LEIDEN REGIO Leiden LUMC strijdt tegen baarmoederhalskanker ZUID NOORD WEST ALGEMEEN MIDDEN De Leienaar en de student Leidenaar tweede bij Nationale Toekomstprijs Woordenboek kost 1050 gulden Leidsch DagbladAKCHiEVEN vrijdag 19 OKTOBER 2001 IRENWIJK Voor mantelzorgers is woensdag 31 oktober de jeenkomst uit een serie van zes. De bedoeling hiervan is ringen uit te wisselen, elkaar te steunen, maar ook om te ed voor zichzelf te zorgen. Voor deze bijeenkomsten kun- agstellenden zich tot 26 oktober aanmelden. De kosten 115 gulden. De bijeenkomsten, georganiseerd door de Dienstverlening Leiden en de Leidse Vereniging van irgers, worden gehouden op woensdagavond van 19.30 uur in het dienstencentrum aan het Professorenpad 1. lere informatie en aanmelding kan op werkdagen worden aar Ada van Mil, 5128183 of op donderdag en vrijdag naar Batenburg, 5233210. Bij voldoende belangstelling gaat vember een tweede serie bijeenkomsten beginnen op agmiddag van 14.30 tot 16.30 uur. )RG In de herfstvakantie zijn ook in buurthuis Matilo di- iviteiten. Kinderen van 4 tot en met 7 jaar kunnen maan- 11.00 tot 12.30 uur poffertjes bakken. Kosten 5 gulden, n van 8 tot en met 13 jaar kunnen die dag van 14.00 tot r leren om bonbons te maken. Kosten 6 gulden. Voor kin- n6 tot en met 13 jaar is er woensdag van 14.00 tot 16.00 workshop, waar ze instrumenten gaan maken. Kosten 5 londerdag van 14.00 tot 17.00 uur kunnen kinderen van leeftijd met Goof een film maken. Kosten 2,50 gulden, informatie bij buurthuis Matilo, Zaanstraat 126, telefoon Vooral jonge vrouwen in Derde Wereld zijn slachtoffer DDER Nieuws en berichten uit en over de Leidse wijken, buurthuizen en van de wijkverenigingen, gerangschikt tadsdeel. Persberichten en wijkbladen kunnen worden urd naar Leidsch Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden. 071-5321921; e-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl Volgende week donderdag van 10.30 tot 12.30 uur in de ikantie is er in het Leidse Volkshuis aan de Apothekersdijk Kids Festival met leuke activiteiten en workshops. Kinde- ien meedoen met showdans, maar ook muziek maken, tekenen, figuurzagen, computeren, tekenen of schilderen cht atelier of jongleren. De toegang is gratis. Het Volkshuis ;rlei kindercursussen voor kinderen in de leeftijd van 3 tot 2 jaar. Voor meer informatie: telefoon 5149180. Liefhebbers van klaverjassen kunnen zondag om 13.30 kaartje leggen in buurthuis de Pancrat aan de Middelste- ^AVoensdag 24 oktober kunnen 50-plussers om 13.30 uur jetje bingo spelen. Beide dagen is de zaal is om 12.30 uur Buurtvereniging Maredorp verzorgt vanavond van 20.00 uur een kaart- en sjoelavond in buurthuis De Pancrat. Per ragen de kosten drie gulden en voor 50 cent is er ook altijd ij. De zaal van het buurthuis aan de Middelstegracht 85 19.00 uur open. door Wilfred Simons vervolg van voorpagina leiden - Baarmoederhalskanker is een van de weinige kankers die worden veroorzaakt door een virus. De boosdoener is het seksueel overdraagbare humane papillomavirus. In feite kan de kanker dan ook worden be schouwd als een geslachtsziekte. Volgens gynaecoloog J. Trimbos van het LUMC is baarmoeder halskanker 'een hoop narig heid'. Maar juist omdat een vi rus aan de basis van de ziekte staat, is het in beginsel mogelijk om er een vaccin tegen te ont wikkelen. Ruim tien jaar geleden besloot het LUMC om dat te gaan proberen en inmiddels is het ziekenhuis er heel ver mee gevorderd. In Nederland is baarmoeder halskanker geen volksgezond heidsprobleem. Door de uitge breide campagnes waarbij vrou wen worden opgeroepen om een uitstrijkje te laten maken, kan de aandoening vaak in een vroeg stadium worden ontdekt. Jaarlijks krijgen in Nederland zo'n 750 vrouwen de ziekte. Borstkanker is hier een veel gro ter probleem, het is de meest voorkomende kanker bij vrou wen. In andere delen van de wereld ligt die verhouding heel anders. In Zuid- en Midden-Amerika, Afrika bezuiden de Sahara en in Zuid-Oost Azië komt baarmoe derhalskanker veel voor, vooral onder jonge vrouwen. Adequate behandel- en operatiemethoden zijn er vaak nauwelijks. Als een operatie wel mogelijk is, kan de ze schade toebrengen aan de blaas, de endeldarm en aan 'de seksualiteit', zoals Trimbos het omschrijft. In het LUMC is de afgelopen jaren een geavanceer de operatiemethode ontwikkeld die deze organen spaart en waarbij essentiële zenuwen niet hoeven te worden doorgesne den. Het uitgangspunt van Trimbos is en blijft echter dat voorkomen beter is dan gene zen. Het humane papillomavirus in fecteert het DNA van lichaams cellen in de baarmoederhals. Daar schakelt het een zogeheten 'tumorsuppressoreiwit' uit. „Normaal gesproken maakt een cel met DNA 'waar wat mee is' een eiwit aan waarmee hij zich zelf tijdelijk afeet", legt Trimbos uit. „De cel kan zich niet meer delen totdat de schade is gere pareerd. Met papillomavirussen geïnfecteerde cellen blijven ech ter voortwoekeren." Op zichzelf is dat niet zo erg, zolang die cel len verder maar niet beschadigd raken. „Schade kan echter op al lerlei manieren ontstaan", weet Trimbos. „Door roken, een ver keerd voedingspatroon en zelfs door straling." In totaal zijn er tot nu toe meer dan zestig subtypen van het hu mane papillomavirus bekend. Grofweg werken ze alle volgens de bovenbeschreven methode, maar ze hebben allemaal hun eigen 'specialiteit'. In Zuid- Amerika bijvoorbeeld heerst een variant die de geïnfecteerde cel len 'camoufleert', waardoor het immuunsysteem ze niet meer kan herkennen. Het lichaam ruimt deze cellen niet meer op. Om alle subtypen goed in kaart te brengen is het LUMC samen werkingsverbanden aangegaan met zusteruniversiteiten in de len van de wereld waar de ziekte woedt. In het Indonesische Ban dung werd contact gelegd met de Universiteit van Padjadjaran, in Zuid-Afrika met de University of Cape Town (Groote Schuur Ziekenhuis) en in Paramaribo In buurthuis De Kooi aan de Driftstraat 49 is zondag weer ivan tien rondes en een superronde. De zaal gaat om open en om 13.00 uur beginnen de balletje te rollen. De- j wordt gehouden in een rookvrije ruimte, maar er zijn wel zes. Donderdag, in de herfstvakantie, is er van 14.00 tot reen kinderrommelmarkt. RKWARTIER In buurthuis 't Spoortje is zondag van 10.00 0 uur een koopjesmarkt. Het buurthuis staat aan de Bem- z40. ARTIER In de herfstvakantie kan een mooie wandeling jemaakt in het Heempark, waarbij een aantal slakken de houten natuurpadbordjes in de vorm van een slak, die het project herfstbladeren en beestjes dat tot 9 november it Heempark is te vinden aan de Oegstgeesterweg en is ndag tot en met vrijdag geopend van 9.00 tot 17.00 uur. [ARTIER Kinderen van 6 tot 11 jaar kunnen met de kinder en van IVN woensdag van 14.00 tot 16.00 uur vruchten en rzamelen van allerlei bomen. Daarna wordt ermee ge- Loeppotjes en vergrootglazen zijn aanwezig. De kosten twee gulden. Informatie bij Els Witte, telefoon 5213620 van Rijn, telefoon 5221111. ARTIER Speciaal voor de herfstvakantie is het Koetshuis 113 dse Hout maandag tot en met donderdag van 9.00 tot lr; open. Er is een natuurpad uitgezet, waar op allerlei Irc schijnselen wordt gewezen, maar waar je ook aan het zoe- e; lt gezet naar bladeren, vruchten en paddestoelen aan de 1,5 leen gratis beschrijving met 16 verhaaltjes en opdrachten. ia shuis is gelegen aan de Groene Maredijk. Wie per auto 8 n parkeren op het UVS-terrein aan de Oegstgeesterweg. N vijzen de weg naar het Koetshuis, in 'UK In wijkcentrum Op Eigen Wieken is zondag van 11.00 v' uur een spirituele beurs. Een select gezelschap van 'kop- n! uit de spirituele wereld geeft demonstratieve consulten c J ekers kennis te laten maken met spirituele zaken zoals on- tarot, psychometrie, handlijnkunde of reiki. Het buurt- '§4staat aan het Valkenpad 5. H 1 UK In buurthuis Op Eigen Wieken aan het Valkenpad 5 is de maandelijkse Line dance-avond, verzorgd door de tia ttuntry Dancers. Meer informatie is te krijgen tijdens de 78 iden of bij Sjaak en Nel de Heiden, telefoon 5221360. ee' ARTIER Kinderen in de leeftijd van 9 tot en met 12 jaar de kantine van korfbalvereniging Crescendo donderdag tot 20.15 uur lekker swingen tijdens de kinderdisco. Per 'agen de kosten 1,50 gulden. De kantine is te vinden aan Vraat. HOEK Kinderen in de leeftijd tussen 6 en 12 jaar kunnen week tijdens de herfstvakantie een middag in de huid an een oermens in Naturalis. Meer informatie: 5687626 p de website kijken: www.naturalis.nl. Hollands Bureau voor Toerisme presenteert in het kader au» leheim van Holland een reeks kinderstadsgidsen, kinderen via een speciale wandelroute langs geheime, en historisch belangrijke plekken worden geleid. Het schikt voor kinderen vanaf 8 jaar. Speciaal voor de v® an tie zijn er in iedere Geheim van Holland stad F e activiteiten georganiseerd. Voor 25 gulden per gezin (2 ien en 2 kinderen) zijn er arrangementen samengesteld, is de stadswandeling gekoppeld aan een museumbezoek A xtra's voor het gehele gezin. In Delft is er een speciale ee it, in Leiden een voordelig bezoek aan het iiwmuseum, in Gouda is een pakketje echte Goudse m fels inbegrepen. Bij elk arrangement hoort een speciale -fvan Het Geheim van Holland, waarmee Holland in de 17e worden nagemaakt. Onder de naam Het Geheim van (an lerken zes Hollandse steden Delft, Dordrecht, Gouda, Leiden en Schiedam samen op het gebied van Btorie. Voor meer informatie even kijken op eimvanholland.nl Hoe was de verhouding tussen de gewone Leie naar en de Leidse student? Niet best, als ik de ver halen geloven mag. Zo plachten, volgens de over levering, Leidse corpsstudenten vanuit het raam van hun sociëteit centen naar buiten te gooien voor de arme kindertjes. Dat is nobel, zult u zeg gen. - Ja, maar niet als je weet dat ze die centen eerst gloeiend heet hadden gemaakt zodat die ar me sloebers hun handjes verbrandden. De geringe waardering van de student voor de burger is ook aan bepaalde woorden te zien. Een ploert is in het gewone taalgebruik een schoft, een schurk. Maar in de studententaal (en niet alleen in de Leidse) is een ploert 'iemand die niet studeert'. Of zelfs iemand die niet méér studeert, die afge studeerd is. In het boek 'Studentenleven' van J. Kneppelhout oftewel Klikspaan, uit 1861, komt het droevige verhaal voor over een voormalig Leids student die net zijn doc torsbul had gehaald. Als hij na een paar maanden terugkeert naar Leiden merkt hij tot zijn stomme verbazing dat hij nu niet meer echt meetelt. Hij overdenkt dat het onver standig was om zijn oude aca demiestad weer te bezoeken. Daarom, meent hij, ware het beter voor zijne rust geweest, zoo hij Leiden, dat paradijs zij ner jeugd, nimmermeer had teruggezien. Diezelfden, die hem tevoren den broederlijken groet toebragten, dringen hem nu van de kleine steentjes: hij wil zijn dierbaar kastje nog eens weder aanschouwen, maar de gevel is verbouwd en zijne hospita overleden, en als hij met een vochtig oog naar de kamer opziet, waar eenmaal een zijner intimi woonde en nog hetzelfde wilde en gelukkige gejoel uit de ven sters ruischt, met tierige drinkebroers bezet, hoort hij zich toeduwen: -Beroerde ploert! Houd je bakhuis bakkes) voor je! Ploert! Hem! Dat is te veel!" Ploert wordt vervolgens ook gebruikt voor 'hos pes' en de ploerterij voor de hospes en zijn gezin. Francois Haverschmidt, de 19de-eeuwse Leidse student-auteur van de prachtige, melancholieke verzenbundel 'Snikken en Grimlachjes' schrijft somber: Mijn oppasser heeft zelfs den ploert al Een goed woord voor de draagplaats verzocht Als soms mijnheers begraafnis Te Leiden plaats hebben mocht. Uit het feit dat dit de enige bewijsplaats in het Woordenboek der Nederlandsche Taal is waarin ploert 'hospes' betekent, zou je misschien kunnen opmaken dat deze betekenis typisch Leids is, maar daar ben ik niet zeker van. In het stukje tekst uit 'Studentenleven', dat ik hier boven heb aangehaald, komt de uitdrukking van de kleine steentjes dringen voor. Volgens het Woordenboek betekent de kleine steentjes 'het trottoir'. Van de kleine steentjes dringen wil dus met de Anton de Kom Universi teit van Suriname. De relatie met Suriname is zelfs bijzonder hecht: het universitaire zieken huis aldaar laat zijn patiëntes met baarmoederhalskanker in Leiden opereren, een regeling die door de ministeries van bui tenlandse zaken en ontwikke lingssamenwerking wordt on dersteund. Het LUMC beschikt over alle fa ciliteiten om het vaccin in eigen huis te maken. Het heeft on langs een laboratorium inge richt dat voldoet aan de normen van zogeheten 'good manufac turing practice', zeer strenge richtlijnen van de Amerikaanse Food and Drugs Administration. Dat vergemakkelijkt de onaf hankelijke productie van het nieuwe geneesmiddel. Nog voor het einde van het jaar begint het Gynaecoloog J. Trimbos van het LUMC. „Baarmoe derhalskanker is een hoop narig heid." Foto: Dick Hoge- woning LUMC met het klinisch testen van een verbeterd vaccin. Waar schijnlijk wordt het uiteindelijke vaccin een 'cocktail', die de meest voorkomende papilloma virussen aanpakt en die (net als bijvoorbeeld de bof, mazelen en rodehond-prik) enkele keren herhaald moet worden. Naast veel andere vragen buigt het ziekenhuis zich nog over het probleem wat het beste mo ment van vaccinatie is en bij wie precies. Als baby? Of als puber? Hele bevolkingsgroepen? Of al leen risicogroepen? Ook stu deert het ziekenhuis op de wijze van toedienen. „We hebben nu een stof die geïnjecteerd wordt, maar misschien is dat in som mige culturen onacceptabel. Daarom denken we ook na over een pil die je kunt slikken", al dus Trimbos. leiden - Alex van Loon uit de Ja cob Catslaan is er niet in ge slaagd de Nationale Toekomst- prijs in de categorie personen te winnen. Zij idee voor de Alles- in-één-woning was gisteren in Denekamp goed voor de tweede plaats, een eervolle vermelding. De eerste prijs, 25.000 gulden, ging naar een inzending uit Gro ningen waarin de benutting van regenwater centraal stond. De jury was onder de indruk van de energie en gedrevenheid van Van Loon die aan de Jacob Catslaan twee huizen wil bou wen die volledig zijn aangepast aan de verzorging van gehandi capten. Van Loon heeft zelf een meervoudig gehandicapt doch tertje. De jury roemde Van Loons woningconcept waarin alle duurzame eisen ten aanzien van energie, milieu, toeganke lijkheid, aanpasbaarheid, veilig heid, zorg, gezondheid en com fort zijn geïntegreerd. Stichting De Nationale Toe komstprijs reikt jaarlijks prijzen uit in de categorieën personen, instellingen en bedrijven voor het beste plan voor de wereld van morgen. Plannen worden op ecologische, sociale en eco nomische aspecten beoordeeld. leiden - Het Vroegmiddelneder- lands Woordenboek (VMNW) gaat in de boekhandel 1050 gul den kosten. De koper krijgt dan de 'eenvoudige versie'. Een luxe versie met een leren omslag komt ook in de boekhandel, voor een prijs van 1750 gulden. Dit maakt de samensteller van het woordenboek, W. Pijnen burg van het Instituut voor Ne derlandse Lexicologie, bekend. Het VMNW telt vier delen en komt begin volgende maand op de markt. zoveel zeggen als 'iemand van de stoep af drin gen'. Je ziet hem gewoon niet meer staan. Je loopt hem voorbij alsof hij er niet is. In de lijst met Leid se woorden, die dr. A. Beets aanlegde in het begin van de vorige eeuw, staat te lezen dat de Leidse uitdrukking op de kleine steentjes zijn zoveel is als 'zoete broodjes bakken' en op de kleine steentjes blijven 'zich op de achtergrond houden, beschei den blijven'. Hoe zijn die betekenissen te verkla ren? Ik weet het niet. Ze hebben allebei iets met 'beleefdheid' en 'onderdanigheid' te maken. Maar de relatie tussen 'onderdanigheid' en 'stoep' zie ik niet. Misschien een van de lezers? Ik zou boven dien graag weten of die uitdrukkingen nog bekend zijn. De Leidse burger had van zijn kant ook niet veel op met 'het' student. Dat blijkt wel uit het volgen de. Iedereen kent het woordje katvoor 'snibbige vouw" of'snibbig meisje'. Minder bekend is tegenwoordig kat in de betekenis'slet'of'snol'. De 19de eeuwse schrijver V. Loosjes maakt in zijn boek 'Nieuwe Zedekundi- ge Uitspanningen' duidelijk waar om een lichtzinnig vrouwelijk we zen met kaf wordt aangeduid. „Dat men een ontuchtig vrouws persoon (vanwege de krolsheid der katten) vrij algemeen den MN naam van kat geeft, of wil men jMkdat zoogenaamd gerijfelijk deel der kunne zachter betitelen, ze katjes of poesjes heet." De Leidse bevolking vond het kennelijk hoogst ongepast dat een burger- meisje het met een student aan legde. Daarom noemde hij zo'n meisje dan ook kat 'studenten- i hoer'. Slettebak zouden wij tegen woordig zeggen. Hebben de Leidse studenten ook woorden overgenomen van de burgerij? Het is niet onmogelijk. Ik schreef al enige keren over het woord hu voor 'achterwerk'. Me vrouw E. van Hattem-Volkers uit Schuddebeurs kent nog een andere betekenis van het woord. „Toen ik in de jaren '60 mijn huidige echtgenoot leerde kennen, had in zijn Leidse studentenkrin gen hu de betekenis van 'seksuele opgewonden heid'. Als een jongen bekende hu te hebben, dan wist iedereen wel hoe laat het was. U begrijpt dat dit onderwerp heel discreet werd benaderd, maar af en toe ving ik toch wel eens wat op, zodat ook meisjes de betekenis van het woord wel kenden. Het lijkt me logisch dat er een relatie is tussen dit hu en het door u vermelde. Maar misschien is de ze betekenis te ondeugend voor uw column?" Nee, hoor. Als het om het Leids gaat, is niets te ondeugend. Met dank verder aan Maryke Janson (Amerika), Dick van Kooten, A. Teystersen en Wil den Uitert. Hans Heestermans Reacties en tips voor deze rubriek kunt u sturen naar de redactie van deze krant, Postbus 54, 2300 AB Leiden, onder vermelding van de ru brieksnaam 'Leids dialect'. E-mailen naar de au teur kan ook: heestermans@inl.nl. uit de ANNO 1901 Zaterdag 19 October HERFST - Aan uw vensters, om uw dak, in de krui nen van linde en kastanje heeft hij u met luidruchti ge stem van zijn komst verzekerd - de herfst. On vriendelijke, die hij is. Sluit uw vensters en deuren, die ge dagen - dagen lang gastvrij had opengezet voor bloemengeuren vogelenlied, om een lichten den, koestrenden glimlach van den zomer op te van gen. De herfst vraagt geen gastvrijheid van de menschen, de meedoogenlooze verwoester, de vermetele plun deraar van tuinen en bosschen, van velden en ho ven. Met alles overstemmend geweld is hij de nog kostelijk versierde feestzaal der natuur binnenge drongen, heeft het gevederd orkest verschrikt doen uiteenstuiven en verstommen en zich niet bekom merd om de rechtmatige verontwaardiging van zijn schoonen, gratievollen voorganger - den zomer. Met zijn geweldige geesel drijft hij den gonzenden regen, met gierend gekletter tot in alle schuilhoeken. Met somber gehuil vaart hij door het hooggekruinde ge boomte. In dartelzieken overmoed ontrukt hij u hoed en regenscherm. ANNO 1976 Dinsdag 19 oktober LEIDEN - In de discussie over de toekomstige huis vesting van het Academisch Ziekenhuis Leiden is in alle beslotenheid een nieuw plan ter tafel gekomen. Dat plan houdt in dat er slechts gedeeltelijk nieuw bouw komt op het terrein nabij Piet Paaltjenspad (in de buurt van het station) en dat de bestaande ge bouwen van het ziekenhuis, voor zover mogelijk, worden opgeknapt. In tegenstelling tot de tot nu toe besproken nieuw- bouwplannen, aangeduid als de varianten A, B en C, is het nieuwe plan, dat variant D zou moeten heten, niet nader uitgewerkt. Er wordt slechts gekozen voor een terrein zonder dat nog bekend is hoe de indeling van de toekomstige bebouwing er uit gaat zien. Aan genomen mag worden dat het nieuwe plan een be langrijke rol zal kunnen gaan spelen bij de definitie ve keuze door de ministerraad in de komende we ken. Het plan zou namelijk voor een niet onbelang rijk deel tegemoet komen aan de wensen van het (linkse) college van B en W, die - zoals hebben gekozen voor nieuwbouw op het bestaande terrein en op het sportterrein bij het Piet Paaltjens pad (plan B). Daarnaast - en dat zou weieens de be langrijkste overweging kunnen zijn - zou de uitvoe ring van het nieuwe plan de eerstkomende jaren niet al te zwaar op de rijksbegroting drukken. De Leidse universiteitsraad wijdde gistermiddag een ruim drie kwartier durende vertrouwelijke vergade ring aan de nieuwbouwplannen van het academisch ziekenhuis. Later, in openbare vergadering, koos de universiteitsraad zonder al te veel bezwaren voor plan C en kwam daarmee tegemoet aan de wensen van het college van bestuur van de universiteit en het academisch ziekenhuis. Het plan C houdt in dat er naast en gedeeltelijk aansluitend op het bestaan de ziekenhuisterrein aan de Wassenaarseweg een nieuw ziekenhuis komt. Opmerkelijk was wel dat tijdens het summiere debat aan plan B (dus nieuwbouw op het bestaande ter rein) vrijwel geen aandacht werd besteed. Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen nu plaatsing een Ingevulde cheque (geen ■t Lcid.sc overschrljvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij 18 In zwart wit) op te sturen naar het Leidsch Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante betalbig aan de balie van het Leidsch Dagblad aan de Roosevellstraat 82. II ontvangt de foto binnen drie 1 LEIDEN - Het terrein nabij het Piet Paaltjenspad, dat in het nieuwe plan bebouwd zou moeten worden. Het bestaande ziekenhuis zou dan moeten worden opgeknapt. Foto: Archief Leidsch Dagblad

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2001 | | pagina 15