1
Waar zijn Komrij's humor en brille?
BOEKEN
Gedichten als I
gele memoblaadje!
J*
Jamie Oliver kookt nu voor het hele gezin
'Altijd leuk als je van
striptekenaars post krijgt'
Vrijdag 23 november 2oA(
BIBLIOFIEL
door Martin Hendriksma
In de rubriek Bibliofiel spreken
boekenliefhebbers zich uit over
hun collectie. Deze week Joost
Pollmann, stripverzamelaar en
publicist.
Ben je nog wel een verzamelaar
als je elke week automatisch een
halve meter van je favoriete
boeken in de brievenbus krijgt
gekieperd? Joost Pollmann, die
dat overkomt, vindt van niet.
„Het gros van mijn verzameling
stripboeken heb ik opgeraapt
van de deurmat. Daar hoefde ik
niets voor te doen. Onder verza
melen versta ik toch meer actie
ve handelingen." Hij noemt die
postzendingen een 'dubieuze
luxe'. „Natuurlijk is het leuk om
stripalbums uit de hele wereld
zo in huis te krijgen. Anderzijds:
waar haal je de tijd vandaan om
het allemaal te gaan bekijken?
Dat is een voortdurende frustra
tie." Zijn liefde voor het strip
boek kwam min of meer toeval
lig tot stand. Samen met een
vriend had Pollmann in 1993 de
volkstuintentoonstelling Hol
lands buitenhuisje in Spaarn-
woude opgezet. Een van de
deelnemende kunstenaars was
Joost Swarte. „Hij vroeg of ik
ook de Haarlemse Stripdagen
wilde organiseren. Ik kende de
stripwereld al een beetje via
mijn broer (de striptekenaar Pe
ter Pontiac, mh), dus dat leek
me wel spannend."
Zijn stripcollectie omvatte des-
NET VERSCHENEN
Op zoek naar de heilige graal
door Michiel Frackers (Vassal-
lucci, ƒ30,74). Als werkloos af
gestudeerde richtte Michiel
Frackers in 1991 Planet Internet
op, verwierf tientallen miljoe
nen startkapitaal van partijen
als KPN en schoot binnen twee
jaar met BitMagic naar een pa
pieren vermogen van 50 mil
joen gulden - en weer terug, na
het faillissement van BitMagic.
Dit boek is zijn verhaal.
Iedereen is in de war door
Youp van 't Hek (Thomas Rap,
14,99). Deze bundel bevat een
selectie van de columns die Van
't Hek in de periode september
2000 tot en met juli van dit jaar
voor NRC Handelsblad schreef.
Caroline door Felix Thijssen
(Luitingh-Sijthoff, 29,75).
Thijssens vijfde Max Winter-
mysterie. Caroline is lelijk en
heeft niets. Haar vader is haar
vader niet en haar beroemde
moeder loopt liever over het
plankier in Parijs en New York
dan aandacht te besteden aan
het lelijke eendje. Als Caroline
op raadselachtige wijze ver
dwijnt, moet privé-detective
Max Winter de scherven oprui
men.
tijds niet meer dan alle Kuifjes,
het werk van Blake Mortimer,
een paar edities van het strip
tijdschrift Tante Leny en één en
kel exemplaar van het stripblad
Raw van Art Spiegelman. In
middels heeft Pollmann, los van
zijn verzameling op kantoor en
de overige boeken in de woon
kamer. ettelijke meters strips en
stripbladen in zijn werkkamer
staan. Originele kunstwerken
van bevriende tekenaars sieren
de wanden, al betreft dat in een
enkel geval niet meer dan een
ingelijste ansichtkaart. .Altijd
leuk als je van striptekenaars
post krijgt."
Hij rekent het 'hallucinerende
werk' van de jonge Franse teke
naar David B. tot zijn favorieten.
Plus de magisch-realistische
strips van de Israëlische strip
maker Batiz Kolton 'alsof ze de
tekeningen zo uit een tube op
het papier heeft geknepen'. All
time favourites zijn George Her-
rimans Krazy Kat en het werk
van de Amsterdamse stripteke
naar Typex. Maar net zo makke
lijk raakt Pollmann in vervoering
van Donald Bebek, de Indonesi
sche versie van Donald Duck.
Voor het praktische probleem
van elke verzamelaar - te weinig
ruimte - weet hij een mooie op
lossing. „Een Zwitserse vriend
schonk zijn 40.000 albums tel
lende stripverzameling aan een
bibliotheek in Lausanne. Als te
genprestatie kreeg hij daar een
betaalde baan om zijn collectie
te beheren.' Grinnikend: „Dat
zie ik wel zitten als voorland."
poezie recensie
Fleur Speet
'Alle goeds' door Ingmar Heytze.
Uitgeverij Podium. Prijs:/34,90.
Joost Pollmann met dochter voor een deel van zijn boekencollectie.Foto: United Photos De Boer/Cynthia van Dijke
Neem het gedicht "Weerloos":
Drie zonnebrillen
zonder pootjes. Bovendien:
het regent buiten.
Dit gedicht komt uit de dikke
bundel Alle goeds van Ingmar
Heytze, waarin Aan de bruid, De
allesvrezer en Sta op en wankel -
zijn drie eerdere dichtbundels -
zijn samengebracht. Onder de
titel 'Poste restante' zijn daar
nog twaalf gedichten aan toege
voegd. Utrecht en lege glazen
zijn zo ongeveer de meest voor
komende woorden in dit over
zicht van deze Utrechtse dich
ter.
Met recht kan hij de glazen in
middels heffen en ledigen, want
met Alle goeds viert Heytze zijn
jubileum: hij dicht inmiddels al
weer tien jaar. Het geciteerde
gedicht 'Weerloos' geeft aan hoe
Heytze dat in die tien jaar zo'n
beetje gedaan heeft: met grote
eenvoud, ironische ontnuchte
ring en naar mijn smaak wat al
te vaak met het moderne adagi
um what you see is what you get.
Mijn eerste gedachten bij zulke
gedichten zijn 'Tsja' en 'Nou en?
Er is geen raadsel, het haakt
niet in op universele gevoelens
of oermythen waarmee mijn ziel
geraakt zou worden. En er hoeft
al evenmin gepuzzeld te worden
met de taal zodat je als bij een
oester het geheim van de poëzie
kan openbreken. Waarschijnlijk
zoek ik te veel, en ik vind dus te
weinig.
'Gele vlinders op de muren/ te
gen het vergeten' begint
dicht 'Memo's' en dat
mooie metafoor, zonder
En ook de rest van het
over de dwingende lokri
die klevende blaadjes,
Maar hoewel ik het
mooi vind, doe ik er ni«
en blijft er niet meer h
dan dat vondstige beeld. J
zo'n geel memoblaadje v
op een gegeven moment
grond en werp je het
vergeet het weer tot je
nieuw tegenkomt.
Dat vergeten heeft waan
lijk sterk te maken met
verwijzingen, parodieën e
tiches van Heytze! Want
seert zich nogal eens op
ren. Om er een paar te no
Jan Arends, Paul van 0
('BOEM Zebrapad' in j
'BOEM PAUKESLAG';
hoff of het tot treurnis toe
rodieerde gedicht 'Jonge s! '1ini
Kopland dat nu 'Warme
heet. Het is mij net te veel
te flauw, al ontstaat son
glimlach.
Maar een blijvend inziti ||g
dat mijn wereldbeeld na
zen van een van Heyta
dichten is gaan wankelen gj
Heytze speelt daarvoor
een spel. Geen wonder
rit Komrij dan ook een
op het werk van. Heytze a
Komrij grossiert immers ii »jk
kerades. Maar wat Komri
ook heeft - en dat maakt:
dichten zo krachtig - is eijVOi
lancholische diepte. Hij li yj
weliswaar achter de fagac
hij opwerpt te verschuilen
geeft de lezer toch de ka jrl
blik in de krochten va ac
dichtersziel te werpen.
le goeds, de titel suggere
al, mis ik die diepe 1
Dat maakt hoogst niei
naar wat Heytze nou a l"
écht raakt.
Amsterdam, 6 september 1898. De acht
tienjarige Wilhelmina wordt ingehuldigd
als koningin van Nederland. Op deze dag
eindigt 'De klopgeest', de pas verschenen
roman van Gerrit Komrij, waarin een dan
dy en een socialist greep proberen te krij
gen op de nieuwe tijd.
roman recensie
Hans Warren
'De klopgeest' door Gerrit Komrij. Uitgeverij De
Bezige Bij. Prijs: 39,90 gulden.
De meest afwijzende recensie over Gerrit
Komrij werd vermoedelijk door Gerrit
Komrij zelf geschreven. Het is tekenend
voor zijn positie in de Nederlandse cul
tuur: ogenschijnlijk onaantastbaar, maar
door niemand helemaal serieus geno
men. Een beetje de tragiek van de clown.
Vooral aan het begin van zijn loopbaan
speelde hij zo graag de paljas dat het bij
na iedereen ontgaat hoeveel zinnigs hij
over de letteren en het leven, de mens en
de wereld te zeggen heeft. Het bedoelde
negatieve stuk verscheen naar aanleiding
van de roman Dubbelster en is te vinden
in de bundel Erg!, geschreven door een
meneer die zich Patrick Demompere
noemde.
Hij ontkent tot de dag van vandaag zich
van deze schuilnaam bediend te hebben,
maar iedere zin van Demompere
schreeuwt het uit: ik ben van Komrij, ik
ben van Komrij! Die volstrekte eigenheid
mis je in zijn romans.
Komrij is zich kennelijk terdege bewust
van z'n tekort maar weigert nog altijd
zich daarbij neer te leggen. Hij blijft veel
energie in z'n experimenten met dit gen
re steken. Want één ding is zeker: De
klopgeest kun je allerminst als een tus
sendoortje beschouwen. Uit allerlei din
gen blijkt hoe grote zorg aan dit werk is
besteed. Let op alle subtiele details in het
beeld dat hij schetst van Amsterdam an
no 1898. Er rijden paardentrams, de
gaslantaarns branden, een muizenvallen-
venter probeert z'n waren te slijten, op
het plantsoen aan het Damrak is de nieu
we beurs in aanbouw.
Toch lijkt ondanks alle couleur locale de
inhoud van de roman even grijs als het
omslag. De personages komen maar niet
tot leven, het verhaal krijgt maar geen fut.
De zinnen zijn correct, ze missen even
wel de vaart waarop je bij deze auteur re
kent. Waar zijn z'n humor en z'n brille?
De klopgeest geeft je na tweehonderd
veertig bladzijden het gevoel of je gefopt
bent. Natuurlijk is dat in de eerste plaats
aan de onhandige aanpak te wijten, maar
opzet is niet helemaal uitgesloten. De
verteller en hoofdpersoon speelt name
lijk graag met schijn en werkelijkheid. Hij
is spiritist, sommige rijkaards betalen
graag voor zijn seances.
Het medium Hector geeft het bedrog toe
tegenover z'n goede kennis George. De
mensen krijgen nooit geesten, enkel trucs
te zien. „De hogere klassen willen licht
gelovig zijn", veronderstelt hij. George is
een socialist, altijd in de weer met bro
chures en propaganda. Hector probeert
het leven van een dandy te leiden. Zijn
weinige geld besteedt hij aan zaken om
anderen de indruk te geven dat hij niet
arm is: „Ik houd van smetteloze hand
schoenen, een lavendelkleurige das,
bloemen in mijn knoopsgat, vergulde
wandelstokken." Het is duidelijk dat
Komrij op z'n minst sympathie voor hem
voelt en ook dat hij even goed de weg
weet in het Amsterdam van weleer als
zijn personage.
Een stad vol woelingen. Op allerlei bij
eenkomsten worden grootse plannen be
raamd. Men wil de inhuldiging van de
jonge vorstin aangrijpen voor demon
straties. „Eén steen helpt meer dan dui
zend vergaderingen. Eén bom helpt meer
dan jullie eeuwige gedebatteer", beweert
iemand zelfs. Inmiddels marcheren er
opvallend veel militairen door de straten.
Wanneer de 'stortbui van oranje' uitein
delijk losbarst, komt er van de beraamde
protesten niets terecht Tegen vermeen
de activisten werd in een vroeg stadium
met harde hand opgetreden. Hector regi
streert het allemaal. Z'n relaas wordt
slechts onderbroken voor een paar lange
citaten die verbazend weinig aan het ge
heel toevoegen: onder meer een stuk
over het wezen van de dandy uit Baude-
laires essay De schilder van het moderne
leven en een fragment uit een fel antimo-
narchistisch pamflet.
De twee vrienden hebben op bladzijde
87 al geconcludeerd dat spiritisten 'wer
ken met lucht' en socialisten 'bouwen op
drijfzand'. Desondanks gaat George ge
woon door met zijn vergaderingen, zoals
Hector zijn geestensessies voortzet. Een
seance loopt ongelukkig af: inbrekers
slaan op het beslissende moment hun
slag, een kostbare collectie juwelen wordt
geroofd. Deze misdaadgeschiedenis
krijgt even een nasleep, maar raakt daar
na uit het zicht. In feite wordt er niet één
verhaallijn in De klopgeest behoorlijk af
gerond. Daardoor wordt de vraag waar
om deze roman geschreven moest wor
den alleen maar klemmender.
Wil Komrij een verband leggen tussen de
Wilhelmina-cultus van toen en de Maxi
ma-rage van nu? Dient de tijd die hij be
schrijft, een periode die gekenmerkt
wordt door 'het plezier in handelssuc
ces', als een spiegel voor onze tijd? Het
blijft gissen. Een vaag boek van een an
ders zeer uitgesproken schrijver.
TOP TIEN FICTIE
1. (2) Jeroen Brouwers, Gehei
me kamers.
AÜas, 49,90
2. (4) Marianne Frederiksson,
Het zesde zintuig.
De Geus, 49,60
3. (7) Nicholas Evans, De rook-
springer.
De Boekerij, 39,55
4. (-) J.K. Rowling, Harry Potter
en de Steen der Wijzen.
De Harmonie, 31,95
5. (10) Youp van 't Hek, Ieder
een is in de war.
De Bezige Bij, 15,00
6. (3) Catherine Millet, Het sek
suele leven van Catherine M.
De Bezige Bij, 35,00
7. (-) Ronald Giphart, Ten lief
de!
Podium, 33,06
8. (1) Harry Mulisch, D
dekking van de hemel.
De Bezige Bij, 27,50
nt
9. (-) Karei Glastra van
passievrucht.
Contact, 25,00
10. (-) Peter van Straatff33'
ters zeurkalender.
De Harmonie, 28,50
De boekentoptien wordl
lijks samengesteld op ba
verkoopcijfers van Athei
Boekhandel en H. de Vrit
ken in Haarlem, Boek
Kooyker Ginsberg in
Standaard Boekhandel
ma in Hilversum, Boek Et
Los in Bussum en Boekjbri
De Ark in Almere.
STRIPS
kookboek recensie
Ellen Scholtens
'Happy Days met The Naked Chef door
Jamie Oliver. Uitgeverij Kosmos-Z&K.
Prijs: 55,07. Het gelijknamige tv-
programma Happy Days with the Naked
Chef is elke dinsdag op BBC2 te zien van
21.30 - 22.00 uur.
Hij heeft besloten zijn gerechten
voortaan in andermans ovens te
bakken. Na twee jaar lang conti
nu een cameraploeg over de
vloer te hebben gehad, is Jamie
Oliver (26) toe aan enige priva
cy. Zijn verhuizing naar een
nieuw pakhuis mocht gefilmd
worden, maar zijn nieuwe serie
kookprogramma's speelt zich af
in de indrukwekkende mansion
van Jamiroquai-zanger Jay en
andere sterrenlocaties. Alleen
komt zijn vrouw Jools zo nu en
dan opdraven in het tv-pro-
gramma Happy Days with The
Naked Chef.
Zo heet ook het begeleidende
kookboek van de Britse wonder
boy dat in de Nederlandse ver
taling is verschenen - hoewel hij
het zelf liever een dagboek
noemt met herinneringen aan
de afgelopen jaren. Happy days
is ook in andere opzichten een
toepasselijke titel omdat eten
volgens de favoriete schoon
zoon van zo ongeveer half Enge
land cilles heeft te maken met
een goed gevoel. Koken draait
volgens hem niet alleen om het
vinden van verse ingrediënten
en het bereiden van swingende
gerechten. Het gaat om plezier
hebben, lekker eten en tijd
doorbrengen met vrienden en
familie.
Vandaar het hoge 'happy fami
ly"-gehalte van de kersverse me
neer en mevrouw Oliver die bij
gebrek aan eigen kroost, ander
mans kindertjes hebben opge
trommeld voor het hoofdstuk
Kidsclub. Althans bij het ter per
door Jan Kuys. Met een bijdrage
van Jacob Moerman
Jan Bosschaert is
groot tekenaar
Tekenaar Jan Bosschaert is in
Nederland vrijwel uitsluitend
bekend door zijn prachtig gete
kende pin-ups in Panorama. In
Vlaanderen strekt zijn bekend
heid veel verder. Met zijn illu
straties in de jeugdboeken van
Mare De Bel en zijn stripreeks
Sam heeft hij een grote groep
van vaste fans verworven. Voor
al zijn bijzondere tekenwerk
kreeg de Vlaming in 1991 de
Bronzen Adhemar, de belang
rijkste striponderscheiding van
België uitgereikt.
Bosschaert relativeert ten on
rechte het belang van zijn werk.
Dat heeft alles te maken met het
feit dat hij het 'grote publiek'
nog niet heeft bereikt. De serie
Sam heeft een vaste kem van
aanhangers, maar de grote ver
koop laat nog op zich wachten.
Mede daarom was het Bos-
schaerts hartenwens nog eens
een volwassenenstrip uit te
brengen. Die is er nu. Samen
met scenarist Jean Dufaux heeft
Bosschaert jaguar (Casterman,
26,44) uitgegeven. En opnieuw
bewijst Bosschaert zijn klasse.
Jammer alleen dat scenarist Du
faux gemeend heeft de lezer een
warrig verhaal te moeten voor
schotelen met onbegrijpelijke
verspringingen in tijd en plaats.
Maar die tekeningen - prachtig!!
Mark Retera
in Lambiek
Wie de slungelige student Dirk
jan (nog) niet kent, moet daar
snel iets aan doen. Deze strip
held, die continu met zichzelf
en de wereld overhoop ligt, is
met de vaart van de hogesnel
heidstrein op weg naar de sta
tus van superberoemdheid. Be
denker en schepper Mark Rete
ra kreeg onlangs de Dirk Wiard-
aprijs van het Amsterdamse
Fonds voor de Kunst ('Het be
langrijkste is misschien wel dat
de jury onbedaarlijk in de lach
schiet bij zijn werk'). Sinds gis
teren is op een prestigieuze ex
positie in de belangrijke Neder
landse stripgalerie Lambiek in
Amsterdam te zien waarom
Dirkjan momenteel een van de
leukere strips is.
Retera begon met tekenen in
studentenblaadjes en be
kwaamde zich verder in het
stripblad Sjosji en Algemeen
Dagblad. Later maakte hij kari
katuren van politici en
sporthelden voor Panorama.
Maar zijn echte doorbraak
kwam met de introductie van
de gortdroge humor van Dirk
jan. De tentoonstelling (tot 31
januari in de Kerkstraat in Am
sterdam) omvat een overzicht
van het totale werk van Retera.
Volgende week verschijnt bo
vendien deel 5 (Silvester, ad
viesprijs 15,40).
Blake en Mortimer
naar het verleden
Bericht uit het verleden (Van
Ditmar, adviesprijs 16,53)
luidt de titel van de nieuwste
namaak Blake en Mortimer, het
Cl
rr
populaire duo dat in di
vijftig door schepper Jat
het leven werd geroep
sindsdien niet meer 1
denken is uit de stripweri
nieuwe album, het vij
deel uit de reeks, is wegvi
gemaakt door scenaris
van Hamme en tekena
Benoit, 'naar de persona:
Edgar P. Jacobs'. Dat bi
dat Yves Sente en Andi
lard, die het vorige d(
Voronov complot voor
kening hadden genome
hun diensten werden b:
In het nieuwe album kifnr
tweetal te maken met
zoeker, die vanuit het ff
van 1777 naar de jan
van deze eeuw is geü
meerd.
Het door veelschrijvei
Hamme gemaakte veil te
helaas weinig prikkelend
te felle inkleuringen lati
nig aan de fantasie ovi
danks de goede bedo
om een oude serie nieui
in te blazen, kan de oud
sfeer van de jaren vijftip Dl
delen lang maar niet
benaderd.
De Engelse succeskok Jamie Oliver. Foto: GPD
se gaan van het boek waren ze
kinderloos, want de eerste klei
ne Jamie is onderweg.
De best verkochte kookboeken
schrijver van dit moment laat
zien hoe leuk koken kan zijn
door het pureren van tomaten
en het kneden van deeg, door
vormpjes uit te steken en tuin-
boontjes te doppen. Maar hij wil
vooral de ouders bereiken met
zijn recepten voor gedroogde
fruitgums en kleverige toffee
cakejes met een chocoladelaag
je. „Want je kinderen interesse
laten krijgen voor eten is dé ma
nier om het niveau van koken in
dit land op te klikken."
Daarin schuilt de kracht van
The Naked Chef die gerechten
graag ontdoet van overbodige
poespas. Sommige mensen vin
den hem niet meer zo leuk nu
hij de markt heeft overvoerd
met twee succesvolle kookboe
ken, bijbehorende tv-series, co
lumns in de Sunday Times en
Marie-Claire en reclame voor de
supermarktketen Sainsbury.
Anderen geven de voorkeur aan
Delia Smith en Gary Rhodes die
op ingetogen wijze, stap voor
stap uitleggen hoe een gerecht is
opgebouwd. Maar er is maar
één tv-kok die in staat is zijn
liefde voor lekker eten van het
scherm te laten spatten. Als je
Jamie ziet goochelen, heb je
meteen zin om zelf achter het
aanrecht te gaan staan. Voor het
bereiden van een 'ideale curry
voor een avondje thuis' om
maar eens een Happy Days-re-
cept te noemen, ouderwetse
steak-en-Guinness-taartjes of,
misschien, als je net als hij pas
getrouwd bent, Honeymoon
Spaghetti.
Dirkjan krijgt bezoek van een clown. Illustraties uit besproken boek