Het invoelen van de ander
Schrijven
om te ontspannen
De magie van de psychologische test
Speciale
sensorpen
kan RSI
voorkomen
De juiste man op de juiste
plaats. Dat was ooit het uit
gangspunt van de psycho
logische test. Het ging om beroeps
keuzeadvies. Dat advies kostte haast
niets. Nu is het big business. Tegen
woordig is de psychologische test of
het assessment voor werkgevers een
instrument om niet de verkeerde
man of vrouw op de juiste plek aan
te nemen. „Voor een assessment
hebben werkgevers al snel duizen
den guldens over. Het is echter niet
veel meer dan een maandsalaris.
Een misgreep kost een baas al snel
meer", zeggen Pieter van Strien en
Jacques Dane, auteurs van het boek
Driekwart eeuw Psychotechniek in
Nederland.
De Groningse hoogleraar psycholo
gie Van Strien en historicus Dane
verdiepten zich in de geschiedenis
van 's lands grootste en oudste test
bureau, de Nederlandse Stichting
voor Psychotechniek in Utrecht.
Hoewel het psychologisch onder
zoek na tal van testboeken en com
puterprogramma's veel van zijn ge
heimen heeft verloren, kleeft er nog
altijd iets mysterieus aan. 'Hoe zien
die psychologen dat allemaal', vra
gen mensen zich af. En zien ze het
wel goed?
De sceptici zullen teleurgesteld wor
den. Uit onderzoek is gebleken dat
bij de aanstelling van bepaalde men
sen na een psychologische test min
der foute keuzes worden gemaakt
dan zonder test. Magie of vakman
schap? Van Strien en Dane houden
het op het laatste.
Dubbeltje
Tot aan de Eerste Wereldoorlog was
er sprake van een tamelijk statische
maatschappij waarin iedereen in
zijn eigen rang en klasse leefde. De
keuze van het beroep lag vaak in de
lijn van het beroep van de ouders.
Bedrijven wierven personeel vlak bij
huis. Dat kon ook goed. De bazen
wisten uit wat voor nest een kandi
daat kwam. Dat veranderde door de
toenemende industrialisatie en de
emancipatie.Als je voor een dub
beltje geboren was, wilde je geen
dubbeltje blijven. Op welke manier
kon je je het beste opwerken tot een
kwartje? Het kiezen van een beroep
werd belangrijk. Het beroepskeuze
advies was één van de vroegste
werkterreinen van psychologen", al
dus de twee auteurs.
Aanvankelijk waren het trouwens
geen psychologen die de tests afna
men. Het waren mensen uit een be
paald werkgebied die zich met enige
bijscholing 'de wijsbegeerte over
aard en eigenschappen van de men
selijke ziel' hadden eigen gemaakt.
Pas in 1925 studeerden de eerste
psychologen aan de universiteiten
af.
Al rond 1900 was de psychotechniek,
de toegepaste experimentele psy
chologie ten dienste van de beroeps-
ZATER:
3 NOVj
2001
'Een psychologisch
onderzoek kan deel
uitmaken van de
sollicitatieprocedure.'
Alleen de sterken van
geest krijgen geen
knikkende knieën bij het
lezen van een dergelijke
tekst in een
personeelsadvertentie.
Vijfenzeventig jaar
geleden werd de
psychologische test voor
hei eerst toegepast. De
Groningse hoogleraar
psychologie Pieter J. van
Strien en historicus
Jacques Dane schreven
een boek over de magie
van het testen aan de
hand van de
geschiedenis van 's lands
grootste en oudste
testbureau, de
Nederlandse Stichting
voor Psychotechniek in
Utrecht.
door Jan Schlimbach
Jacques Dane (links) en Pieter van Strien verdiepten zich in de waarde van psychologische tests: „Voor een assessment hebben werkgevers duizenden guldens
over. Maar een misgreep kost een baas meer." Foto: Corne Sparidaens
keuze, in opkomst in de Verenigde
Staten, Engeland, Duitsland en
Frankrijk. De in het buitenland ont
wikkelde proeven werden in Neder
land gretig opgepikt. Philips richtte
rond 1921 al een psychologische
dienst op. De PTT en de Staatsmij
nen hadden al voor de Tweede We
reldoorlog psychologen in dienst. De
Nederlandse Spoorwegen en de
GGD in Amsterdam waren er ook
vroeg mee.
De eerste beroepsgroep die aan een
test werd onderworpen, waren tram
bestuurders in Amsterdam. „In de
tram kun je van alles meemaken, zo
was de gedachte. Een fietser schiet
voor je langs of paarden slaan op
hol, dat gebeurde toen nog vaak.
Daar moest een trambestuurder snel
op kunnen reageren. Hun reactie
vermogen werd getest met een
knoppenapparaat. De kandidaten
moesten in fracties van seconden
reageren. De snelste was de beste
kandidaat, zo was de gedachten-
gang.
De psychotechniek ontleende haar
magische status aanvankelijk aan de
grote machines waarmee gewerkt
werd. „Er werden ingewikkelde ap
paraten met knoppen, paneeltjes en
allerlei poespas gebruikt om het ge
heugen te meten."
De Nederlandse Stichting vc/or Psy
chotechniek werd in 1925 opgericht
door theoloog David van Lennep en
dr. Taco Kuiper. Al snel kreeg het
bureau klanten als KLM, Hoogovens,
Unilever en de Belgische en Portuge
se luchtmacht. Ook werd een nieu
we manier van testen omarmd. „Uit
Duitsland waaide de filosofie over,
dat niet alleen met apparaten moest
worden gemeten. Er moest ook naar
de mensen worden gekeken om je
goed in hun situatie in te leven. Dat
kijken gebeurde op een klinische
manier, zoals de arts een diagnose
stelt: door van binnen uit proberen
te doorvoelen hoe iemand in elkaar
zit. Niet alleen factoren als aanleg en
opmerkzaamheid speelden een rol
bij de tests, ook het karakter telde
mee."
Inktvlek
Het invoelen van de ander overvleu
gelde al snel het werken met de in
gewikkelde machines (die apparaten
zijn trouwens in Groningen nog te
zien in het Universiteitsmuseum.)
Testmethoden kwamen en gingen.
Observeren en kijken werden bij de
tests belangrijk. Kandidaten werden
onderworpen aan zaken als de Ror
schachtest: mensen mochten probe
ren iets te zien in 'opengevouwen'
inktvlekken. Inmiddels is deze test
bij personeelsselectie al lang weer
verdwenen.
Het Utrechtse bureau experimen
teerde er lustig op los. Grafologie,
astrologie en analyses van gelaats
uitdrukkingen en lichaamsbouw
speelden bij de selectie een rol.
„Mensen ondergingen de tests aan
vankelijk lijdzaam onder het mom
van 'het is wel geen pretje maar het
moet'. Je nam er genoegen mee dat
er de hele dag naar je werd gekeken
en dat je later hoorde of je wel of
niet aangenomen werd. Pas in de ja
ren zestig kwam meer aandacht ge
geven voor de positie van de sollici
tant."
Van Lennep ontwikkelde zelf de in
middels weer afgeschreven 'vierpla-
tentest'. Eén van de weinige in Ne
derland bedachte tests die ook in het
buitenland, tot Korea en Zuid-Ame-
rika toe, navolging kreeg.Aan de
hand van vier situaties moest de
kandidaat een verhaal maken waarin
elk van die vier platen een rol speel
den. Mensen moesten hun ziel in
zo'n verhaal leggen. De psycholoog
haalde daar weer wat uit.
Op grond van een bepaalde inleving
maakten psychologen hele rappor
ten waarin niet alleen de aanlegfac-
toren voor een bepaald beroep ston
den, maar ook het karakter tot in de
tail werd beschreven. Zelfs zaken die
de werkgever niet aangingen." Dat
laatste mag tegenwoordig niet meer,
maar vroeger waren de uitvoerige
rapportages onderdeel van de con
currentiestrijd tussen de vele testbu
reaus die dongen naar de gunsten
van de werkgevers. „Je zou het ma
gie kunnen noemen. Psychologen
zien kans meer uit iemand te halen
dan anderen in een jaar tijd."
Tegenwoordig is het vooral assess
ment wat de Wok slaat. Niet iedereen
houdt ervan om op bepaalde kwali
teiten getest te worden, maar je
moet wat om een bepaalde functie
te bereiken. „Een bedrijf neemt het
zekere voor het onzekere. Het is
makkelijker om iemand in huis te
halen dan hem weer kwijt te raken."
De cruciale vraag natuurlijk is of al
die tests bijdragen tot de juiste keu
ze. „Er is vaker onderzoek geweest
naar de betrouwbaarheid en de
waarde van de tests. Als geheel heeft
het wel gewerkt. Je kunt stellen dat
psychologen het niet zo slecht heb
ben gedaan, anders zouden ze na
tuurlijk ook al lang brodeloos zijn
geweest. Het aantal verkeerde keu
zen bij aanstellingen is beduidend
minder dan wanneer alleen een per
soneelschef of een directeur zich er
mee zou hebben gemoeid. Of dat
komt door de tests, blijft de vraag.
De mensen die de tests afnemen
doen natuurlijk niets anders dan de
hele dag in dezelfde situatie naar
mensen kijken."
'Driekwart eeuw Psychotechniek in Ne
derland, de magie van het testen', onder
redactie van Pieter J. van Strien en Jac
ques Dane, uitg. Koninklijke Van Gor-
cum, prijs 35 gulden.
Er is weer een nieuw wapen
in de strijd tegen RSI: de
sensorpen. Volgens
uitvinder en fysiotherapeut
Rob Krullaards zijn de
klachten van patiënten te
herleiden tot één opvallend
symptoom: een te hoge
spanning in de handen. Met
een paar dagelijkse
schrijfoefeningen kan
volgens Krullaards veel leed
worden voorkomen.
door Joyce de Bruijn
Soms blinkt een uitvinding uit in
eenvoud. Dat geldt zeker voor de
NoRSI-methode, een nieuw middel
in de strijd tegen Repetitive Strain
Injury (RSI). Met enkele minuten
simpele schrijfoefeningen per dag
maak je je nek, schouders en armen
losser dan die in jaren zijn geweest.
Belangrijk onderdeel van de zogehe
ten NoRSI-methode is de sensorpen,
een vernuftige balpen met in de hals
sensoren die meten hoe hard erin
geknepen wordt. Is die kracht te
hoog, dan gaat er een lampje bran
den en moet je je knijpkracht ver
minderen.
De uitvinder van dit stukje techniek
is de fysiotherapeut Rob Krullaards,
die honderden patiënten met RSI
heeft behandeld. Hij bracht al hun
klachten terug tot één opvallend
symptoom. Mensen met arm- nek-
en schouderklachten hebben alle
maal een te hoge spanning in de
handen.
Door kracht te zetten met de han
den, spannen de spieren in de on
derarmen zich aan. Die spieren zet
ten vervolgens een spiermechanis-
me in werking, dat loopt van de elle
boog tot in de schouders. Door die
spierspanningen worden zenuwba
nen en bloedvaten naar de handen
afgekneld. Vandaar die tintelende
handen waar RSI-patiënten over kla
gen.
Die knelling ontstaat doordat het
poortje tussen de bovenste rib en
het sleutelbeen heel nauw wordt als
er sprake is van een te hoge hand
spanning in combinatie met stress.
Vier keer per dag oefenen met de
sensorpen zorgt ervoor dat de spie
ren die aan de hand trekken ont
spannen, waardoor ook de eerder
genoemde poorten zich openen. De
doorbloeding en de doorstroom van
de zenuwen worden beter. De zoge
heten houdingsspieren die zorgen
dat er een stijve nek en schouders
ontstaan, worden weer soepel en de
patiënt voelt zich beter.
De pen toont namelijk aan of je
greep of je houding verkeerd is. De
sensoren zijn erg gevoelig, het rode
lampje brandt al bij de minste druk
Met een paar eenvoudige schrijfoefeningen kunnen nek,
schouders en armen losser worden gemaakt. Foto: GPD
die de vingers uitoefenen. De RSI-
patiënt wordt zich daardoor bewust
van zijn lichaam en hoe hij dat ge
bruikt.
Krullaards toont het effect met een
apparaat dat registreert hoe ver de
patiënt zijn hoofd opzij kan draaien.
Hoe erger de nek en rugklachten,
hoe kleiner de draaicirkel. Door even
met de pen te schrijven zonder dat
er kracht wordt gezet, openen de
poortjes met de zenuwen en vaten
zich, en ontspannen de houdings
spieren zich. Binnen drie minuten
kan een patiënt daardoor zijn hoofd
soms wel veertig graden verder
draaien, en voelt deze zich losser
dan even tevoren. Het effect is ook te
meten in de pols: een krachtige hart
slag wordt voelbaar omdat het bloed
beter stroomt.
De fysiotherapeut heeft ook hoopge
vende resultaten gezien bij patiënten
met artrose en whiplash. Maar de
toepassing bij deze groep moet nog
wetenschappelijk worden onder
zocht.
Krullaards heeft met zijn ideeën aan
sluiting gezocht bij de Erasmus Uni
versiteit in Rotterdam. Hij kreeg en
kele wetenschappers enthousiast.
Een van hen is prof.dr.ir. C.J. Snij
ders, hoofd van de afdeling biome
disch natuurkunde en technologie.
Hij deed jaren onderzoek naar
klachten in het bewegingsapparaat.
RSI, betoogt hij, is niet iets van het
toetsenbordentijdperk. Al in de jaren
dat telefooncentrales nog niet auto
matisch werkten, hadden de telefo
nistes klachten die aan RSI doen
denken. „Dat kwam omdat die de
hele dag kleine plugjes moesten
vastpakken. Pinching-disease werd
het ook wel genoemd. Spreken we
niet al jaren van de tennisarm? Die
wordt veroorzaakt doordat tennis
sers in het racket knijpen. Dan heb
ben we ook nog Washer Womens El
bow, bij wasvrouwen die continu
hun was uitwrongen. En wat te den
ken van Schreibekrampf, ook al een
heel oud begrip."
Het bedrijf Tensor, dat de pen in
ontwikkeling heeft genomen, gaat
nu de boer op om de NoRSI-metho
de onder de aandacht van fysiothe
rapeuten te brengen. „Er zijn twee
pakketten in de aanbieding", vertelt
directeur P. Adema van Tensor.
„Een pakket voor preventie, dat vijf
honderd gulden per persoon kost. Je
krijgt dan de pen, begeleiding en een
identificatienummer voor onze web
site. Op die website kun je oefenin
gen downloaden die je met de pen
kunt uitvoeren. Die variëren van
heel makkelijk tot heel moeilijk.
Voor mensen die al met RSI te kam
pen hebben, is er een curatief pakket
van tweeduizend gulden per per
soon."
Meer informatie:
www.norsiweb.com
De sensor
pen regi
streert of
iemand
te hard
knijpt tij
dens het
schrijven.
Een te hoge
spierspanning
knelt namelijk
bloedvaten en ze
nuwen af en ver
oorzaakt RSI-klach-
ten. Foto: GPD
