Japanners zien er geen heil meer in
GESPREK VAN DE DAG
Bedplassen is voor
groot deel erfelijk bepaald
Sprookjesachtig bos trekt zelfmoordenaars
-V X.
SBUffblUfcrtfilSfc®
ós rii
'--E
M-HWCMWB».
m-
mi
-Aturomrreu,
----- s
vl
m
Een gast bij het kerstdiner
DONDERDAG 20 DECEMBEjl
MENSELIJK
De politie van Los Angeles is een onderzoek begonnen
naar het overlijden van ,-lc voormalige Beatle GEORGE
HARRISON. Dat Harrison aan kanker is overleden is niet
aan twijfel onderhevig, maar er zijn zodanige twijfels aan
de juistheid van de overlijdensakte dat.er een onderzoek
is geopend. De advocaat Gloria Allred diende vorige week
bij de justitie een aanklacht in tegen de familie van de
overleden zanger omdat die zich schuldig zou hebben ge
maakt aan valsheid in geschrifte door een niet-bestaand
adres in te vullen op de verklaring van overlijden. De
openbaar aanklager gaf de politie opdracht uit te zoeken
wat er is gebeurd.
Bredanaar Ren Dieleman
heeft alsnog zijn KUNST
BEEN teruggekregen. Ei
genlijk had hij de hoop al
opgegeven. Een plaatsge
noot bracht het gisteroch
tend naar de politie in Bre
da. Dieleman raakte het
been in de nacht van 30
november kwijt toen hij in
het centrum van Breda
door enkele mannen werd
overvallen. Toen hij zich
zelf verdedigde door te
schoppen, schoot zijn
kunstbeen los. Zijn bela
gers vluchtten; zonder
geld, maar met het rech-
teronderbeen van de Bred
anaar. Afgelopen maandag
meldde zich bij de politie
in Oosterhout een man die
het been in de berm had
gevonden. Dieleman kwam
echter van een koude ker
mis thuis toen bleek dat
het been niet van hem
was.
Een patiënt van een Brits psychiatrisch ziekenhuis heeft
gisteren een rechtszaak verloren waarin hij toestemming
eiste om zich in de gemeenschappelijke ruimten van het
ziekenhuis als vrouw te kleden. De man, die al dertig jaar
vastzit na brand te hebben gesticht, beweert dat het zie
kenhuis de Europese Conventie voor de Mensenrechten
schendt door hem te verbieden om buiten zijn kamer
VROUWENKLEDING en make-up te dragen. De man
kreeg toestemming van het ziekenhuis om vrouwenonder
goed en oorbellen te dragen op zijn kamer. De patiënt wil
echter overal en altijd gekleed gaan als vrouw. Omdat
zijn psychiaters van mening zijn dat de man vrouwenkle
ding als seksueel opwindend ervaart, oordeelden zij dat
het opheffen van de beperkingen gevaar kan opleveren
voor anderen. De rechter oordeelde daarop dat de opge
legde restricties niet onwettig zijn en de Conventie niet
schenden.
ANDRÉ HAZES moet morgen
voor de politierechter in Utrecht
verschijnen. De 50-jarige zanger
wordt ervan beschuldigd twee
jaar geleden tijdens een vlucht
van Zürich naar Amsterdam in
een vliegtuig een 53-jarige Noor
se medepassagier te hebben
mishandeld en beledigd. De
Noor ergerde zich tijdens de
vlucht aan het gedrag van de zoon van Hazes en sloeg de
jongen met een tijdschrift op de wang. Hazes werd daar
op erg kwaad schold de man uit voor Adolf Hitler. Toen
de Noor niet reageerde, sloeg Hazes hem van achteren.
De echtgenote van Hazes wist de ruzie in het vliegtuig te
sussen. De Noor deed wel aangifte.
Een groep van vier New
Yorkse BRANDWEERLIE
DEN en twee politieagen
ten is gisteren afgereisd
naar Afghanistan om daar
te helpen bij het uitdelen
van veertig ton hulpgoede
ren aan de Afghaanse be
volking. Dat heeft een
woordvoerder van het We
reldvoedselprogramma
(WFP) van de VN bekend
gemaakt. De 'helden van
New York' namen voor hun
vertrek symbolisch af
scheid van Ground Zero,
zoals de omgeving van het
ingestorte World Trade
Center sinds de aanslagen
wordt genoemd. Zij verlo
ren op 11 september ruim
350 collega's als gevolg
van de terreuraanslagen.
De Rotterdamse metrostations en -wagons staan morgen
avond in het teken van de KERST. Vanaf 18.45 uur zin
gen twee swingende gospelkoren op de stations Zuid
plein en Beurs. Tegelijkertijd reizen zo'n vijftien koren, te
herkennen aan kerstmutsen, al zingend mee in metrowa
gons. De deelnemende koren vertolken kerstliederen in
verschillende muziekstijlen. Zij vertegenwoordigen ver
schillende nationaliteiten. De kerstmannen en -vrouwen
delen bovendien wat lekkers uit aan de kinderen. Voor de
toeschouwers die de kerstklassiekers niet uit hun hoofd
kunnen meezingen, zijn er speciale tekstboekjes.
Bedpiassen is voor het overgrote
deel erfelijk bepaald. Een studie
in Denemarken heeft deze week
aangetoond, dat de oorzaak van
het op late leeftijd in bed plas
sen in de meeste gevallen is te
vinden in enkele genen.
„Ik hoop dat het taboe hiermee
verder wordt afgebroken", zegt
de Nederlandse jeugdarts Frank
van Leerdam. „Het wordt steeds
duidelijker dat bedplassen geen
psychische reden heeft, maar
erfelijke dan wel lichamelijke
oorzaken. Ouders die als kind in
bed plasten hebben grote kans
dat hun kinderen dat ook zullen
doen, maar dus niet omdat ze
geen goede opvoeders zouden
zijn."
Normaal gesproken plassen kin
deren royaal voor hun vijfde jaar
niet meer in bed. In Nederland
komt het verschijnsel echter
voor bij zeventien procent van
de vijfjarige jongens en bij tien
procent van de vijfjarige meis
jes. Op 12-jarige leeftijd doet
nog vijf procent het, en onder
pubers is dat zo'n twee procent.
Ook één op de tweehonderd
volwassenen kampt er nog mee.
Volgens jeugdarts Van Leerdam
moet duidelijk zijn dat niemand
er iets aan kan doen en dat het
bovendien goed te behandelen
is. Dat kan met medicijnen of
met de zogeheten piaswekker.
Van Leerdam pleit er voor dat
kinderen die bedplassen dat
melden bij hun huisarts of
schoolarts. „Dat gebeurt echter
slechts mondjesmaat en steeds
minder naarmate kinderen ou
der worden."
Hij benadrukt dat ouders hun
kinderen die bedplassen nooit
moeten straffen, maar wel moe
ten erkennen dat het voor het
kind een probleem is. „Je moet
niet doen of het niks voorstelt,
ook al is de intentie van die
houding wel goed. Het kind zit
er mee en dan moet je voor alles
duidelijk maken, dat-ie er niets
aan kan doen en dat het goed te
verhelpen is."
Het Deense onderzoek strekte
zich uit over 74 familieleden van
vier generaties. Daaruit bleek
dat enkele genen - om precies te
zijn die op chromosoom 4 en
12- vrijwel zeker verantwoorde
lijk zijn voor bedplassen.
De berg Fuji duikt op achter het financiële centrum van Tokyo. Nu het economisch slecht blijft gaan, plegen veel Japanners zelfmoord aan de voet van de berg. Foto: Reuters/Kimimasa Mayama
Japan wordt de laatste jaren geplaagd door een dramati
sche toename van het aantal zelfmoorden. Het zijn vooral
mannen van middelbare leeftijd die zich van het leven be
roven. De oorzaak is de malaise waarin het land al io jaar
verkeert. Veel zelfmoordenaars gaan voor hun daad naar
een sprookjesachtig bos aan de voet van de heilige berg,
de Fuji.
Het bord bij de ingang van
het bos heeft op het eerste
gezicht niets opvallends.
Het kan een gebodsbord
zijn, dat de bezoeker
maant op de paden te blij
ven, voorzichtig te zijn met
vuur, of geen rommel ach
ter te laten. Een van de tal
loze aansporingen en ver
maningen die je overal
aantreft en die de Japan
ners zo geruisloos mogelijk
door het leven moeten
loodsen. Maar dit bord is
anders. Deze tekst is een
smeekbede. 'Leven is een
kostbaar goed. Het is u
door uw ouders geschon
ken. Denk goed na: over
uw ouders, echtgenoot,
broers, zusters en kinde
ren. Blijf niet alleen. Bel
ons. De politie van Fuji
Yoshida, tel: 0555-
2200110'.
Tien minuten lopen dieper
in het bos ligt, achter een
met struikgewas begroeide
uitstulping, nog net zicht
baar, een bescheiden boe
ket. Keurig in cellofaan ver
pakt. De bloemen, cycla
men, zijn wit, in Japan de
kleur van de dood. Ze zijn
al aan het verwelken, de
randen van de bloembla
den zijn bruin. Het boeket
is zorgvuldig neergelegd,
als bij een monument.
Het is het laatste eerbewijs
van rouwende nabestaan
den en markeert vermoe
delijk de plaats waar het
drama heeft plaatsgevon
den. Niet veel verder lig
gen, half verscholen achter
boomwortels, lege flesjes,
de flacons voor sake, de Ja
panse rijstwijn, en cho-
chu, rijstbrandewijn, waar
mee de zelfmoordenaar
zich moed in had gedron
ken.
In vorige eeuwen gingen
boeddhistische monniken
naar het Aokihagarabos,
ruim 130 kilometer van To
kyo, aan de voet van de Fu
ji, een vulkaan en Japans
heilige berg, om voor de
wereldvrede te bidden. Het
is een woud als uit de
sprookjes van Grimm. De
bodem bestaat uit gestold
lava, dat als door een reus
achtige hand tot grillige
barrières is gekneed, waar
over je voortdurend dreigt
te struikelen. Het zonlicht
sijpelt gefilterd door het ge
bladerte van de monumen
taal oprijzende bomen en
roept een gewijde sfeer op.
Het is er onwezenlijk stil.
Geen vogel laat zich horen.
Waarschijnlijk elke Japan
ner weet dat het een favo
riete plek is voor zelfmoor
denaars. Dat is het sinds de
jaren 40 van de voorbije
eeuw, nadat de held uit een
populaire roman er de
hand aan zich zelf had ge
slagen. Sindsdien beroven
zich hier elk jaar tientallen
mensen van het leven en
het worden er steeds meer.
De statistieken zijn onrust
barend. De afgelopen jaren
hebben meer dan 30.000
Japanners per jaar zelf
moord gepleegd. Het is het
meest alarmerende symp
toom van wat de Japanse
malaise kan worden ge
noemd. De oorzaak van die
malaise is economisch.
Tien jaar geleden stortte
het economische wonder
in, dat Japan tot de schrik
van de concurrentie in de
VS en Europa en het voor
beeld van de buurlanden
in Azië had gemaakt.
Maar het was niet alleen de
economische depressie die
de bevolking rauw op het
dak viel. Een economie kan
met het juiste recept weer
op de been worden gehol
pen. Het was vooral een
mentale klap. Zekerheden
die eeuwigheidswaarde le
ken te hebben, werden als
bij een aardbeving wegge
vaagd. Dat gold voor veel
zaken maar met name voor
de levenslang gegarandeer
de arbeidsplaats, voor Ja
panners het symbool van
de ook in sociaal opzicht
superioriteit van hun sys
teem. Er bestond een over
eenkomst tussen werkne
mers en werkgevers, waar
bij de werknemer zich vaak
letterlijk dag en nacht zou
inzetten voor zijn bedrijf en
de werkgever hem ook in
slechte tijden niet zou ont
slaan. Of die gegarandeer
de arbeidsplaats werkelijk
bestond of dat hier sprake
was van een nationaal ge
koesterde mythe, doet nu
niet ter zake. De werkne
mer, de 'salaryman', ge
loofde er in tot de baas
hem vertelde dat hij vol
gende maand niet meer
hoefde terug te komen. Bij
na vijfenhalf procent - een
record - van de beroepsbe
volking is nu werkloos,
maar dat cijfer is volgens
experts geflatteerd en moet
verdubbeld worden.
„Het aantal zelfmoorden is
de laatste jaren vooral toe
genomen bij mannen van
middelbare leeftijd. Voor
dien kwamen zelfmoorden
vaker voor bij bejaarden en
scholieren en studenten",
zegt dokter Yashimoto Tak-
ahashi. De psychiater uit
Tokyo is een van de weini
ge deskundigen op dit in
Japan nog nauwelijks ont
gonnen terrein. Hij heeft
tien boeken over dit onder
werp op zijn naam staan
en heeft vergelijkend on
derzoek verricht naar het
probleem in andere lan
den.
„Die 'salarymen' hebben
zich altijd geïdentificeerd
met hun bedrijf en krijgen
vaak van de ene op de an
dere dag te horen dat ze
overbodig zijn. Een toe
komst in een andere baan
of bij een ander bedrijf
hebben ze niet. Daarvoor
missen ze de ervaring en
de vaardigheden en zijn ze
te oud.
Dat kunnen de meeste niet
verwerken. Wie werkloos
is, is een mislukkeling. Dat
is een onderwerp dat taboe
is. Ze kunnen er thuis en
met vrienden niet over pra
ten. Want wie dat wil is een
zwakkeling. En dat is ook
taboe. Die combinatie, dat
onuitgesproken gevoel
zwakkeling en mislukkeling
te zijn, is vaak de reden om
zich op te hangen of voor
de trein te springen."
„Men had de neiging om
het als een privé-probleem
te zien. Maar dat kan ge
zien de omvang niet meer.
Het is een maatschappelijk
probleem, waarvoor de
overheid altijd de ogen
heeft gesloten", aldus Tak-
zf'
V--
Bij de ingang van het bos staat een bord dat mensen oproept om toch vooral het leven te
respecteren. Foto: GPD/Per Bodner
ahashi. „Die overheid be
gint nu pas te onderken
nen, dat er iets niet pluis
kan zijn, als zoveel en
steeds meer mensen zelf
moord plegen. Japan zat 15
jaar geleden volgens de sta
tistieken in de midden
moot, nu behoort het tot
de top, met landen als Fin
land, Hongarije en de Balti-
sche staten. Maar vergele
ken bij die landen die wel
de juiste voorzieningen
hebben getroffen, is Japan
een achtergebleven ge
bied."
De regering liet onlangs via
het departement van volks
gezondheid weten 'veront-
aist' te zijn door de ver
slechtering van de geeste
lijke gezondheid van veel
burgers. Alleen, ze heeft
geen idee hoe ze het pro
bleem moet aanpakken.
Huisartsen krijgen tijdens
hun opleiding weinig tot
niets te horen over het be
staan van psychische pro
blemen. Ze sturen een pa
tiënt met 'vage klachten'
vaak naar huis met de
boodschap 'niets aan de
hand' om vervolgens te ho
ren dat hij zich niet veel la
ter heeft opgehangen.
Klinische psychologen die
wel de juiste diagnose kun
nen stellen, zijn meestal
geen arts en mogen niets
doen. Antidepressiva als
Prozac zijn alleen onder de
toonbank verkrijgbaar. En
dat terwijl alle deskundigen
het er over eens zijn dat het
probleem alleen maar ern
stiger wordt.
Sommige grote onderne
mingen zijn zo verontrust
door het toenemend aantal
zelfmoorden onder hun
werknemers, dat ze tot het
nemen van maatregelen
zijn overgegaan, die vroe
ger ondenkbaar waren. Ze
hebben speciale therapieën
laten ontwikkelen voor po
tentieel depressieve werk
nemers. „Die programma's
zijn geen succes", zegt
dokter Takahashi.
mensen weigeren a
bloot te geven, omd
bang zijn dat hun g
worden doorgespa
personeelszaken en
daardoor als eerste
vloeiing in aanmerl
men."
Japan is waarschijn
enige land ter were
de treinen stipt opi
den. Of liever: was.
woordig komt heti
tig voor dat de treil
de forenzen van de
steden buiten Toky
hun werk in de sta
gen in het spitsuur
ging oplopen. De
teur en de omroep
de stations vragen i
grip van de reiziger
het ongemak, datl
volg is van een 'mei
ongeluk'. Iedereeni
wat er is gebeurd. Ii
heeft zich voordeti
worpen. De spoon
maatschappij kom
aan dat ze op de pe
spiegels en sensors
aanbrengen en som
stations 'in vrolijke
zal laten overschik
Van de spiegels moi
afschrikwekkend e
gaan: de potentiële
moordenaar zal ni
gen als iedereen hei
zien. De sensoren v
schuwen hem wam
te dicht bij de ranc
En de vrolijke kleur
moeten hem zo opi
ren, dat hij van de d
ziet.
Of het helpt, is zeer
vraag. Zolang de
niet aantrekt, of \va
schijnlijker, verder
glijden, zal het aam
moorden niet afner
denkt Takahashi. Vi
traject is dit soort m
gelen niet nodig. Di
naar het Aokigahai
altijd op tijd.
Peter van Nuijsenb
Mijn moeder bracht graag de christelijke wer
ken van barmhartigheid in de praktijk. Wij,
haar zeven kinderen, vonden dat vaak
maar een matig genoegen. Ze verplicht
te ons tot allerlei hand- en spandien
sten voor mensen in nood. Als de vrouw
van de banketbakker ziek was, werd ik
gratis uitgeleend als stand-by. We
moesten haar vergezellen op haar
tochten door de Leidse 'achterbuur
ten waar zij op bepaalde
"7 adressen linnengoed en derge
lijke uitdeelde. Jarenlang had-
den wij 's zomers in de grote va
kantie bleekneusjes uit Polen
of Hongarije, die soms ook
met ons mee op vakantie
gingen. En met Kerstmis,
zo besloot zij opeens,
moesten we ons huiselijk
geluk en onze welvaart
delen met iemand die
zowel arm als een
zaam was.
Nu, jaren later, staat
juffrouw De Groot, die
deze eer ten deel viel,
nog vlijmscherp op mijn
netvlies geëtst. Een oudere, ongetrouwde
vrouw die in een Leids Hojje woonde. Vlak
voor die gedenkwaardige kerst kwam zij even
op de thee om met ons kennis te maken. Een
luidkeels, meerstemmig protest vlamde op
toen juffrouw De Groot weer naar haar hojje
slofte. We vonden het, met de meedogenloos
heid van kinderen eigen, een 'gek' mens. Bleek,
verzuurd, er kon geen lachje af
Zo zat ze ook aan onze kerstdis. Mijn moeder
had ons van tevoren streng geboden niet ab
rupt van tafel op te staan, waardoor glazen
omvielen. Niet met volle mond te praten en
eten rond te spetteren. Niet onder tafel een
broertje of zusje te schoppen. Niet onmiddel
lijk in lawaaierig afgrijzen 'dit-lus-ik-niet' te
roepen. En vooral ook: niet over het intieme
reilen en zeilen van ons gezin te spreken, za
ken die juffrouw De Groot niet aangingen. In
middels heb ik zelf ook als ouder ervaren dat
hoe meer je je kinderen op voorhand maant
tot het mijden van misdragingen, des te ge
makkelijker ze er toe overgaan. Je brengt ze
kennelijk op een idee. Beter is het gewoon te
zwijgen, dan valt het doorgaans mee.
Mijn moeder wilde niet begrijpen dat het
vooral de onderstroom van verongelijktheid
was die ons tot rabiate tegenstanders van haar
liefdadigheid maakte. We waren met zeven
kinderen - ik was de oudste - en moesten hoe
dan ook altijd al haar aandacht delen, aan
dacht die ook nog eens behoorlijk werd afge
kalfd door haar werkende bestaan in de zaak
van mijn vader. En juist op de momen ten dat
die aandacht ons eens volledig ten deel kon
vallen, in de vakantie en met Kerstmis, koos
zij voor een vreemde eend in de bijt, die al
haar aandacht kreeg.
De pleegkinderen uit vreemde landen konden
geen kwaad bij haar doen. Ze trok ze altijd
voor. Bij ons, de eigen kinderen, zette dat veel
kwaad bloed. In mijn herinnering zijn die
kinderen steevast weldoorvoede gluiperds die
uiterst vaardig profiteerden van de weten
schap dat zij 'zo zielig' waren in de ogen van
mijn moeder. En juffrouw De Groot was voor
haar helemaal het toppunt van zieligheid. Ze
was verstoken van alles wat het leven in de
ogen van mijn moeder leuk en zinvol maakte.
In haar karig bestaan had zij slechts God tot
wie zij zich kon wenden. Ik oordeelde hard
vochtig dat mij dat, juist met de kerstdagen,
een prima oplossing leek. Mijn moeder was
niet te vermurwen.
Zo zaten wij, op z'n kerstbest aangekleed als
moeders mooisten. gedrapeerd rond de rijke
lijk versierde kersttafel. In een verlegen
gen, meteen wrokkige ondertoon. Del
ceerde kwinkslagen van mijn vader, et
quasi opgewekte aanprijzen van de va
lende gerechten doormijn moeder, ha
daar geen enkel effect op. Juffrouw Dei
nam, nietig en zichtbaar eenzaam, dei
schillende gangen in uiterst kleine /?i
den tot zich. Het meeste had ze waai.
nog nooit gegeten. Tenslotte vergreep 2
enthousiast aan de pudding: dat smaa
haar derde portie zagen we haar voor
glimlachen, terwijl mijn vader zijn er%
niet meer kon verbergen: zij at zijn po
pudding. Helemaal opgefokt door al d
legde voorbeeldigheid was er, na het vt
van juffrouw De Groot, geen land mee
ons te bezeilen. Maar mijn moeder gaj
krimp, ze proefde de voldoening overt
me ziel die door haar toedoen uit de
sluier van het leven was getild. Kort
maakte juffrouw De Groot een einde
leven. 'Al die moeite voor niks', jamnU
verontwaardigd. Mijn moeder slikte
zei toen, vastberaden: Nee, dankzij c
diging voor de kerst, heeft ze het nieti
daan'. Niettemin bleven wede volgen
feesten onder ons.
Er is geen aanleiding
alternatief genezeres
JOMANDA justitieel
te vervolgen. Maar
de Inspectie voor de
Gezondheidszorg
(IGZ) stelt wel een
nader onderzoek in
naar haar prakijken.
De IGZ heeft het
openbaar ministerie
(OM) in Arnhem de
ze week laten weten
dat zij bij haar voor
onderzoek naar de
praktijken van Jomanda niets heeft gevonden dat zou
kunnen duiden op strafbaar handelen. De inspectie doet
geen aangifte bij het OM. Maar inspecteur-generaal H.
Kingma heeft besloten wel een nader onderzoek in te
stellen. Net als bij het vooronderzoek zal gekeken worden
of er verband bestaat tussen het werk van Jomanda en
gezondheidsschade bij patiënten die naar haar toeko
men. Aanleiding tot het onderzoek naar Jomanda is de
dood van actrice Sylvia Millecam. Zij overleed enkele
maanden geleden aan borstkanker. Jomanda zou haar
hebben gezegd dat zij helemaal geen kanker had.
