TOERISME
Neuronen
Een komodovaraan (of komododraak) kan een lengte bereiken van drie meter en een gewicht van om en nabij de 200 kilogram. De beesten komen alleen voor op en in de omgeving van het eilandje Komodo in In
donesië. Foto: AP/Joe Songer
Het eilandje Komodo in centraal Indonesië is de be
langrijkste woonplaats van de Komodovaraan, met
ruim drie meter en tweehonderd kilo de grootste
hagedis in de wereld. Alleen hier en op enkele ei
landjes in de buurt komen deze vleeseters voor, ver
der nergens in de wereld. Dat maakt de soort nogal
kwetsbaar. In eigen omgeving echter hebben ze be
halve van elkaar weinig te duchten.
Ingeklemd tussen Flores en Sumbawa ligt het ei
landje Komodo, een reservaat waar de gelijknami
ge varaan heer en meester is. De boottocht vanaf
Labuanbajo in het westen van Flores duurt vier
uur, voldoende om duidelijk te maken dat hier
een andere wereld begint.
De eilandjes die de voormalige vissersboot pas
seert, zijn droge rotsachtige bulten. Niks oerwoud
in vele kleuren groen. Op de oevers staan huisjes
op palen waar de vissers hun netten drogen.
Schilderachtig, maar weinig aantrekkelijk. Het is
niet alleen de afstand die Komodo isoleert van de
rest van de wereld. De zee in verschillende tinten
blauw kent een sterke stroming en het kan er flink
spoken zodat bezoekers soms een dagje moeten
wachten voor een trip naar Komodo of Rinca, het
andere eiland waar de varanen leven. Ook Flores
herbergt nog een minimaal groepje. In totaal le
ven er maar ongeveer 3.000 beesten, voldoende
reden voor de Unesco de regio op de lijst van het
werelderfgoed te zetten. Het eilandje Komodo was
in de koloniale tijd van geringe waarde voor de
Portugese en Nederlandse handelsvloten.
Om die reden bleven de reuzenhagedissen lang
vrijwel onopgemerkt. Wel zetten de zeevaarders
op de eilandjes buffels, herten en varkens uit om
op de terugweg over vers vlees te beschikken. Niet
toevallig staan deze dieren bovenaan op het menu
van de komodo. Pas in 1911 onderzocht de Ne
derlandse luitenant Van Steyn van Hensbroek
aanhoudende geruchten dat er draken leefden op
het eiland. Aangenomen wordt dat de beesten er
al zo'n vier- tot vijf miljoen jaar zijn.
Niet onschuldig
De Komodovaraan ziet er niet bijster gevaarlijk
uit. Drie meter in rafelige schubben verpakte lui
heid, is de eerste indruk. Heel wat anders in elk
geval dan de tjiktjaks, de energieke kleine hagedis
jes die spottend met de zwaartekracht in elk Indo
nesisch huis over muren en plafonds rennen om
een mug of een vlieg te snappen. Toch zijn deze
reuzenhagedissen allerminst onschuldig. Hun
beet is niet te vergelijken met die van een kroko
dil, die door zijn machtige kaken dicht te klappen
een hert in tweeën knipt. De komodo's ogen min
der angstaanjagend, maar hun beet is op termijn
net zo gevaarlijk. In de bek van de reptielen woe
keren bacteriën die binnen enkele dagen de
grootste buffel doen bezwijken.
De hagedissen volgen hun prooi op afstand. Dat
ze met hun korte kromme poten een kudde niet
kunnen bijhouden is geen probleem, want een
kadaver ruiken ze op elf kilometer afstand. Net als
bij slangen zit het reukorgaan in de gevorkte tong
die gedurig de lucht aftast op interessante geuren.
Zodra ze een verzwakte prooi de baas kunnen,
stromen andere komodo's toe om mee te genie
ten. Jonge exemplaren moeten er rekening mee
houden dat ze per ongeluk worden beschouwd
als toetje. Hun eerste jaren brengen jonge hage
dissen om die reden door in de bomen. Oude of
zieke reuzenhagedissen komen ten goede aan het
collectief en worden domweg opgegeten.
Gulzig slokken de reptielen grote brokken vlees
naar binnen. Diep in hun keel zitten vlijmscherpe
naar achter gerichte tanden. Net als slangen heb
ben ze losse kaakdelen zodat ze onwaarschijnlijk
grote brokken vlees naar binnen kunnen schrok
ken. Een krap half uurtje is voldoende om twee
derde van het eigen gewicht te consumeren, in
clusief bot, huid of hoom.Tot 1994 werd de vraat
zucht van de komodo's aan toeristen gedemon
streerd door ze geiten te voeren. Inmiddels is ook
Indonesië op de 'terug naar de natuur-toer' en
moeten de draken hun eigen kostje bij elkaar
scharrelen, waardoor ze niet meer op een kluitje
blijven wachten tot het etenstijd is.
Eenvoudig wapen
Hoewel de beesten wel mensen aanvallen, is nog
onduidelijk hoe vaak dat voorkomt. Het eenvou
dige wapen dat de oppasser met zich meedraagt,
een gevorkte tak van een meter of twee, roept niet
onmiddellijk gedachten op aan boosaardige mon
sters waar Sint Joris de handen vol aan zou heb
ben. Toch wordt de legende van de Zwitserse
edelman Rudolph von Reding (84) met zorg in
stand gehouden. De voormalige diplomaat reisde
in 1974 met een gezelschap naar het eiland. Hij
had na een maand op de boot de buik vol van zijn
gezelschap en trok er alleen op uit. Van de oude
baas is niet meer teruggevonden dan een bril en
zijn fotocamera. Aangenomen wordt dat hij met
huid en haar is verslonden. Een gedenksteen
houdt de herinnering aan de onfortuinlijke wan
delaar levend.
Theo Haerkens
REISBOEKEN&MACAZINES
Het lieflijke Cefalü op Sicilië is vooral bij Italianen een bijzonder
populaire badplaats. Maar ook daar ruikt de sinaasappelbloesem
volgens schrijver Peter Robb uiteindelijk toch naar dood en ver
derf. Foto: Rob van den Dobbelsteen
Sicilië
Wie geïnteresseerd is in de
achtergronden van het rijke,
Zuid-Italiaanse leven krijgt
met de heruitgave van 'Mid
dernacht op Sicilië' een ex
tra-kans. Het boek van Au
straliër Peter Robb is een
meesterstuk tussen alle qua-
si-diepzinnigheden die in
veel 'ik woonde ook in Ita
lië Frankrijk/Spanje-boeken
naar voren komen. Strekking:
de fraaie sinaasappelbloe
sems op Sicilië ruiken uitein
delijk toch naar dood en ver
derf. Wie zich verbaast over
de eindeloze moordpartijen
van de maffia (soms 80 in
een maand), leert door Robb
waarom ze zijn gepleegd.
Maar het boek is geen studie
over de maffia. De schrijver
leefde heel lang in Napels,
weet van de hoed en de rand
en leert ons tussendoor dat
de pasta's oorspronkelijk een
Arabisch gerecht waren, wat
ijs betekent op Sicilië en hoe
eindeloos veel cultuurobjec
ten willens en wetens zijn
vernield. Al met al geen vro
lijk boek. Maar wel schitte
rend geschreven. Na 'Mid
dernacht op Sicilië' kijkt de
reiziger met andere ogen
naar Italië.
'Middernacht op Sicilië'
door Peter Robb. Uitgever:
Het Spectrum. Prijs 52,78
gulden. ISBN: 9027468311
Nederland
Vorig jaar verscheen het eerste
deel van 'Rondje Nederland',
weerslag van een wandeltocht
die Rop Douwes samen met
vriend/navigator Dennis van
Wettum maakte langs de noor
delijke grens van Nederland
(Hoek van Holland - Vlodorp).
Het woord grens moet daarbij
letterlijk worden genomen,
waarmee meteen de beperking
van de gids is genoemd. Dou
wes immers week geen centi
meter van zijn voornamelijk
over dijken voerende route af
en die was hier en daar - zoals
hij ook onomwonden toegaf -
stomvervelend. In het nu in de
winkels liggende tweede deel
(Vlodrop - Hoek van Holland)
knelt dat probleem minder.
Omdat er, wandelend door bos
en beemd van de zuidelijke Ne
derlanden nu eenmaal meer te
beleven valt. Douwes heeft een
vlotte, maar helaas vaak ook or
dinaire pen die hem ver in de
schaduw stelt van iemand als
Henk Raaff ('Stappen'). Diens
onbedaarlijke scheldpartijen
hadden niveau. Wat je van die
van Douwes bezwaarlijk kan
zeggen. Als een trainende Erik
Breukink niet keurig iets terug
zegt als het duo hem aanroept,
wordt hij - om maar een voor
beeld te geven - meteen neer
gezet als een 'zwetende plurk'.
Wat meer zegt over Douwes
dan Breukink. Hulde overigens
voor de routebeschrijving. Per
fect.
'Rondje Nederland - De on
derste helft' door Rop Douwes.
Uitgever: Van Nijgh Van Dit-
mar. Prijs 50,58 gulden. ISBN
90 388 1403 8.
Spanje/Portugal
Zijn er nog toeristische bestem
mingen waarover geen Domini-
cus-reisgids is gemaakt? Waar
schijnlijk niet. Reden waarom
uitgeverij Gottmer naar alterna
tieven is gaan zoeken. Zo ver
schenen er zowel 'Dominica'
over de maan als over het niet
eens bestaande Spokanië. Meer
praktisch zijn de thematische
deeltjes die over bijvoorbeeld
Koning Arthur kunnen gaan,
maar net zo goed over kanoën
op de Dordogne. In die reeks
past ook 'Overwinteren in
Spanje Portugal' in caravan
of kampeerauto. Auteur George
Snellebrand doet dat samen
met z'n vrouw al jaren en dat is
te merken. Snellebrand vult
moeiteloos 250 pagina's waarin
hij onderwerpen behandelt als
communicatie, financiën, tech
niek, wegen, politie, gezond
heid, beveiliging, verzekeren en
wat een door de Deep South
trekkende overwinteraar alle
maal nog meer kan bedenken.
Bovendien beveelt de schrijver
de lezer een aantal wintercam
pings aan die niet alleen uitvoe
rig worden beschreven, maar
die ook staan aangegeven op
uitstekende kaartjes.
'Overwinteren in Spanje
Portugal' (Dominicus) door
George Snellebrand. Uitgeven
Gottmer. Prijs 39,75 gulden.
ISBN 90 257 3396 4
In de Dominicus-reeks versche
nen ook de volgende geactuali
seerde herdrukken of nieuwe
deeltjes: 'In de voetsporen van
Koning Arthur', 'De Dordogne
per kano', 'Kanaaleilanden',
'Normandië/Bretagne'Marok
ko', 'Sicilië', 'Malta/Gozo', 'Dor-
dogne/Lot', 'Londen', 'Oosten
rijk', 'Toscane/Umbrië', 'Egypte'
en 'Portugal'.
Egypte
Ze zien er wat karig uit. Kleine
letter; geen illustraties. Maar
'Trottertjes', zoals de 'Trotter-
reisgidsen' door gebruikers ko
zend worden genoemd, bulken
van de informatie. Informatie
die in een hoogst persoonlijke,
vaak kritische wijze wordt ge
presenteerd. Ook in het onlangs
verschenen deeltje 'Egypte' ne
men de samenstellers geen
blad voor de mond. De grote
tempel in Aboe Simbel? Vroeg
heen gaan, want dan is het licht
het mooist. Daarna wordt het
een ramp omdat de plaats
wordt overspoeld door toeris
ten.' Slaapplaats? 'Je zou het
Nobaleh Ramsès Hotel kunnen
nemen in het dorp. Grote ka
mer in namaak Nubische stijl.
Verouderd sanitair, maar wel
hygiënisch'. Volgen prijzen, te
lefoonnummer enzovoort.
Trotters bulken van dit soort
expliciete informatie ('Egypte'
telt 365 dicht bedrukte pagi
na's) en verouderen daardoor
waarschijnlijk snel. Maar dan
nog behoren deze gidsen tot de
beste in hun soort.
'Egypte' (Trotter). Uitgever:
Lannoo. Prijs 32,50 gulden.
ISBN 90 209 4234 4.
In de Trotter-reeks verschenen
onlangs ook 'Toscane/Umbrië',
"West-Canada', 'Java/Bali' en
'Frankrijk, de beste landelijke
hotels en restaurants'.
Picos de Europa
De Picos de Europa in Noord-
west-Spanje behoort tot de
ruigste bergketens van Europa.
Het gebied wordt doorkruist
door een aantal spectaculaire,
maar slecht bewegwijzerde
voettochten. Mooi daarom dat
Ton Valk en Hendrike Geessink
een Nederlandstalige wandel-
gids hebben samengesteld met
daarin 24 routes. Die variëren
van eenvoudig tot zwaar. Enige
wandelervaring - zie bijvoor
beeld tocht 17 van Fuente Dé
naar Narjano de Bulnes - is
nooit weg en wie met dit boekje
diep de Picos intrekt moet zelfs
kunnen omgaan met kaart en
kompas. De auteurs bedienen
zich in hun route-beschrijvin
gen immers vaak van termen
als 'loop verder in noordooste
lijke richting' omdat er geen pa
den zijn. Aan de andere kant
worden er in het boekje ook
simpele, zelfs voor goedwillen
de debutanten te behappen
rondwandelingen beschreven.
De opmaak had wel wat over
zichtelijker gekund.
'Picos de Europa' (24 wande
lingen) door Hendrike Gees
sink en Ton Valk. Uitgeven El-
mar. Prijs: 28,50 gulden. ISBN
90 389 1130 0.
In dezelfde serie (Wandelgidsen)
verscheen tegelijkertijd 'Spaanse
Pyreneeën' (50 wandelingen).
Canterbury
Eind jaren tachtig verscheen er
onder de titel 'Odyssee' een
reeks reisgidsen die in niets
leek op wat tot dan toe door
Nederlandse auteurs op de
markt was gebracht. De boek
jes, geschreven door Bartho
Hendriksen en Leo Platvoet,
blonken vooral uit op gebieden
waarin reeds bestaande gidsen
tekort schoten: praktische za
ken, overzichtelijkheid en oor
spronkelijkheid. Bovendien wa
ren de auteurs niet mals in hun
kritiek, eveneens een zeldzaam
heid in die tijd. Kort achter el
kaar verschenen ettelijke deel
tjes, maar ondanks lovende kri
tieken stokte de productie zo'n
vijf jaar terug. Het tweetal ech
ter heeft z'n werkzaamheden
hervat en vond onderdak bij
een nieuwe uitgever. 'Canter
bury en Zuidoost-Engeland' is
het eerste resultaat van deze
come back en wat toen gold,
geldt nog steeds: op een 'Odys
see' valt weinig of niets aan te
merken: informatief, eigenzin
nig, actueel en goed geschre
ven.
'Canterbury en Zuidoost-En
geland'(Odyssee) door Bartho
Hendriksen en Leo Platvoet.
Uitgever: Uniekboek. Prijs:
29,75 gulden. ISBN 90 410
2525 1.
In dezelfde serie verschenen ge
actualiseerde herdrukken van
'Santiago de Compostel-
la/Noordwest-Spanje', 'Nicosia-
/Cyprus' en 'Peloponnesos'.
Praag
De meeste namen zullen de ge
middelde Nederlander niets
zeggen. Familie Vojan? Jizchak
Margalit? Katerina Bergob-
zoomova? Toch spelen ze een
belangrijke rol in 'Praag laat je
niet los' van Rindert Brouwer,
één van de leukste 'begraaf
plaatsen-boeken' die de laatste
tijd op de markt kwamen. Ze
doen dat samen met wel we
reldberoemd geworden lieden
als Franz Kafka, Bedrich Smete-
na en Jan Hus. Die laatste heeft
overigens geen graf. Hij liet -
als ketter - het leven op de
brandstapel. Maar Brouwer
voert hem wel op. De hervor
mer speelde tenslotte een be
langrijke rol in de geschiedenis
van Praag en dat is precies waar
het in het boek om gaat. Geen
reisgids in de ware zin van het
woord dus. Maar wel een per
fecte aanvulling op het 'gewo
nere werk'.
'Praag laat je niet los' door
Rindert Brouwer. Uitgever: El-
mar. Prijs: 36,50 gulden. ISBN
90 389 1135 1.
Rob van den Dobbelsteen
REISBERICHTEN
Schaatsen
Ook volgend jaar (van 3 tot en met 9 februari) wordt in Zw
weer de 'Schaatsweek van Mora' gehouden. Het event
waaraan de laatste jaren vrij veel Nederlanders deelnamei
staat uit verschillende wedstrijden en toertochten over e&
ject van circa 25 kilometer op het Orsameer bij Mora. Uite
kan het bezoek aan Scandinavië worden gecombineerd me
maken van Langlauftochten. Informatie over de Schaatsw
te vinden op website www.zweden.nl. Wie op eigen hout
deelnemen aan trektochten over de Zweedse meren (vi
ochtend heen; zondagvond terug) kan voor informatie ts
bij www.zweedsschaatsavontuur.nl
Rail Away
Bij reisorganisatie NS Travel verschijnt op 1 november den*
'Rail Away'-brochure met daarin aanbiedingen voor korte
trips (inclusief hotel) naar Antwerpen, Brussel, Brugge,
Düsseldorf, Keulen, Parijs, Berlijn en Londen. Er kan wordi
boekt voor reizen van twee tot acht dagen; de prijs hangt?
de gekozen accommodatie. De brochure ligt klaar bij de
spoorwegstations, de balies van NS International en de
wisselkantoren.
Lange Fietsronde
In de nieuwe fietsboekjes die onder de naam 'Lange Fiets
bij de ANWB/VW verschenen, voeren niet kaarten (sch
100.000) de boventoon, maar tekst. Voor het schrijven d?
werden arrivés aangetrokken als de antroploog Gerrit Jan
('Rondje Groningen'), en de van de voortreffelijke Odysse
gidsen bekende Bartho Hendriksen ('Rondje Rivieren'),
boekjes gaan uit van één grote, bewegwijzerde ronde, vei
in meerdere etappes. In Groningen werd een traject vaii
400 kilometer uitgezet en in de buurt van de grote rivier
van 220 kilometer. De gidsjes zijn geïllustreerd met kaait
to's en een aantal nogal merkwaardig opgemaakte kadert
laatste pagina's worden gevuld met belangrijke toer»
adressen. Een register ontbreekt. De boekjes kosten 16,95
per stuk en zijn verkrijgbaar bij de ANWB-verkooppunti
boekhandel en warenhuizen.
Groene Hart
Dwars door het Groene Hart, het unieke stukje Holland
driehoek Amsterdam - Den Haag - Utrecht, heeft een groo
tal organisaties (onder meer Natuurmonumenten, de ANI
Natuur en Milieu) 18 nieuwe wandelroutes uitgezet. Dë
varieert van 5 tot 15 kilometer en de tochten zijn ook gi
voor minder ervaren wandelaars en gezinnen met kleine
ren. De trajecten zijn allemaal bewegwijzerd en worilf
schreven in een folder die voor 1 gulden verkrijgbaar l
VW's en ANWB's in het Groene Hart Ook zijn er in het
van het 'Groene Netwerk in Zuid-Holland' nog drie ancle
tes uitgepijld: het Kinderdijkpad, het Oud-Alblaspad enl
Papendrecht. De beschrijvingen daarvan zijn gebundeld
wandel- en fietsklappers van de Groen Atlas Zuid-Hollan
krijgbaar in de boekhandel.
Wild
Najaar in de Achterhoek staat gelijk aan het eten vanj
rechten. Zo'n dertig restaurants stelden samen met hetl
hoeks Bureau voor Toerisme voor de 21e maal een brochi
men met daarin aanbiedingen voor één- of meerdaagse
gementen. Die verschillen van geval tot geval. Bij het era
mag na het diner gratis worden overnacht, bij het andere
vier- of zesgangendiners op de kaart en weer andere doe
aan het zogeheten 'hap-stappen' waarbij de hapjes en e
in verschillende horecagelegenheden worden geserveerd
het mogelijk te boeken voor bijvoorbeeld een boswanddi
gensafari of kasteelbezoek in combinatie met een lund
ner. De gratis wildbrochure is verkrijgbaar bij grotere VI
Nederland en bij het Achterhoeks Bureau voor Toerisrigj
bus 4106,7200 BC Zutphen, tel (o90o).269.28.88.
Informatie: www.achterhoektoerisme.nl
Q
Salzburgerland
Salzburgerland (Oostenrijk) Is een samenwerkingsver!)?!
gegaan met verschillende Europese skihallen waaron
Skidome die deel uitmaakt van het Haagse sportcentrum
hof. Hoewel er bepaald geen reden tot klagen is (in aï
staat het aantal Nederlandse gasten achter Duitsers enC
rijkers op de derde plaats) wordt door middel van goed*
lichting en speciale aanbiedingen geprobeerd nog meer r
landers naar de Alpen te lokken. Saalbach/Hinterglem
gang, Salzburger Sportwelt, Lungau, Dachstein West,4
nig's Winterreich en het Saalachtal hebben daartoe een;
tatiestand ingericht in de hal van De Uithof. 1
Kort weg
Arke Reizen, Holland International en Golden Tulip Hote
ben gezamenlijk een brochure uitgegeven met 'verrassen
tels'. In de brochure staan 'kortweg vakanties' in Nederlai
gië en Duitsland. Het gaat om 25 steden en 33 hotels. Er z
ciale arrangementen zoals een koninklijk- of middeleei
rangement. Tot de deelnemers behoren onder meer Gol
lip hotels in Zoetermeer, Trier en Antwerpen.
Focko F. G. Rommerts was ik al lang vergeten. Foei
Rommerts van de Vakgroep Endocrinologie V001
ting van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ik om
hem ergens in het begin van de jaren negentig. Eei
ven wetenschapper die zich afvroeg wat er met mi j
wintersport gebeurt. Biochemisch gezien. j
Focko had daar een korte beschouwing over gesch
die vond ik deze week terug bij het opschonen van 1
chief. Dat ik daar indertijd niet meteen een groot a
over heb gemaakt. Want waarom vertonen skiërs 1
ken van verslaving?' 'Omdat hun gedrag een result
van een complex samenspel van de vele neuronen i
hersenen!' I
Juist.
Maar Focko gaat nog verder. Hij ontdekte ook dat
lijke inspanning, frisse lucht, mooie natuur en am j
sen via endogeen geproduceerde verbindingen ee
lerende invloed hebben op het gelukscentrum.' B j
'wintersport een zeer effectief middel lijkt te zijne
verschillende zintuigen een complex'maar goedb i
misch netwerk in de hersenen te stimuleren waait
ons wel bevinden.'
Ik bedoel maai'. Daar
staat een ongeletterde
toch geen moment bij
stil als-ie tevreden jode
lend van een besneeuw
de Alp suist?
Rob van den Dobb
