Leven in een gouden kooi?
GESPREK VAN DE DAG
Mannen borduren in de etalage
Potter-gekte slaat door
Japanse prinses Aiko wacht leven zonder greintje vrijheid >j
Roestvrij
152
MENSELIJK
De twee jaar oude dochter van PRINSES CA
ROLINE van Monaco heeft van een recht
bank in Berlijn 163.000 gulden (74.000 eu
ro) schadeloosstelling toegewezen gekregen
wegens de ongevraagde publicatie van foto's
in een Duits tijdschrijft. Het tijdschrift Die
Aktuelle publiceerde elf foto's van de kleine
Alexandra. De platen waren geschoten door
een paparazzo. Een van de foto's, genomen
kort na de geboorte van het kind, werd met
een telelens gemaakt vanuit een boom in de
tuin van het gezin. De persmuskiet had zich
in die boom genesteld. De rechtbank was van
oordeel dat het afdrukken van de foto's 'een
inbreuk op de eerbied voor de persoonlijk
heid van het kind' vormden.
Acteur VICTOR REINIER is gisteravond samen met twee
Amsterdamse politieagenten met ademhalingsproblemen
naar het ziekenhuis gebracht. De drie kregen zuurstof
toegediend en konden daarna naar huis. Oorzaak van de
problemen was een kleine brand met veel rookontwikke
ling in de woning van de acteur in Amsterdam-Zuid. De
brand was ontstaan door vluchtige stoffen in doeken die
eerder op de dag waren gebruikt voor het oliën van een
houten vloer in het huis. Reiniers kinderen waren mo
ment thuis, maar kwamen met de schrik vrij. De politie
haalde een van twee uit de woning; de ander was naar het
balkon gevlucht en werd daar door de buren overgetild
naar hun balkon.
Maleisië heeft een nieuwe
koning. Het is TUANKU
SYED SIRAJUDDIN, de
radja van de noordelijke
staat Perlis. Tuanku Syed
Sirajuddin volgt Salahud-
din Abdul Aziz Shah op,
die vorige maand op 75-ja-
rige leeftijd aan een hart
aanval is overleden. De 58-
jarige Tuanku Syed Siraju
ddin is de twaalfde mo
narch sinds na de onafhan
kelijkheid in 1957 een sys
teem van roulerend ko
ningschap werd ingevoerd.
In dat systeem kiezen de
koninklijke families van
negen van de dertien Ma
leisische deelstaten uit
hun midden een vorst voor
de periode van vijf jaar. De
koning is officieel staats
hoofd en opperbevelheb
ber van de strijdkrachten.
Maar de werkelijke macht
in de voormalige Britse ko
lonie is in handen van de
premier.
De voormalige leadzanger van de Britse jongensgroep
EAST 17, Brian Harvey, is in de nacht van maandag op
dinsdag na een bezoek aan een Nottinghamse nachtclub
ernstig mishandeld. Hij werd aangevallen door vier of vijf
mannen en geslagen met een bijl of een mes. Volgens de
politie is Harvey met een ernstige wond aan het achter
hoofd naar een ziekenhuis gebracht. De politie weet nog
niet wat het motief van de daders was.
Aan het rijtje hooivorkwer-
pen, zwientietikken en tob-
bedansen is in Drenthe een
nieuw volksvermaak toege
voegd; in Beilen wordt vrij
dagavond het eerste Neder
lands kampioenschap
KERSTBOOMWERPEN ge
houden. Het idee is afkom
stig van twee Bei Ier onder
nemers. Over belangstelling
hebben zij niet te klagen,
want inmiddels hebben zich
al tientallen belangstellen
den aangemeld. Het regle
ment vermeldt dat de deel
nemers op klompen en in
houthakkersblouse aan de
start moeten verschijnen.
Alle begin is moeilijk. Dat gold ook voor een 20-jarige
OVERVALLER uit Klazienaveen, die de grondbeginselen
van een overval nog niet onder de knie had. De jongeman
probeerde maandag net voor sluitingstijd een supermarkt
in zijn woonplaats te overvallen, maar daar trof hij een
vroegere klasgenote achter de kassa. Met de woorden
'Kom op met dat geld, Gerda', probeerde hij haar te over
reden hem de dagopbrengst mee te geven. Om zijn woor
den kracht bij te zetten hield de overvaller de 19-jarige
caissière een mes onder de neus. Het meisje was daarvan
niet onder de indruk. Ze duwde de kassa dicht, pakte de
telefoon en belde een collega. „Toen draaide hij zich om
en rende weg", vertelt ze. ,,Als het een onbekende was
geweest met een bivakmuts op, had ik me niet bedacht
en hem het geld gewoon meegegeven". De 20-jarige
overvaller kon dankzij Gerda dezelfde avond nog worden
gearresteerd.
De Harry Potter-gekte over
schrijdt alle grenzen. Verzame
laars tasten diep in de buidel
om een eerste druk van de po
pulaire boekenreeks te bemach
tigen. Bames&Noble, een Ame
rikaanse boekensite, biedt op
het net een exemplaar aan voor
ruim 67.000 gulden (30.300 eu
ro). Illustraties worden voor een
veelvoud geveild. De filmattri
buten werden vandaag en giste
ren bij veilinghuis Christie's in
Londen aan de hoogste bieder
verkocht.
De peperdure versie van 'de
Steen der Wijzen', gedrukt in
1997, is volgens Bames&Noble
zeer bijzonder. Het boek is ge
bonden in gekleurd leer en
voorzien van unieke illustraties.
Toch zijn er driehonderd exem
plaren in omloop. Een goede
tweede is een ex-bibliotheek
boek, stukgelezen door kinde
ren. Vraagprijs: meer dan 18.000
gulden (8200 euro). Het zijn on
afhankelijke handelaren die pro
beren de zeldzame boeken via
de site van Bames&Noble te
verkopen, laat een medewerker
van het bedrijf weten.
Alles wat met de tovenaarsleer
ling te maken heeft, is geld
waard. Vorige week zijn de origi
nele illustraties van het tweede
boek geveild bij het veilinghuis
Christie's. De waterverftekenin
gen brachten daar rond de
142.000 gulden (64.400 euro) op.
De schetsen behorend bij het
eerste boek zijn onlangs ver
kocht voor ruim driehonderd
duizend gulden. Christie's ver
klaarde dat het niet gebruikelijk
is dat twintigste eeuwse boekil
lustraties zoveel geld opbren
gen. De filmattributen gingen
vandaag en gisteren onder de
hamer.
In Nederland worden de Potter
boeken in omloop gebracht
door de Amsterdamse uitgeverij
De Harmonie. Voorlichter El's-
beth Louis is op de hoogte van
de hoge prijzen voor een eerste
druk. „Ieder schaars artikel dat
met Potter te maken heeft, vindt
gretig aftrek bij de verzame
laars", vertelt zij. „Er zijn men
sen met kapitaal die werkelijk
alles verzamelen." Volgens Sa-
bien Stols, werkzaam op de pro
motieafdeling van kinderboe
kenuitgeverij Ploegsma in Am
sterdam, slaat de merchandising
door. „Dit duidt op een soort
gekte die is ontstaan en men
richt zich steeds minder op de
inhoud van het boek", zegt ze
enigszins teleurgesteld.
Dergelijke verkoopbedragen
voor boeken zijn in Nederland
ondenkbaar, weet Stols. „Bij de
huidige schrijvers in Nederland
komt dit niet voor. Ik kan me
voorstellen dat een gesigneerd
exemplaar van Pippi Langkous
op een veiling wordt aangebo
den. Maar die brengt dan hoog
stens rond de honderd gulden
op."
Dineke Sanders
WOENSDAG 12
Sinds eind vorige week weet Japan dat
het verse prinsesje Aiko, 'Zij die van an
deren houdt', heet. Ze gaat geen onbe
zorgde jeugd tegemoet. Het leven aan
het hof is een slijtageslag tegen een hof
kliek die het leven van de keizerlijke fa
milie tot in elke vezel beheerst.
Masako Owada heeft twee maal 'vrien
delijk maar beslist' nee gezegd toen
haar keizerlijke aanbidder haar ten hu
welijk vroeg. Ze vond de Japanse
kroonprins een aardige man, voelde
zich gevleid door zijn aanzoek, maar
was niet bereid haar carrière als diplo
mate op te geven.
De vermoedelijk ware reden voor het
afwijzen van het aanzoek heeft ze voor
zo ver bekend nooit naar buiten ge
bracht. Er werd druk over gespeculeerd
en van die speculaties komt volgens
royalty watchers deze het dichtst bij de
waarheid: ze had geen zin om de rest
van haar leven in veredeld huisarrest te
slijten.
Masako voelde zich thuis in het inter
nationale milieu. Haar vader was een
topdiplomaat. Ze heeft aan de gere
nommeerde Amerikaanse Harvard-
universiteit gestudeerd (cum laude
economie) en spreekt, behalve Japans,
Engels, Frans, Duits, Russisch en
Spaans. De wereld, ongetwijfeld inclu
sief aardige en aantrekkelijke heren, lag
aan haar voeten. Dat opgeven voor een
bestaan aan het meest bekrompen hof
ter wereld? Dat kan nooit haar Tevens
planning' zijn geweest
Na de laatste afwijzing hebben Masako
en kroonprins Naruhito elkaar vijf jaar
niet gezien. De prins schijnt ontroost
baar te zijn geweest. Hij zou zelfs thea
traal uitgeroepen hebben: 'Masako of
niemand'. Dat laatste kon niet. Niet al
leen werd er stevig geroddeld over zijn
seksuele geaardheid (homo?) en zijn
dorre liefdesleven. Het oudste vorsten
huis ter wereld moest ook voorzien
worden van een troonopvolger en de
kroonprins kon zich niet aan deze his
torische taak onttrekken. Er werd een
speciale, driekoppige commissie inge
steld die op zoek moest naar geschikte
kandidates. Die commissie begon op
voorhand aan een onmogelijke missie.
Naruhito had laten weten ze alleen met
'iemand als Masako' konden thuisko
men. Zo niet, dan bleef hij liever vrijge
zel.
De situatie was zo uitzichtloos dat de
hofmaarschalk bij de ouders van Masa
ko aanklopte. Vader Owada moest zijn
dochter zien te overreden. Dat was zijn
plicht als goede vaderlander. Masako
verklaarde zich bereid een kopje thee
met de prins te drinken. Maar ze bleef
bij haar 'nee'. Er volgden nog een paar
theevisites, altijd met chaperonnes, en
bij de laatste, 19 december '92, zwichtte
ze eindelijk voor Naruhito's avances.
Op 9 juni '93 werd er getrouwd.
Het hof is iets minder stoffig dan het in
vroeger eeuwen was geweest. Dat is
voor een deel te danken aan de Ameri
kaanse bezetters, die de keizer na de
Tweede Wereldoorlog zijn goddelijke
status ontnamen. Maar ook voor een
ml
gegaan met de excuses voordirij
oorlogsmisdaden, maar dat rae j;
niet", aldus Ruoff. ee
Dat gewone volk weet weinig i n
van zijn vorstenhuis en dat is er<
waarom het er onverschillig t< rd
staat. Als de kinderen klein zij
ze niet voor fotografen op dei jy
mei en als ze ouder zijn gaan
met vrienden/vriendinnen na
scoop of de kroeg. Dat heeft h
deel dat er geen schandalen z - E
Japanse prinses zal niet aan d gi:
met de prollerige zoon van ee ier
ze zakenman. Het nadeel is d; er
stenhuis niet leeft bij de bevol ve
„Ongedwongen contacten, bi]
beeld door te fietsen door de s e e
het Zweedse koningspaar doed
hier niet", aldus Ruoff. „Dat is et
met de keizerlijke waardigheii >p
„Tachtig procent van de bevo
voor het keizerlijk huis, maari 0
niet verward worden met enth
me, laat staan genegenheid."
Het leven in die gouden kooii
bewoners soms op de zenuwawn
zijn regelmatig conflicten metjrn
houding, die soms hoog oplopl ei
keizerin kon het een aantal jaiela
den niet meer aan en is ingest ;v
maanden uit de roulatie gewei ia
Ruoff. Prins Akishino, de jongf w
van Naruhito, heeft een tic. Ee sc
maat die hem onlangs ontmoi n
op hoe de onderkaak van dep e
een nerveus ritme naar voren dü
naar achteren werd getrokken ir
Ook Masako is in haar acht ja fin
hof veranderd. Ze is geen schi i a
van de zelfstandige, modemepo
die ze voor haar huwelijk was
zijn. Ruoff waarschuwt er vooi y|
achteraf als een toonbeeld vai?#
patie te idealiseren. „Haar loojjj
was zeer conventioneel. Je m$
pan geen carrière als je van del- r
de paden afwijkt. De hoop datia,
ders was en een revolutie in hsin
ven zou ontketenen, was vamp,
aan misplaatst." po
Het is natuurlijk veel te vroeg oot
voorspellen of haar dochter dsr
kunnen. Met haar geboorte hab
in elk geval een discussie op gjty
bracht over de vraag of een vnjin
zerin kan worden. De wet zegtl
troonopvolger moet een man F
aan dit standpunt wordt vastgi
kan de monarchie volgens vei
ners, en met name (jonge) vro
beter opgedoekt worden. Dan
het definitieve bewijs geleverd
niet meer van deze tijd is. Het
gen een mogelijke keizerin Ail
al onder rechtse nationalisten
hopen nog steeds dat Naruhit
Masako (38) de natie alsnog m
zoon zullen verblijden. Als dat
beurt, denkt Ruoff dat ook zij l
lijk instemmen met een wetsv
die Aiko op de troon kan helpt
precedenten zijn er. Japan hei
verleden acht keizerinnen geh
denk dat ze beseffen dat ze gei
hebben als ze de monarchie
houden."
Peter van Nuijsenburg
De omstanders wrijven zich de
ogen uit. Ze zien vier serieus
ogende mannen die aan het
borduren zijn. „Doen ze einde
lijk eens iets nuttig", roept een
voorbijganger. Een enkeling tikt
tegen het raam, maar de man
nen kijken niet op. Ze hanteren
- strak in het pak - naald en
draad. En gezellig keuvelen is er
ook al niet bij. Want dit is geen
alledaagse werkelijkheid, dit is
een performance. Nog twee we
ken te zien in de etalage van het
Amsterdamse warenhuis de Bij
enkorf.
Nog maar enkele decennia terug
kregen de jongens handenar-
beidles als de meisjes gingen
handwerken. Want niemand zag
toen het nut ervan in om de bei
de seksen te leren breien, naai
en en borduren. Tijden veran
deren, en meisjes volgden cur
sussen in auto's repareren en
snoeren verlengen. Maar met
die mannen bleef het met naald
en draad tobben. Sinds vandaag
is dat anders. Een 'beetje' man
borduurt. Van hoogleraar tot
huisman, van museumdirecteur
tot schrijver. Veelal dus 'belang
rijke' mannen uit de kunstwe
reld. Ze borduren niet thuis
knusjes op de bank, maar pu
bliekelijk, in de etalage van de
Bijenkorf.
Een grap? Welnee, het is een se
rieuze poging om de man-
/vrouwverhouding weer eens de
volle aandacht te geven. De bor-
duursessie is derhalve een femi
nistisch kunstwerk. En dat alles
onder de naam SPLITZIJ. Kun
stenares Anne Verhoijsen heeft
het bedacht. Omdat ze zelf zulke
'vreselijk intens goede' herinne
ringen heeft aan borduren. Lek
ker op de bank 'je terugtrekken'
van de buitenwereld. „En die er
varing wil ik mannen ook ge
ven", is haar argumentatie. Een
redenering die ze uitbreidt met:
„SPLITZIJ is mijn commentaar
op de hectische wereld van
man/vrouwverhoudingen.
De naam SPLITZIJ verwijst naar
het materiaal waarmee de man
nen werken, het is borduurga
ren dat je kunt splijten in dun
nere draden. En dat staat, aldus
de kunstenares, als metafoor
voor het leven. Het gehele pro
ject geeft namelijk allerlei tegen
stellingen aan, tussen privé en
openbaar, tussen gezellig klet
sen en zwijgen en tussen man
nen- en vrouwenwerk.
Verder is er nog een goed doel.
Als het borduurwerk klaar is,
wordt het op 23 december om
16.30 uur geveild door veiling
huis Christie in galerie Arti et
Amicitiae. En de opbrengst
daarvan gaat naar de Africa Wo
men Filmmakers Trust in Zim
babwe, een project dat onder
steund wordt door Mama Cash,
een fonds voor vrouwen. De
filmmakers proberen met hun
zelfgemaakte video's andere
vrouwen er toe aan te zetten het
leven meer in eigen hand te ne
men.
Er wordt niet zomaar in het wil
de weg geborduurd. De heren
werken gezamenlijk aan een
groot tafelkleed met een voorge
drukt patroon van bloemenmo-
tieven. De mannen die mee
doen, hebben voordat zij plaats
nemen in de etalage, les gehad
in het atelier van de kunstena
res. Op een authentiek broddel-
lapje hebben zij mogen oefenen.
„Er waren mannen bij die nog
nooit een draad in een naald
hebben gedaan", herinnert Ver
hoijsen zich.
Jaap de Jonge heeft zojuist zijn
deel aan die keizer, Hirohito, zelf, die
bereid was een 'democratische vorst' te
worden en vooral aan de huidige keizer
Akihito, die de 'keizer van het volk'
wordt genoemd, aldus Kenneth Ruoff,
een Amerikaanse historicus en specia
list inzake het leven achter de paleis
muren.
Dat is schromelijk overdreven. De kei
zer mag niet van het volk zijn. Dat
neemt niet weg dat hij baanbrekend
werk heeft verricht. Hij trouwde in 1959
als eerste kroonprins met een 'burger
lijk' meisje, Michiko. Hun drie kinderen
werden door hun ouders opgevoed en
niet, zoals hij zelf, vanaf zijn derde door
een bataljon leraren en instructeurs
klaargestoomd voor het hoge ambt.
Zijn vrouw gaf de kinderen zelf de borst
en presenteerde zich als een 'huis
vrouw die zich in wezen niet onder
scheidde van andere huisvrouwen'. Ze
zorgde zelfs voor iets dat op een schan
daal leek. Ze zou tot verontwaardiging
van extreem-rechtse royalisten een ver
slaggever in het openbaar een vuurtje
hebben gegeven. En toen Kobe in 1995
werd getroffen door een verwoestende
aardbeving, is ze van haar voetstuk ge
stapt en heeft ze overlevenden getroost
en omhelsd. v
Dat zijn vermoedelijk de belangrijkste
concessies aan de moderne tijd die de
hofhouding door de strot konden wor
den gewrongen. Deze voornamelijk
anonieme, grijze functionarissen zijn
de cipiers van een familie die nooit een
normaal leven heeft geleid en nooit zal
kunnen leiden. De keizerlijke familie
wordt geleefd door eeuwenoude ta
boes, voorschriften en rituelen. Ze heb
ben nauwelijks bewegingsruimte, fysiek
niet en mentaal al helemaal niet. Ze
hebben geen eigen vermogen. Een ei
gen auto kopen kunnen ze niet. Prinses
Masako rijdt graag auto, maar meer
dan een paar rondjes met een dienst
wagen in de paleistuin zit er niet in. En
een eigen mening moet vooral eigen
blijven en niet bij het gewone volk be
kend raken.Akihito was graag verder
Het pasgeboren prinsesje Aiko met vader Naruhito en moeder Masako. Foto: AFP/Koji Sasahara
Vier zwijgzame mannen borduren dagelijks een uur in de
ge van De Bijenkorf in Amsterdam. Foto: GPD/Bas
borduuruur er op zitten. De
beeldend kunstenaar vertelt: „Ik
had altijd het idee dat borduren
alleen iets voor vrouwen van 65
in een bejaardenhuis is, want
jonge vrouwen doen het volgens
mij ook nog maar weinig. Maar
als je er mee bezig bent is het
heel meditatief. Het uur was
echt zo
niet thuis ook borduri
was echt een eenmaliiBeI
ipc
Irene Nieuwenhuijse frac
ivc
De performance SPLITZIJ Is ta ®a
Weerloos ben ik als ik word aangesproken voor
een enquête. Nee zeggen kan ik niet. Zo loop ik
onlangs door Utrecht richting station. De ongure
contouren van Hoog Catharijne zijn in het zicht
als een leuk blond meisje mij de doorgang
verspert.Mijnheer, mag ik u een paar vragen
stellen. Kost u hoogstens tien minuten."Ik strib
bel tegen dat ik mijn trein moet halen. Maar
daar zit weinig overtinging achter en dat zien
meisjes. Het zijn altijd studen tes, grootgebruikers
van openbaar vervoer en die weten dat op het Ne
derlandse spoor al jaren geen treinen meer worden
gehaald. Bovendien stelt het meisje mij een cadeau
in het vooruitzicht. Ze voert me een geïmproviseerd
lokaal binnen, waar het kruisverhoor begint. Het
blijkt van de Postbank uit te gaan. Die paait poten
tiële klanten die een spaarrekening van tenminste
duizend gulden openen met ook al een cadeau. Ik
krijg een rij plaatjes voorgelegd, waaronder een pic-
nicset, een rugtas, een radio voor onder de douche, de
onvermijdelijke reiswekker, nog weer een tas, ditmaal
voor koel te houden dranken.
Ik moet het maar zeggen. Wat zou ik als aanstaande
spaarder willen hebben? Een bank neem ik voor geldza
ken, niet voor een radio voor onder de douche, sputter ik
maar al minder. „Maar als u het toch zou doen?",
dringt het meisje aan. Mijn defensie is gebroken. „Dan
neem ik die radio voor onder de douche", beken ik. Rou
tineus legt het meisje mijn biecht op haar laptop vast.
Zo'n statement mag nooit verloren gaan. Dan mag ik
zeggen, wat mijn tweede keus zou zijn en wat mijn al-
lerlddtste. Die picnicset dus. Het meisje troont me mee
naar een achterkamertje. Daar spreidt de Postbank de
producten van haar vrijge-vigheid ten toon in natura.
De radio voor onder de douche valt zwaar tegen maar
die picnicset blijkt een onweerstaanbaar hebbeding. Ik
leg een volledige bekentenis af en de laptop doet verslag
voor de directie van de Postbank en het nageslacht. „En
hier is uw cadeautje, meneer", zegt het meisje, „beloofd
is be-loofd". Ze demonstreert snel en bedreven een appa
raat dat ik voor een soort combinatietang houd. Ik krijg
een spannend doosje in giroblauw, mag mijn tocht door
het onherbergzame Hoog Catharijne vervolgen en ben
op tijd voor een trein met vertraging. De Postbank als
sinterklaas. Thuisgekomen pak ik popelend uit. Het heet
een 'roestvrijstalen multi-tool': blikopener, kleine
schroevendraaier met negen kopstukken, klein mesblad,
groot mesblad, flessenopener, tang en kurkentrekker in
een. Wat wil een mens nog meer? Als de beveiliging op
Schiphol dit wapentuig ooit in mijn handbagage vindt,
onderbreekt CNN prompt zijn pro-gramma's.
Enquêtes, ze mogen me er voor wakker maken behalve
onder het eten. De regering schijnt het nu ook te doen.
Die peilt in het geniep ons draagvlak voor de oorlog in
Afghanistan. De overheid op het marketingpad. De uit
slag houdt ze lekker voor zichzelf. Dat mogen we als
burger niet weten. De overheid is stiekemer dan een fa
brikant in wasmiddelen of die Postbank. Die komen
openlijk met een nieuw product of flikkeren er een uit.
In het achterkamertje van Wim Kok en zijn maatjes ligt
geen picnicset, hoogstens wat laffe broodjes belegd met
slappe knie. Verdomme waar heb ik mijn roestvrijstalen
multitool?
