
nen'. De Engelse Labourpartij
koestert al vanaf 1905 een 'Oh
Denneboom'-variant.
Bij de WD mogen politici zelf
meebrullen, al is het gefabri
ceerde cd'tje wel voor een be
sloten gezelschap bestemd. De
liberale Tweede-Kamerleden
Gert-Jan Oplaat, Jan Rijpstra en
Ernst van Splunter later er met
medewerkers van de Haagse
fractie een onvervalste meezin
ger 'Stem WD' op horen. Tij
dens het eindejaarsdiner van af
gelopen week bleek het een
groot succes.
Dat de SGP als enige christelijke
fractie niet strooit met cd'tjes
kan woordvoerder Menno de
Bruyne niet betreuren. „Laat dat
maar aan die anderen over. Wij
vinden een kerstkaart mooi ge
noeg." Groenlinks, D66 en SP
denken daar ook zo over.
Marcel de Jong
Vlak voor de drukste dagen van het jaar kwamen gisteren 465 'hulpkerstmannen' bijeen in het Zwitserse
Grachen. Zij vestigden hiermee een nieuw record; vorig jaar in Duitsland waren er twaalf collega's minder.
Foto: AP/Andree-Noelle
In alle zeven Makro-vestigingen is gisteren al
le ganzen- en eendenleverpaté uit de schap
pen gehaald. Dat gebeurde na een actie van
Stichting Wakker Dier van ongeveer een kwar
tier bij de Makro-vestiging in Amsterdam. De
twintig actievoerders protesteerden tegen de
verkoop van foie gras, ofwel ganzen- en een
denleverpaté in Nederland.
Bij de manier waarop de delicatesse wordt ge
maakt is volgens Wakker Dier sprake van een
van de ergste vormen van dierenmishande
ling. De dieren worden onder dwang gevoed,
aldus Wakker Dier. Een woordvoerder van de
stichting is verheugd dat de Makro in Amster
dam zo snel reageerde en direct is begonnen
de schappen leeg te halen. Er volgde snel
overleg met de andere vestigingen, waarna is
besloten om overal de delicatesse weg te ha
len.
Makro-woordvoerder Vukking zegt niet op de
hoogte te zijn geweest van de productieme
thode van de delicatesse. „Wij voeren zo'n
55.000 artikelen in onze schappen. Het zou
best wel eens kunnen zijn dat daar een pro
duct tussen zit dat op een minder maatschap
pelijk verantwoorde manier is geproduceerd.
Aangezien wij niet alleen commercieel zijn,
maar ook een maatschappelijke verantwoor
delijkheid hebben, is er snel gereageerd", al
dus Vukking. Hij geeft ook toe dat de actie-
druk een rol speelde in de beslissing.
Wakker Dier zegt vandaag nog contact te hi en
ben met de Makro om standpunten uit ten ui
selen. Daarnaast houdt de stichting een act r(
groep achter de hand voor het geval de Mal Va
niet doet wat het belooft, aldus de zegsman is
De actie gisteren werd gevoerd met spande >e
ken, actieborden en uitvergrote foto's waai ei
te zien is hoe de dieren aan een trechter h5fg
gen om gevoerd te worden.
„Ganzen en eenden worden voor het make
vim de paté twee tot drie keer per week ge
marteld door ze op te sluiten in kleine ijzei
kooien en onder dwang te voeren. Wekenl
krijgen de dieren een trechter van zo'n 30
centimeter in de strot geduwd om ongevee r
een kilo maïs naar binnen te werken. Hetg do
volg is dat de lever van de dieren binnen di its
weken tot tien keer zo groot wordt", aldus
Wakker Dier.
Wereldwijd worden volgens de organisatie ei
miljoen dieren per jaar op deze manier 'ge- it
martelvoederd'. De foie gras in Nederland i,
wordt geïmporteerd uit Frankrijk, België en nd
Spanje. In Nederland wordt volgens Wakki ei
Dier jaarlijks 22.000 kilo foie gras gegeten, ie
voornamelijk in restaurants en rond de kei-
dagen. In Nederland, Zwitserland, Engelan
Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Pc
is de productie van de delicatesse verbode en
De mistletoe aan de deurpost is
in de kersttijd nogal eens aanlei
ding tot hilariteit. Want er mag
onder gezoend worden. En als
het niet spontaan gaat, is er altijd
wel een schoonmoeder of etterig
neefje in de buurt om op dat ge
bruik te wijzen. Maar waar komt
die gewoonte van kussen onder
de mistletoe toch vandaan?
Er zijn van die gebruiken die to
zijn ingeburgerd dat niemand
zich nog afvraagt hoe ze zijn
ontstaan. Zwarte katten, num
mertje 13 en ladders zijn daar
voorbeelden van. Maar ook het
vrijelijk kussen onder de mistle
toe ofwel maretak is hierbij in te
delen. Het gezoen gaat - ver
moedelijk - terug naar een IJs
landse mythe. Maar ook de Ro
meinse en Angelsaksische vol
keren doen een gooi naar de
oorsprong van dit gebruik.
Vast staat in ieder geval dat door
de eeuwen heen aan de maretak
altijd bijzondere eigenschappen
zijn toegeschreven. Onder meer
als vredestichter, als vruchtbaar
heidsymbool, als opener van
sloten en als bewaarder van
schatten. En zeker is ook dat de
letterlijke Angelsaksische bete
kenis van mistletoe weinig ro
mantisch 'mest-op-het-takje' is.
Mistel is in het Angelsaksisch
het woord voor mest en tan
voor twijgje of tak. Deze bena
ming is te danken aan de uit
werpselen van vogels die zo op
de maretak hun sporen na lie
ten.
De oude IJslandse mythe dus.
Hierin wordt verteld over de
"grote verbondenheid tussen
Frigga, de godin van de liefde en
haai zoon Balder. Toen Balder
werd vermoord door een pijl
van de maretak, wist zijn moe
der hem op miraculeuze wijze
weer tot leven te brengen. Ze
huilde toen zo hartstochtelijk
van geluk dat al haar tranen ver
anderden in de witte besjes op
de maretak. En alsof er nog niet
genoeg wonderen waren ge
beurd, werden alle IJslanders
die zich daarna onder de ma
retak ophielden door de godin
persoonlijk gekust.
De Engelsen omarmden dit ge
bruik en noemden de mistletoe
ook wel kissing-ball. Een vrouw
die eronder stond kon geen kus
worden geweigerd. Het gezoen
was ofwel de bezegeling van een
diepe vriendschap, of een uiting
van een gepassioneerde liefde.
Maar... niet iedere vrouw is even
aantrekkelijk en als een vrouw
niet werd gekust, kon ze het vol
gens deze overlevering het ko
mende jaar in de liefde wel ver
geten. Voor sommige vrouwen
was dat een reden dan maar
niet door de voordeur te komen
(waar de maretak moet hangen)
en het pand via de achterdeur te
betreden. Hiermee veel emotio
neel geharrewar omzeilend.
Volgens Greet Buchner, het
tuin vrouwtje dat zelfs op de foto
al zo manhaftig de schoffel han
teert, heeft de plant giftige bes-
sen, die kleverig vruchtvlees be
vatten. De plant wordt daarom
in de volksmond wel vogellijm
genoemd, omdat het vrucht
vlees aan de snavel of pootjes
blijft kleven.
De plant die in het Latijn overi
gens visciis album wordt ge
noemd, speelde volgens haar
voor onze jaartelling al een grote
rol. Dit kwam door zijn groeiwij
ze. Het is een hafheestertje en
dat betekent dat de struik woe
kert door een andere struik of
boom, maar - en dat maakt hem
bijzonder - hij leeft niet ten kos
te van zijn gastheer. De plant
hecht zich met zijn wortels aan
de buitenste laag van een stam
van die zogeheten waardboom.
En als de gastheer zijn blad ver
liest, houdt de maretak zijn
groene blad. Voor de oermen
sen was dit zo wonderlijk dat de
plant bijzondere krachten kreeg
toebedeeld.
De Romeinen hadden de ma
retak weer een andere waarde
toebedacht. Zij noemden het de
Magische Twijg van Prosperina.
Met deze twijg konden alle slo
ten - zelfs die van de aarde en
de onderwereld - worden ge
opend. Prosperina was ge
doemd een derde van haar tijd
in de onderwereld te verblijven
en tweederde op aaide. Dit zou
volgens de mythe de seizoens
wisseling aangeven. Als Prospe
rina in de onderwereld is, treurt
de natuur. Maar als Prosperina
de overige tijd van het jaar weer
op aarde is, opent de natuur
zich weer.
De plant beschikte ook nog over
andere krachten. Door de bloei-
wijze - de takken vormen zich
als een slordig kraaienest aan
een - zou de maretak geheimen
kunnen herbergen. Er zou heel
goed wel eens een schat onder
verborgen kunnen zijn. Dit ge
loof heeft menige fraaie boom
ondermijnd, want onze voorva
deren waren enthousiaste
schatgravers.
Plinius, een Romeins veldheer
en schrijver, was de eerste die
geneeskrachtige eigenschappen
toeschreef aan de maretak. In
zijn Naturalis Historica, date
rend uit 77, noemt hij de ma-
Kerstwonder
Met zijn niet geïmpregneerde kersttrui
schuifelt hij vlak langs een tafel met bran
dende kaarsen naar voren. De vlammetjes
flikkeren in de luchtstroom, maar blij
ven aan. Mijn zoon (5) neemt zijn plek
in naast twee klasgenootjes, blikt wat
onzeker de aula met tientallen kinde
ren en hun ouders in, en wacht op z'n
beurt.
Het klamme angstzweet breekt me
uit. Zelf kon ik weken voor een
kerstviering midden in de win
ternacht wakker schieten bij het
vooruitzicht dat ik met mijn
spraakgebrek iets moest declameren,
zeker als de zinnen begonnen meteen
K of, erger nog een W. Het absolute
dieptepunt was een jaar waarin ik een
lied moest opzeggen waarvan drie van de
vier coupletten als volgt aanvingen: Waar
is Hij dan geboren, die Koning, die Koning?
Wat draagt Hij dan voor kleren, die Ko
ning, die Koning?' en Waar kan ik Hem
dan vinden, die Koning, die Koning?'.
Het werd nog een latertje, die avond,
waarop de aanwezigen een ritmische stot-
tersessie moesten uitzitten voordat ze ant
woord kregen op die prangende vragen.
Het is de donderdag voor kerst die het Ne
derlandse onderivijs lijkt te hebben be
stemd voor kerswieringen, kerstsamenkom
sten, kerstdiners en kerstgala's. Bedrijven
en overheidsinstellingen worden in de loop
van de middag lamgelegd omdat ouders
worden geacht bij dit soort festiviteiten
aanwezig te zijn. In grotere gezinnen wor
den schema 's gemaakt om van kribbe naar
kribbe te snellen en te voorkomen dat er
gens de deur van de herberg gesloten blijft.
De ongelukkigsten beginnen de dag bij de
jongste nazaat met een kerstontbijt, schui
ven tussen de middag aan bij een kerst-
lunch met de op één na jongste, beleven een
kerstuiti'oering van de op één na oudste en
sluiten de dag af met het ophalen van de
oudste bij een kerstgala. 'De tiendaagse
veldtocht', noemden dominees vroeger de
periode tussen kerst en nieuw, waarin ze
vaker op de kansel dan onder de douche
stonden. Die werkdruk is in onze ontkerke
lijkte samenleving verlegd naar de gezin
nen.
De signatuur van de school doet er bij het
kerstfeest niet meer toe. Waar het christelijk
onderivijs het accent legt op de geboorte
van het kindje Jezus, wordt bij de minder
bijbelvasten aansluiting gezocht bij het hei
dense lichtfeest, met liedjes over versierde
dennenbomen en brandende kaarsjes. Net
zoals aan de met het jaar uitbundiger wor
dende verlichting in huizen, aan gevels en
in het omringende lover af te lezen valt dat
kerst meer en meer een volksfeest wordt. Er
ontstaat warempel iets van een Oranjege
voel, in een jaar dat het Nederlandse Elftal
het WK niet haalde.
Bij de nadering van het kerstfeest had ik al
een paar keer voorzichtig geïnformeerd bij
mijn zoon of hij soms een rol van betekenis
speelde in de kerstviering voor de combina
tieklas I-2A Niet dat hij wist. Helemaal be
trouwbaar was dit antwoord niet, want
maar weinig wat hem op school wordt toe
vertrouwd schijnt bij hem ook te beklijven.
Vorig jaar kwamen we er in elk geval gena
dig af toen bleek dat hij bij binnenkomst
alleen op een trommel hoefde te slaan. Iets
wat hij met overgave deed.
Het kerstfeest dat wij met hem bezoeken
kent de klassieke opbouw die past bij de
school met de Bijbel die hij bezoekt. Maar
de spanning van het kerswerhaal komt er
bij mij pas goed in als de juf tegen het eind
van de viering ook de naam van mijn zoon
afroept om een bijdrage te leveren. Hijl j;{
moeite met dezelfde beginletters als ik,
als enige verschil dat hij het complete
woord herhaalt als hij er niet uitkomt,
weet in elk geval van mijn buurman en ln"
mensen vóór ons dat ze op deze namidi
op hete kolen zitten om nog op tijd bij
kerstvieringen van andere gezinsleden1 ee
kunnen zijn.
In gedachten hoor ik mijn zoon die tijc
schema's in de war gooien, door van zi
vier regels tekst een avondvullend pro
gramma te maken. Mijn ogen schieten
door de liturgie, op zoek naar het gedic
dat hij moet voordragen. Hij staat als c R|
in het rijtje, ik gok op het derde couplet n
Geen W? Geen K? Zonder haperen roltl
'Lang, zo lang gewacht.
God heeft heel bijzonder
ons dit Kind gebracht.
Dank Hem voor dit wonder!'
En dat heb ik met overtuiging gedaan,
lijk waar.
rit
Mistletoe woekert in de bomen, maar leeft niet ten koste van de gastheer. De afgebeelde maretak is Amerikaanse mistletoe.
g'
retak. Thee, getrokken van n st
retak, zou goed zijn voor me
sen die aan epilepsie leden. I |e,
nu nog wordt in de homeop ,n
thie de maretak gebruikt bij n;
lepsie en duizeligheid. Maar ,jj;
is wel oppassen geblazen voi
wie er zelf thee van wil brou
wen, want de witte besjes zij
zoals gezegd, zeer giftig.
De Druïden - de toverkollen
de Kelten - verklaarden de n
retak zelfs tot heilige plant n
positieve krachten. Het is da n
om niet zo verwonderlijk da |t j
ook Asterix en Obelix daarva ,|j:
wisten. Obelix was namelijk v
vallen in de toverdrank die g jje
maakt is van maretakken, en
daardoor onoverwinnelijk. or
Het christendom had aanva m
lijk niet veel op met de mare
verering en de tak werd in di
ban gedaan. De plant kreeg je
een negatieve klank en de b( str
mingen duivelsgras, heksenl er
zem en heksennest dateren 1
de middeleeuwen. Maar dei
retak trok zich nergens iets v
aan en bleef doorwoekeren 1
heeft tot op de dag van vani
het gelukbrengende en gene m
zende imago behouden. r
Irene Nieuwenhuijse
