Een reishoedje en hobbelige wegen
KUNST CULTUUR
Van der Ploeg mag advies niet negeren
jjedoe zit Beethoven lelijk in de weg
R7
John F. Kennedy-negatieven
verloren gegaan in New York
Borstbeeld
Herman
Brood
in openlucht
omstreden
Kröller-Müller koopt doek Van der Leek
Barry Hay
zoekt 'chicks'
die van
zich afbijten
Yvonne
Keuls
donderdag 6 DECEMBER 2001
den haag/anp - Staatssecretaris
Van der Ploeg (cultuur) mag bij
het afwijzen van subsidie niet
automatisch een tegenadvies
naast zich neerleggen. Dat heeft
de Raad van State gisteren be
slist in het hoger beroep van
Van der Ploeg tegen een beslis
sing van de rechtbank in Den
Haag in de zaak rond het thea
tergezelschap De Appel in Sche-
veningen.
De staatssecretaris had hoger
beroep aangetekend omdat de
rechtbank oordeelde dat hij ten
onrechte het tegenadvies heeft
genegeerd dat door De Appel
aan de bewindsman was aange
boden. De Appel krijgt op basis
van de Cultuurnota 2001-2004
geen subsidie van het rijk meer.
In een poging om dit besluit te
rug te draaien, lieten de theater
makers van De Appel een con
tra-expertise uitvoeren.
Van der Ploeg vindt dat de Raad
voor Cultuur de enige instantie
is die over het toekennen van
subsidie kan oordelen. De
Tweede Kamer heeft het besluit
van de staatssecretaris bekrach
tigd. De Raad van State oordeelt
dat de staatssecretaris niet zon
der meer mag vasthouden aan
de negatieve adviezen van de
Raad voor Cultuur. Het hoogste
rechtsorgaan stelt vast dat ad
viezen van de Raad niet als 'hei
lig' mogen worden gezien.
new york -Naar schatting 40.000 negatieven van de persoonlijke
fotograaf van John F. Kennedy zijn verloren gegaan bij de aan
slagen op het World Trade Center in New York. Het fotoarchief
van de Amerikaanse fotograaf Jacques Lowe bevond zich in een
bankkluis onder WTC 5, het gebouw dat op 11 september enkele
uren na de Twin Tqwers instortte. Een zoektocht naar de circa
duizend dozen met materiaal heeft niets opgeleverd. Lowes fo
to's hebben in meer dan 200 tijdschriften gestaan.
renpremiere
an's Eleven
s - George Clooney
i Roberts (foto) zijn
Jrad Pitt, Matt Damon en
ïarcia te zien in de film
's Eleven' die gisteren in
geles feestelijk in pre-
jing. Regisseur Steven
ergh maakte een remake
gelijknamige film uit
lie het begin was van de
ck': het beroemde sa-
:rkingsverband van
iinatra, Dean Martin en
y Davis Jr.
n John in
y' Rotterdam
dam - Elton John kon-
leze week aan geen pla-
er op te nemen, maar hij
nog wel op. Elton John
insdag 11 juni een con-
Ahoy' te Rotterdam. De
atie van
e boeken
tucge - De antiquairs
dijk en Van Gent taxeren
de zaterdag in gebouw
ïuel in Woubrugge oude
eke boeken. Van Gent is
ateur van boeken en bij-
ijn werk is die dag ook te
tigen. De taxateurs zijn
,00 tot 14.00 uur present.
serse politie
t excuses aan
De Zwitserse politie
a isteren gezegd dat zij ex-
ïeeft aangeboden aan de
componist-dirigent
eiBoulez voor een politie-
raarbij hij van zijn bed
elicht omdat hij gedreigd
bben met een bomaan-
76-jarige Boulez, die
dit jaar een Grammy
kreeg voor hedendaagse
ke compositie, was in
roor een concert. Volgens
W ilitiewoordvoerder kwam
H zes jaar geleden na een
in Zürich op een lijst
ensen die werden ge-
voor ondervraging.
In de voetsporen van de eerste directeur van Naturalis
door Rody van der Pols
leiden - In de tijd dat e-mail, tele
foon en zelfs het telegram nog
ver weg waren, was het schrijven
en reizen geblazen. Bemiddelde
negentiende-eeuwse weten
schappers trokken dan ook heel
Europa door om op de hoogte te
blijven van de laatste ontwikke
lingen op hun vakgebied. Zo ook
de beroemde vogelkenner Coen-
raad Jacob Temminck (1778-1858),
de medeoprichter en eerste direc
teur van het Rijksmuseum voor
Natuurlijke Historie, het tegen
woordige Naturalis. In het boek
'In vogelvlucht door Europa' doet
de schrijfster Alma van Lynden
(79) verslag van zijn omzwervin
gen.
Die omzwervingen voeren on
der meer door Italië, Frankrijk,
Oostenrijk en Zwitserland in een
tijd dat deze landen werden ver
scheurd door oorlogen. Maar
ook een tijd van doorbraken op
wetenschappelijk terrein en van
vele internationale contacten.
Terwijl Napoleon met zijn legers
over Europa walste, werkten we
tenschappers onvermoeibaar
door. 'In vogelvlucht door Euro
pa' geeft een kijkje in de leefwe
reld van de wetenschappelijke
elite aan het begin van de ne
gentiende eeuw. Een wereld
waarin visites, soirés, charades,
thé dansants en toertjes in ele
gante équipages een belangrijke
rol speelden.
Dat we bijna twee eeuwen na
dato de reizen van Temminck
op de voet kunnen volgen, is te
danken aan het ijverige werk
van Temminck's vrouw Diony-
sia Catharina Temminck-Cau,
kortweg Caatje. „Hoe bar de
tocht ook was, nooit week zij
van zijn zijde", vertelt Alma van
Lynden. „Ze noteerde alle bele
venissen, ontmoetingen en rei
zen gedetailleerd in haar dag
boekjes."
Van Lynden, een rechtstreekse
nazaat van Coenraad Tem
minck, raakte enkele jaren gele
den in de ban van de dagboek
jes die ze van haar moeder had
geërfd. „Nadat mijn man de in
potlood geschreven notities had
uitgetikt, besloot ik er iets mee
te doen. Ik werd steeds nieuws
gieriger naar de wereld waarin
Caatje leefde."
De schrijfster voorzag de dag
boekaantekeningen van een uit
gebreide inleiding en voetnoten,
die ook de 21ste-eeuwse lezer in
staat stellen de teksten moeite
loos te volgen. Een boek stond
haar in eerste instantie niet voor
ogen. „Ik deed het gewoon uit
nieuwsgierigheid en liefhebbe
rij", zegt Van Lynden. „Maar bij
Naturalis raadden ze me aan om
er een uitgeverij voor te zoe
ken."
Uiteindelijk toonde Walburg
Pers interesse voor het manu
script. „Ik profiteerde van het
feit dat egodocumenten in de
mode raakten. En in dit geval
ook nog eens een egodocument
van een vrouw", aldus Van Lyn
den die de dagboekaantekenin
gen voorzag van commentaar
en passende illustraties. Daarbij
ontbreekt een prent van een
reiskoets niet, dé plek waar het
echtpaar Temminck veel tijd
spendeerde. Dagen achtereen
hobbelden ze soms over de
slechte wegen van het negen
tiende-eeuwse Europa. „En als
ze eindelijk op de plaats van be
stemming waren, bleken de her
bergen vaak oncomfortabel en
slecht. De bedden krioelden
soms van het ongedierte, zodat
Temminck en zijn vrouw de
nacht op een tafel doorbrach
ten."
De reisongemakken werden
echter ruimschoots gecompen
seerd door allerhande vermaak.
Temminck stamde uit een ver
mogend geslacht, dus geld om
concerten, opera's en toneel
stukken te bezoeken was er in
overvloed. Zo noteert Caatje op
14 februari 1824 in haar reis
journaal: „Naderhand speelde
op de piano een jong mensch
Alma van Lyndens betovergrootvader Coenraad Jacob Temminck was behalve directeur van het Rijksmuseum voor Natuurlijke Historie (nu
Naturalis) ook een groot vogelkenner. Foto: Dick Hogewoning
theater recensie
Dick van Teylingen
jelling: 'Vijf Kamers' door Hans Dagelet en het Filmorkest
fTak spelen Vijf kamers. Tekst: Lodewijk de Boer en Bart
malen Regie: Bart van Rosmalen. Componist/dirigent:
ran Goudoever. Gezien: 1/12, Haarlem. Nog te zien: 8/12.
jeater, Leiden (uitverkocht); 2/2. Parktheater, Alphen aan
den Rijn.
bagelet slaagt er niet in gang, sfeer of spanning in de voorstelling te krijgen.
LPD/Lex van Rossen
bijeenkomst van een muziekgezelschap op een
kasteel, dat zich onder leiding van de gastheer
gaat buigen over het thema Beethoven. Uiteraard
wordt veel muziek gespeeld, in onverwachte be
zettingen, want het Filmorkest Max Tak is geen
symfonieorkest en heeft geen strijkkwartet in de
gelederen. Als de drie strijkers worden uitgebreid
met een saxofoon, valt de klank in flarden uiteen,
terwijl het trio mooi hecht in elkaar zit. De pianis
te speelt ook mooi, trouwens.
Tussendoor spreekt Hans Dagelet de teksten uit
die Lodewijk de Boer (gedeeltelijk geïnspireerd op
Beckett en Céline) en regisseur Bart van Rosmalen
voor hem schreven. De flarden klinken onmisken
baar artistiek, en ze gaan niet voorbij aan de ver
vreemding van de musicus die tegen het einde
van zijn leven wordt geteisterd door doofheid,
maai' ze zijn niet al te concreet en het lukt ze maar
niet gang, sfeer of spanning in de voorstelling te
krijgen. Daarbij wordt Dagelet of iets of iemand
anders van dichtbij gefilmd, en meer dan levens
groot vertoond op het achterdoek. Het is altijd een
plezier om naar hem te kijken en zijn tekstbehan
deling te volgen, maar in deze regie moet hij over-
acteren op een manier die ik niet eerder van hem
gezien heb. Vijf kamers is een voorstelling waarin
veel in potentie boeiende elementen door een
overdaad aan gedoe onschadelijk en oninteres
sant worden gemaakt.
affiche ziet hij er prachtig uit, Hans Dage-
Beethoven. Dezelfde priemende ogen, de
neus, het ruime voorhoofd. Alleen de
toeken wijzen minder naar beneden dan
ten van de beroemde pianobustes. Maar
meer verschillen, horen we van de acteur.
Jioven was klein, behaard, had brede handen,
spatelachtige vingers en een flinke batterij
litstulpingen, groeven en littekens. Aan het
de voorstelling krijgen we meer van zul-
letailleerde omschrijvingen: eerst van het
kbed van de reutelende en uitgemergelde
onist, daarna het autopsierapport van de
houwer.
[iet begin en het einde van 'Vijf kamers' is de
lenaar fysiek aanwezig, maar waar is hij tus-
or? Het idee achter de voorstelling was een
van 13 jaar; een Hongaar ge-
naamt Lins, dog het is onmoge
lijk het hem te verbeteren, want
ieder er over ontzet was; alles uit
het hooft. Nimmer heb ik zo een
geni gezien." De 13-jarige 'Lins'
die Caatje op die bewuste avond
in Parijs aan het werk ziet, blijkt
de componist Franz Liszt te zijn.
Met een onbevangen blik neemt
Caatje de wereld om haar heen
waar. „Voortdurend verbaast ze
zich over van alles en nog wat",
zegt Van Lynden. „Over de hoge
zwolle/anp - De eigenaar van
het borstbeeld van Herman
Brood gaat niet akkoord met de
plek waar het gemeentebestuur
van Zwolle het beeld wil plaat
sen. Burgemeester en wethou
ders willen het beeld in poppo
dium Hedon neerzetten, terwijl
initiatiefnemer I. de Lange voor
de beeltenis van de overleden
muzikant en kunstenaar een lo
catie in de openlucht bepleit.
„Het popcentrum is te weinig
toegankelijk. Het beeld verdient
een plek waar mensen altijd
naar toe kunnen. Als de ge
meente daar niet mee instemt,
zoek ik wel een andere plek",
zegt De Lange. Hij sluit niet uit
dat voor het borstbeeld van
Brood uiteindelijk een locatie
buiten de geboortestad van mu
zikant/kunstenaar wordt gevon
den.
Het beeld van oud-Zwollenaar
Brood heeft intussen al veel stof
doen opwaaien. Cultuurwet
houder J. Berends vindt dat het
beeld geen openbare plek in de
stad verdient, wegens Broods
drugs- en drankgebruik. Het
voltallige college van B en W
vindt het bovendien te vroeg om
het borstbeeld van Brood in de
openbare ruimte te plaatsen.
Beelden van 'onomstreden' be
kende Zwollenaren, zoals de li
beraal Thorbecke, werden ge
plaatst ver na diens overlijden,
luidt de argumentatie van het
gemeentebestuur.
Het borstbeeld is gemaakt door
kunstenaar F. Rosen op initiatief
van kunsthandelaai' I. de Lange,
een vriend van Brood. Het idee
voor het borstbeeld ontstond
vorig jaar toen de artiest zijn
vriend in Zwolle bezocht. Het
was aanvankelijk de bedoeling
dat Herman Brood het kunst
werk zelf zou onthullen.
bergen in Zwitserland, over de
eerste fiets, maar ook over een
opgezette Afrikaan in het na
tuurhistorisch museum van Tu
rijn." En in iedere stad die het
echtpaar aandoet, trekt Caatje
erop uit om de laatste mode en
bezienswaardigheden te ont
dekken. „Wanneer Caatje in Pa
rijs arriveert, spoedt ze ziel)
meteen de stad in om een hoed
je te kopen. Ze heeft op dat mo
ment alleen een 'reishoedje',
waarmee je je in het Parijs van
toen absoluut niet kon verto
nen. In dat soort details komt
die tijd helemaal tot leven."
Wie leest over al het vermaak,
de reisongemakken en de dage
lijkse beslommeringen van het
echtpaar Temminck zou bijna
vergeten dat al die reizen uitein
delijk de wetenschap dienden.
Het zijn vakgenoten en hun col
lecties die de reisroute bepaal
den. Hoewel Temminck's vak
slechts zijdelings een rol speelt
in de dagboeken van Caatje, sti
muleerden haar opmerkingen
Van Lynden wel om zich te ver
diepen in de biologie.Als grote,
geleerde mannen zich met vo
gels, pissebedden en garnalen
bezighouden, dan moet het wel
wat wezen."
In vogelvlucht door Europa, De
reisjournalen van Dionysia Ca
tharina Temminck-Cau (1807-
1824); A.M. van Lynden-De
Bruïne; Walburg Pers; 81,43
36,95).
w
Compositie met grijze streep van Stijl-kunstenaar Bart van der Leek. Foto: ANP
otterlo/anp - Het Kröller-Müller Museum in Ot-
terlo heeft tijdens een veiling bij Christie's in Am
sterdam voor 669.376 gulden een schilderij ge
kocht van De Stijl-kunstenaar Bart van der Leek.
Het gaat om 'Compositie met grijze streep', een
van de laatste schilderijen die Van der Leek (1876-
1958) maakte. De kunstenaar werkte er van 1956
tot en met 1958 aan. Christie's verkocht een col
lectie met tientallen werken van Van der Leek bij
opbod. De verzameling van 58 kavelnummers be
stond uit schilderijen, aquarellen en tekeningen
en was afkomstig van familieleden van de kunste
naar. De totale opbrengst bedroeg 1.630.295 gul
den. Het hoogste bedrag werd betaald voor het
schilderij 'Compositie' uit 1918 dat het record van
door Monique van Oostrum
Amsterdam - Barry Hay wil
de wereld gaan veroveren
met een rockband uitslui
tend bestaande uit mei
den. Binnen drie dagen
heeft de zanger van de
Golden Earring al meer
dan 125 reacties binnen
gekregen op zijn oproep
voor audities die half janu
ari in Amsterdam worden
gehouden.
Via de internetsite
www.hisama.nl, tiendui
zend posters en spotjes op
radio en tv zoekt hij kandi
daten voor zang, gitaar,
bas en drums. Dat moeten
wel chicks zijn die van zich
af kunnen bijten, vindt
Hay. „Met een paar hup
pelkutjes op een rij heb je
nog geen band. Die mei
den moeten een beetje ka
baal kunnen maken." Een
band met vier dubbelgan
gers van Anouk misschien?
„Die bestaan niet, zoals zij
is er maar één",,zegt de
man, die de Haagse zange
res ooit ontdekte, stellig.
Het was zijn elf-jarig doch
tertje die Hay op het idee
bracht van de band. „Bella
zit nu in een periode waar
in ze rock-'n'-roll d la Di
rect en Blink 182 leuk be
gint te vinden. Mijn vrouw
wordt er knettergek van,
maar ik houd wel van die
brutale jongens. Met dat
soort muziek ben ik ook
opgegroeid. Bella en ik wa
ren wat aan het praten
toen zij opmerkte: 'Wat
raar dat er geen meisjes
meedoen. Die kunnen
toch net zo goed brutaal
zijn'. Daar had ze me."
Waarom zouden meiden
geen rock kunnen spelen,
dacht Hay. „De drum
school van Cesar Zuider-
wijk bestaat voor de helft
uit meiden. Datzelfde zie je
op muziekscholen en con
servatoria. Ik kan mij niet
voorstellen dat in Neder
land geen vrouwelijk mu
zikaal talent rondloopt".
Hay legde zijn plan voor
aan manager Cees van
Leeuwen die onmiddellijk
enthousiast reageerde:
,Als er meisjes in een band
zitten moeten zij altijd
maar leuk en schattig zijn
en wat pasjes doen. Dat
gaan wij dus anders
doen". De leeftijd van de
bandleden moet tussen de
17 en 21 jaar liggen. Van
Leeuwen: „Die kids heb
ben nog een waanzinnig
bravoure."
Het project wordt ambiti
eus aangepakt. Zo volgen
na de audities optredens in
Nederland, Duitsland en
België. Voor het debuutal
bum overwegen de twee
een Amerikaanse producer
in de arm te nemen. Hay
heeft al teksten klaarliggen.
Een vergelijking met het
Starmakerproject verwerpt
hij. „Tegenwoordig ont
staan misschien maar twee
op de tien bands spon
taan. Natuurlijk is het jam
mer dat we op het Hobbe-
maplein niet vier meiden
aantreffen die daar druk
aan het repeteren zijn.
Maar wij worden geen gla-
moureus teenagebandje
dat met een tapeje speelt."
(advertentie)
766.340 gulden opbracht.
Van der Leek was met Piet Mondriaan en Theo
van Doesburg een van de boegbeelden van De
Stijl. De beweging floreerde vooral in de jaren
twintig en abstraheerde de werkelijkheid tot rech
te lijnen en figuren in primaire kleuren.
Het Kröller-Müller Museum deed de aankoop met
financiële steun van de SponsorBingo Loterij en
de Mondriaan Stichting die respectievelijk 60 en
40 procent van het aankoopbedrag betaalden.
Volgens de kunstinstelling is 'Compositie met grij
ze streep' „een belangrijk werk voor Nederland
omdat cfit het laatste monumentale schildertij van
Bart van der Leek is." De nieuwe aanwinst is vanaf
de kerst voor het publiek te bewonderen.
SIGNEERT
haar nieuwe boek:
Madame K
Van Indisch kind tol Haagse dame
Zaterdag 8 december
14.00-15.00 uur
Breescrait 93. Leiden
Kooyker Ginsberg
