Gouden Ajax-generatie zit vooral op de bank
De dood voetbalt mee in Rio
SPORT
ZATERDAG 22 december 2001
door Jaap van Essen
Het kon niet op in mei 1995. Ajax
had in Wenen de Europa Cup I
gewonnen met een piepjong elf
tal. „Ajax is de ploeg van de toe
komst", meende onder anderen
Frank Rijkaard. Niet zo vreemd,
want Ajax won dankzij de treffer
van de 18-jarige Patrick Kluivert.
In de basis stond verder de 19-ja-
rige Seedorf, die later werd afge
lost door de 18-jarige Kanu. En al
die andere spelers, op Blind en
Rijkaard na, waren ook niet ouder
dan 25. Maar hoe anders liep het.
Ajax won internationaal niets
meer en de spelers die uitfladder
den over Europa waren in het al
gemeen ook niet bijster succes
vol. Alleen Clarence Seedorf won
met zijn club ooit nog een inter
nationale hoofdprijs. En momen
teel vergaat het die destijds zo
veelbezongen jonge spelers al he
lemaal niet best. Een kleine rond
gang leert dat het merendeel niet
eens meer een basisplaats heeft.
Edwin van der Sar
Tijdens finale 24 jaar
Het kan raar lopen. Edwin van
der Sar was onbetwist de beste
doelman van Nederland, en een
van de betere ter wereld. Hij
ging pas laat weg bij Ajax (in
1999) en de verwachting was dat
hij het helemaal zou maken bij
Juventus. Enerzijds deed Van
der Sar het niet slecht, want hij
werd twee seizoenen achter el
kaar de minst gepasseerde doel
man van de Serie A. Toch maak
te hij geen super-indruk en de
clubleiding van Juventus speel
de afgelopen zomer een raar
spel waardoor de Nederlander
op een zijspoor raakte. Het eni
ge wat hem nog restte was een
overgang naar het weliswaar
ambitieuze Fulham, dat echter
(met alle respect) zo ongeveer
als de vijfde club van Londen
geldt.
Michael Reiziger
Tijdens finale 22 jaar
Reiziger was in 1995 nog maar
net begonnen aan zijn loopbaan
als rechtsback. In de finale had
hij het moeilijk, omdat Milan
juist hem steeds onder druk
probeerde te zetten. Toch trok
dat zelfde Milan de transfervrije
Reiziger in 1996 aan. Een succes
werd de overgang niet. Reiziger
zat een jaar in Italië, speelde
nauwelijks (tien duels) en was
blij toen Louis van Gaal hem in
1997 naar Barcelona haalde. In
Spanje groeide hij tot grote
hoogten en stond vrijwel altijd
in de basis. In het voorjaar ver
lengde hij zijn contract nog,
maar merkwaardig genoeg
speelt hij sindsdien niet meer.
Pas in twee competitieduels
mocht hij tot dusverre opdra-
Patrick Kluivert. Foto: AP
Danny Blind
Tijdens finale 33 jaar
Blind ging nog lang door met
voetballen. Hij bleef Ajax trouw,
terwijl hij in het voorjaar van
1995 nog lonkte naar een lucra
tief avontuur in Japan. In 1999
stopte Blind als speler en werd
'directeur spelerszaken'. Erg
succesvol was dat niet, al ras
koos de Zeeuw voor een loop
baan als trainer. Momenteel
traint Danny Blind de A-1 van
Ajax.
Frank Rijkaard
Tijdens finale 32 jaar
Het seizoen 1994-1995 was de
afscheidstoemee van Frank
Rijkaard. En wat voor een. Voor
al in Trieste, tijdens het duel AC
Milan-Ajax, kreeg iedereen kip
penvel door de respectvolle wij
ze waarop de Italiaanse fans
hem bejegenden. In de zomer
van 1995 stopte Rijkaard als
voetballer en verdween enkele
jaren in de anonimiteit. Tot
bondscoach Guus Hiddink hem
als assistent bij Oranje haalde.
Na het WK van 1998 werd Rijk
aard zelf de baas bij het Neder
lands elftal. Na het EK van 2000
bedankte hij. Sinds de zomer is
hij trainer van Sparta.
Frank de Boer
Tijdens finale 25 jaar
Lang, heel lang bleef Frank met
zijn broer Ronald bij Ajax. Te
lang, zeggen velen en daar zit
wel wat in. Pas halverwege het
seizoen 1998-1999 liet Ajax de
tweeling gaan, waarna ze her
enigd werden met hun favoriete
coach Louis van Gaal bij Barce
lona. Over Frank de Boer was in
Spanje nooit enige discussie. De
club had dringend behoefte aan
zo'n verdediger en Frank de
Boer was altijd zeker van zijn
plaats. Tot dit seizoen dan, want
tegenwoordig moet ook hij op
letten wanneer de opstelling be
kend wordt gemaakt. Met enige
regelmaat laat trainer Rexach
hem buiten de basiself.
Clarence Seedorf
Tijdens finale 19 jaar
Raar maar waar, Seedorf is de
enige van het Gouden Ajax die
later internationaal nog succes
vol is geweest. De middenvelder
was de eerste die vertrok, de
eindstrijd in Wenen was zijn
laatste wedstrijd voor Ajax. In
het seizoen 1995-1996 speelde
hij voor Sampdoria en verdien
de daar een transfer naar Real
Madrid. Met die club won hij in
1998 zijn tweede Europa Cup I
door in de eindstrijd in de Arena
Juventus (met Davids!) te ver
slaan. Eigenlijk hoort de naam
Seedorf ook nog achter de Cup
van 1999-2000 die Madrid won,
want tot halverwege dat seizoen
speelde hij bij de 'Koninklijke',
waarna hij vertrok naar Inter.
Maar ook Seedorf maakt mo
menteel moeilijke tijden door.
Jari Litmanen. Foto: AP
Sinds Vieri en Ronaldo terug
zijn van hun langdurige blessu
res is Seedorf meestal bankzit
ter.
Jari Litmanen
Tijdens finale 25 jaar
De Fin was degene die voor de
finale in 1995 het woord nam en
iedereen vroeg alsjeblieft bij el
kaar te blijven: „Want we kun
nen nog zoveel winnen met dit
elftal." Litmanen kreeg niet zijn
zin. Als een van de laatsten ver
liet hij zelf in 1999 de duiventil
van de Arena en belandde bij
Barcelona. Maar blessures die
hem ook bij Ajax al regelmatig
opbraken, bleven hem parten
spelen. Bij Barcelona viel hij af
en toe in, na anderhalfjaar be
landde hij bij Liverpool. En daar
zette de geschiedenis zich voort.
Litmanen was erbij in de finale
van de UEFA Cup tegen Alavés,
en staat dus te boek als winnaar
van die beker. Maar dat is een
beetje veel eer voor iemand die
nauwelijks speeltijd kreeg. Dit
seizoen is Litmanen ook vooral
weer op de reservebank te vin
den.
Edgar Davids
Tijdens de finale 22 jaar
Ook de loopbaan van de pitbull
zit enigszins in het slop. Hetzelf
de overkwam Davids trouwens
meteen nadat hij Ajax verliet. In
het voorjaar van 1996 werd hij
samen met Michael Reiziger
transfervrij aangetrokken door
AC Milan. Daar maakte hij geen
goede tijden door. Hij raaide ge
blesseerd, werd vervolgens ge
negeerd en raakte in opspraak
door een vechtpartij in de stad.
Tijdens het seizoen 1997-1998
maakte hij de overstap naar Ju
ventus, in totaal speelde hij
slechts negentien competitie
duels voor Milan. In Turijn ging
het heel wat beter. Als secon
dant van Zinedine Zidane groei
de Davids tot grote hoogten. De
nandrolon-affaire van dit voor
jaar gooide echter roet in het
eten. Weliswaar mocht Davids
veel sneller dan verwacht weer
spelen, hij kan inmiddels niet
meer rekenen op een basis
plaats. Davids speelde dit sei
zoen pas in negen competitie
duels mee en heeft zijn onvrede
daarover al kenbaar gemaakt.
Finidi George
Tijdens finale 25 jaar
De Nigeriaan was als rechtsbui
ten ongelooflijk belangrijk voor
het grote Ajax. Maar in 1996 ver
liet hij enigszins beledigd Am-
Sterdam. Hij vond, zoals bijna
alle Ajacieden, de nieuwe con-
tractaanbieding een schande.
Finidi verwees daarbij naaf zijn
plichten jegens zijn omvangrijke
familie in Nigeria: „Ik moet tien
tallen mensen onderhouden. Ik
voetbal om zoveel mogelijk geld
te verdienen." Dat kon in Sevil-
la, bij Betis. Sportief succes
Finidi George.Foto:EPA
vond Finidi er niet, Betis zakte
steeds verder af. Vorig seizoen
kwam Finidi uit voor Real Mal-
lorca, de afgelopen zomer dook
hij ineens op bij het ook niet be
paald grootse Ipswich Town.
Maar ja, Finidi is nu eenmaal
een pure broodvoetballer.
Ronald de Boer
Tijdens finale 25 jaar
Ronald de Boer bleef Ajax trouw
en verprutste zijn beste jaren bij
een club die aan het afglijden
was. De gewezen aanvaller was
op zijn top tijdens het laatste
seizoen van Van Gaal in Amster
dam en het eerste jaar onder 01-
sen. Ongeveer in zijn eentje
hield Ronald de Boer in die pe
riode de illusie levend dat Ajax
nog een topclub was. Daarna
vertrok hij met zijn broer Frank
naar Barcelona, maar dat had
veel weg van een package-deal.
Barcelona wilde per se Frank
hebben en kreeg er als vanzelf
Ronald bij. Omdat hij ook nog
eens geplaagd werd door chro
nische blessures, kon Ronald de
Boer in Barcelona ook niemand
overtuigen van zijn ware kwali
teiten en vertrok in 2000 naar
Glasgow Rangers waar hij ook
lang sukkelde met blessures. Dit
seizoen lijkt hij weer helemaal fit
en staat altijd in de basis.
Mare Overmars
Tijdens finale 22 jaar
Mare Overmars was een expo
nent van het nieuwe type voet
baller voor wie snelheid vreselijk
belangrijk was. De clubs ston
den voor hem in de rij, en in
1997 koos hij voor Arsenal. Ajax
was woedend, maar streek in dit
geval tenminste nog een aardige
transfersom op. Overmars bleef
drie jaar in Londen, waar men
redelijk tevreden over hem was.
Na de verloren UEFA-Cupfinale
tegen Galatasaray vertrok 'Miep-
miep' naar Barcelona. Vorig sei
zoen was hij daar nog een vaste
waarde, dit seizoen wordt nog
maar zelden een beroep op hem
gedaan.
Patrick Kluivert
Tijdens finale 18 jaar
Hij was het goudhaantje, met
zijn winnende treffer in Wenen.
De Nederlandse Ronaldo ging in
1997 naar Milan (uiteraard
transfervrij), waar hij weliswaar
redelijk vaak speelde, maar wei
nig scoorde. Een jaar later haal
de Barcelona hem op en sinds
dien twijfelt niemand meer aan
zijn capaciteiten. Een doel-
puntje of vijftien, dat is zo onge
veer zijn gemiddelde in de com
petitie. Aangezien hij meestal
samen moet spelen met super
egoïst Rivaldo is het zelfs heel
veel. Kluivert verlengde inmid
dels zijn contract met Barcelona
en speelt iedere wedstrijd.
Nwankwo Kanu
Tijdens finale 19 jaar
Kanu was piepjong en ge zeg
met een even wonderbaarlijl
als briljante techniek. Bij Ajaj
was hij altijd een soort joker,
een echte basisspeler werdh
nooit. In 1996 vertrok hij naa
Inter, dat dacht een gouden 1
te hebben geslagen met de si
van het Nigeriaans olympisd
elftal. Inter kwam echter bed
gen uit, omdat Kanu een ern
ge hartafwijking bleek te heb
ben. De Nigeriaan werd in
Verenigde Staten geopereerd
herstelde van die ingreep. Ini
beleefde echter slechts welge
teld 12 competitieduels plezi
aan Kanu, die halverwege he
seizoen 1998-1999 naar Arsa
vertrok. Maar ook in Londen
Kanu tot op heden geen vast
basiskracht. Hij valt vaak in
tijdens de verloren Europese
nale tegen Galatasaray van
2000), maar is vooral bankzin
Net als bij Ajax.
Louis van Gaal
Tijdens finale 43 jaar
De wereld lag in 1995 aan de
voeten van Louis van Gaal.1
trainers uit de hele wereld k)
men naar Amsterdam om zij
geheimen te ontsluieren. L01
van Gaal bleef tot 1997 bij Aj
en concludeerde later dat dj
misschien wel een jaartje tel
was. Bij Barcelona werd hij 1
veel trompetgeschal binnen
haald, maar binnen een wet
had hij al nizie met de pers.l
kwam nooit meer goed tussi
Van Gaal en de Spaanse mei
ook twee landstitels deden d
niets aan af. Internationaal
teerde Barcelona niet en dat
werd hem aangerekend. In 2
stapte Van Gaal zelf op, env
enkele maanden later bonds
coach. Ook in die functie zo
internationaal geen prijs hal
AFC Ajax
Tijdens finale 95 jaar
Voorzitter Michael van Praa
wist het zeker toen hij in 19!
de Europa Cup in zijn handi
had: „Hier komt onze naam
een keer op te staan. Wantsi
staan aan het begin van een
tastische periode." Niets bit
minder waar. Anno 2001 isv
het elftal van de toekomst a
de toenmalige reserve-doeli
Fred Grim nog als speler bij
actief. Voor de rest is het co
plete elftal (inclusief alle res
ves) vertrokken, meestal tra
fervrij.
Ajax zit met de brokken, no;
steeds. De club is in elkaar j
stort en teerde vreselijk in c
het eigen vermogen dat in d
eerste helft van jaren negen
zo zorgvuldig was opgeboui
Zonder de circa 130 miljoen
de beursgang zou de finand
situatie waarschijnlijk echti
gelijk zijn geweest.
Hoop op een spoedige teruj
aan de Europese top is er ei
lijk ook niet. Ajax slaagt er a
kele jaren niet eens meer in
te overwinteren in de UEFA
Cup.
door Roel Wiche
Ongrijpbaar, onpeilbaar, ontembaar. Geen
stad die zoveel gezichten heeft als Rio de
Janeiro. Achter het klatergoud van Copacaba-
na schuilt een slagveld, waar drugsbaronnen
en moordbendes dood en verderf zaaien. De
meeste kogels zijn voor straatkinderen, de
weerloze loopjongens van de grote mafiosi.
Om de schoffies uit de klauwen van de mis
daad te redden, zijn in de sloppenwijken klei
ne voetbalschooltjes opgericht. Een bevlogen
Groninger en een ex-priester uit Limburg sle
pen de jonge Leonardo's uit de hel. „De dood
gravers geven ons kwantumkorting."
De 'Cidade Maravilhosa', de Wonderbaarlij
ke Stad, is geen oord voor angsthazen. En
kele jaren geleden waagde een Nederlandse
journalist zich in een van de meest beruchte
sloppenwijken. Tussen de krotten krijgt hij
een hand van de lokale drugsbaron, liefko
zend 'King Kong" gedoopt. De grote baas
beveelt zijn rekruten om op een veldje te
gaan voetballen. Eén van zijn vazallen zegt
geen trek te hebben. King Kong jaagt on
middellijk een kogel door z'n kop, graait een
kapmes en onthooft hem ter plekke. Vervol
gens sommeert hij de anderen om met het
hoofd te voetballen. De journalist ziet het
kotsend aan. Welkom in Rio.
Zwart wordt wit en wit wordt zwart bij een
tocht door de stad van samba, strand en
seks, goddelijk geplooid op de heuvels rond
de Guanabarabaai. Duizend verhalen zijn
verstopt tussen de spelonken van Rio de
Janeiro, een smeltkroes die zelfs voor de ei
gen bewoners, de Carioca's, ongrijpbaar is.
Bruisend van levenslust, maar stinkend naar
de dood. Verzuipend in de mensen, maar o
zo eenzaam. Steenrijk, maar ook straatarm.
In de schaduw van het hypermoderne za
kencentrum - een kopie van Manhattan -
kruipen honderden favela's tegen de rotsen,
vaak zonder water, riolering en elektriciteit.
En vooral zonder wet. Drugsbendes en
doodseskaders met illustere namen als 'Ag-
uias da Noite' (adelaars van de nacht) of
'Cavalos corredores' (dravende paarden)
terroriseren de sloppenwijken. Met strafex
pedities die elke Siciliaanse maffiabaas naar
adem doet snakken. De 'verdwaalde kogel'
is het populairst, maar gruwelijker dan gru
welijk is de 'microwave': het slachtoffer
wordt tot zijn nek omgord met autobanden,
die vervolgens in brand worden gestoken.
De Braziliaanse guillotine.
Nanko van Buuren (52) heeft al meer infer
no's horen beschrijven dan hem lief is. De
bevlogen Groninger kwam dertien jaar gele
den naar Rio, waar hij nu directeur is van
het Instituto Brasileiro de Inovagöes em
Saüde Social (Ibiss), dat zich ontfermt over
het lot van de allerarmsten. Samen met zijn
rechterhand, de Limburgse ex-priester Jan
Dam (62), zet hij de lijnen uit. Meestal op
kantoor, in een van de vele torenflats in het
bloedhete stadshart. Maar vandaag aan de
overkant, in de stamkroeg. Tussen de be
sprekingen door moet Van Buuren vooral
niet vergeten af en toe uit het raam gluren.
Hij werd al talloze malen beschoten, be
dreigd en vervloekt, maar geeft geen krimp.
Ook niet als hij voor de zoveelste maal een
aan flarden geknal kinderlijkje heeft gezien.
Cynisch: „Vorige maand ben ik op 21 begra
fenissen geweest. We hebben een vast con
tract met de doodgraver. Krijgen we kwan
tumkorting."
Hele kerkhoven liggen bezaaid met straat
schoffies, vooral in de leeftijd tussen de 14
en 17 jaar. Drugsbendes ronselen de tieners
als koerier of uitkijkpost in de favela's. De
jochies die toehappen tekenen hun eigen
doodvonnis. Als ze te veel weten of eruit
willen stappen volgt onherroepelijk de ko
gel. 'Queima de aquivo', heet dat in crimi
neel jargon. Ofwel: verbranden van archief.
Ibiss doet er alles aan om de straatkinderen
uit de klauwen van de drugskartels te hou
den. Het beste instrument is de passie die
alle Brazilianen, jong of oud, delen: 'fute-
bol'. Sinds 1992 heeft de organisatie zeven
voetbalschooltjes in de stad opgezet. Niet
om nieuwe Romario's te kweken, maar om
levens te redden. „Elk jochie begrijpt de taal
van voetbal", weet Jan Dam, die al meer
dan veertig jaar in Brazilië werkt. „Onze
straathoekwerkers proberen hen over te ha
len een partijtje mee te doen. Vanuit het
voetbal scheppen we een band met de kin
deren. Vragen of ze familie hebben, of ze
met problemen worstelen. Leggen het be
lang van school uit. Langzaam proberen we
ze zo uit de drugswereld te halen. Ontzet
tend moeilijk, want in die handel kunnen ze
aardig wat verdienen. En ze moeten toch
eten."
Een maaltijd is meestal ook op de Escolin-
has de Futebol wel te bietsen. Gelukje: van
daag wordt het spit nog eens extra aange
draaid. Van Buuren en Dam trekken naar
het voetbalschooltje in Estacio, een wat ver
loederde wijk in het centrum van Rio. De ja
rige trainer Nei Conceigao, veelvoudig inter
national, trakteert op een churrasco, de co
pieuze Braziliaanse variant van de barbe
cue. De geur van malse kip én de magie van
de bal heeft zes jochies naar het zandveldje
gelokt. Met het leer aan een touwtje dansen
ze de samba, blootvoets uiteraard. Othon is
er, ooit een tot de tanden bewapende bewa
ker van een cocaïnedealer, nu leerling com
putertechniek. Rodrigo ook, straks zelf trai
ner van een meisjesvoetbalschool. Vantuil,
die al is opgeklommen tot coach. Juliao,
Bruno en natuurlijk Marcus Gomes, de ge-
tructe. Dromend van een beter leven en,
stiekem, van een contractje bij een grote
club. Rodrigo mag in het nieuwe jaar naar
Botafogo Al, twee andere jongens zijn ge
strikt door Paris St.-Germain. De Fransen
schenken als tegenprestatie 10.000 gulden
aan de keten van voetbalschooltjes. Feye-
noord was minder scheutig toen scout Piet
de Visser draaitol Leonardo kwam ophalen,
de grote uitblinker van de dependance in de
slum Bangu. „Piet had een paar shirts en
wat ballen meekregen van voorzitter Van
den Herik", schampert Van Buuren. „Ont
wikkelingshulp noemden ze dat."
Veel geld uit clubkassen stroomt er toch al
niet binnen. De grote sprong naar Europa is
slechts voor een enkele geluksvogel wegge
legd. Het aantal verliezers is, zoals zo vaak
in Rio, vele malen groter. Tragedie op trage
die. Gugu, één van de grootste talenten,
werd bruut afgeschoten, drie dagen nadat
hij een contract had getekend bij de Brazili
aanse topclub Botafogo. Gugu was per on
geluk op de verkeerde tijd en de verkeerde
plaats. Hij werd slachtoffer van een
'schoonmaakactie' onder straatkinderen.
Zinha (50), de coördinatrice van de school
tjes, wordt er haast moedeloos van. Met tril
lende stem vertelt ze het verhaal van Ivanil-
do. „Zijn moeder kwam smeken of we hem
wilden aannemen. Ze had al vier kinderen
begraven en ging daar langzaam kapot aan.
We brachten hem onder bij een voetbal
clubje en bezorgden hem een plekje op een
sambaschool. Daar mocht hij mee knutse
len aan de grote praalwagens. Poppen ma
ken, bloemen schikken, ijzers lassen. Prach
tige opleiding voor een vak. Zes vingervlug
ge maanden vlogen voorbij. Ivanildo proef
de voor het eerst het genot van een onbe
zorgde kerst. Meteen zijn laatste ook. „Na
nieuwjaar kwam hij plots niet meer opda
gen. Na een paar dagen ontdekten we wat
we al zo lang hadden gevreesd. In koelen
bloede neergeknald door een doodseskader.
De grote bazen accepteerden niet dat hij uit
de drugswereld was gestapt. Daar sta je dan.
Eén brok onmacht. Vreselijk frustrerend."
Hoe zwaar die onmacht weegt, weet Vantuil
als geen ander. In '96 mocht hij, nadat Ibiss
een prijsvraag van de KLM had gewonnen,
samen met vijftien makkers op bezoek bij
PSV. De club van hun held Ronaldo, zelf op
getrokken in een sloppenwijk van Rio. Laai
end enthousiast vloog het gezelschap terug.
Vol goede voornemens, vol toekomstpl
nen. Nu, vijf jaar later, is de oogst bitter
gen van de zestien jongens zijn dood,
zit in de gevangenis. Vantuil wist op tij<
dans te ontspringen. Hij belandde in d«
knokte zich terug en klampte zich vasti
'zijn' voetbalschooltjes. Daarin heeft hij
nu opgewerkt tot betaald trainer. De 25
ge Carioca kijkt alleen nog maar omhoi
„Ik leef nog, dat heb ik aan dit werk te
ken. Ik heb negen jaar op straat geleefd
stolen en gebedeld. Moest slapen tusse
autobanden. Of het vuil van anderen. I
wil ik nooit meer." Evengoed blijft de p
hermetisch gesloten voor de drugskartf
Talloze malen hebben ze 'm de handel
beren in te lokken. Maai- Vantuil houdt
zijn rug recht. „In dat leven houdt nien
van niemand. Die wereld is de dood ze
