BINNENLAND 2
Overheid sluit liever de ogen voor fraudezaken
Op campagne voor een ambtsketen
tonder hulp is stoppen met roken te moeilijk
I
zaterdag 17 NOVEMBER 2001
door Koos van Wees
den haag - Wee degene in Ne
derland die een misstand aan de
kaak wil stellen. Pek en veren, in
plaats van eer en glorie, zijn zijn
deel. We willen het niet weten.
Deze week reageerde de rege
ring tijdens een Kamerdebat
voor het eerst op de beschuldi
gingen van voormalig directeur
Ad Bos van bouwbedrijf Koop
Tjuchem. Van grootschalige
fraude in de bouw, zoals Bos al
2,5 jaar vergeefs probeert aan te
tonen, is geen sprake, sprak jus
titieminister Korthals berustend.
Korthals is één van de hoofdfi
guren in de soap die de ver
meende bouwfraude nu al is.
'Zijn' openbaar ministerie (OM)
werd indertijd als eerste bena
derd door de met ordners gewa
pende Bos. Die ordners bevat
ten een schaduwboekhouding
van Koop Tjuchem, die Bos' be
schuldigingen staafden.
Het OM bleek niet erg onder de
indruk, zo moeten we afleiden
uit de gebeurtenissen die volg
den. Er ontstond een maanden
lang gemiezemuis over de prijs
die Bos voor zijn informatie wil
de hebben. Ondertussen werd
op grond van enkele kopieën al
besloten dat het OM 'er niets
mee kon' zonder de medewer
king en uitleg van Bos. Hoofd
stuk uit, boek gesloten, was ver
volgens de stemming op Justitie.
Bos baalde, en benaderde de
Kamerleden Van Gijzel (PvdA)
en Leers (CDA), die op hun
beurt alles weer doorspeelden
aan Korthals, die alles weer on
gelezen doorgaf aan het OM. En
daarmee was de zaak weer terug
bij af. Pas toen Bos via het tv-
programma Zembla de publici
teit zocht, ontstond er enig ge
voel van urgentie bij Korthals en
zijn ondergeschikten.
Zelfs zoveel, dat Justitie onmid
dellijk een schikking trof met
enkele bouwbedrijven die voor
tientallen miljoenen hadden ge
fraudeerd bij de bouw van de
Schipholtunnel.
Een schikking die tot woede van
de Kamer voorkomt dat deze
grote bouwbedrijven ook daad
werkelijk voor de rechter dienen
te verschijnen. Een verkeerd sig
naal, vond de Kamer deze week,
zeker na de opschudding over
Bos' verklaringen.
Het beeld dat naar voren komt
uit de bouwfraude is er een dat
met name Van Gijzel ook moet
herkennen uit zijn periode als
aanjager van de Bijlmerramp-
enquête. Het is dat van een
overheid die alle regeltjes tot op
de letter nauwkeurig naleeft,
maar het algemeen belang daar
bij volledig uit het oog verliest.
Korthals maakte deze week een
heel nummer over de principië
le kant van de zaak: een tipgever
moet eigenlijk zijn informatie
'om niet', dus gratis en voor
niets, afstaan. Dat het OM nog
niet met honderd man aan de
gang was, lag alleen maar aan
Bos, die te veel geld vroeg, aldus
Korthals. Niet duidelijk was, al
dus de minister, of die informa
tie dat geld ook waard was. Dat
kon alleen met de medewerking
van Bos worden vastgesteld. Een
dilemma, noemde Korthals dat.
Maar Korthals moest tijdens het
Kamerdebat toegeven dat Bos
wilde meewerken op basis van
'no cure, no pay"als hij te wei
nig bewijs zou'leveren, hoefde
hij ook niet te worden betaald.
Let wel: als alle beschuldigingen
waar zouden zijn, zou dat neer
komen op een schadepost van
tegen een miljard gulden per
jaar. Als maar een fractie waar
zou zijn, dan nog zou het tip
geld van drie ton dat Bos vroeg
een schijntje zijn. Alleen bij de
Schipholtunnel-fraude ging het
al om tachtig miljoen gulden.
Bos zocht zijn heil niet alleen bij
Justitie. Ook de NMa, de Neder
landse Mededingingsautoriteit,
die moet toezien op ongeoor
loofde prijsafspraken, werd be
naderd. Tevergeefs natuurlijk.
Het merendeel van zijn tips
heeft betrekking op de situatie
voor 1998, toen voor die prijsaf
spraken nog heel andere regels
golden. Geen taak dus voor de
NMa, die niet op het idee kwam
dat de misstanden wel eens tot
op de dag van vandaag konden
voortduren. Bos werd vrolijk uit
gelachen.
Deze week werd de complete j
schaduwboekhouding met veel o t
poeha alsnog officieel overhan
digd aan Justitie. Korthals be
loofde de zaak 'met de hoogst
mogelijke prioriteit' te zullen la:
ten onderzoeken. Triest is na
tuurlijk dat na alle publiciteit die
prioriteit niet kan voorkomen
dat de betrokken bedrijven zich
zo snel mogelijk van bewijsma
teriaal zullen ontdoen.
De Tweede Kamer besloot een
aparte Kamercommissie op te
richten die zelf maar onderzoek
gaat doen naar de aanbeste-
dingsregels in de bouw. Het is
aan te bevelen in dat onderzoek
ook de reactie van de overheid
(Justitie) op signalen over bouw
fraude mee te nemen.
De reactie op Bos' beschuldigin- -•
gen en op de fraude bij de
Schipholtunnel geeft daar alle
aanleiding toe.
van de Schipholtunnel is behoorlijk gesjoemeld. De betrokken bouwbedrijven kwamen via
van strafrechtelijke vervolging af. Archieffoto: United Photos de Boer/Ron Pichel
IAM/<jPD - Tot voor kort
n Nederland het benoe-
ineen burgemeester in
te geheim. Met de
n het burgemeestersre-
is dat voorbij. Kandida
ten de zeepkist op, cam-
iren. Voor het eerst in
inten Vlaardingen en
idhuizen van Vlaardin-
lest breekt een groepje
zich momenteel het
/er de vraag: hoe krijg je
imbus de beste burge-
voorjestad?
jËeuwe Gemeentewet, die
Bemeestersreferendum
■jmgustus mogelijk
Bstaan maar een paar zin-
r ïrwat de bedoeling is. Ei-
E liet meer dan dat de ge-
11 raad mag beslissen of er
ju lplegend referendum
ididaten komt, dat er
loet zijn uit twee ge
rij kandidaten en dat de
kost minimaal dertig pro
cent moet zijn. Duidelijk is dus
dat het wiel moet rollen, maar
hoe? Een grote campagne, met
vlaggen, posters en ballonnen?
Reclame op radio en tv? Of een
publiek debat in de avond, na
het handen schudden in de
winkelcentra overdag? Het is
aan het selecte groepje in Best
en Vlaardingen om dat uit te
zoeken.
Voorheen was het zoeken naar
een nieuwe burgemeester van
begin tot eind een vertrouwelij
ke procedure. De vertrouwens
commissie voerde gesprekken
met sollicitanten. Daarna ging
een voordracht via de commis
saris van de koningin naar de
minister van binnenlandse za
ken. Zolang er nergens werd ge
lekt, bleef onbekend wie een
gooi hadden gedaan naar het
burgemeestersambt in een stad.
Dat moest anders, vond vooral
regeringspartij D66. De burge
meester zou direct moeten wor
den gekozen, na een'verkie
zingsstrijd tussen kandidaten
die niet zijn geselecteerd door
de vertrouwenscommissie. Om
dat regeringspartner WD vast
wilde houden aan de oude, be
sloten procedure was een com
promis nodig: het burgemees
tersreferendum.
Maar Nederland blijft achterlo
pen bij de rest van Europa. Vrij
wel overal wordt de lijsttrekker
van de grootste partij de burge
meester van de stad. Hij is voor
zitter van het dagelijks bestuur
van de stad en heeft een duide
lijke politieke kleur. Van een so
ciaal-democratische burge
meester kunnen de burgers an
dere standpunten verwachten
dan van een liberaal.
In de gemeenten Vlaardingen en
Best wordt de burgemeester be
noemd door de minister, nadat
de bevolking duidelijk heeft ge
maakt welke van twee kandida
ten de voorkeur heeft. De man
of vrouw die uiteindelijk de
ambtsketting omkrijgt, moet
echter boven de politieke stro
mingen in het stadsbestuur
gaan staan:
„De burgemeesterskandidaat
moet in zijn campagne een per
formance geven", zegt loco-bur
gemeester Gondrie van Best, te
vens voorzitter van de vertrou
wenscommissie. „Hij kan geen
politieke keuzes maken, maar
de burgers kunnen dan wel een
oordeel geven over zijn stress
bestendigheid. Kijken of hij goe
de contacten heeft. En is het ie
mand die bij evenementen aan
wezig wil zijn, bijvoorbeeld."
De Vlaardingse gemeentesecre
taris Brinkman: „De campagne
kan duidelijk maken wat voor
persoon iemand is. Komt hij
graag de straat op? Is hij joviaal,
of juist een oude regent?"
Vlaardingen en Best willen de
kandidaten in principe wel de
vrijheid geven om zichzelf te
promoten. In beide gemeenten
bestaat echter ook de behoefte
om daar toch onderling afspra
ken over te maken. Het ministe
rie van binnenlandse zaken
vindt het een verantwoordelijk
heid van de kandidaten zelf hoe
ze zich profileren. Om die reden
staat er niets over in de Wét.
De vraag is of een kandicfaat die
een paar dagen voor het refe
rendum merkt dat hij op verlie
zen staat, niet alsnog gekke
sprongen gaat maken. Bijvoor
beeld in een interview subtiel la
ten vallen dat zijn tegenkandi
daat een paar jaar terug de be
lasting heeft ontdoken. Of pos
ters met foto's van hem en zijn
gezin verspreiden, om te bewij
zen wat een warm mens hij wel
is. In Vlaardingen gooien ze het
erop dat de status van het bur
gemeestersambt voorkomt dat
de kandidaten met modder
gaan gooien als ze op verliezen
staan.
Over drie maanden zullen de
ogen van veel gemeenten op
Best en Vlaardingen gericht zijn.
Het referendum in Vlaardingen
wordt op 6 maart gehouden, te
gelijk met de gemeenteraadsver
kiezingen. Best houdt het burge
meestersreferendum waar
schijnlijk <Üp 20 februari. Slagen
zij erin om het referendumwiel
uit te vinden, dan is voor ande
ren de stap minder groot onj B
ook een referendum te organi
seren, met de ervaring van t
1 Vlaardingen en Best als lesrrfatfe-
riaal.
In/gpd - Jaarlijks probeert ongeveer
loen van de 4,2 miljoen rokers in
jid te stoppen. Slechts een hele klei-
(13 procent) lukt het om zonder
(rokertje voorgoed uit te drukken,
is de nieuwe anti-rookcampagne
rwinning bereik je niet alleen' van
;aan.
lie zich laten helpen bij het stop-
hogen de kans om van hun tabaks-
|jng af te komen aanzienlijk, stelt di-
Trudy Prins van de organiserende
Defacto Rookvrij (voorheen de
igVolksgezondheid Roken). Volgens
m )beren rokers op alle manieren te
i, zonder dat ze echt van probate
ddelen op de hoogte zijn.
l(j£r hulp is de kans op succes acht
e( .Wie een nicotinevervanger ge-
ou 'erdubbelt zijn kans op succes. Bij
lie meerdere hulpmiddelen combi-
igt dat al gauw op 25 procent of
"'Is nze nieuwe Postbus 51-campagne
aa' it onder de aandacht brengen", al-
is.
scl tour onderscheidt vier soorten
fjl Idelen: de nicotinevervangers
im, pleisters, neusspray),'de per-
be e begeleiding (van een training tot
.yi fonische coach), een pillenkuur (via
541 ïrts) en een groep met hypnose, ac-
tuur of therapie.
m pagne 'Een overwinning bereik je
'en' gaat drie jaar lopen. Onder de
am hield de stichting vorig jaar een
'ppen-met-rokenactie. Gestimu-
c. or televisieuitzendingen begonnen
te* rokers onder het motto 'Dat kan ik
h-l ider paffertje aan het nieuwe mil-
jnd l Gaandeweg het jaar moesten
0' deelnemers teleurgesteld het
i 'niet' aan de slogan toevoegen,
toch tevreden met de 100.000 'hel-
n ontwikkelen volgens Prins inmid-
deugdelijk rookbeleid. Werkne-
n igen wettelijk het recht op een
e werkplek. Medio volgend jaar mag
'Werkvloer niet meer worden ge-
03 Rookvrij raadt af om rokende werk-
naar buiten te sturen. De anti-rook-
ïseert ondernemingen juist een
5 tner in te richten. Een algeheel ver-
ferm, maar sorteert volgens Prins
beoogde effect. „Doorgaans rookt
V e van het aantal werknemers. Door
erbannen, worden ze hoogst onge
il loken is een verslaving. Een alge-
Nl jod geeft onvrede, geruzie en zorgt
59 ir productievermindering en ziekte-
Een goed rookbeleid zorgt voor fit-
II ode en tevreden werknemers met
e productiviteit. Een rookkamer
NIor rust. Rokers gaan in ieder geval
4 0 roken als ze niet meer ongelimi-
n sigaret kunnen opsteken. Ze moe-
y ars eerst enkele meters lopen."
fll
2-
•formatie- wwwstopefiectief ril Stoppen met roken is al moeilijk genoeg, maar zonder hulp is het nog zwaarder. Foto: Mark Lamers
breda/gpd - Een Nederlands be
drijf wil de veiligheid in het lucht
verkeer vergroten door op vlieg
velden digitale röntgenappara
tuur te plaatsen. In tien seconden
laat de scanner tot op het bot
zien wat een passagier aan boord
wenst mee te nemen. Dat is een
betere controle dan met de huidi
ge metaaldetector, vindt de fabri
kant uit Breda. Schiphol is nog
niet zo ver. De Amerikanen wel.
Tot 11 september verkocht di
recteur Marinus Jungbeker van
MMC International uit Breda de
lichaamscanner vooral om
drugssmokkelaars mee te pak
ken. Bolletjesslikkers vallen snel
door de mand. .Alles wat niet
eigen is aan het menselijk li
chaam pikt het apparaat er uit.
Er komt een vrij nette foto op
het beeldscherm. De scanner is
zo afgesteld dat edele délen niet
zichtbaar zijn." Uitkleden is niet
nodig.
Jungbeker vond zijn klanten
aanvankelijk vooral in het Mid
den-Oosten en Afrika. Daar wa
ren ze er al snel uit dat de eer
biediging van de privacy onder
geschikt is aan het belang om de
drugshandel aan te pakken.
Waar Jungbeker de apparaten
neerzette, zag hij in de meeste
gevallen snel resultaat. „In Jed-
da stond het ding er net toen ze
een Pakistaan in de kraag gre
pen. Vol met drugsbolletjes. De
luchthavenpolitie was erg blij."
Arabische landen schaffen de
scanner ook aan om bij over
heidsgebouwen controles uit te
voeren. In Afrika staan ze bij de
uitgang van goud- en diamant
mijnen. Wie daar een centje
denkt bij te beunen door gedol
ven kostbaarheden in te slikken
en zo mee naar huis te nemen,
valt snel door de mand. „De
scanner weet diamanten vanaf 1
karaat terug te vinden. Het ap
paraat 500.000 gulden) is daar
zo terugverdiend."
Op Schiphol was het bij een
proef volgens Jungbeker ook
meteen raak. Toch mocht hij de
scanner weer meenemen. Er
was geen belangstelling voor.
Het had te maken met de priva-
cyvoorschriften. Het zou niet
mogelijk zijn om zomaar een
röntgenopname van iemand te
maken. Justitie moet daar toe
stemming voor geven.
De Koninklijke Marechaussee
op Schiphol wil er niets over
kwijt. Zelfs niet of er een test ge
weest is. De bestaande metho
den zijn volgens een woord
voerder succesvol genoeg. „We
hebben vorig jaar achthonderd
drugssmokkelaars aangehou
den, onder wie tweehonderd
bolletjesslikkers", zegt hij. Daar
hebben ze de handen vol aan.
Juist daar zou het probleem
kunnen zitten. Een geweldige
toename van het aantal aanhou
dingen dreigt de werkdruk te
veel op te voeren.
Na 11 september is de situatie
veranderd. Jungbeker: „We gin
gen er tot dan toe vooral vanuit
dat de bodyscanner geschikt
was om op vliegvelden bij de
uitgang neer te zetten. Nu weten
we dat het ook nuttig kan zijn ze
bij de ingang te plaatsen."
De conventionele detectoren die
nu op de luchthavens staan,
reageren alleen op metalen
voorwerpen. „Daarmee be
schouwt de beveiliging op de
vliegvelden terroristen als ama
teurs. Naïef. Die komen heus
niet meer met stalen messen
aan boord. Van kunststof teflon
kun je een scherp en levensge
vaarlijk wapen maken, erger dan
een stalen mes. De metaaldetec
tor pikt dat er niet tussenuit, de
digitale röntgenscanner wel."
Wat de installatie uit Breda ver
der bijzonder maakt, is dat de
digitale techniek sneller en
goedkoper werkt dan traditione
le röntgenapparatuur. Bij de ou
de kasten die in ziekenhuizen
staan, is het nodig om de foto's
eerst te ontwikkelingen. Dat is
veel te onhandig en tijdrovend
voor de controle van passagiers,
vandaar dat die optie geen alter
natief is.
MMC heeft, met zijn medische
achtergrond, de machine vooral
ontwikkeld om in ziekenhuizen
slagvaardiger te kunnen werken.
Al snel kwam Jungbeker er ach
ter dat ook andere sectoren zo
als de luchtvaart mogelijkheden
bieden.
Maar het Nederlandse bedrijf is
niet de enige die met digitale en
röntgentechnieken de veiligheid
op grote hoogte wil verbeteren.
De Amerikaanse regering en
luchtvaartdienst FAA krijgen op
verzoek van allerlei kanten aan
biedingen om hypermoderne
apparatuur op vliegvelden te in
stalleren. De Conpass uit Breda
is tot nu toe echter de enige die
passagiers binnen enkele tellen
tot op het skelet kan ontleden.
Vanwege die precisie hebben
enkele honderden Amerikaanse
vliegvelden inmiddels belang
stelling getoond. Ook de FAA
onderkent de voordelen, maar
plaatste er aanvankelijk wel eni
ge vraagtekens bij wat betreft de
privacy en gezondheidsrisico's.
Wat betekent zo'n scan voor een
zwangere vrouw? En wat als een
zwangere vrouw weigert mee te
werken?
Volgens Jungbeker is aan dat
soort situaties altijd een mouw
te passen. „Je kunt mensen vra-
gen vrijwillig de opname te laten
maken. Als ze weigeren kom je
er snel genoeg achter of ze daar- j
voor een goede reden hebben."
Hij zegt dat de federale dienst
zeventig apparaten wil aan
schaffen. De eerste vliegvelden - j
Orlando, JFK in New York en
Ronald Reagan Airport in Was- j
hington DC - krijgen eind deze
maand scanners geleverd.
Er is goedkeuring verleend door j
de bevoegde overheidsinstantie
die dergelijke apparaten keurt.
Er zijn doktersverklaringen die
garanderen dat de lage straling
geen kwaad kan. Iemand die
naast de magnetron wacht op j
een zakje popcorn loopt even-
veel gevaar als een persoon die j
zich door de scanner laat door
lichten. Jungbeker verwacht tot
eind volgend jaar bezig te zijn
met de plaatsing van 450 opstel
lingen in de Verenigde Staten.
Per vliegveld zijn verschillende
nodig om lange rijen wachten
den te voorkomen.
Binnen Europa begint de be
langstelling aan te wakkeren.
„Frankrijk deed eerst heel moei
lijk over.de privacy, maar daar
roeren de mensen zich nu ook.
Uit Italië, Engeland en Spanje
komen verzoeken binnen om
meer informatie."
Alleen van de kant van Schiphol i
blijft het erg stil. „Ze vertrouwen
daar blijkbaar nog op de regulie- 1 j
re detectiepoortjes. Als ik daar
doorheen ben, blijf ik vaak kij
ken hoe de contrdfes gaan.
Mensen bij wie deoel rinkelt,
moeten aan de kant staan. Daar j
halen ze met de hand een me-
taaidetector langs. Maar ze zoe
ken daarmee nooit beneden de i
enkels en ze komen niet te dicht - j
in de buurt van het kruis, want
je weet maar nooit. Daardoor is
zo'n controle nooit volledig." i
„Ik kan dat niet begrijpen. Het
gaat er toch om dat ze de vlieg-
tuigen weer vol krijgen? Dat kan
toch alleen maar als ze zoveel
mogelijk aan de veiligheid doen?
Onder het mom van klantvrien
delijkheid staan we van alles toe
aan boord terwijl je daarmee al
leen maar de risico's verhoogt."
Veiligheidsmensen in de toestel
len, zoals de KLM wenst, kan
helpen. „Maar er is meer te
doen. Al zeg ik niet dat je met
zo'n scanner erbij er bent. Het
gaat om een combinatie van
maatregelen. Om de zaak in
beweging te krijgen, heeft Jung
beker Schiphol zelf maar wat
folders toegestuurd.
Hoewel steeds meer Amerikaanse en Europese vliegvelden warmlopen voor de digitale röntgenscanners,
is Schiphol nog terughoudend; daar gaat de bagagecontrole nog op de oude manier. Foto: WFA/Dijkstra
roosi9c nar f 3 -se Sb fëtn rismbi ffear teari sö I
Fabrikant scanapparatuur: privacy heeft ingeboet voor veiligheid
