Dirigent Reuss stapt op bij Bachkoor Hollanc
'Fulltime Keek tot het laatste optreden'
Tori Amos gaat door merg en been
KUNST CULTUUR
R8
Maffia-
muziek
tussen
smartlap
en fado
Koorleden verwijten bestuur op eigen houtje te handelen
Rijkgeschakeerde versie van
Shakespeares anti-oorlogsstuk
donderdag 29 NOVEMBER 20
Publiciteitsfoto
Natuurfotograaf
van het jaar 2001
den haag - De Duitse fotograaf
Tobias Bernhard is met zijn fo
to 'Grijze rifhaai' de hoofdprijs
winnaar geworden van de 18e
Wildlife Photographer of the
Year 2001 Competition. Bern-
hard maakte de winnende foto
tijdens het volgen van een
groep rifhaaien in de Grote
Oceaan. De prestigieuze na
tuurfotowedstrijd wordt geor
ganiseerd door BBC Wildlife
Magazine en The Natural His
tory Museum in Londen. Dit
jaar heeft de organisatie meer
dan 19.000 foto's ontvangen
van deelnemers uit 60 landen.
In het Museon in Den Haag zijn
tot en met 3 februari 150 be
kroonde foto's te zien.
Hofland te gast
bij TU Delft
delft - Columnist/journalist
HJA Hofland is vanaf februari
gastschrijver bij de Technische
Universiteit in Delft. Hij wordt
na Gerrit Krol de tweede schrij
ver die twee maanden als gast
bij de onderwijsinstelling aan
het werk gaat. Naast Delft heb
ben nog twee andere universi
teiten in Nederland wisselende
gastschrijvers. Thomas Rosen-
boom is verbonden aan de uni
versiteit van Groningen. On
langs werd bekend dat essayist
Arnold Heumakers de nieuwe
gastschrijver wordt van de Leid-
se universiteit.
Eoin Fowler
in Leiden
leiden - De Ierse auteur Eoin
Fowler signeert aanstaande za
terdag zijn jeugdbestseller Ar
temis Fowl' bij boekhandel de
Kier aan de Breestraat in Lei
den. Artemis Fowl is de naam
van een jongen die wel bekend
staat als het gemene neefje van
Harry Potter. Het boek wordt
dan ook in één adem genoemd
met de reeks van J.K. Rowling.
De signeersessie heeft plaats
van 15.00 tot 16.00 uur'.
Literaire prijs
geen koningszaak
den haag - De Prijs der Neder
landse Letteren wordt in het
vervolg waarschijnlijk niet meer
door de koning van België uit
gereikt. Politici in Vlaanderen
hebben dat voorgesteld in een
commissievergadering van de
Nederlandse Taalunie. Volgens
een woordvoerder van de unie
kunnen de Belgen zelf bepalen
wie de prijs in Vlaanderen over
handigt en is daar geen toe
stemming van Nederlandse
kant voor nodig. In Nederland
blijft de uitreiking een zaak
voor het staatshoofd, zo bena
drukt hij.
door Rody van der Pols
leiden - Dirigent Daniel Reuss heeft onslag ge
nomen bij het Bachkoor Holland. Hij stapt op na
een conflict met het bestuur van het koor. De
dirigent zou naar de zin van de bestuursleden te
veel ruimte willen geven aan minder geijkte
muziekstukken, waarmee hij de 'financiële con
tinuïteit' van het koor in gevaar zou brengen.
Diverse koorleden verwijten het bestuur dat ze
geheel op eigen houtje gehandeld hebben. „Wij
vinden het heel, heel jammer dat Reuss ver
trekt", laat een van hen weten.
Reuss, die in september '98 het roer overnam
van dirigent Charles de Wolff, staat bekend als
een zeer begaafd dirigent, die de kwaliteit van
het koor in een paar jaar tijd naar grote hoogte
tilde. Als opvolger van Reuss heeft het bestuur
opnieuw De Wolff in de arm genomen. „Zeer
tegen onze zin", laat een van de koorleden we
ten. „Als het bestuur zo doorgaat, valt het hele
koor binnen de kortste keren uit elkaar", voor
spelt een ander.
De officiële lezing van het bestuur luidt dat zij
zich geconfronteerd zag met een „steeds ver
der van de oorspronkelijke doelstelling verwij
derend repertoire". Het gevolg daarvan was,
zo laten de bestuursleden weten in een bege
leidende brief bij het programmaboekje, dat
dit „in financieel opzicht het basisrepertoire in
gevaar bracht."
Ook onder Reuss stonden de grote, bekende
Bach-werken, zoals de Matthaus Passion, de
Johannes Passion en het Weihnachts Oratori
um, op het programma. Deze concerten trok
ken iedere keer weer volle zalen. Volgens een
van de koorleden is het dan ook een schijnar-
gument dat Reuss het koor financieel in gevaar
zou brengen. Het daadwerkelijke conflict zou
berusten op botsende muzikale opvattingen;
Reuss zou te veel ruimte geven aan minder ge
ijkte muziekstukken, zeer tegen de zin van de
bestuursleden.
Volgens het Katwijkse bestuurslid Nico de
Raad is het geld er wel, maar ontstond er voor
al 'wrijving' tussen het bestuur en Reuss over
de bestemming van het geld. „Een gebrek aan
zakelijk inzicht, daar schortte het aan bij
Reuss", zegt De Raad. „Zich beperken tot het
basisrepertoire, daar voelde hij weinig voor.
Hij wilde bijvoorbeeld werken van Brahms en
Brückner uitvoeren. Hij stelde te hoge eisen.
Het is jammer dat we dat te laat hebben inge
zien."
Wat de koorleden dwars zit, is dat het bestuur
nooit om hun mening gevraagd heeft. „De be
stuursleden zitten m een ivoren toren en han
delen volledig op eigen houtje, aldus een van
de koorleden. „Ik kan me de dag niet heugen
dat ze zich c/p een van de repetities hebben
ten zien."
Bestuurslid De Raad erkent dat de koorlec
laat op de hoogte zijn gesteld. „Dat heeft vo
al te maken met het tijdstip van de discus
Die speelde vlak voor de zomervakantie, t(
de repetities van het koor stil lagen."
Reuss zelf erkent dat er 'iets aan de hand
tussen hem en het bestuur, maar wil voor
nog geen commentaar leveren. Het volgei
concert van het Bachkoor Holland is
woensdag 19 december in de Leidse Pieti
kerk en staat onder leiding van dirigent Ch
les de Wolff. Op het programma staat
Weihnachtsoratorium van J.S. Bach.
Rick de Leeuw na twintig jaar op afscheidstournee
door Peter Bruyn
vervolg van voorpagina
leiden - De Tröckener Kecks ge
ven er na twintig jaar de brui aan.
Ruim tien jaar geleden waren ze
zo'n beetje de populairste rock
band in het Nederlandse clubcir
cuit en scoorden ze hun enige
echte hit met het gedreven 'Met
Hart en Ziel'. Na een wat kwakke
lender periode kwamen ze vorig
jaar nog eens sterk terug met
'>tk' dat achteraf hun afscheids-
album zou blijken. De afscheids
tournee voert de Kecks, volgende
maand, onder meer naar Alphen
en Leiden.
„Vanaf het moment dat bekend
werd dat de Tröckener Kecks er
mee zouden stoppen stroom
den de uitnodigingen van praat
programma's op tv en radio
binnen. Als ik op alles was inge
gaan, dan was ik nu bekender
geweest dan Maarten van Ros-
sem", zegt Rick de Leeuw, naast
bassist Theo Vogelaars het enige
bandlid van het eerste uur dat
nog van de partij is. „Er wordt
ook al her en der aan mij getrok
ken om volgend jaar iets voor tv
te gaan doen en zo. Maar na
twintig jaar in een band vind ik
het juist belangrijk om even
géén plannen te maken. Ten
eerste omdat ik dat niet oprecht
vind tegenover de rest van de
groep; ik heb altijd gezegd: Je
bent fulltime Keek. En dat blijf ik
ook tot het laatste optreden. En
ten tweede omdat ik al jarenlang
met een overvolle agenda leef.
Het lijkt mij goed om die tred
molen eens een moment stil te
zetten. Soloconcerten? Ik heb
twintig jaar lang mijn geluk op
het podium gezocht. Nu wil ik
even rustig kijken of er mis
schien nog elders wat te vinden
is. Dus hou ik alle aanbiedingen
eventjes af."
Nog iets meer dan een maand
theater recensie
Dick van Teylingen
Voorstelling: 'Troilus en Cressida' van
William Shakespeare door Keesen &i Co.
Vertaling, bewerking en regie: Willibrord
Keesen. Met o.a.: Arjan Duine, Anne van
der Ven en Kenneth Herdigein. Gezien:
28/11, LAKtheater. Nog te zien aldaar:
vanavond.
Zeven jaar duurt de Trojaanse
oorlog al en hij schiet helemaal
niet op. De Grieken vervelen
zich op het strand en de Troja
nen overwegen zelfs even om
Helena terug te geven, om wie
het allemaal begonnen is. Hec
tor lijkt er wat voor te voelen,
maar toch wint de eer, of wat
daarvoor doorgaat, het weer van
het verstand.
Tegen die moedeloze achter
grond zijn Troilus, de jongste
broer van Hector, en Cressida,
de dochter van een overloper,
verliefd op elkaar. Er is nog heel
wat geduw en gepor voor nodig,
maar uiteindelijk durven ze el
kaar hun liefde te verklaren. De
volgende morgen komt de Tro
jaanse aanvoerder Aeneas ver
tellen dat Cressida wordt uitge
wisseld tegen een krijgsgevange
ne. En hoewel Troilus haar nog
zo bezweert niet te vallen voor
de liefdeskunstenaars die de
Grieken zijn, is dat precies wat
er wel gebeurt.
Bij de Grieken is de oorlog voor
al iets voor het voetvolk. De be
velhebbers in het Griekse kamp
voeren hem vooral met woor
den en gekonkel: lange toespra
ken, listen om de apathische
Achilles uit zijn tent te lokken,
bedrog, gestook en gepest Hec
tor wordt vermoord door een
list en ook alle illusies zijn om
Rick de Leeuw: „Het lijkt mij goed om die tredmolen een moment stil te zetten. Dus houd ik alle aanbiedingen eventjes af." Foto: ANP
en dan is Rick de Leeuw ex-zan
ger van de Tröckener Kecks, de
rockgroep waarvan hij al zijn
hele volwassen leven de zanger
is. Bijna een dozijn platen ge
vuld met dat karakteristieke
stemgeluid als scheurend kran
tenpapier. Het vorig jaar ver
schenen '>tk' klinkt ingetogener
dan alle voorgangers en zou een
soloalbum van De Leeuw kun
nen zijn, al wil de zanger zelf
van die opmerking niets weten.
Ondertussen publiceerde hij
ook zijn roman 'De laatste
Held'. Het boek waarin hij ver
haalt over zijn jeugd, tot het
moment dat hij eind jaren ze
ventig de rock-'n-roll ontdekte
en zelf een punkband begon.
„Achteraf kun je zeggen dat het
allemaal serieus werd met de
Kecks nadat ons derde album
'Betaalde Liefde' was versche
nen, in 1985. Toen werden de
zalen plots veel voller. Op dat
moment voelden we ook dat de
band iets serieus was. Iets waar
je mee dóór kunt gaan en niet
een soort hobby totdat je een
echte baan gevonden had. Twee
jaar later, toen 'Een op een Mil
joen' verscheen, konden wij
onszelf ook wat gaan uitbeta
len."
Maar dan toch de hamvraag:
Waarom stoppen? En natuurlijk
is De Leeuw er op voorbereid.
Hij zucht even. „De weg naar
onze laatste plaat, die uiteinde
lijk heel goed is ontvangen,
heeft ons als groep heel veel
kracht gekost. De tournee die er
op volgde ook. Daarna kwam de
vraag: Hoe nu verder? Toen luk
te het ons niet meer om met z'n
vijven één richting te vinden. En
ja, dan komt het moment dat ie
mand zegt - nee, wie dat was wil
ik niet kwijt - dat we er mis
schien eens een punt achter
zouden moeten zetten. Als dat
hoge woord er uit is weet je ook
dat dat het enige is wat je nog
rest."
Toch is, terugblikkend, het za
gen aan de poten van de
Tröckener Kecks al veel eerder
begonnen. Vanaf de doorbraak
hit 'Met Hart en Ziel' in 1990
veranderde er veel. Achteraf be
schouwd was de plaat daarvóór,
'De Jacht', waarschijnlijk hun
meest complete en vooral meest
consistente album. In 1989 zei
De Leeuw nog in een interview:
„Het wordt mij steeds meer dui
delijk dat wij eigenlijk nog pu
bers zijn." En vijf jaar later, in
1994: „Je moet een keer afstand
nemen van dat 'eeuwige puber'-
imago. Ik wil geen karikatuur
worden."
De ontwikkeling van bravoure
naar melancholie. Het leverde in
de jaren negentig gevarieerdere
en diepgravender Kecks-platen
op. Maar de verkoop liep terug.
Zalen verkochten minder snel
uit; of helemaal niet meer. En
het begon te rommelen in de ja
renlang muurvaste bezetting
van de band. Drummer en me
de-tekstschrijver Leo Kenter en
gitarist Rob de Weerd stapten
uit de band.
„Ja, ik denk ook wel dat die hit
destijds een soort omslagpunt is
geweest", zegt De Leeuw. „Je
bent tien jaar lang met die band
bezig met het idee 'als we maar
hard genoeg werken dan wordt
het ook wat'. Dan wordt het in
derdaad wat en dan glipt het
opeens door je vingers. Dan
krijg je van je platenmaatschap
pij te horen dat de doelgroep
voor jouw single uit twaalfjari
gen bestaat en zie je jezelf play
backen in rare televisieprogram
ma's en dan denk je: 'Is dit wat
we zo graag wilden?' Je hebt er
gens keihard voor gevochten en
dan schiet je er als een soort ko
meet van Halley voorbij."
De Leeuw wil het niet zeggen,
maar je hoort tussen zijn woor
den door wat een rol heeft ge
speeld bij het uiteengaan van de
groep. De zanger citeert uit 'Al
les went', zijn afscheidslied voor
Leo Kenter uit 1996: „Waar we
samen voor vochten werd lang
zaam maar zeker de inzet van
de strijd."
Concerten: 6/12, Kasteel, Al
phen a/d Rijn; 13/12, Patro
naat, Haarlem; 24/12 Paradiso,
Amsterdam; het allerlaatste
concert op 30/12 in het LVC,
Leiden.
zeep geholpen.
Het is verbazend hoe subtiel en
lichtvoetig regisseur Willibrord
Keesen de weerbarstige materie
behandelt, zonder iets af te
doen aan de zwarte zwaarte van
het stuk. Een decor is er niet, al
leen een achterdoek dat de uit
gekiende belichting opvangt en
een rechthoek van turfmolm
met stoelen aan weerszijden.
Meer dan dat en een zorgvuldi
ge behandeling van een bijzon
dere tekst is niet nodig.
De combinatie van stijlen biedt
volop variatie. De Grieken zijn
zakenmensen die een abstracte
oorlog voeren (Agamemnon,
Ulysses, Nestor), studentikoze
badgasten in bermuda's (Achil
les, Patroclus), of nandrolon-
voetballers (Ajax). Troilus en
Cressida (Arjan Duine en Anne
van der Ven) hebben de uitstra
ling van een kaasboertje en een
petitfourtje. Monique Kuijpers
trekt alle registers open als de
listige Ulysses en steekt alle lek
ker belangrijke mannen in de
zak van haar mantelpak. De
oorlogskleding bestaat uit za-
kenkostuums, middeleeuwse
harnassen, geplooide kragen en
tachtigjarige-oorlogsgewaden en
is dus letterlijk van alle tijden.
De taal is al even rijkgescha
keerd: plechtig of plat, rijmend
of niet, ambtenarig of gewoon,
overspannen of alledaags. En de
humor kijkt bijna permanent
om de hoek.
Die compositie van stijlen
maakt nooit een geforceerde in
druk. Hij werkt komisch of
wrang, het botst of sluit verras
send aan en boeit van het begin
tot het einde: een bijzondere
collectieve prestatie. Tweeënhalf
uur Shakespeare in het LAK
zonder dips en zonder pauze,
petje af voor Keesen Co.
muziek recensie
Richard Stekelenburg
Concert: Tori Amos. Gezien: 28/11,
Heineken Music Hall, Amsterdam.
Een monumentaal concert, an
ders kun je het optreden van
Tori Amos gisteravond niet om
schrijven. In haar eentje, geze
ten achter de piano, speelde de
38-jarige Amerikaanse het klaar
om compleet orkest en koor te
gelijk te zijn. Naïef dromend,
hardop denkend en in haar in
tiemste ogenblikken 'imposant
fluisterend'.
Op haar meest recente plaat
'Strange little girls' is Tori Amos
vertolkster van werk van ande
ren. De twaalf songs gaan allen
over vrouwen, maar zijn ge
schreven door mannen. Simpele
liefdesliedjes zijn het niet. Emi
nem's 'Bonnie Clyde' gaat
over een man en zijn kleine
dochtertje die samen op weg
zijn mamma's dode lichaam te
dumpen. 'I don't like Mondays'
(Boomtown Rats) is het relaas
van een tienermeisje dat op het
schoolplein het vuur heeft ge
opend op haar klasgenootjes.
Hoewel de plaat dus louter co
vers bevat ligt hij erg in het ver
lengde van waar Tori Amos in
haar eigen werk voortdurend
mee bezig is geweest: het span
ningsveld tussen mannen en
vrouwen in al zijn gelederen.
Toch speelt ze maar weinig van
haar nieuwste cd. Liever houdt
ze het live kennelijk bij haar ei
gen, oudere werk. Een bezwaar
is dat allerminst. Op haar vijf
voorgaande platen staat een
schat aan mooi songmateriaal.
En met een Tori Amos in haar
Tori Amos, in haar eentje achter de piano, speelt en zingt vol overgave. Foto: WFA/Michel Utrecht
allerbeste doen levert dat een
meer dan prachtige concert
avond op. De karakters in haar
songs balanceren veelal op het
randje van waanzin, spelend
met God en de duivel. Amos
speelt en zingt ze vol overgave,
vanuit het puntje van haar te
nen. Terwijl de emoties in haar
songs vervaarlijk heen en weer
stuiteren houdt ze haar piano
spel voortdurend zorgvuldig on
der controle. Ze is immers een
pianiste met een klassieke oplei
ding en weegt als zodanig ieder
nootje zorgvuldig.
De Heineken Music Hall leent
zich met zijn unieke akoestiek
uitstekend voor een concert als
dit. Zo kun je een speld horen
vallen als Tori Amos het a capel-
la-nummer 'Me and a gun'
zingt, een aangrijpend lied over
een vrouw die net een verkrach
ting heeft ondergaan. Zelfs ach
terin de zaal kun je Tori's adem
haling en slikken tussen de bijna
fluisterend gezongen regels door
horen. Het zijn pijnlijke regels
als 'Do you know Carolina, whe
re the biscuits are soft and sweet
These things go through your
head when there's a man on
your back, and you're pushed
flat on your stomach'. Regels die
door merg en heen gaan en die
je, zó gezongen, op het puntje
van je stoel doen kruipen.
Het was lang geleden dat Tori
Amos in Nederland was en dat
vindt ze zelf ook, zegt ze. Om
daaraan toe te voegen, dat het
heel erg fijn is om weer eens te
rug te zijn in dit „verdomde
koude, kleine landje". Op haar
geheel eigen wijze heeft ze haar
publiek daar gisteravond kip
penvel voor teruggegeven.
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: 'La Musica della Mafia'.
Gehoord: 28/11, Stadsgehoorzaal, Leli
Italiaanse muziekkenners wij;
de laatste jaren op de scho
heid en het culturele belang1
de authentieke Maffia-mm
inclusief de teksten die de
zang van criminelen bezing
De groep 'La Musica della I
fia' maakt wellicht om die rei
een tournee door Nederla
Gisteren deden ze Leiden a
En inderdaad, als je de inh<
van de teksten niet verstaat (1
meestal het geval is) dan wi
je je al gauw in een authem
bruin café in een ver, wa
land; bij druipend kaarslicht
veel goedkope wijn. Met lek!
sfeerbepalende muziek, en z
gers die bij toerbeurt zing
canto's die het midden houi
tussen een André Hazes sm
lap, een Portugese fado en 1
Italiaanse 'mama mia'.
Op het eerste gehoor lijken
liederen te gaan over zw
plicht, zonde, Christus, blo
vrouwen met melkwitte hi
over eer en zelfs over vrede. I
achttal 'ouwere' jongens op
podium ziet er ondanks de
den sjaaltjes, suède vesl
zwarte blouses, goeiig, ze
niet verontrustend uit. Ze d
sen op z'n tijd, klappen, oml
zen en kussen elkaar hartsto
telijk. Kortom 'la Musica d
Mafia'. lijkt een onschu|
avondje vertier. Totdat het to
doordringt dat het in deze lie
ren hoofdzakelijk om de wc
den 'bloed, eer en zwijgplii
draait. Ze gaan over leven
misdaad en over het eindel
zitten in de nor.
De zangers worden begel
door twee gitaren, een mand
ne, eenvoudig slagwerk (gi
trom en tamboerijn) en een 1
vaardige toetsenist die accoi
on, buikorgeltje en een vreel
soortige doedelzak bespeelt. I
van de zangers dreint liefdi
op een mondharmonica,
'mannen van eer' verheerlij
hun malifide werk als godvru
tige pastoors hun Moeder G<
Het is dan ook niet verwont
lijk dat ook het gewone Sii
aanse (en Calabrische) volk
dens de lange werkdagen in
olijfbossen en op de talr
dorpsfeesten zich 'bezond
aan deze liederen.
'Mimmo Siclari ed i cantoii
malavita' is een ensemble
zeker in staat is de zuideli
wat troebele sfeer van
macho mannengemeenscl
op te roepen. Maar hun pre
tie steekt weinig uit boven
vele groepen die je op zwi
zomeravonden in talloze a
in Italië, Sicilië, Griekenland:
optreden. Wellicht is dat we
linke van de maffiosi dat z
misdadige praktijken overgii
met een behoorlijke he
Joods Historiscl
Museum weer
zonder directeu
amsterdam/gpd - Het JC
Historisch Museum (JHM) n
drie jaar na het vertrek van
dith Belinfante naar de Twc
Kamer opnieuw op zoek 1
een directeur. Haar opvolg
Rivka Weiss-Blok (62) vert
omdat de financiering van
geplande verbouwing van
museum vertraging heeft o|
lopen. Bij haar aantreden
afgesproken dat ze tot haar
sionering leiding zou geven
de uitvoering van de bouwp
nen. Ze vertrekt op korte ten
omdat ze de afronding
meer kan begeleiden, aldus
woordvoerder.
