Nervositeit is duidelijk voelbaar Dag van de waarheid
BINNENLAND 2
'De psychiater vindt dat ik afleiding nodig heb'
Technische recherche drukker met
nieuwe opsporingstechnieken
Verwachtingen rond Pim Fortuyn zijn hooggespannen VOOf Leefbaar Nederland
154
Zaterdag 24 november 2001
door Sjoerd Jansen
Groningen - De arrestatie van de
ex-tbs'er uit Harkstede, die on
langs bekende drie Groninger
prostituees te hebben vermoord,
heeft de DNA-discussie weer
hoog op de agenda gezet. De
Tweede Kamer dringt er bij mi
nister Korthals van justitie op aan
van steeds meer (ex)-criminelen
de DNA-gegevens in een data
bank op te nemen. De mogelijk
heden om daders te pakken wor
den steeds groter.
E.R. Korringa, chef regionale
technische recherche van de
politie in Groningen, laat beslist
geen onbevoegden toe in zijn
werkruimten op het hoofdbu
reau. Met al het opgeslagen ma
teriaal - inclusief de nodige
DNA-sporen - dat is verzameld
in het onderzoek naar de lust
moordenaar uit Harkstede,
heeft hij ter plekke geen enkele
behoefte aan pottenkijers. Maar
vertellen over zijn vak wil hij
graag.
„Wij spreken altijd over biologi
sche sporen die we verzamelen.
Bij ernstige mishandeling,
moord en doodslag is er een uit
gebreide procedure hoe we bij
het verkrijgen van bewijsmateri
aal te werk moeten gaan. Huid
schilfers, haren, bloed, speeksel
en sperma, noem maar op, alles
kan DNA en dus bewijsmateri
aal bevatten. Vandaar dat we op
de plaats waar we onderzoek
doen extra voorzichtig zijn. Ik en
mijn mensen dragen haarkap-
jes, operatiehandschoenen en
witte overalls. Want je moet als
politieman voorkomen dat je
zelf een haar of wat anders ver
liest en dat dit vervolgens met
het echte bewijsmateriaal ver
mengd wordt. Dat levert alleen
maar verkeerde sporen en een
hoop extra werk op."
Korringa geeft op speciale mid
dagen voorlichting aan bijvoor
beeld artsen en ambulanceper
soneel, waarbij ze wordt verteld
hoe ze zich op de plaats van de
misdaad moeten gedragen. Dit
weer om te zorgen dat de biolo
gische sporen die de DNA-gege
vens over dader en slachtoffers
verbergen zo zuiver mogelijk
verzameld kunnen worden.
En per 1 december wordt het
werk nog ingewikkelder. Door
het verruimen van de wet, waar
bij DNA-onderzoek al bij een
Wat is DNA?
Het mensenlichaam bestaat
uit miljarden cellen. En in ie
dere cel zit DNA, dat het me
rendeel van onze eigen
schappen bepaalt. DNA -
waarvan de officiële naam
desoxyribonucleïnezuur luidt
- is een lang molecuul dat er
uitziet als een wenteltrap.
Het bestaat uit 46 losse stuk
ken. Eén zo'n stuk wordt een
chromosoom genoemd,
waarvan er 23 afstammen
van moeders eicel en 23 van
vaders spermacel. Samen be
vatten de 46 chromosomen
alle erfelijke informatie: ze
vormen een volledige blauw
druk van degene die je bent
Een gen is een deel van een
DNA-molecuul (dus een
stukje wenteltrap) dat alle in
formatie bevat voor de bouw
van een specifiek eiwit. Veel
van deze eiwitten zijn een
soort gereedschap die het li
chaam helpen te groeien of te
herstellen als het gewond is.
Elk mens heeft ongeveer
30.000 genen. Veel minder
dan tot voor kort nog werd
aangenomen.
De genen bepalen ons uiter
lijk, de manier waarop onze
stofwisseling werkt, onze
weerstand tegen infecties en
soms ook ons gedrag.
misdrijf met daarop minstens
vier jaar celstraf mag plaatsvin
den, worden straks ook inbra
ken nauwgezet op biologische
sporen onderzocht. „Zo'n dader
laat altijd sporen achter. Een in
geslagen ruit met wat bloed
daaraan of haren. We moeten
natuurlijk wel weten dat die
sporen niet van de bewoners
zijn. En bij twijfel kunnen we
hen altijd nog om wat wang-
slijm vragen, om hun DNA1 vast
te stellen, zodat we dat niet voor
dat van de dader aanzien. We
verwachten dat we door het ge
bruik van DNA als bewijsmateri
aal inbrekers veel sneller in hun
kraag kunnen pakken. Wanneer
straks het DNA-pröfiel van een
inbreker in de databank zit,
loopt die niet pas na zestig in
braken tegen de lamp, maar
kunnen we hem mogelijk al na
vijf of zes keer inrekenen."
Het verzamelde materiaal
wordt, vertelt Koninga, opge
stuurd naar het Nederlands Fo
rensisch Instituut in Rijswijk,
waar het laboratoriumonder
zoek naar het DNA in de biolo
gische sporen plaatsvindt. Te
vens bevindt zich hier de data
bank, waarin de DNA-sporen en
de DNA-profielen van crimine
len en verdachten worden opge
slagen. „We krijgen dan straks
bijvoorbeeld het seintje uit Rijs
wijk dat het profiel van een be
paalde persoon in de databank
overeenkomt met een spoor dat
we bij een inbraak hebben ge
vonden. Dan weten we dat het
om dezelfde persoon gaat, die
we dan aan de tand gaan voe
len."
Volgens hem kan deze techniek
het oplossingspercentage van
misdrijven flink verhogen. Al zal
de kans op succes mede sterk
afhangen van de snelheid waar
mee het bestand aan gegevens
in de Rijswijkse databank wordt
opgebouwd. Nu telt dat nog een
bescheiden aantal van 3100 spo
ren, terwijl de profielen van per
sonen nog niet boven de 1300
uitkomen. Vergeleken met de si
tuatie in Groot-Brittannië, met
bijna een miljoen verzamelde
profielen, stelt het in ons land
dus nog niet zoveel voor. Daar
bij moet worden aangetekend
dat aan de andere kant van de
Noordzee zowat van elke gear
resteerde DNA-materiaal verza
meld wordt.
In ieder geval zullen er in ons
land door wettelijke maatrege
len steeds meer Dt^A-gegevens
in de databank woraen opgesla
gen. Zo is het de bedoeling om
van plegers van zeden- en ande
re ernstige misdrijven altijd
DNA te verzamelen - wat via het
wattenstaafje met wangslijm
eenvoudig kan. Daardoor zou
den mogelijk oude misdaden
die deze criminelen op hun ge
weten hebben alsnog kunnen
worden opgelost, terwijl er te
vens een preventieve werking
van uit kan gaan. Iemand zou
zich immers na zijn vrijlating
wel twee maal bedenken om
alsnog strafbare feiten te plegen,
omdat hij weer snel opgespoord
kan worden. Want meestal wor
den er weer biologische sporen
door de dader achtergelaten.
Verder wil een meerderheid van
de Tweede Kamer dat ook ex-tb-
s'ers die al enige tijd op vrije
voeten zijn alsnog gedwongen
kunnen worden DNA af staan
om op te slaan in de databank.
Dit voorstel werd gelanceerd na
dat gebleken was dat de van
moord verdachte ex-tbs'er ja
renlang ongestoord had kunnen
moorden.
Kritiek op dagbesteding van psychiatrische patiënten
hilversum/anp - Het partijbestuur van
Leefbaar Nederland hoopt op een saaie
boel, de dissidenten beloven vuurwerk.
Een ding is in ieder geval zeker bij Leef
baar Nederland en dat is dat vrijwel
niets zeker is. Toch voorspellen zowel
voor- als tegenstanders dat morgen na
het partijcongres in Hilversum hoogle
raar en publicist Pim Fortuyn zich ge
woon de nieuwe lijsttrekker van de
'leefbaren' mag noemen.
Partijvoorzitter Jan Nagel heeft het zich
in ieder geval heel simpel voorgesteld.
Eerst vraagt hij morgen het vertrouwen
van de aanwezige partijleden in hem
en zijn bestuur. Nadat hij dat heeft ge
kregen, blazen de anti-Fortuynisten
ongetwijfeld de aftocht en volgt een
verder saaie vergadering over verkie
zingsprogramma en procedures.
Hoogtepunt moet tot slot de verkiezing
van Fortuyn worden als lijstaanvoerder
voor de Tweede-Kamerverkiezingen op
15 mei.
Sjon Lammerts heeft een ander ver
loop voor ogen. Samen met Anneke
Smit-Boerma en twee andere (ex)-kan
didaat-lijsttrekkers heeft de oud-SP'er
zich gekeerd tegen de kandidatuur van
de 'fascist' Fortuyn en fulmineert hij
tegen het ondemocratische bestuur dat
zich in zijn theorie door Fortuyn en
consorten heeft laten omkopen voor 8
miljoen gulden.
„Ik ga brandhout van Nagel maken",
voorziet Lammerts. Als de Groninger er
in slaagt het woord te krijgen, wil hij
pleiten voor een onafhankelijke voor
zitter, zich beklagen over het late tijd
stip waarop de congresstukken naar de
leden zijn opgestuurd, spreektijd voor
alle veertien kandidaat-lijsttrekkers ei
sen en ieder lid de kans geven om een
stemverklaring af te leggen.
Een ijdele hoop, weet ook Lammerts.
Sinds de lancering van Fortuyn heeft
Leefbaar Nederland (LN) zoveel nieu
we leden gekregen dat de 'andersden
kenden' nauwelijks kans maken. „Het
zijn bijna allemaal van die rechtse gas
ten. Wij zijn nog met veertig of vijftig
en dat is te weinig", weet Lammerts.
Alleen al op de dag dat Nagel zijn voor
keur voor Fortuyn kenbaar maakte,
kreeg de partij 150 nieuwe aanmeldin
gen tegen vier opzeggingen. Sindsdien
is de partij ook omhoog geschoten in
de wekelijkse peilingen van bureau In-
terview/NSS naar een verwachte tien
zetels.
De dissidenten laken vooral de radicale
uitspraken over de islam van Fortuyn.
Het 'asielzoekersquotum' van tiendui
zend voor Nederland dat in het voorlo
pige verkiezingsprogramma staat,
wordt ook aan hem toegeschreven. De
leden hebben liefst duizend wijzigings
voorstellen ingediend op het program
ma, waarvan het bestuur er zondag
overigens slechts tien wil bespreken.
Het is zeer de vraag hoe de leden hier
op reageren.
De achterban van Leefbaar Nederland
bestaat voor een deel uit aanhangers
van lokale partijen met het predikaat
'Leefbaar' en deels uit mensen die eer
der sympathiseerden met andere poli
tieke partijen en daar soms met bonje
zijn vertrokken. Zo kent bijvoorbeeld
ook een groot deel van de huidige veer
tien kandidaat-lijsttrekkers een verle
den bij verschillende politieke stromin
gen.
Daarbij komt dat het conceptprogram
ma niet eenvoudig in te delen is in de
traditionele links-rechts-verhoudingen
van de Nederlandse politiek. Het heeft
oorspronkelijk 'rechtse' thema's zoals
lagere autokosten. Daarnaast staat
Leefbaar Nederland ook traditioneel
'linkse' idealen voor als bezuinigingen
op defensie.
Leefbaar Nederland zegt de politiek
weer dichterbij de (ontevreden) burger
te willen brengen. De 'geringe daad
kracht van twee paarse kabinetten' is
de 'leefbaren' een doom in het oog.
Leefbaar Nederland lijkt momenteel
optimaal te profiteren van het huidige
kiezersgedrag. Meer dan ooit is de kie
zer aan het zweven. Uit de regelmatig
gehouden opiniepeilingen blijkt dat de
kiezer van nu steeds meer 'hopt' tussen
de verschillende politieke partijen en
zich daarbij niets aantrekt van traditio
nele links-rechts-verhoudingen in Ne
derland. Uit ander onderzoek blijkt dat
de partij haar groeiende aanhang voor
al dankt aan kiezers die vertrokken zijn
bij de-WD en de Socialistische Partij.
Waar de partij precies staat, moet mor
gen blijken. Kandidaat-lijsttrekker Da
vid Pinto hoopt dat zijn amendement
om het 'asielzoekersquotum' te
schrappen het haalt. Verder „zegt men
dat ik de enige serieuze tegenkandidaat
ben", verklaart de bestuursloyale Pinto.
Campagne heeft hij echter niet ge
voerd. „Ik heb het gevoel dat ik uitein
delijk op de tweede plaats van de lijst
terecht kom."
10$ van Wees
iG - De verwachting was dat Leef-
derland nog voor haar verkiezings
ten onder zou gaan. De buiten
eek geamuseerd naar het gekra
bd beoogd lijsttrekker Pim Fortuyn
■nbekende tegenkandidaten, in de
Witing dat de onenigheid zou leiden
J lolledige afbraak van de partij zelf.
ils staan we aan de vooravond
congres van morgen en is onder
istanders van Leefbaar Neder-
nervositeit voelbaar. Fortuyn lijkt
k tegenkandidaten en eigenzinni-
9 ttingen geen nadeel te ondervin-
I stoomt volgens de jongste peilin-
W )p een zetel of tien. Een opiniepei-
aurice de Hond acht zelfs 25 ze
delijk. Leefbaar Nederland is kort-
factor in politiek Den Haag ge-
ij ositeit vertaalt zich bij de traditio-
U tijen in steeds fellere uitingen
yi n oudsher moeilijk liggende on-
len als het asiel- en immigratie-
nde wao. Dat zijn immers ook de
waarop Fortuyn zijn successen
De zich zowel verbaal als fysiek
'ijji leidende oud-hoogleraar heeft
landelsmerk van gemaakt poli-
irrecte opvattingen uit te dragen,
tanderen tot nu toe niet durfden
irengt Fortuyn met verve. En ze-
september blijkt een steeds
ubliek bereid te luisteren,
we partij heeft ook in andere op-
de tijdgeest mee. De kiezer van
;uw, zo betogen deskundigen, is
:re dan die van een halve eeuw
Veel meer dan toen speelt mee
mediapersoonlijkheid bent, en
swat Fortuyn niet ontzegd kan
Maar belangrijk is ook dat de
ig voltooid is. Nog maar weinig
hezen voor een partij omdat ze
e|! oudsher al doen. Partijtrouw is
■ds onbekender begrip. Kiezers
vrolijk heen en weer tussen de
All
ben nou het meest reden zich
maken over de opkomst van
Jj Nederland? Bij de WD zijn ze er
igeval niet gerust op. Het vooruit-
[grootste partij te worden wordt
p vergezicht dan realiteit. De
n de mensen die op Leefbaar Ne-
Istemmen komt bij de WD van-
de PvdA is er weinig aanlëi-
t leedvermaak naar de liberale
- s te wijzen. Al was het alleen
ïdat na de verkiezing, zelfs bij
stige verkiezingsuitslag voor de
in sterk Leefbaar Nederland een
neerderheidsregering in beeld
n Springelkamp
1- Op tafel in de recrea-
e staan een ingezakte
p, een spuitbus slag-
gebakbordjes. „De psy-
indt dat ik afleiding no-
Daarom doe ik mee.
hoeft het niet. Ik zou al
en dat ik geen pijn meer
rtelt patiënt Els Smul-
Ivan de psychiatrische
gDe Geestgronden,
aar kun je met taart
fiets aan doen."
it onderzoek van het
Instituut blijkt dat de
isychiatrische instellin-
tig tekort schiet. Patiën-
igen hun dag door met
en, roken en op de afde-
n. Voor een systemati-
landeling van de psy-
klacht is zeer weinig
klagen patiënten over
al gesprekken met bege-
legeleiding naar instan-
ïerapie, de hoeveelheid
teit van dagactiviteiten
liatrische hulp. Is de be-
igvan Els Smulders
risch voor de kritiek op
roor psychiatrische pa-
Utrecht Henk
lis Eikendonck van De
inden in Bennebroek,
e instelling voor geeste-
indheidszorg, worden
idere circa honderdvijf-
ïten langdurig ver-
laarvan is de helft ou-
vijftig jaar. De kans op
iklein. Slechts tien pro-
de patiënten keert ooit
ar een bejaarden- of
ïgstehuis. De rest over-
S inrichting,
ers verblijft al ruim
If jaar in Eikendonck. Ze
n in haar hele lijf. Artsen
geen oorzaak kunnen
n gaan ervan uit dat de
e pijn zich inbeeldt. On-
in druk dagprogramma
bakken, bloemschik-
ilt mevrouw Smulders
eenzaam. Ze verlangt
ar haar kamer in het
huis. „Mijn vier kinde-
|n mij niet meer zien. Ze
n zich ervoor dat ik hier
mis ik mijn veertien
deren. Ik heb gelukkig
foonnummers terugge-
lk ga ze morgen bellen.
Bewoners van psychiatrische instellingen zoals De Geestgronden in Bennebroek kunnen een dagprogramma
niets aan je problemen." Foto: United Photos de Boer/Poppe de Boer
Hopelijk komen ze dan langs. Ik
heb veel verdriet."
Claudy Ebbeling, hoofd algeme
ne zaken, erkent dat ook in De
Geestgronden relatief weinig tijd
is voor een actieve behandeling.
Maar volgens Ebbeling maakt
het aanbieden van dagactivitei
ten deel uit van de behandeling
van patiënten. .Alleen praten
met de psychiater heeft geen
zin", zegt Ebbeling. Dagactivi
teiten geven volgens hem struc
tuur aan een verward leven.
„Sommige patiënten kiezen er
zelf voor om de hele dag bezig te
zijn. Maar als ze alleen willen
roken of de hele dag televisie kij
ken is dat ook prima."
In de huiskamer van afdeling A-
0 van Eikendonck is de tafel ge
dekt voor een gezamenlijke
lunch. Twee bewoners hebben
geen zin in pottenkijkers en ont
vluchtten hals over kop de huis
kamer. „Ik ben dood. Ik wacht
op mijn begrafenisstoet." Janny
Schaap (77) doet haar tafelgeno
ten opschrikken. De lunch stokt.
Schaap, gevangen in de verwar
de blikken van haar disgenoten,
raakt dan pas echt goed op
dreef. „Ik ben dood. Lijken eten
niet."
Een schril contrast met de 85-ja
rige Boudewijn Maas. Hoewel
opgenomen in De Geestgron
den is hij geenszins van plan te
worden afgeschreven. Maas - in
zijn werkzame l.even chemisch
analist voor een grote oliemaat
schappij - heeft nog weinig van
zijn analytisch vermogen verlo
ren. „Ik ben manisch depressief.
Dat is vervelend, maar ik hoop
dat ze me er hier vanaf kunnen
helpen." Hoe 'ze' dat doen weet
hij echter niet.
„Óf ik me verveel. Welnee. Ik
wandel, schilder en schrijf brie
ven naar mijn kleinkinderen 'all
over the world'. Ze wonen in Is
raël, Australië en Nederland",
zegt Maas. Dan vol trots: „En ze
zijn allemaal erg muzikaal. Mis
schien kan ik vragen of ze hier
met kerst wat voor ons kunnen
spelen." Hij schuift zijn stoel
naai' achter, nipt het laatste
beetje karnemelk uit zijn glas en
staat op. „Ik ga meteen een brief
schrijven. Bovendien wachten
er nog een aantal brieven op
antwoord", herinnert Maas
zich. „Dat doe ik eerst. Want
brieven moet ie altijd beant-
volgen. „Maar daarmee doe je
woorden. Anders krijg je nooit
meer post." De rijzige, oude
heer draait zich om, groet zijn
medepatiënten en schuifelt op
wollen pantoffels naar zijn ka
mer. Het schrijfblok wacht.
Volgens begeleidster Ada Wub-
be is de houding van mevrouw
Schaap -'Ik ben dood'- illustra
tief voor veel patiënten in Ei
kendonck. „Ze had ooit een
bloeiend sociaal leven. Veel
vriendinnen, een hechte fami
lieband. Daar is niets meer van
over. Ze is afgeschreven en ver
waarloosd. Is het dan vreemd
dat ze zichzelf dood verklaart?
Want voor wie leeft ze eigenlijk
nog? Voor ons?"
De namen van patiënten zijn
om privacyredenen gefingeerd.
Partijvoorzitter Jan Nagel en gemeenteraadslid voor Leefbaar
Westbroek. Foto: Archief
een politiek verleden, kan de partij nog
alle kanten op. Het verkiezingscongres,
en de waarschijnlijke uitverkiezing van
Fortuyn als lijsttrekker, zou iets meer
duidelijkheid kunnen verschaffen.
Hoe gek het ook mag klinken, Fortuyn is
in het succesverhaal van Leefbaar Neder
land de zwakste schakel. De Rotterdam
mer beweert vaak de ene dag het een, en
de andere dag het ander, en stoot daar
mee evenveel mensen af als dat hij aan
trekt. Het risico dat hij met één uitglijder
het evenwicht volstrekt verstoort is niet
denkbeeldig.
Voor de traditionele partijen is er nóg een
reden de opkomst van de partij te wan
trouwen. In de lokale politiek heeft 'Leef
baar' zich vooral onderscheiden door ei
gengereidheid en de weigering conces
sies te doen. In een aantal gemeenten
heeft dat geleid tot bijna onoplosbare be-
stuurscrises. Het is een vooruitzicht dat
de beroepsbestuurders in Den Haag
klamme handen bezorgt.
Kandidaat-lijsttrekker van Leefbaar Nederland Pim Fortuyn. Sinds de
bekendmaking van zijn kandidatuur kreeg de partij een flink aantal
nieuwe aanmeldingen. Foto: ANP/Marco de Swart
brengt van WD, CDA en Leefbaar Ne
derland. Vooropgesteld natuurlijk dat die
laatste partij in het traditionele links-
rechts-denken aan de rechterkant van
het politieke spectrum geplaatst moet
wórden.
Over dat laatste is nogal verschil van me
ning. De roep om hard optreden tegen
jeugdige criminelen wordt gehoord bij
alle politieke partijen, niet alleen de
rechtse. De afkeer van privatisering van
NS, elektriciteitsbedrijven en Schiphol
deelt Leefbaar Nederland echter vooral
met de linkse partijen. En bij de pleidooi
en voor meer macht bij de burger, met
een gekozen minister-president, burge-
meesters en commissarissen van de ko
ningin komt vooral D66 in beeld. Niet
voor niets opende D66-leider Thom de
Graaf als een der eersten de aanval op
Fortuyn.
Juist omdat Leefbaar Nederland zo moei
lijk is in te delen, vormt de partij een be
dreiging voor alle partijen. Onbelast door
