LEIDEN REGIO
Anderhalve eeuw politiek
in Leiden op een rijtje
Elk onverklaard woord een nederlaag
Gezamenlijke beveiliging Bio Science Park slaat aan
IQMDERZOEK
HORA EST
Auto in de tuin
X30ZH3CIN0
woensdag 17 OKTOBER 2001
Het Leidsche Pluche' aangeboden aan burgemeester Postma
Wim Wegman
Alle 39 Leidse raadsle-
j beter leren kennen, is
vandaag geen enkel pro-
meer. De aanschaf van
jmy boek volstaat. Waar-
lezer niet alleen de hui-
aad compleet heeft, maar
jook de gegevens van al-
raadsleden, burgemees-
emeentesecretarissen en
emeente-ontvangers die
Ie invoering van de nieu-
meentewet in 1851 het
us hebben bevolkt. Het
Het Leidse Pluche' geti-
vandaag aangeboden aan
ieester Postma, op de
anderhalve eeuw na de
ering van de allereerste,
is die nieuwe Gemeente-
nstalleerde raad.
dse Pluche is een boekje
fooral historici en liefheb -
11 statistieken mee aan de
innen. Maar ook voor de
ie lezer' staan er interes
sen en anekdoten in. Zo
de allereerste verkiezing
een met een gerechtelijke
ure. Prof. G.C.B Suringar
in augustus 1851 be
legen het feit dat hij van
•zerslijst werd geschrapt
hij niet de Nederlandse
iliteit had. Suringar zou
het stadsbestuur in het
Lingen zijn geboren. De
ind dat quatsch en stapte
1 rechter. Die stelde hem
elijk in het gelijk, zodat
1 alsnog mocht toetre-
het selecte kringetje kie-
tijd was het kiesrecht lou
ter voorbehouden aan mannen,
die bovendien meer dan 25 gul
den per jaar aan directe belas
tingen moesten hebben betaald.
In het Leiden van 1851 mochten
zodoende slechts 1368 van de
ruim 36.000 inwoners stemmen
- en uiteindelijk met Suringar
dus 1369.
Daartegenover stond wel dat dat
selecte clubje vrij vaak aan de
bak moest. Sowieso moest om
de twee jaar een derde deel van
de raad opnieuw worden geko
zen. Haalde een kandidaat niet
het benodigde aantal stemmen,
dan moest er opnieuw worden
gestemd. Trad een raadslid tus
sentijds af, dan volgden er ook
weer nieuwe verkiezingen.
Toch bleven raadsleden in die
tijd, ondanks de vele verkiezin
gen, betrekkelijk lang zitten. Re
cordhouder is de Liberaal P.
Driessen, die sinds 1855 bijna 48
jaar in de raad zat. De gehele
top vijf bestaat trouwens uit
mannen die in de tweede helft
van de negentiende eeuw in de
Leidse raad kwamen en tussen
de 30 en de 40 jaar bleven zitten.
Hun twintigste-eeuwse vakge
noten haalden zelden meer dan
een kwart eeuw.
Uit het overzicht in het boek
blijkt trouwens dat de leegloop
in de raad deze termijn inder
daad hoog is, maar dat het altijd
nog slechter kan. De teller voor
deze periode staat op 15. Maar
'recordhouder' blijft de periode
1970-1974, toen er maar liefst 17
raadsleden tussentijds vertrok
ken.
Nog meer cijfers: de langstzit
tende wethouder is KVP'er S.
Menken, die het 26.5 jaar op het
pluche uithield. De kortstzitten-
de is PvdA'er C. Beekenkamp,
die pal na de oorlog slechts één
maand aan de macht was. Het
rijtje kortzittende wethouders
telt verder trouwens opvallend
veel namen van liberalen en
WD'ers.
Aardig is ook het overzichtje
met de partijen en kiesvereni
gingen die ooit in de raad heb
ben gezeten, maar ook de partij
en die de kiesdrempel niet heb
ben gehaald. Partijen met mooie
namen als 'Burgerplicht en Ge
meentebelang', Vaderland en
Oranje', "Werkmans Candida-
ten' maar ook de 'Kabouterpar
tij' hebben ooit raadsleden mo
gen afvaardigen. De anti-Tap-
verbod Groep, de Winkeliersver
eniging en de Leninistische Bos-
jewieken, om er maar een paar
te noemen, verdwenen zonder
succes de geschiedenis in. Om
er nu weer even uit te voor
schijn te komen.
Het grootste deel van het boek
bestaat uit een opsomming met
persoonsgegevens van alle
raadsleden sinds 1851. Van Pe
trus Johannes Mattheus Aalber-
se tot Hendrik Johannes Zwiers,
zeg maar. Die trouwens - alsof
ze de cirkel moest worden rond
gemaakt - nog eens samen in de
raad hebben gezeten, van 1905
tot 1918.
Het boek 'Het Leidse Pluche,
150 jaar gemeentebestuur in
Leiden' is voor 49,50 gulden te
koop bij het gemeentearchief
aan de Boisotkade en bij de ba
lie van het stadhuis.
leiden - Een 75-jarige Leidenaar verloor gisterochtend even voor elf uur op de Zoeter-
woudseweg zonder aanwijsbare reden de macht over het stuur van zijn auto met aan
hanger. Via de stoep en een muurtje belandde hij in de tuin van een woonhuis. Hij
kwam uiteindelijk tegen de voorgevel tot stilstand. De politie kon vanochtend niets zeg
gen over eventuele schade.
Foto: Hielco Kuipers
leiden - De gezamenlijke beveiliging van
het Bio Science Park is een succes. Vol
gens de vereniging van bedrijven in het
sciencepark is er sinds het begin van die
beveiliging, in januari van dit jaar, geen
sprake meer van ernstige incidenten. Bij
dit gezamenlijke initiatief zijn 19 van de
27 bedrijven in het sciencepark aangeslo
ten. De gemeente Leiden steunt het initi
atief met een subsidie van 12.000 gulden.
Volgens bestuurslid N. Zierikzee van de
Vereniging van Ondernemingen en In
stellingen Bio Sciencepark (VOIBSP) was
er tot dit jaar een grote verscheidenheid
aan beveiligingen in de Leeuwenhoek.
„Ieder bedrijf had iets geregeld, maar de
manier waarop dat gebeurde verschilde
steeds sterk." Toen de VOIBSP voorstelde
om de beveiliging gezamenlijk te regelen,
is daar volgens Zierikzee enthousiast op
gereageerd. Sinds 1 januari houdt bevei
ligingsbedrijf Prened voor de 19 bedrij
ven een oogje in het zeil. Zierikzee: „In
principe staat er nu vier uur per nacht
een surveillancewagen in de Leeuwen
hoek. Uiteraard op wisselende uren."
Volgens het VOIBSP-bestuurslid is het
grote voordeel dat de beveiligers bij inci
denten veel sneller ter plaatse zijn.
„Vroeger duurde het soms wel een uur
voordat een beveiligingsbedrijf na een
melding ter plekke was. Dat is nu - op de
tijden dat er een surveillant aanwezig is -
teruggebracht tot enkele minuten." De
beveiliging is bovendien overzichtelijker
en efficiënter, meent Zierikzee. Verder is
ook het afschrikwekkend effect dat van
de beveiligers uitgaat van belang voor de
bedrijven. Om de aanwezigheid van het
beveiligingsbedrijf te benadrukken, heeft
de VOIBSP speciale informatieborden la
ten maken. Deze zijn vandaag door de
wethouders Schultz en Van der Sande
onthuld. Het experiment loopt nog tot
maart volgend jaar. Volgens Zierikzee
hebben zich inmiddels zoveel bedrijven
aangesloten, dat de kosten gedekt zijn.
Het beveiligingsproject krijgt in het Bio
Science Park trouwens wellicht een ver
volg op een ander gebied. Zierikzee: „We
zien bij de afvalverwerking dezelfde grote
verscheidenheid als hiervoor bij de be
veiliging. Er zijn talloze verschillende
soorten bedrijfsafval die op verschillende
manieren worden afgevoerd. Het zou
goedkoper en aanmerkelijk efficiënter
zijn als dat allemaal in één hand kan
worden gebracht." Volgens Zierikzee zijn
hierover inmiddels de eerste gesprekken
begonnen. Hij verwacht dat een geza
menlijke vuilafvoer echter pas over enke
le maanden werkelijk gestalte kan krij
gen.
DOOR WILFRED SIMONS
VroegmiddeLnederlands woordenboek na tien jaar voltooid
sgierigheid is de belang-
drijfveer voor de weten-
De rubriek In Onderzoek
ten greep uit de vele onder-
nwaar Leidse onderzoe-
ch in hebben verdiept,
ag: taalkundige Willy Py-
I
mannen die gaan 'onen',
ssoort die 'rute' heet, ove-
honderdbord. Achthon-
aar geleden waren deze
len dagelijkse kost, nu
demand hun betekenis
De Leidse taalkundige
•ijnenburg kwam tijdens
rk aan het Vroegmiddel-
lands Woordenboek soms
rote raadsels te staan. Elk
klaard woord was een
persoonlijke nederlaag,
lar lang werkten vier re
nen van het Instituut
lederlandse Lexicologie
it opstellen van het
niddelnederlands Woor-
iek (VMNW). In die tijd
nelden ze maar liefst
woorden. „Er waren er
Het Nederlands telt tus-
een en de twee miljoen
kn, maar die zijn van het
mijnenneus en konijnen-
zegt woordvoerder Pij-
irg. „Die hoefje niet in
lordenboek op te nemen,
konijn', 'neus' en 'poot'
mt, dan kan de gebruiker
samenstelling wel be-
e subsidiegevers heeft
tituut de drukproeven
lig ingebonden tot ze-
1 kloeke delen, maar het
edoeling dat de uitgever
delen dundruk van
In de handel moet het
12000 gulden kosten. De
rijkste afnemers zijn bi-
iken en wetenschappelij-
ellingen. Hooguit een en-
irticulier schaft zo'n spe-
sch woordenboek aan.
buig n zijn collega's
n de woorden gevonden
Corpus GysseUng'. Deze
idicus verzamelde in de
977-'87 zo'n 2200 ar-
ukken uit de periode
300. „Best veel, als je be-
dat er uit diezelfde perio-
ar 4000 Duitse teksten
ergeleverd", vindt Pij-
rg Het gaat om ambtelij
ken, zoals het archief
'watering' (hoogheem-
hap) Blankenberge. Ook
testamenten, resten van
sarchieven, notariële
n en 'keuren' (een lijst
'rmen waaraan een gilde
voldoen). Het woord
Taalkundige Willy Pijnenburg. „Wij zeggen 'hele grote bome', een vroege middeleeuwer zou iets heb
ben gezegd als 'hela grota boma'. Foto: Henk Bouwman
'honderdbord' komt uit het ar
chief van een scheepswerf. „We
hebben een rekening waarop
staat dat er geld is uitgegeven
om 'het honderdbord' voor een
kogge te herstellen. We zijn
naar het Scheepvaartmuseum
in Dronten geweest, waar het
scheepswrak van een kogge te
zien is. Met de deskundigen
daar hebben we besproken wat
een honderdbord kan zijn,
maar zij weten het ook niet"
De meeste archiefstukken be
vatten louter 'dorknopertaal',
maar er zijn ook enkele literaire
teksten uit de dertiende eeuw
overgeleverd. Belangrijk is on
der meer een levensbeschrij
ving van de Vlaamse heilige
Lutgard, dat natuurlijk in het
Latijn was opgesteld, maar dat
'heel mooi' is vertaald door de
monnik Willem van Affligem.
„Lutgard was een soort Vlaam
se HUdegard von Bingen", legt
Pijnenburg uit. „Zij was abdis
in een Vlaams klooster, had re
gelmatig visioenen en raakte in
extase, waarvan zij dan nader
hand verslag deed. Ze was on
der meer in de hemel, waar zij
de apostelen een hand gaf en
tongzoende met het Lam Chris
tus. Dat staat er echt. In die
tekst staat 'orewoet'. We heb
ben dat vertaald met 'geestes-
verrukking', 'extase' en dat zal
het ook wel ongeveer zijn, maar
of het woord die lading dekt?
Misschien zijn er gradaties in
die vervoering en gaat de gees-
tesverrukking aan de extase
vooraf. Met dat soort vragen
blijf je toch zitten."
De historische woorden weer
spiegelen de maatschappelijke
realiteit. „Neem het woord
'heugeling'," zegt Pijnenburg.
„Dat waren een soort getuigen,
mensen die namens de ge
meenschap de taak hadden een
belangrijke gebeurtenis te ont
houden. Als naderhand ruzie
ontstond over de vraag hoe iets
gegaan was, moesten die heu-
gelingen erbij komen. Uit recht
bankarchieven blijkt dat die
heugelingen soms behoorlijk
corrupt waren. Als het ze uit
kwam, 'wisten ze het toch niet
meer'."
Ook het woord 'halmwerpen'
stamt uit de toenmalige zeden
en gewoonten. „Als een boer
een akker verkocht, dan moest
hij een korenhalm van de akker
meenemen en die tijdens de
overdracht bij de notaris van
zich af werpen. Zo'n daad heet
te in het potjeslatijn van die tijd
een 'werpitio'. Daarbij moest
hij zeggen: 'ik draag die akker
over aan die en die'. Dat was
essentieel, zonder die daad tel
de de verkoop niet, ook al was
het geld betaald en de koopakte
getekend. Er zijn documenten
bekend waarin staat 'dat de ak
ker wel verkocht is, maar dat de
werpitio nog moet plaatsheb
ben'."
Nu het werk aan het VMNW
voltooid is, stort Pijnenburg
zich op een nieuw project: een
woordenboek van het alleroud
ste Nederlands, dat zo ongeveer
tussen 500 en 1200 gesproken
is. Zo'n project mag absurd lij
ken, want velen weten niet be
ter dan dat er uit die tijd maar
één zin is overgeleverd, te we
ten: 'hebban olla vogala nestas
hagunnan, hinase hic enda thu
wat unbidan we nu' (alle vogels
hebben nesten gebouwd, be
halve ik en jij, waar wachten we
nu op?).
Het is echter zeker niet de oud
ste tekst en al helemaal niet de
enige. Er is zelfs zoveel dat Pij
nenburg verwacht wel 10.000
woorden te kunnen opnemen.
Zo is er een literaire vertaling
van het Bijbelboek Hooglied
van omstreeks 1100, de zogehe
ten 'Leidse Willeram'. Ook zijn
er doopformulieren van Angel
saksische monniken die in de
zevende eeuw in Nederland
zendingswerk bedreven. Die
formulieren, eigenlijk een be
knopte doopliturgie, waren in
het Latijn gesteld, maar op be
paalde momenten in de dienst
moesten de priesters de dope
lingen aanspreken in hun moe
dertaal. „Hij zei bijvoorbeeld:
'Gelobest du in den haligan
gast?' (Geloof je in de Heilige
Geest?)."
Het alleroudste Nederlands
staat ver af van de moderne
taal. „Wat zij spraken, was voor
ons niet te verstaan", denkt Pij
nenburg. „Ten eerste maakten
ze consequent gebruik van
naamvallen. In het hedendaag
se Nederlands zijn die vervan
gen door voorzetsels. En in het
Oud-Nederlands spraken ze de
woorden ook nog eens anders
uit: 'hela grota boma' waar wij
'hele grote bome' zeggen."
Opmerkelijke stellingen toegelicht
De uitzending van niet nagesynchroniseerde
buitenlandse films op tv levert een belangrij
ke bijdrage aan de mogelijkheid tot het doen
van boodschappen in Nederland in een bui
tenlandse taal.
Stelling 9 bij het proefschrift Human isolated
ainvay - An in vitro model for the investigation
ofairivay (patho-)physiology and its pharmaco
logical modulation waar D. Annema-Schmidt 2
oktober op promoveerde.
„Ik was stomverbaasd toen ik, pas in Nederland
aangekomen, in het Engels mijn boodschappen
kon doen. Duitsers zijn zo gewend om in hun
eigen taal bediend te worden dat vreemde talen
in de praktijk erbij inschieten. Tuurlijk krijgen
ze het op school. Maar Nederlanders hebben
geen angst om vreemde talen te spreken omdat
ze er dagelijks op tv mee worden geconfron
teerd. Door de nasynchronisatie op de Duitse tv
is dat er bij ons ingeschoten.
Dat Duitsers consequent Duits in het buiten
land spreken, heeft dan ook niet zozeer met ar
rogantie te maken maar met onwennigheid en
een grote angst om fouten te maken. Na zes
jaar in Nederland verandert dat wel, hoor. Net
zoals bij veel Nederlanders komt er ook bij mij
irritatie opzetten als ik James Bond 'Hande
hoch' hoor zeggen."
uit de
Leidsch DagbladARCHIlïVlilV
ANNO 1901
Donderdag 17 October
LEIDEN - Sedert tal van jaren reeds bestond alhier
aan den Ouden Rijn (No. 174) een Christelijke be
waarschool, welke geregeld bezocht werd door een
honderdtal kinderen, hoofdzakelijk uit gezinnen
van minvermogenden. In de laatste jaren werd ze
gedreven door en voor rekening van de Gerefor
meerde Kerk aan de Hooigracht.
Het gebouw, waarin die school was gevestigd, was
evenwel zeer oud en hygiënisch onvoldoende,
waardoor de kerkeraad der bedoelde Gemeente in
dit voorjaar stond voor de keuze: öf de school op
heffen óf een nieuw gebouw er voor te stichten. Tot
het laatste werd besloten, omdat de kerkeraad
doen wilde wat in zijn vermogen was om de eenige
Christelijke bewaarschool, die nog in Leiden be
staat, in stand te houden, ook omdat ze voorziet in
een behoefte, daar steeds voor meer kinderen
plaatsing gevraagd wordt dan er plaatsen beschik
baar zijn.
Er wordt nu op dezelfde plek der oude een nieuwe
school gebouwd voor ongeveer tweehonderd kinde
ren. Deze school zal weldra geopend worden.
ANNO 1976
Maandag 18 oktober
LEIDEN - Vier zwaargewapende Chinezen hebben
gisteravond omstreeks kwart over tien het Chinese
restaurant 'Kota Radja' aan de Stationsweg over
vallen. Het nog aanwezige personeel werd met tou
wen aan handen ën voeten gebonden en de over
vallers maakten zich uit de voeten met een flink
bedrag aan geld, horloges en sieraden. De eigenaar
van het restaurant wist te ontsnappen, maar brak
een been toen hij over een muur wilde klimmen en
viel.
VOORHOUT - Het ziet er naar uit dat de sluiting
van het zwembad 'De Columbiaan' de gemeente
Voorhout nog duur komt te staan. De gelijknamige
zwemvereniging heeft voor het jaar 1976 een ge
wijzigde begroting ingediend die sluit met een te
kort van ƒ8.652,-. Wat in deze begroting opvalt is
de post 'vervoerskosten'. De zwemvereniging ver
keert in een duidelijk nadelige positie ten opzichte
van andere plaatselijke sportverenigingen, omdat
sinds de sluiting van het Voorhoutse zwembad men
nu is aangewezen op zwembaden in de naburige
gemeenten. Uit de begroting blijkt dat de vervoers
kosten naar zwembaden in Noordwijkerhout en
Lisse bijna ƒ15.000 bedragen.
LEIDEN - Tijdens de opening zaterdagmorgen van
de Oxfordlaan en de Krefeldlaan op het Waardei-
land protesteerden een aantal demonstranten naar
aanleiding van de aanwezigheid van de Oberbürge-
meistervan Krefeld, de heer Hans-Heinz Hauser,
tegen de 'Berufsverbote' in West-Duitsland.
Zo deelden zij pamfletten uit, die in eerste instan
tie waren gericht aan de heer Hauser en zijn dele
gatie. Dit op initiatief van de PSP Leiden in aanwe
zigheid van PSP-gemeenteraadslid Anne van de
Zande, die een brief aan de Leidse gemeenteraad
heeft gestuurd, waarin zij een geval van beroeps
verbod in Krefeld onder de aandacht wil brengen.
Gedoeld wordt op de Duitse leraar Klaus Stein. On
der meer vanwege zijn actief lidmaatschap van de
communistische partij in Duitsland wordt hem een
aanstelling als leraar aan een gymnasium niet ver
leend.
LEIDEN - De andere kant van de openingsplechtigheid: demonstratie tegen beroepsverboden. Foto:
Archief Leidsch Dagblad
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dogen
i crschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 Dij 1
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB Leiden of door contante bel;.
dagblad aan de Rooseveltstraal 82. U ontvangt de foto binnen drie
plaatsing een ingevulde cheque (geen
wit) op te sturen naar het Leidsel
lalineaar
e weken.
aan de balie van het Leidsch
