Fendry Ekel: de kunstenaar als hongerstaker
CULTUUR KUNST
Theaters een dag lang domein van de jeugd
Spektakel in Warmondse kerk
Fenomenale Pashkevich
op jubileum van Barning
Nuchtere 'Irma
la Douce' met
vleugje nostalgie
Van Maanen:
Geen interesse
in AKO-prijs
woensdag 17 OKTOBER 2001
oeperd van
n smaragd
MN - Deze knoeperd van
itnaragd behoorde in vroe-
lagen toe aan de absolute
sfrvan het Mogolrijk in In-
De edelsteen weegt 43,3
ien stamt uit 1695, uit de
ran heerser Aurangsib. De-
eek vormde de rechthoekig
.pen steen het pronkstuk
en veiling van edelmetalen
inden. De smaragd bracht
bedrag van meer dan vijf
jen gulden op. Foto: ANP
derer zegt
voor blijspel
id -Acteur Joop Doderer
zal niet spelen in het blij-
'Blijvend Applaus' dat vol-
e maand in Amstelveen in
liére gaat. Doderer heeft
e veel last van de naweeën
>en operatie eerder dit jaar.
lordt vervangen door Al-
van der Scheer. Doderer
tdat hij genoeg hersteld
ijn om in 'Blijvend Ap-
5' een van de vier rollen op
le nemen. Gedurende de
blies bleek dat toch te
irte zijn. Behalve vervanger
der Scheer, worden de rol-
ertolkt door Caroline
i Rick Nicolet en Huib
mans. De regie is van An
aal 'Blijvend Applaus' gaat
vier operasterren op leef-
lie in een tehuis voor ar-
n herinneringen ophalen.
tnne Keuls te
it bij De Ratel
n -Werkgemeenschap De
bestaat 51 jaar. In het ka-
aarvan is schrijfster Yvon-
luls op zondag 21 oktober
st bij een bijeenkomst van
idse vereniging. Keuls, be-
van haar roman 'Me-
rmijn Moeder', houdt tij
deze ochtend een voor-
11 Omdat De Ratel vorig
«d genomineerd voor de
en Veer in verband met
50-jarig jubileum, ontving
leniging een geldbedrag
nee ze de schrijfster kon-
litnodigen. Belangstellen-
unnen aanstaande zon-
anaf 10.00 uur terecht in
eidse Volkshuis, Apothe-
ijk 33A in Leiden. De en-
edraagt 6 gulden voor le-
18,50 gulden voor niet-le-
De voordracht begint om
uur.
leiden/alphen - Geen eerlijker
publiek dan kinderen. De enter
tainer die gewiebel op de stoel,
geklets met de buren of gedren
tel door de zaal wil voorkomen,
kan dan ook maar beter een
paar sterke troeven achter de
hand hebben. Buffo Operama
kers heeft dat in ieder geval in
de vorm van een voor kinderen
aansprekend onderwerp: de on
zichtbare wereld van de spijs
vertering. Boeren, knorren en
scheten knallen aanstaande
zondagmiddag dan ook door de
Leidse Schouwburg, waar dit ge
zelschap zijn 'ingewandenope
ra' voor kinderen op de planken
brengt.
Het is niet het enige gezelschap
dat die dag naar de aandacht
van de jeugd dingt. Zondag
wordt namelijk voor de tweede
maal de Nationale Jeugdtheater
dag gehouden: een dag lang
vormen tientallen theaters in
heel Nederland het domein van
de jeugd.
Zo ook in Leiden en omstreken.
Want behalve in de Leidse
Schouwburg kunnen kinderen
ook in het LAKtheater terecht,
waar Theater Sirkel de jeugd-
klassieker 'Blok' opvoert. In dit
stuk laat acteur Frans Mal-
schaert allerlei verrassende
voorwerpen uit een magische
kubus tevoorschijn komen, die
onder zijn bewegelijke handen
tot leven komen.
Voorafgaande aan deze voor
stelling kunnen kinderen vanaf
7 jaar meedoen met een work
shop, waarin ze onder begelei
ding van drie ervaren docenten
scènes uit Alice in Wonderland
leren naspelen. Na afloop tonen
de kinderen hun acteertalent
aan de aanwezige ouders.
In het Parktheater in Alphen aan
den Rijn wordt zondagmiddag
een muzikaal sprookje opge
voerd, gezongen door vier zan
gers en begeleid op accordeon,
cello, klarinet en saxofoon.
Hoofdpersoon is het meisje
Zieltje, dat zo mooi is dat geen
man haar durft te benaderen en
alle meisjes jaloers op haar zijn.
De koningin is zo woedend over
alle aandacht die Zieltje krijgt,
dat ze haar dwingt te trouwen
met het groene monster uit het
woud. Maar dan ontmoet Zieltje
de ijdele prins. En loopt alles
toch nog goed af, zo belooft the
atergezelschap Xynix de toe
schouwer.
In 'Staal', te zien in De Meerse
in Hoofddorp, staat ook muziek
centraal. Maar dan wel muziek
voortgebracht door de machi
nes in een oude staalfabriek. Dit
klankenfestijn wordt in gang ge
zet door een nieuwe werknemer
in het krakkemikkige bedrijfje,
waar twee mannen en de koffie
juffrouw sinds mensenheugenis
de dag volgens een vastgeroest
patroon doorbrengen. Hun
nieuwe collega laat alles in het
honderd lopen, maar uit puin
hoop die hij veroorzaak, ont
staat vervolgens iets nieuws: een
fabriek die verandert in een
concertzaal.
Programma Nationale Jeugd
theaterdag:
Leidse Schouwburg (Oude Vest
43 te Leiden): 'Slik - een Inge
wandenopera' door Buffo Ope
ramakers, geschikt kinderen
vanaf 8 jaar. Aanvang: 14.30
uur. Vooraf een workshop, na
door Coen Polack
leiden -Toen de Amsterdamse
kunstenaar Fendry Ekel op de
opening van het geheel gereno
veerde Rijksmuseum voor Vol
kenkunde kwam, was hij onder
de indruk. Hier zou hij zo willen
werken. Het toeval wilde dat een
vriend van hem werkzaam was
in het depot van Volkenkunde
in het Westland. Die bracht Ekel
in contact met de leiding. Hij
had al contacten met het pro
jectatelier van Kunstcentrum
Haagweg 4, waar kunstenaars
van buiten de stad twee maan
den aan een project kunnen
werken. Zijn samenwerking met
het museum en met het projec
tatelier resulteerde uiteindelijk
in twee tentoonstellingen. Die in
het Projectatelier is net op zijn
eind, Volkenkunde is zo enthou
siast over de samenwerking dat
is besloten om Ekels' installatie
nog wat langer in huis te hou
den.
De installatie in Volkenkunde
heeft als titel 'Studie voor een
portret van een hongerstaker'.
Het werk behelst een kamer met
daarin een verzameling materi
aal, variërend van videowerk tot
schetsen, uit de krant geknipte
foto's en wat je readymades zou
kunnen noemen: een toiletpot
met blauw spul erin, een bed,
een stoel en een tafel. Door de
rangschikking van deze spullen
tot een interieur, krijgt de kijker
een beeld van de persoon die in
de kamer leeft.
De studie is volgens Ekel niet
voor een portret van een fictief
persoon, maar van de maker
zelf. „Ik denk dat je uiteindelijk
alleen maar over jezelf kunt ver
tellen. Het portretteren van ie
mand anders blijft gokken. Van
jezelf ben je zeker."
Gaat Ekel dan in hongerstaking?
Dat niet, maar voor hem zijn de
overeenkomsten tussen een
hongerstaker en een kunstenaar
duidelijk. „Ik ben gefascineerd
door de kracht van de honger
staker: één iemand die met mi
nimale middelen veel kan ver
anderen. De inzet van een hon
gerstaking is alleen de honger
staker zelf. Kunstenaars hebben
eigenlijk ook alleen maar zich
zelf als inzet. Je kunt als kunste
naar alleen maar namens jezelf
werken."
Ekel onderkent ook de politieke
kracht van de hongerstakende
eenling. Ekel kiest zijn woorden
zorgvuldig. „Ik wil het allemaal
niet te plat en ongenuanceerd
stellen, maar deze installatie is
in zekere zin ook politiek, maar
dan wel kunstpolitiek."
Het opfrissen van het heersende
kunstklimaat in Nederland is
Ekel wel een 'hongerstaking'
waard. „Veel musea zijn ouder
wets in hun opvatting omtrent
exposeren. Neem nu het Stede
lijk Museum in Amsterdam. Dat
verwordt tot een historisch mu
seum voor moderne kunst. Alles
hangt en staat netjes tentoonge
steld, zodat de mensen er rustig
naar kunnen kijken. Vroeger
was het daar een werkplaats,
een vrije omgeving voor nieuwe
dingen. Kunst moet niet vast
roesten in musea, kunst moet
constant opnieuw gedefinieerd
worden, dan blijft het in bewe
ging"
Ekel, oorspronkelijk tekenaar en
schilder, vindt daarom zijn werk
in Volkenkunde en het projecta
telier zo inspirerend. „Ik werd
me er steeds meer van bewust
dat tweedimensionale metho
des zoals schilderen en tekenen
een afstand creëren tussen
kunst en kijker. Bij driedimen
sionale installaties staat de kijker
er bovenop of zelfs middenin,
zoals in deze kamer. Dat heeft
veel meer impact."
Fendry Ekel:
„Ik ben ge
fascineerd
door de
kracht van de
hongersta
ker: één ie
mand die
met minima
le middelen
veel kan ver
anderen."
Foto: Hielco
Kuipers
'Studie voor een portret van
een hongerstaker' van Fendry
Ekel. Nog te zien tot en met 31
oktober in de vleugel voor tij
delijke exposities in het Rijks
museum voor Volkenkunde,
Leiden.
Zijn werk in het projectatelier
van Kunstcentrum Haagweg 4
is tot en met dit weekeinde te
n Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor de
amateur-kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad- en
«giogenoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen,
ilderen, fotograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag:
Muziekspektakel in de hervormde kerk van Warmond
uzikaal spektakel, dat
staat de inwoners van
mond op 16,17 en 18 no-
ber te wachten bij de uit
ing 'Liduina' in de plaatse-
hervormde kerk. Maar het
takel beperkt zich niet al-
tot de muziek. Achter de
tmen zijn de gemoederen
elijk behoorlijk hoog opge-
n. Want Liduina, die de
is heeft van een heilige, 'is
oliek'. En dat ligt in de her-
nde gemeenschap, in War-
'd in het bijzonder, toch
szins gevoelig,
em het maar geen musi-
zegt koordirigent Marco
man. „Dat roept te veel as-
nies op met Joop van den
Hij had vooraf niet
en bevroeden dat het on-
erp zo gevoelig zou liggen.
Tflan: „Het idee kwam nota
jp van een van de kerkleden
Maar toen het thema
toal vaststond, ging hij
1 en aan de slag en spitte
hij maar kon in het leven
■iduina, die leefde rond
aar 1400. De dirigent van
0 mtorij schreef zowel tekst
muziek.
Kalkman baseerde zijn voor
stelling op een zestal schilderij
en uit de St. Liduina Basiliek in
Schiedam. Tijdens de uitvoe
ring leidt een gids het publiek
rond langs 'levende schilderij
en' en praat de verschillende
scènes aan elkaar.
Bij het lezen van Liduina's le
vensgeschiedenis stuitte de di
rigent direct op een groot pro
bleem. Op haar 12de jaar
wordt ze namelijk ziek en ligt
voor de rest van haar leven op
bed. Kalkman: „Dat was
schrikken. Want hoe moet je
daar in vredesnaam een twee
uur durend muziekspektakel
over schrijven?"
Uiteindelijk viel dat wel mee.
Het is een aangrijpend verhaal,
waarbij de visioenen van Lidui
na een grote rol spelen. Decor
wisselingen zijn in de kerk heel
moeilijk en daarom zijn lichtef
fecten juist belangrijk. Op een
deel van de kerkbanken komt
een groot podium (schuin om
hoog) te liggen. Kalkman ge
bruikt een paar simpele trucs
om tijd en ruimte te creëren.
Zo laat hij bijvoorbeeld een
bootje voorbij varen tijdens
Vijftien kinderen en dertig volwassenen staan straks op de planken van de intieme hervormde kerk in
Warmond. Foto: Dick Hogewoning
een Mariaprocessie en neemt
een engel Liduina mee vanaf
haar ziekbed naar diverse plek
ken buiten haar kamer. In één
visioen gaat ze bijvoorbeeld
naar een berg. Het schuine po
dium komt hier weer prima
van pas.
In een zijkamertje van de her
vormde kerk zijn drie vrouwen
bezig met het naaien van de
kostuums. Ze spelen alledrie
mee in het muziekspektakel.
„Of we er zin in hebben? In
middels wel. Maar we zijn er
aan begonnen uit solidariteit
met de anderen. We hadden
moeite met het onderwerp."
Kalkman legt uit dat heiligen in
de geschiedenis van de her
vormde kerk (in het algemeen)
zoveel mogelijk zijn weggemof
feld. „Noem onze namen maar
liever niet", zeggen de dames.
Het tweeslachtige van de keuze
voor Liduina blijkt ook uit de
weigering van een echtgenoot
om naar zijn vrouw te komen
kijken. Verder moest de preek,
die in 'Liduina' voorkomt, wor
den aangepast aan de plaatse
lijke normen en waarden. En
tenslotte kregen de mannen
die de 'rauwe Picardiërs' spe
len, van Kalkman toestemming
om bepaalde teksten niet uit te
spreken en desnoods te veran
deren. Kalkman benadrukt:
„Het plezier staat absoluut
voorop. Iedereen moet zich
dus in het stuk kunnen vin
den."
En nu het zover is gekomen,
blijkt dat ook zo te zijn. „Wie er
nu nog bij is, die blijft en gaat
er helemaal voor", bezweren
de naaisters. Met het naderen
van de uitvoering hebben hun
aanvankelijke bedenkingen in
middels plaats gemaakt voor
kriebels in de buik.
Straks staan er vijftien kinde
ren en dertig volwassenen op
de planken van de intieme her
vormde kerk. Van onenigheid
of andere spanningen is dan,
als het goed is, geen sprake
meer. De lucht lijkt op tijd te
zijn geklaard. Dat wordt nog
eens onderstreept door het
meespelen van enkele katho
lieke dorpsgenoten. Het spek
takel kan derhalve beginnen.
'Liduina', in de hervormde
kerk, Herenweg 82 in War
mond. Datum: 16, 17 en 18
november. Aanvang om 20.00
uur. Reserveren en informa
tie: 071 3012131 of internet
pagina liduina@
nieuwemuziek.com. Entree
prijs: fl. 17,50.
Casper Wichers
muziek recensie
Lidy van der Spek
Concert: Sergey Pashkevich, piano, en vijf
jonge finalisten van het Rijnlands
Muziekconcours 2001 Gehoord 16/10, de
Waag, Leiden
Hoe Wim Barning zijn vrienden,
medewerkers, klanten/muziek
liefhebbers en vooral zijn familie
vol respect en dankbaarheid
toesprak, was hartverwarmend.
Tachtig jaar, drie generaties Bar
ning in Leiden is dan ook niet
niks. Begonnen op de Oude Sin
gel met één orgel en één piano
voor het raam is de pianohandel
uitgegroeid tot 'Barning Muziek
Totaal'. Een megazaak aan de
Stationsweg waar je nu niet
meer alleen pianos en orgels
koopt, maar een groot aantal
verschillende muziekinstrumen
ten, bladmuziek en een keur aan
cd's.
Op het podium in De Waag
staat een glanzende Petrof die
na de pauze wordt betoverd
door de Rus Sergey Pashkevich
in een hemels instrument. Maar
vóór de pauze geeft Barning ge
legenheid aan vijf finalisten van
het Rijnlands Muziekconcours
2001.
Femke Knight treedt als eerste
op met een duet van Mendels
sohn op de uitnodigende Petrof.
Als resultaat van vijf jaar gede
gen pianoles bij Ben Hurrel-
brink op de Streekmuziekschool
Leiderdorp. Haar spel is consci
ëntieus en helder. Ze zou zich
nog wat meer kunnen richten
op het opbouwen van spanning
met een vooruitziende blik.
De marimba wordt bedreven,
sfeervol en geconcentreerd be
speeld door Martine Verdelman.
Ze is de enige die zich al lekker
los kan maken van het noten
beeld. Ook het spel van Carlijn
Claas op de harp heeft klasse.
Geen noot wordt weggemoffeld.
Met helder en krachtig spel
maakt zij haar debuut
Maar het talent dat Wim Bar
ning ter gelegenheid van zijn
feestje uit Rusland heeft laten
overkomen, tart alle beschrij
ving. Nu is Sergey Pashkevich
geen onbekende in Nederland.
In 1992 won hij het Lisztcon-
cours in Utrecht en werd hij al
in één adem genoemd met on
der anderen Igor Roma. In Rus
land is hij ook nog eens een
grootmeester in het schaakspel.
Bovendien leerde hij bijna vlek
keloos Nederlands in de twee
jaar Sweelinck Conservatorium
als postgraduate bij Jan Wijn.
Pashkevich' spel is fenomenaal.
Bij Chopins Ballade in g wellicht
nog licht aftastend. In de grote
Sonate nr 3 in b ademt zijn spel
totale harmonie. Beschouwend
en hartstochtelijk in het eerste
en derde deel, dartel spetterend
in het tweede, daverend vitaal
en virtuoos in deel vier. In Liszts
'Nocturne/Les cloches de Genè-
ve! is Pashkevich een meester in
het combineren van dromerige
helderheid en lyrische kracht.
Een muur van indrukwekkend
afstandelijke trots wordt opge
trokken in Liszts 'Rhapsodie Es-
pagnole'. Ook hier blijft zijn spel
stralend transparant. Gestileer
de, samengebalde kracht wordt
afgewisseld met kleurrijk ex
pressief vogelgekwetter in de
stralende diskant van de Petrof.
En wat Pashkevich presteert in
zijn toegift, Liszts overbekende
Campanella is boven bidden,
boven denken. Zijn klokjes krij
gen vleugeltjes. Het is alsof je
slechts de fluisterende wiekslag
van duizend vlinders hoort. Ra
zendsnel 'zweven' zijn vingers
over de toetsen, wordt de luiste
raar meegesleept in een zalige
roes. Baming had zijn jubileum
niet beter kunnen vieren.
afloop een nabespreking met
de makers.
LAKtheater (Cleveringaplaat 1
te Leiden): 'Blok' door Theater
Sirkel, geschikt voor kinderen
tussen de 4 en 8 jaar. Aanvang:
15.00 uur. Vanaf 11.00 uur een
'Alice in Wonderland'-work-
shop, geschikt voor kinderen
vanaf 7 jaar.
Parktheater (Cornelis Gee liaan
2 te Alphen aan den Rijn):
'Zieltje' door Xynix, geschikt
voor kinderen vanaf 6 jaar.
Aanvang: 14.30 uur.
Schouwburg De Meerse (Raad
huisplein 3 te Hoofddorp):
'Staal' door Unieke Zaken, ge
schikt voor kinderen vanaf 6
jaar. Aanvang: 14.30 uur.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: Irma la Douce. Groep:
Toneelgroep Comedia. Spel: Janke
Dekker, Fred Butter. Nelly Frijda e.a
Regie: André van den Heuvel. Muziek:
Ruud Bos. Gezien: 16/10, schouwburg
Leiden. Aldaar nog te zien: vanavond
Een vleugje Parijs, een beetje de
sfeer van 'Oh, la, la. la' en een
tikkeltje nostalgie. Het zijn de
voorspelbare ingrediënten die
de musical 'Irma la Douce' van
meet af aan tot een veilige re
pertoirekeuze bestempelen. De
film (met Shirley Maclaine en
Jack Lemmon) is een echte klas
sieker. Oudere generaties ken
nen de toneelversie met Lia Do-
rana of Beppie Nooy in de rol
van Irma. Dat is allemaal zo'n
veertig jaar geleden. Nu mag
Janke Dekker het proberen.
Haar spel past bij de sfeer van
deze productie. Janke Dekker
speelt de rol namelijk nuchter,
vriendelijk en zonder melodra
matische poespas. De liedjes
zingt ze met heldere stem. Op
zichzelf is dat zonder meer pret
tig te noemen, al zou af en toe
iets meer gepassioneerdheid of
verleidelijk raffinement wense
lijk zijn geweest. Voor de door
haar gekozen aanpak valt echter
veel te zeggen. Deze kleinschali
ge musical is bij een vlot tempo
zonder vertragende uithalen van
emoties beslist gebaat.
Haar tegenspeler Fred Butter
weet efficiënt raad met zijn be
faamde dubbelrol van Nestor en
Oscar, waar alles in deze musi
cal om draait De liefde tussen
hoertje Irma en Nestor is al
gauw een gegeven. Normaal ge
sproken is dat einde verhaal,
maar de musical daarentegen is
nog maar net begonnen en
heeft natuurlijk behoefte aan
een conflict. Die strijd komt er,
omdat Nestor met zichzelf in de
knoop raakt. Het dubbelleven
van arme partner van Irma en
rijke hoerenloper bij Irma kan
hij niet langer bolwerken. Ogen
schijnlijke moord en verbanning
volgen, waarna de beide gelief
den elkaar weer in alle geluk om
de nek kunnen vallen.
De derde hoofdrol is weggelegd
voor Nelly Frijda die haar perso
nage van kroegbazin annex ver
telster wel een beetje obligaat en
vlak invult.
De tekst is door de deskundige
Ivo de Wijs onder handen geno
men. Dat pakt altijd goed uit. De
arrangementen van de meren
deels bekende liedjes zijn func
tioneel. Het decorontwerp zit ta
melijk slim in elkaar. Daar komt
nog eens bij dat het gehele en
semble een sterk gemotiveerde
indruk maakt. Alle korte scènes
hebben daardoor bestaansrecht.
De romantiek van deze hoerige
vertelling krijgt consequent een
ontnuchterende knipoog mee.
Dat is maar goed ook, want an
ders tendeert het stuk anno nu
naar oubolligheid. Je gaat dan
ook niet echt op het puntje van
je stoel zitten, wat echter niet
wegneemt dat deze 'Irma la
Douce' plezierig amusement
biedt.
amsterdam/gpd - Nadat eerder
Jeroen Brouwers al^iad laten
weten geen interess^e hebben
in het bijwonen van de uitrei
king van de AKO-prijs, heeft nu
ook Willem G. van Maanen zijn
komst afgezegd. Brouwers is ge
nomineerd voor zijn roman 'Ge
heime kamers', Van Maanen
voor 'Een huis van lief en leed'.
Van Maanen heeft zijn uitgever
Wim Hazeu gevraagd namens
hem zaterdag naar de Rode
Hoed in Amsterdam te gaan
waar tijdens de uitzending van
het VARA-programma Sonja op
zaterdag de winnaar wordt be
kendgemaakt. Hazeu laat desge
vraagd weten dat Van Maanen
meer prijs stelt om in afzonde
ring zijn werk te voltooien dan
voor het genomineerde boek
speciaal naar Nederland af te
reizen.
