'Swingende tante'
redt het niet
De ondergang van burgemeester Loekie van Maaren-Van Balen
ZATERDAG
27 OKTOBER
2001
weekendbijlage
vam
Leidsch
Voetbal en ballet
overheersen bij
LD-schrijfwedstrijd
Foto: GPD/Niels Westra
Achtergrond
E-mail dertig
jaar.geleden
uitgevonden
De vertrouwenscommissie
van de gemeente
Leeuwarden was ruim
twee jaar geleden diep
onder de indruk van Loekie
van Maaren-Van Balen. Ze
werd ervaren als een
kundig bestuurder, een
'sprankelende en
swingende tante' ook. Bij
haar installatie in 1999 als
burgemeester kreeg ze één
vraag voorgelegd:
'Mevrouw, wij verzoeken
u dringend lange tijd in
ons midden te blijven'. Het
burgemeesterschap liep
echter uit op een drama
met een opmerkelijk slot.
Hoe een veelbelovende
burgemeester in de Friese
hoofdstad haar Waterloo
vond.
door Petra Duivenvoorde
Het is tijdens de zomer van
1998 dat burgemeester
Hayo Apotheker van Leeu
warden naar Den Haag wordt ge
roepen. Wïm Kok onderhandelt
over zijn tweede Paarse kabinet en
wil D66'er Apotheker inzetten als
nieuwe landbouwminister. Zijn ver
trek wordt in Leeuwarden als een
groot verlies beschouwd. Apotheker
is weliswaar slechts kort burgerva
der van de Friese hoofdstad, maar
de voltallige gemeenteraad vindt dat
er met hem een dynamisch burge
meester verloren gaat.
De Leeuwardense gemeenteraad wil
'weer een Hayo'. Maar dan liefst een
PvdA'er en als het even kan een
vrouw. Op de vacature schrijven 24
kandidaten (dertien PvdA'ers, vijf
vrouwen)van wie er zes worden
uitgenodigd voor een gesprek met
de vertrouwenscommissie. Vooral
het onderhoud met de dan 52-jarige
Loekie van Maaren-Van Balen blijft
de tienkoppige vertrouwenscom
missie bij. Ze is sprankelend,
enthousiast en heeft een cv dat ver
trouwen geeft. Ze heeft gewerkt als
opbouwwerkster en les gegeven aan
de sociale academie. In 1978 be
landde ze in de gemeenteraad van
Haarlem, waar ze van '82 tot '90
wethouder was. Daarna vervulde ze
acht jaar het burgemeesterschap in
Weert.
Unaniem kiest de vertrouwenscom
missie voor Loekie van Maaren als
opvolgster van Hayo Apotheker. Op
16 februari 1999 wordt ze met
vreugde in de raadszaal onthaald.
Waarnemend burgemeester Den
Oudsten memoreert dat de Leeu
warder sollicitatiecommissie in haar
een burgemeester herkent met een
brede bestuurlijke ervaring, met een
open oog voor de noden van men
sen, met een ruim netwerk en ken
nis van de stedelijke problematiek.
Zijn uitsmijter: „Mevrouw, wij ver
zoeken u dringend lange tijd in ons
midden te blijven."
Opgelucht
Echt goed geïnformeerd in Van
Maarens oude standplaatsen, heeft
Leeuwarden niet. In Weert schrok
de politiek zich een hoedje van de
voortvarendheid en drammerigheid
van Van Maaren als burgemeester.
Echt rouwig om haar vertrek waren
ze niet, daar in Limburg. Zeker niet
omdat ze na vijf jaar Weert sollici
teerde naar de functie van burge
meester van Breda, terwijl ze bij
haar aanstelling toch had beloofd
om minimaal zes jaar te blijven.
In Haarlem waren ze na acht jaar
wethouderschap ook wel uitgeke
ken op deze politica. Ze verprutste
in 1990 de onderhandelingen voor
de PvdA, waarna die partij de oppo
sitiebankjes mocht opzoeken. In '97
bracht ze een boek uit over haar er
varingen in het Haarlemse gemeen
tehuis: Te veel vrouw. In dat onthul
lende boekje sabelt ze politieke te
genstanders neer en ziet ze zichzelf
als slachtoffer in het macho man-
nenwereldje van de politiek.
En nu is het dus mis in Leeuwarden.
Na tweeënhalf jaar burgemeester
schap zijn de lovende woorden van
de eerste raadsvergadering totaal
vergeten. Er is 'een onoverbrugbaar
verschil van inzicht tussen de bur
gemeester enerzijds en wethouders
aan de andere kant met als onder
werp het dagelijks bestuur van
Leeuwarden, de gemeentelijke orga
nisatie en de bestuurscultuur'.
Klachtenlijst
Als tijdens het bewind van Loekie
Van Maaren in de wandelgangen
tussentijdse ballansen worden opge
maakt, groeit de klachtenlijst met de
maand. Ze bereidt - vinden wethou
ders en raadsleden - vergaderingen
slecht voor en leidt ze ook beroerd.
Ze presenteert zich niet goed: ze is
of te joviaal (iedereen mag haar bij
haar voornaam noemen) of ze doet
teveel uit de hoogte. Ze leest dos
siers niet. Ze is chaotisch. Als ze -
eindelijk - eens goed in een discus
sie zit dan laat ze anderen te weinig
ruimte; een debat over camera-toe-
zicht staat daarvoor model. Namen
van gemeenteraadsleden kan ze na
tweeënhalf jaar nog steeds niet ont
houden. Ze trekt teveel de aandacht,
ze praat liever dan dat ze luistert. Ze
kan niet tegen kritiek. Als ze een af
spraak vergeet of een stuk zoek
maakt, legt ze de schuld altijd bij
een ambtenaar. Ze probeert een
hofhouding om zich heen te bou
wen; een groep medewerkers die
haar uit de wind moet houden.
Het Fries krijgt ze ook maar niet on
der de knie. Van Maaren klaagt er
over in een onderonsje met Haar
lems burgemeester Pop. Die maakte
zich als burgervader van Franeker
de Friese taal eigen. Gemopper van
Loekie van Maaren: „Het is een las
tige taal met steeds die verschillen
de klinkers achter elkaar." In het
openbaar zal ze in ieder geval geen
Fries spreken, verklapt ze aan Pop,
bang als ze is om 'gemaakt' over te
komen.
Ronduit gênant vinden de Leeuwar
denaren de maandenlange zoek
tocht van Van Maaren naar een huis
in de provinciehoofdstad. Geduren
de negen maanden verlaat ze iedere
vrijdagmiddag vroegtijdig het stad
huis, op weg naar man en kind in
Weert. 'Ik wilde vóór de files thuis
zijn', heeft ze ooit eens openhartig
gezegd. Leeuwardenaren ergeren
zich zo, dat ze de actie Zoek voor
Loek beginnen en suggesties voor
geschikte huizen aan de burgemees
ter doorgeven.
Loekie van Maaren-Van Baaien opent
als burgemeester van Leeuwarden
een beurs.
Foto: Archief/GPD - Niels Westra
En zo groeit en groeit de klachten
lijst tot één groot stuikelblok.
Er is niet alleen kritiek op Van Maar
en als persoon, maar ook op haar
gebrek aan leidinggevende capaci
teiten. Ze kan niet voorkomen dat
de gemeente regelmatig negatief in
het nieuws komt met blunders op
het snijvlak van ambtenarij en poli
tiek. Zo dreigt de inspecteur ruimte
lijke ordening met aangifte bij de
politie als Leeuwarden doorgaat
met het zonder vergunning bouw
rijp maken van een terrein. Onder
zoek wijst uit dat er een valse mach
tiging van B en W in omloop is.
Ook gênant: bij de heffing van on-
roerendezaakbelasting worden gro
te fouten gemaakt. Verder lukt het
de burgemeester niet om het hoofd
kantoor van Nuon Water te behou
den voor Leeuwarden, wat haar
wordt aangerekend. En waar ze veel
woede mee opwekt: als de meeste
wethouders met vakantie zijn, belt
de burgemeester achter hun rug om
enkele adviseurs voor een offerte
om het stadskantoor door te lichten.
Bekentenis
Begin dit jaar erkent Van Maaren
dat het allemaal niet zo lekker loopt.
„Ik heb het tot nu toe niet zo gewel
dig gedaan", bekent ze in een inter
view tegenover Omrop Fryslan. Ze
geeft zelfs toe dat ze in het vervolg
intensief gecoacht zal worden door
commissaris der koningin Ed Nij-
pels. Maar coach of niet, het mea
culpa komt te laat. De verhoudin
gen zijn al te veel verstoord.
Op 11 september gaat het voltallige
college van B en W langs bij Nijpels.
Van Maaren hoopt dan nog op zijn
steun, maar Nijpels denkt dat de
breuk niet meer is te lijmen. In het
gemeentehuis woeden dan al volop
voorbereidingen getroffen om van
Van Maaren af te komen. Advocaten
onderhandelen gedurende enkele
weken over een afkoopregeling.
Was het verblijf van Van Maaren in
Friesland omstreden, haar vertrek is
dat zo mogelijk nog meer. In de af
koopregeling spreken de burge
meester en de gemeenteraad af
geen zaken naar buit^a te brengen
die schadelijk zijn voor de andere
partij. Wie de regel overtreedt, kan
rekenen op een boete van 50.000
gulden. In eerste instantie stemmen
alle partijen in met de muilkorf. Pas
na landelijke commotie wordt dit
punt bijgesteld. Komende maandag
is er een raadsdebat waarin de ach
tergronden van Van Maarens ver
trek publiekelijk worden besproken.
Loco-burgemeester Hermien de
Haan nam deze week al voorzichtig
een voorschotje op het komende
raadsdebat met de opmerking: 'Ze
vond voortdurend dat ze het wel
goed deed'. Dat zal worden herkend
in Haarlem en Weert: het is ieders
schuld maar niet de hare.
Met medewerking van de
Leeuwarder Courant.
