Dwarse kunstenaars uit VS in Stedelijk
CULTUUR KUNST
'Nut Centrimi Beeldende Kunst ter discussie'
Prins Bernhard reikt
Nieuwkomer Klaas zet schouwburg naar zijn ham
Opvolger Beatrix exposeert Reagan als karikatuur
stem om van te houden de Erasmusprijs uit
Monica Akihary heeft
'Kruime
is een 'raki
succesvei
donderdag 8 NOVff
Foto: EPA/Doug Kanter
King of Pop
op Times Square
new york - Michael Jackson
bracht gistermiddag een bezoek
aan de Virgin Megastore op Ti
mes Square in New York. Fans
en fotografen hadden zich daar
verzameld om een glimp op te
vangen van 'the King of Pop'.
Jackson bezocht de winkel ter
promotie van zijn nieuwe al
bum 'Invincible'.
Toneelschrijver
Shaffer overleden
londen - De Britse toneelschrij
ver Anthony Shaffer, wiens
'Sleuth' een van de succesvolste
toneelstukken van de jaren '70
was, is dinsdag op 75-jarige
leeftijd overleden aan een hart
aanval. Shaffer schreef ook de
scenario's van een aantal be
kende films, waaronder 'Fren
zy' van Alfred Hitchcock uit
1972.
Van den Ende
koopt theater
hamburg - Stage Holding, het
live-entertainmentbedrijf van
Joop van den Ende, neemt een
belang van 50 procent in het
Operettenhaus Hamburg. Het
bedrijf is al volledig eigenaar
van drie andere theaters in
Duitsland, in Essen, Berlijn en
Hamburg. „Ik ben er op trots
op dat wij met Operettenhaus
toegang hebben gekregen tot
het beroemdste musicaltheater
van Duitsland", zegt Van den
Ende. „Hier heeft de internatio
naal succesvolle productie Cats
bij voorbeeld vijftien jaar ge
speeld."
Memoires van
Bill en Hillary
den haag - Uitgeverij Balans
heeft de rechten verworven van
de memoires, van de Ameri
kaanse oud-president Bill Clin
ton en zijn echtgenote Hillary.
Het is de bedoeling dat de boe
ken over hun Witte Huis jaren
in 2003 wereldwijd in de win
kels liggen. Clinton ontving
voor zijn memoires al een voor
schot van 10 miljoen dollar, een
wereldrecord voor non-fictie.
Uitgeverij Balans wil niet be
kend maken welke bedragen zij
voor de memoires heeft be
taald. De oud-president heeft
aangekondigd dat hij geen ge
bruik zal maken van een ghost
writer en gevoelige onderwer
pen als Monica Lewinsky niet
zal schuwen.
Gouden Film
voor 'Discovery'
utrecht - Sinds de première in
Amsterdam op 18 oktober heeft
de film 'Discovery of Heaven'
75.000 bezoekers getrokken. De
rolprent van regisseur Jeroen
Krabbé is daarvoor bekroond
met een Gouden Film. Dat is
een onderscheiding de Neder
landse Federatie voor de Cine
matografie, het Nederlands
Film Festival en het Nederlands
Fonds voor de Film. De film
'Nynke' werd bekroond met
een Platina Film omdat deze
Nederlandse rolprent 200.000
mensen wist te trekken.
Berkel stopt als
directeur festival
utrecht - Het Nederlands Film
Festival in Utrecht moet op
zoek naar een nieuwe directeur.
Michiel Berkel houdt er per 1
januari 2002 mee op. Berkel is
ingezetene van Zuid-Affika en
kiest volgens het festival „na
twee jaar forensen voor een
meer flexibele werksituatie in
de filmindustrie."
Biografie van
Liesbeth List
amsterdam - Ramses Shaffy
neemt woensdag 21 november
het eerste exemplaar van 'Het
voorlopige leven van Liesbeth
List' in ontvangst. In het boek
vertelt de zangeres over haar le
ven tot nu. Zo komen onder
meer haar kinderjaren en haar
leven in Amsterdam in de jaren
zestig aan bod. Ook besteedt
Alex Verburg, de schrijver, aan
dacht aan haar relaties. „Ram
ses Shaffy krijgt het eerste
exemplaar uitgereikt, omdat hij
en Liesbeth jarenlang een duo
zijn geweest en nog steeds goe
de vrienden zijn."
door Robbert Minkhorst
leiden - Wethouder Pechtold (cultuur) stelt het functioneren van
het Centrum Beeldende Kunst (CBK) in Leiden ter discussie. De
wethouder wil dat het CBK samengaat met museum De Lakenhal.
Het stedelijk museum gaat over een aantal jaren uitbreiden, waarna
tegelijk het CBK in het grotere complex kan worden ondergebracht.
Binnen een jaar is meer bekend over die plannen. Voor het zover is,
wil Pechtold duidelijk hebben wat het bestaansrecht is van het cen
trum is. „Ik wil een discussie over of de huidige vorm van het CBK
wel de juiste is", zei hij gisteravond in de raadscommissie voor cul
tuur.
Bij het CBK hoort onder ook de Kunstuitleen. Die kost meer geld
dan dat hij oplevert. CBK-directeur Connie van Driel vindt ook dat
de kunstuitleen kostendekkend moet worden. „Dat zijn we nu al
voc^r 75 procent," aldus Van Driel.
De wethouder reageerde gisteravond op vragen van PvdA, WD en
CDA over de toekomst van het CBK. WD-raadslid Van Gruting
vroeg naar de voortgang met de plannen rond De Lakenhal. „Ik raak
wel een beetje het zicht kwijt op de plannen rond het museum en
het CBK. Er wacht een gigantisch project, maar dan kan het CBK
toch al wel vast ondergebracht worden bij de Lakenhal? Dat hoeft
toch niet te wachten?"
Van 'onderbrengen bij De Lakenhal' is volgens Pechtold evenwel
geen sprake. „Het gaat op basis van gelijkwaardigheid. We gaan het
een niet bij het ander onderbrengen." Voor een snelle verhuizing
van het CBK voelt de wethouder evenmin. Er is voor het huidige on
derkomen aan de Hooglandse Kerkgracht nog geen nieuwe bestem
ming en Pechtold 'wil geen leegstand creëren'.
door Francoise Ledeboer
Amsterdam - Zou een kunste
naar die koningin Beatrix foeile
lijk had uitgebeeld op het mo
ment dat ze in een met bankbil
jetten belegde boterham hapt op
waardering kunnen rekenen? Het
lijkt in elk geval onwaarschijnlijk
dat zo'n schilderij op een promi
nente plek in het Stedelijk Muse
um zou zijn opgehangen. De
Amerikaanse kunstenaar Peter
Saul vereeuwigde Ronald Reagan
in 1984 als dollaretende karika
tuur op een werk dat nu in de
Erezaal deel uitmaakt van de ex
positie 'Eye Infection' van gast
conservator Christiaan Braun.
Zijn voorgangers Gerrit Komrij,
Harry Miüisch en koningin Bea
trix 'beperkten' zich de afgelo
pen jaren tot de eigen collectie.
Braun, sinds twee jaar in het
Stedelijk actief met zijn Kabinet
Overholland, kreeg van direc
teur Fuchs de vrije hand via zijn
contacten in de VS (hij is nauw
betrokken bij het Museum of
Modem Art in New York) kunst
werken 'van buiten de ver
trouwde hoofdstroom' naar
Amsterdam te halen. Braun re
gelde zelf de schenking van een
kwart miljoen gulden van elf
Nederlandse verzamelaars om
zijn dure project te realiseren.
Robert Storr, conservator he
dendaagse kunst van het MoMa,
schreef voor de catalogus een
essay over de beweegredenen
van de dwarse kunstenaars die
Braun onder de aandacht van
het Nederlandse publiek brengt.
Naast Peter Saul (1934) zijn dat
H.C. Westermann (1922-1981),
Jim Nutt (1938), Robert Crumb
(1943) en Mike Kelley (1954).
Storr vergelijkt hun geesteshou
ding met die van kinderen die
niet van wondjes af kunnen blij
ven, ook al waarschuwen de ou
ders: 'Niet wrijven, pulken,
krabben, anders gaat het zwe
ren!' Inderdaad, kinderen luiste
ren nóóit en gaan gewoon door.
Zo wordt hun wond steeds meer
hun eigen schepping.
De kunstenaars van 'Eye Infec
tion' werden volgens Storr over
het algemeen behandeld als gê
nante lastposten, als kinderen
die weigeren volwassen te wor
den en die eerst berispt en dan
genegeerd worden. Waarom? Ze
onderzochten de onvolkomen
heden in het zelfbeeld van Ame
rika en dat kon zeker niet op
waardering rekenen 'toen het
Amerikaanse zelfvertrouwen op
zijn hoogtepunt was en de cul
turele mainstream in Amerika
Peter Saul vereeuwigde Ronald Reagan als dollar etende karikatuur. Foto: GPD
onvoorwaardelijk en vol trots
zijn eigen overwicht roemde'.
De tekst van Storr was af vóór 11
september en het lijkt alsof hij
over helderziende gaven be
schikte: 'De laatste tijd lijkt dat
nationale vertrouwen te wanke
len, ondanks tijden van econo
mische hoogconjunctuur en het
einde van de koude oorlog.
Waar we alleen onszelf kunnen
aanstaren tot we onze blik neer
slaan, wordt het moeilijker de
misvormingen van onze eigen
gelaatstrekken te ontkennen en
de aanwezigheid te vergeten van
wie ons hardnekkig de spiegel
voorhouden.'
De kunstenaars in 'Eye Infec
tion' omarmen een narratieve,
vaak anti-esthetische manier
van werken, met aardsere on
derwerpen waarin zwarte hu
mor en groteske parodie een be-
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: Monica Akihary. Gehoord: 7/11,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Heel dromerige liedjes om in te
verzinken en stevige, bijna expe
rimentele, jazzy songs. De Mo
lukse Monica Akihary heeft een
warme en lenige stem, die zelfs
in een grote zaal waarin de klei
ne veertig bezoekers in plukjes
bij elkaar klitten, heel veel sfeer
maakt. Troostend, vleiend, be
toverend en met een diepte die
wijsheid lijkt te suggereren.
Haar stem maakt zelfs 'Time af
ter Time', de oude hit van Cindy
Lauper, nieuw.
Ze begint buitengewoon ont
spannen met een liedje waarin
de kalme branding van de oce
aan doorklinkt en je weg mag
drijven op een gitaarsolo. Easy
listening; tijd voor je eigen ge
dachten.
Maar Akihary en haar drie bege
leiders kunnen ook je aandacht
volkomen opeisen, zoals in 'The
Painter', een ongewoon num
mer geïnspireerd door de schil
der Matisse. Eerst hoor je een
licht vervreemdend klokkenspel.
Dan komt gitarist Niels Brouwer
via Matisse tot de Hot Club de
France en na zijn solo, die op
het uitzinnige af fel is, zingt Aki
hary een bijna melodieloze be
schrijving van de doeken van
Matisse. Na de kleurrijke uitbar
stingen van de muzikanten zou
je haar bijdrage haast grijs noe
men. Maar dan zoekt zij op haar
beurt de extremen van haar
stem.
Monica Akihary verkent grenzen
op een vanzelfsprekende ma
nier. Meestal pakt dat goed uit,
soms ietsje minder, maar haar
muziek klinkt altijd helemaal
van haar. Ook als haar begelei
ders op de loop dreigen te gaan
met een liedje, een solo oprek
ken tot het uiterste en het lijntje
tussen kunstzinnig en kunstma
tig gevaarlijk vaag wordt, houdt
zij de regie. Dan scat ze het lied
je gewoon terug naar haar eigen
proporties. Scatten is absoluut
haar fort, soms lijkt het wel alsof
ze déór pas echt haar gevoelens
in uit kan drukken.
Toch spreken de ingetogen
stukken het meest aan, zoals het
Molukse heimwee-liedje, dat ze
simpel zingt, bijna zonder bege
leiding, alsof het een stokoud
wiegenlied is. Of als ze zingt
over de liefde, zoals in het_
mooie en intrigerende 'Love-
dance'. Dan heeft Akihary een
stem om veel van te houden.
amsterdam/anp - Prins Bernhard heeft gisteren in het Koninklijk
Paleis in Amsterdam de Erasmusprijs uitgereikt aan de Italiaanse
schrijver Claudio Magris en de Poolse historicus en publicist
Adam Michnik. Zij kregen de onderscheiding wegens „het zicht
baar maken van het maatschappelijke belang van het besef van
culturele en politieke verscheidenheid in de samenleving." Konin
gin Beatrix was ook bij de prijsuitreiking aanwezig.
De Stichting Praemium Erasmianum, waarvan prins Bernhard be
schermheer is^kent de prijs elk jaar toe aan een persoon of instel
ling die een belangrijke bijdrage heeft geleverd op cultureel of so
ciaal-wetenschappelijk gebied in Europa. De onderscheiding be
staat uit een totaalbedrag van 300.000 gulden en versierselen. Vo
rig jaar ging de onderscheiding naar de Nederlandse choreograaf
Hans van Manen.
J'
den haag/gpd - y j*
'Kruimeltje' op hi
van het filmfestiva
vorig jaar nog 'voll
geerd', zowel natioi
nationaal is het
cesverhaal' gewoi
werd 'Kruimeltje' 0
Ir
langrijke rol spelen. Robert
Crumb geniet sinds de jaren
zestig ook in Europa bekend
heid als geestelijke vader van
bekende stripfiguren als Fritz
the Cat, Angel McSpade en Mr.
Natural. Voor 'Eye Infection' is
een keus gemaakt uit zijn
schetsboeken uit de jaren zestig
en zijn strips. 'In zijn tekeningen
rekent hij niet alleen op genade
loze wijze af met de Amerikaan
se burgermanscultuur, maar
ook legt hij met zijn beschim
pingen en beledigingen van
zwarte Amerikanen en vrouwen
de angsten van de blanke Ame
rikaanse man bloot', stelt Stede
lijk Museumconservator Jan
Hein Sassen vast. De karikatuur
van Reagan is illustratief voor de
wijze waarop Saul ook op zijn
andere schilderijen zijn cynisme
over de jacht op geld en goede
ren en de gevestigde orde van
politiek en kunstwereld aan de
kaak stelt.
H.C. Westermann diende tij
dens de Tweede Wereldoorlog
en de Koreaanse oorlog in het
leger en verwerkte zijn üaumati-
sche ervaringen met geweld op
vele bittere, scherpe tekeningen
die Bush vast ziet als schandelijk
ondermijnende anti-Ameri
kaanse propaganda. Kelley be
kritiseert de VS met onder meer
een tekening waarin het Ameri
kaanse continent is uitgebeeld
als hond die belachelijk stoer
staat te grommen.
De kunstenaars die Braun selec
teerde toonden en tonen de
Amerikanen al sinds jaar en dag
een verre van geruststellende
analyse van hun samenleving.
Hij heeft de kunstenaars die hun
landgenoten in de spiegel naar
de Vietnamoorlog, rassendiscri
minatie, diepe armoede, enz.
lieten kijken, met 'Eye Infection'
een eerbetoon willen geven dat
in elk geval verrassend is omdat
Nederland hun werk nog niet
eerder zo uitvoerig zag. Al die
zwarte, groteske humor gaat op
'Eye Infection' evenwel gauw
vervelen; de helft was genoeg
geweest, nu schaadt de over
daad door teveel van hetzelfde.
Maar Storr weet: 'Crumb, Kelley,
Nutt en Saul blijven hoe dan
ook gewoon krabben. En het
werk van wijlen Westermann
blijft, net als dat van de anderen,
irriteren - het soort irritatie
waardoor je ogen ontstoken ra
ken en je ze niet meer kunt slui
ten voor de waarheid.'
'Eye Infection' in het Stedelijk
Museum (Paulus Potterstraat
13, Amsterdam) t/m 20 januari
2002. Dagelijks van 11.00 tot
17.00 uur.
n
l
!ïe.
2
filmfestival van Chi
kinderjury tot best
roepen. „Op de 1
manier is 'Kruime11
hele wereld door r'
het hart gesloten",
citeitsagente Mo -
Schendelen.
Op het filmfestival
was 'Kruimeltje' noj\''
het oog springen t
Ondanks drie noi
een Gouden Kalf
Maria Peters met
naar huis. Toch
meltje', in de woor
ducent Hans Pos
Star, de 'absolute
bracht in 1999, wer
miljoen bezoekers
zochte Nederlands
tijden. De video,
door Disney, deed
koopcijfers rond de
ter dan Titanic'. Op
de, gelijknamige jei
schrijver Chris v;
ontstond een run. g(
Ook sleepte 'Kruinw
in de wacht op ii |j(
filmfestivals in Aust,
Noorwegen en Polfe'
volgens producent
maar een 'willekeifj
„Het blijkt dat de fir^
nationale taal spree gf
bekroning in Chi^
Pos wel 'heel spe<
het gaat om een in 1
gerenommeerd fest er
Ondanks een drinj ;g
diging moest Maria Uf
prijsuitreiking ver
gaan. Zij werkt aan t-
van Kruimeltjes op»®
Bell, die in 2002 in g|
zal verschijnen. De
'Kruimeltje' komende
Foto: ANP/Marcel Antonisse
Newman^
'Cathedra
veiligheid"
achter glar
amsterdam - Het
'Cathedra' uit )ri
Bamett Newmaid
1997 met een Sta
zwaar werd bescj^
vanaf 8 decembe
zien in het Stedelj
um maar hangtu
achter glas. Hetl^
ziet 'juridisch' gecJ
lijkheid de dadCg
vernieling buiterij p
te houden en kie^e]
voor deze veiligh^
regel. an
Ter gelegenheid:
restauratie van j
richt het museu
toonstelling in 1
namelijk mo4,
(eenkleurige)
de collectie. In de?
zijn de drie wej!
Newman te zien£
drie achter glas t^j
steld worden.
'Cathedra' is eeiL
twee schilderijent
man die door
zelfde man zijn v
1986 zette hij
'Who's is afraid c
low and blue III' i
Het derde New
derij in de collect!
museum is 'Thejf
1954.
De schilderijeiLjJ
werd in 1999 ^ep
van rechtsvervoljL^
dat hij volgens ye
bank tijdens zijn Ly.
ledig ontoereke|et'
baar was. De réjjn
van Cathedra heefva
gulden gekost eeL
vier jaar. Behalve
ken van Newman
museum mon*
schilderijen zie
Charlton, Fontan'
Klein en Polke zierT
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Extreem', door Klaas van
Eerden. Gezien: 7/11, schouwburg Leiden
Knalgeluiden, keiharde muziek
en rookflarden vormen het ope
ningsbeeld. Klaas kijkt temidden
van dat alles vervaarlijk de zaal
in. Op de achterwand staat in
graffiti-letters 'Extreem' te lezen.
Dit heftige beginbeeld wordt in
TieL-daarop volgende moment
direct weerTènietgeëaan^op de
ons gedag, waarna hij achter de
vleugel plaats neemt en met en
kele welluidende en vooral rus
tige accoorden een liedje zingt.
Wat fijn dat we gekomen zijn en
niet thuis voor de buis zijn blij
ven hangen.
Klaas is nieuwkomer Klaas van
Eerden die in no time een bijna
uitverkochte schouwburg naar
zijn hand weet te zetten. Caba
ret en stand-up comedy mogen
zich weliswaar nog altijd in gro
te populariteit verheugen, maar
toch is dit optreden zonder
meer opmerkelijk te noemen.
Met het grootste gemak vertelt
hij er lustig op los. En ter afwis-
meest sullige wijze zegt Klaas~setmg- demonstreert hij af en
toe, hoe hij met geluid kan goo
chelen. Zo weet hij zijn dwars
fluit bijna tot slaginstrument te
transformeren en imiteert hij
moeiteloos een discotheek-dj
die met een heel instrumentari
um aan de slag gaat. Daarbij is
het nummer zelf van onderge
schikt belang. Klaas biedt op
voorstel van iemand uit de zaal
een eigentijds bewerkte versie
van 'Berend Botje'.
Klaas weet dergelijke zaken uit
stekend te combineren. Min of
meer klassiek cabaret verbindt
hij met de recht-voor-zijn-raap-
bluf van de stand-up comedy en
met andere elementen uit de
jeugdscene. Zoals zo vele jonge
cabaretiers biedt ook Klaas een
kleine terugblik op zijn jeugd.
We horen verhalen van zijn ja
ren op het Amsterdams Montes-
sorilyceum. Hoe moeilijk was
het om tot een bepaalde groe
pering te behoren: de kakkers,
de nerds, skaters enzovoort. Wat
volgt, is een geestige reeks rake
typeringen. Hij blijkt de zege
ningen van een anti-autoritaire
opvoeding aan den lijve onder
vonden te hebben die het hem
bij uitstek moeilijk maakten om
zich tegen zijn ouders af te zet
ten. Alom vrijheid, blijheid bij
ouders en leermeesters. Niks
moeilijkdoenerij en stiekemig-
heid: hij werd meegesleurd naar
het naaktstrand en
•lijk
zijn eerste eigen vakl ja
ongevraagd de condHel
Zelfs het aloude et<
maakt deel uit van'e
den. Alleen de woord6 1
vangen door percusfbc
ter ondersteuning vfoo
zijn rapnummers. 13 6
'Extreem' is een 0^
van zeer uiteenlopejbe
delen. Als je per se f1
zijn, kun je in het j1
heus nog wel de nodi de
pen aanwijzen. Wat
al telt, is de be wond1
dige handigheid, waa
zaal bespeelt. Van 1
we nog vaak horen. aal
