God is geen tovenaar
GELOOF SAMENLEVING
Een gat in de ozonlaag is meer dan genoeg
op de Heilige Stc
Bavianen kunne;
abstract denken
Duitse president E
bezoekt Wereldraa d
SoW-kerken:
lichte stijging
Kerkbalans
WETENSCHAP
Hawking schrijft simp
versie van te moeilijk b
Ouweneel over
de levende hoop
leiden - Professor W.J.
Ouweneel spreekt vrijdagavond
over 'De levende hoop', 1 Pe
trus 1. De avond begint om
19.45 uur met samenzang. Na
de toespraak is er gelegenheid
tot het stellen van vragen. De
lezing is onderdeel van een
reeks met als thema 'Het ware
leven'. Volgende lezingen wor
den op deze pagina aangekon
digd. Informatie: 071-5175383.
Singleavond in
Ontmoetingskerk
katwijk aan den rijn - Alleen-
gaanden die wel eens samen
willen gaan, kunnen morgen te
recht in de grote zaal van de
Ontmoetingskerk aan de Nieu
we Duinweg 64. De kerk organi
seert dan een ontmoetings
avond met het thema 'Breng
dan vrucht voort'. Kerkelijk
werker M. van der Linden
houdt een meditatie en domi
nee J. Smit verzorgt een klank
beeld. Hierna is alle ruimte om
nieuwe mensen te leren ken
nen.
utrecht/anp - De drie Samen-
op-Wegkerken constateren dit
jaar een stijging van de bijdra
gen van de plaatselijke gemeen
ten aan de landelijke geldwer
vingsactie Kerkbalans. Dat blijkt
uit het jaarverslag van de SoW-
sectie geldwerving, dat is opge
nomen in het maandblad Kerk-
beheer.
Van de 685 hervormde, gerefor
meerde en lutherse gemeenten
(ongeveer een derde van het to
taal), waarvan de sectie over ge
gevens beschikte, steeg in 465
gemeenten (68 procent) het
aantal toezeggingen met gemid
deld 3,75 procent. Een daling
constateerden 197 gemeenten
(29 procent).
In totaal stegen de inkomsten
van deze 685 gemeenten met
1,68 procent. In geld uitgedrukt
zegden deze gemeenten een be
drag van 142 miljoen gulden
toe, een stijging van 2,35 mil
joen (1,68 procent) in vergelij
king met 2000.
Bij de sectie hadden 1369 her
vormde, gereformeerde en lu
therse gemeenten, bijna twee
derde van het totaal, informatie
materiaal opgevraagd.
979
woensdag 17 OKTOBER j
Dichtende dominee Ronald Da Costa bidt namens journalisten, hoeren en verslaafden
door Ilse Keuenhof
leiden - Toen een bevriende kun
stenares werkte aan een
patchwork kreeg dominee Ronald
da Costa (1948) uit Oegstgeest di
rect een reeks gedichten voor
ogen. Hij zag het hele schep
pingsverhaal terug in de verschil
lende delen van het doek. Bij het
doek schreef hij teksten, en toen
hij tegelijkertijd zijn serie gebe
den voor beroepsgroepen afrond
de zag hij opeens de verbanden.
En kleine maand geleden was de
bundel 'Met open ogen' een feit.
Het eerste deel van de bundel
bevat beeldmeditaties geba
seerd op het doek, het tweede
deel gebeden. In het laatste deel
haalt Da Costa allerlei beroepen
aan. 'Het gebed van' een tim
merman, een tandarts een jour
nalist, maar ook dat van de ver
slaafde en de prostituee passe
ren de revue. Volgens Da Costa
bidt de prostituee als volgt: „Wie
het betaald mag het met me
doen/ Ik voel me daar niet
schuldig overook niet tegen
over U."
Als ik in Rotterdam langs de
hoertjes bij de Euromast kom
vind ik het vreselijk. Al die auto's
die langzaam, keurend langs die
vrouwen rijden. Ik vraag me dan
af wat er door ze heengaat."
Ook het een gebed van de domi
nee ontbreekt niet Da Costa
geeft daarin al kort aan hoe las
tig het is om het domineeschap
te combineren met een gezin.
„Dan zit ik met mensen op mijn
studeerkamer te praten over ie
mand die net is overleden en
dan komt mijn tienerdochter la
chend, gillend de trap op om op
haar kamer keihard haar favo
riete CD op te zetten. Dan moet
ik toch even vragen of het iets
minder kan."
Zijn beroep kent dus beperkin
gen. Als ik vrij ben moet je ei
genlijk niet thuis zijn want als ik
het dorp inloop voor een bood
schap kom ik altijd wel een ge
meentelid tegen, die erover be
gint hoe slecht het met zijn va-
vaticaanstad/dpa - Op 16 oktO-
ber 1978 om 18.18 uur kringelde
er witte rook uit de Sixtijnse ka
pel, het bewijs dat er een nieu
we paus was gekozen. Een klein
half uur later kondigde kardi
naal Pericle Felici aan dat de
nieuwe paus, kardinaal Karol
Wojtyla van Kraków, de naam
Johannes Paulus II had gekozen.
Om 19.15 uur stond de eerste
Poolse paus op het balkon van
de Sint Pieter.
De inwoners van Wadowice, de
geboorteplaats van paus Johan
nes Paulus II, hebben gisteren
het 23-jarig pontificaat van de
beroemdste Pool aller tijden ge
vierd met eucharistievieringen
en een processie. Ook verscheen
die dag het eerste nummer van
het tijdschrift Caroliis, dat de
gedachten van de paus in zijn
vaderland wil verbreiden.
Hoewel de Polen na de val van
het communisme minder vaak
naar de kerk gaan dan de paus
lief is, is de 81-jarige kerkvorst
nog steeds zeer populair in zijn
land. Zo is het vroegere woon
huis van de familie Wojtyla in
Wadowice ingericht als een mu
seum dat aan hem is gewijd.
Verder worden straten en plei-
eN
nen naar hem vernoem:
men er steeds meer su
den van de paus langs p
routes.
De paus besteedt zeil
aandacht aan de 23e
van zijn pontificaat. W
deze dag als een feestd
de Curie, het bestuur»
van de Rooms-Katholie
De pauselijke ar
houden een dezer daj
jaarlijkse receptie ter
heid van de verjaardag
pontificaat van Johannt
H. Zondag gaat de nu |en
Nederland, aartsbisscht
^ois Bacqué, voor in ea 51111
tige eucharistieviering ii
resia van Avila-kerk i
Slechts zes pausen, ine!
apostel Petrus, hebber
dan Johannes Paulus II i
elijke troon bezet. Dat<£
VII (23 jaar, 5 maandenr
gen), Adrianus I (23
maanden en 24
(24 jaar, 6 maanden en
Leo XIII (25 jaar en vij m,
den), Pius IX (31 jaar |L
maanden en 21 dagen) el
trus, waarvan de exaci
vens onbekend zijn. fen
i)
Dominee Ronald Da Costa: „God geeft geen richtlijnen voor het domineeschap, maar het zou wel makkelijk
Foto: Hielco Kuipers
der gaat. Ik kan dan toch moei
lijk zeggen dat ik daar in mijn
vrije tijd even geen zin in heb. Ik
vraag wel eens iemand anders
om even die foto's weg te bren
gen." Is dat wel de juiste reactie?
„Ik weet het niet. God geeft geen
richtlijnen voor het dominee
schap, maar het zou wel makke
lijk zijn als ze bestonden."
Met de bundel 'Met open ogen'
probeert Da Costa de biddende
mens op een ander spoor te zet
ten. „Voor veel mensen is bid
den een soort van sinterklaas
achtig verlanglijstje. Ze raken te
leurgesteld wanneer ze heel
vaak om iets gebeden hebben
en hun wens nog steeds niet is
uitgekomen. We kunnen niet bij
God aan de bel trekken om iets
gedaan te krijgen. God is geen
tovenaar die vanuit zijn almacht
daar een paar kankercelletjes
laat groeien in gezin A, en een
kind uit gezin B geneest. Als
mensen bidden om de genezing
van je kind en het kind blijft
ziek, voelen ze zich in de steek
gelaten door God. Kennelijk
zien zij het gebed als iets dat
moet uitkomen. Je kan veel be
ter bidden om kracht."
Hoewel de dominee de bundel
met veel plezier heeft geschre
ven schrijft hij toch het liefst
niet-religieuze gedichten. „Ik
ben de hele dag al bezig met re
ligie. Het is mijn werk en ik doe
het met hart en ziel. Maar in
mijn vrije tijd leef ik in een hele
andere wereld, de wereld van de
echte poëzie. Daar gaat het over
dingen die mijzelf intrigeren."
Vorig jaar schreef Da Costa een
uitgebreid artikel in dagblad
Trouw over vergeving en schuld.
Hoe zijn deze waarden van toe
passing op de situatie in Ameri
ka? Als mijn kind in het World
Trade Centre zat op het mo
ment van de aanslag weet ik niet
hoe ik zou reageren. Waar
schijnlijk zou ik ook zeggen: ver
moord ze morgen. Ik vind ook
dat er gestraft moet worden, an
ders doe je geen recht aan het
slachtoffer én aan de daders."
Toch vindt Da Costa dat de re
actie van de VS niet de goede is.
„Hierdoor krijg je een neer
waartse spiraal. Het was veel be
ter geweest als Amerika onmid
dellijk iedereen om de tafel had
geroepen en had besloten om
de komende twee maanden tot
zijn als ze bestonden."
op de bodem uit te pluizen wie
achter de aanslagen zit en hoe
ze aan te pakken. Maar als pre
sident van Amerika kan je dat
niet aan je volk verkopen, hij
zou worden gelyncht. Die haat
moest vertaald worden. God
heeft ons de vrijheid gegeven
om het allermooiste te maken;
kunst, poëzie, liefde. Maar in
deze vrijheid kunnen mensen
ook het slechtste kwaad oproe
pen. Dat is de consequentie van
de vrijheid die Hij ons gegeven
heeft."
TlieL- Met open ogen, Teksten en gebeden
Auteur Ronald da Costa
Uitgeverij: Meinema
Prijs: 21,60 gulden (9,80 euro)
28 oktober leest Da Costa in de in de Waalse
kerk aan de Haarlemmerstraat voor uit eigen
werk Maarten 't Hart verzorgt (onder voorbe
houd) het orgelspel.
geneve/anp - De Duitse presi
dent Johannes Rau bezoekt van
daag de Wereldraad van Kerken
in Genève. Rau, zelf belijdend
lid van de Evangelische Kerk,
sprak begin dit jaar in Potsdam
bij Berlijn de bestuursvergade
ring van de Wereldraad toe over
een rechtvaardige economische
wereldorde.
In Genève doet Rau mee aan
een rondetafeldiscussie met de
secretarissen van de drie kerke
lijke organisaties die zijn geves
tigd in het Oecumenisch Cen
trum: Konrad Raiser van de We
reldraad, Ishmael Noko van de
Lutherse Wereldfederatie en
Di tijd
Setri Nyomo van de
bond van Hervormde
formeerde Kerken,
spreken over inteneligi
interconfessionele
over de rol van de godsT
de politiek. I
„We kunnen de discuss
Potsdam begon, een ve
ven", zei Raiser over hl
van zijn landgenoot. ,J
Rau wees toen op de be
rol van de kerken en
organisaties in het pro
politieke besluitvormin
bezoek is tevens van
sche waarde voor de w
de oecumene, aldus Rai
ids
Waarom de atmosfeer alleen boven de zuidpool lek is en nergens anders
door Ben Apeldoorn
Machtige luchtbewegingen in
de dampkring blijken verant
woordelijk te zijn voor het feit
dat we maar één gat in de ozon
laag hebben (dat boven Antarc
tica) en niet twee. De luchtbe
wegingen worden in stand ge
houden door landmassa's en
bergketens op het noordelijke
halfrond, waardoor hier een
dergelijk gat niet ontstaat. De
Amerikaanse klimaatdeskundige
Paul Newman heeft inmiddels
zijn onderzoek voltooid, maakt
hij bekend het Journal of Geop
hysical Research. De dreiging
van een gat boven het noorde
lijk halfrond is niet verdwenen.
Al tientallen jaren breken klima-
tologen zich het hoofd over de
vraag, waarom er wel boven het
zuidpoolgebied een elk jaar te
rugkerend ozontekort is en niet
boven het noordpoolgebied. De
lucht boven het noordpoolge
bied is doorgaans niet zo koud
is als die boven Antarctica (ex
treme kou speelt een belangrijke
rol bij ozonafbraak) - maar hoe
komt dat?
„Het komt doordat er op het
noordelijk halfrond veel meer
land is dan op het zuidelijk half
rond, waar het wateroppervlak
ruwweg drie keer zo groot is als
dat van land", zegt dr. Paul Ne
wman, een geofysicus van
NASA's Goddard Space Flight
Center. „Op het noordelijk half-
.rond komen bovendien veel
meer hooggebergten voor. Land
wordt sterker en sneller dan wa
ter door de zon opgewarmd en
die warmte wordt snel afgege
ven aan de lucht erboven. Bo
vendien blijkt de relatief warme
lucht door hooggebergten om
hoog te worden gestuwd tot in
de stratosfeer; de luchtlaag bo
ven de troposfeer waarin wij le
ven. In de stratosfeer, die op
zo'n twaalf kilometer hoogte be
gint, bevindt zich ook onze
ozonlaag."
„Mijn onderzoek bracht aan het
licht dat dergelijke omhoog ge
richte luchtverplaatsingen ge
weldig uitgestrekt zijn. Soms
Bavianen zijn in staat om ab
stract te denken. Het is voor het
eerst, dat dit bij niet-mensapen
is aangetoond. Al eerder bleken
chimpansees het vermogen tot
abstract denken te bezitten.
Franse en Amerikaanse onder
zoekers doen verslag van hun
bevindingen in een psycholo
gisch vakblad.
In hun onderzoek lieten de psy
chologen twee bavianen op een
computerscherm plaatjes zien
met daarop 16 afbeeldingen:
vier rijen met elk vier afbeeldin
gen. Die plaatjes konden 16 ver
schillende afbeeldingen bevat
ten - een boom, een trein, een
huis, een hoofd of noem maar
op - óf 16 dezelfde. Tijdens de
eigenlijke experimenten toon
den de onderzoekers aan de ba
vianen eerst één plaatje met 16
dezelfde óf met 16 verschillende
afbeeldingen. Vervolgens lieten
ze de bavianen twee plaatjes
zien: één met 16 gelijke afbeel-
pe
hc
i
dingen en één met 16 len
lende afbeeldingen. Da üen
ren de afbeeldingen op De
ste twee plaatjes niet
als op het eerste.
Via het manipuleren
cursor moesten de die^rot
geven welke van de 1:
plaatjes het meest met
overeenkwam. Na de rcjaar
fening bleken de apen
80 procent van dergeli led
rimenten de juiste keui eto
ken: gelijk bij gelijk en mie
lend bij verschillend. M iek
re woorden: een plaat) nel
bomen was voor de die hv<
gelijk aan één met zes He
foons dan met 16 verü iee
afbeeldingen. Volgens d len,
zoekers maken deze ejjoni
ten duidelijk, dat de
analoog ('dit is dit end irg.
en daarmee abstract wi
denken. Volgens velen
dergelijk vermogen
van intelligentie.
koi
Een deel van de Himalaya, de Dhaulagiri-bergketen, in centraal-Nepal. De foto werd deze zomer gemaakt vanuit het om de aarde cirkelende internationale ruimtestation. De Hi
malaya is de belangrijkste leverancier van warme lucht naar de stratosfeer boven het noordelijke halfrond.
Foto: NASA
omspannen ze de hele aarde. Ze
zorgen er onder meer voor dat
de gemiddelde temperatuur in
de stratosfeer boven de Noord
pool vijf tot tien graden warmer
is dan boven de Zuidpool. De
sterkste invloed op deze enorme
luchtbewegingen gaat uit van de
Himalaya, waar zich ook de
hoogste bergen bevinden. De
Andes in Zuid-Amerika en de
Rocky Mountains in de Verenig
de Staten zijn ook reuzen, maar
hun ligging is meer noord-zuid
en dat is ook de overheersende
luchtbeweging ten noorden en
ten zuiden van de evenaar.
Daarom is de invloed van de Hi-
malaya-keten als omhoogstuwer
van warme lucht veel groter."
Mogen we dus stellen dat we
hier nooit het risico zullen lopen
op overdoses ultraviolette (uv)
straling door ozontekorten, zo
als boven Antarctica?
„Niet helemaal of misschien wel
helemaal niet", aldus Newman.
„In 1997 ontstond grote zorg
toen ook boven het noordpool
gebied ozontekorten werden ge
meten. Het weer boven het
noordelijke halfrond was toen
echter een tijdlang danig van
slag, waardoor veel minder ver
ticale luchtstromingen optra
den. De stratosfeer boven de
noordpool koelde toen af tot 80
graden onder nul, en kouder. Bij
die temperatuur, die elk jaar ook
optreedt boven Antarctica als
daar de winter op z'n eind loopt,
breken chemische verbindingen
af zoals chloorfluorkoolwater
stoffen, de beruchte cfk's, ozon-
moleculen het sterkst af."
„We moeten afwachten of de
verticale warme luchtbewegin
gen met het geleidelijk opwar
men van onze aarde wel in
stand blijven. Globale opwar
ming hoeft niet te betekenen dat
de stratosfeer ook mee op
warmt. Het zou er wel eens kou
der door kunnen worden, om
dat broeikasgassen als kooldi
oxide en methaan zich vooral in
de troposfeer ophopen. De
warmteafgifte van de continen
ten kan daardoor stagneren. En
dan zitten we op het noordelijke
halfrond niet alleen met steeds
ingrijpender klimaatveranderin
gen, maar ook met toenemende
ozontekorten. Eén zo'n gat is
meer dan genoeg."
les
tóti
i£
londen/anp - De Britse na
tuurkundige Stephen Hawking
werkt aan een eenvoudiger
versie van zijn bestseller A
Brief History of Time (Een kor
te geschiedenis van de tijd).
Van het boek, waarin de zwaar
gehandicapte fysicus de be
langrijkste viagen over het
heelal behandelt, zijn meer
dan negen miljoen exemplaren
verkocht, maar slechts weini
gen haalden de laatste, 144e,
pagina.
Het nieuwe werk zal volgens
de Britse krant The Guardian
waarschijnlijk 'A Brief History
of Time for Children or for
Young Adults' (Een korte ge
schiedenis van de tijd voor
kinderen of jonge volwasse-
121
j"'1
nen) heten. Het zal aai
minder tekst en meer
bevatten. Hawking g
boek schrijven met de ,ctl
kaanse wetenschappi "jj
nard Mlodinow, die o:
meegewerkt aan de telt
rie Star Trek.
De directeur van H
uitgeverij, Patrick
Smith, erkent dat veel ,U1
senen het voor kindf ~j
doelde boek zullen kc
te begrijpen waar Haw 8
over heeft. De directeiff;
zichzelf ook tot deze
Brief History of Tim
vier jaar op de lijst
verkopende non-ficó ,es
van The Sunday Tim 31
in 35 talen vertaald. e
'irrr,
vol
b
ha]
-
