Terroristen proberen ook hun eer als man te redden GELOOF SAMENLEVING Spookbeeld van fundamentalisme laat zich niet in een avond vangen Vrouwenbesnijdenis bestaat nog in Nederland Hoe meer fraude, hoe minder mededog Franciscanen op vredesmissie naar Afghanis dinsdag l6 oktober 25 door Simone van Driel Amsterdam - Cijfers over aantal len zijn er niet. Alleen geruchten sijpelen door de muur van stil zwijgen. Maar alom wordt aan genomen dat, ondanks het wet telijk verbod, Somaliërs in Neder land nog steeds hun dochters la ten besnijden. Voorlichting is het wapen tegen diepgewortelde tra dities: „De verandering moet van binnenuit komen." 'Bespaar uw dochter de pijn van besnijdenis', is de titel van een brochure waarmee de Federatie van Somalische Associaties in Nederland sinds 1997 probeert de traditie van het besnijden van meisjes te doorbreken. Maar FSAN-coördinator Zahra Naleie weet dat ouders hun dochters tussen het zesde en tiende levensjaar nog steeds aan besnijdenis blootstellen. „Het is een heel moeilijk onderwerp. We horen alleen geruchten, maar het gebeurt. In Somalië, maar ook in een kliniek in het oliestaatje Dubai. Wie geen geld heeft om een dochter te laten besnijden, krijgt dat van ande ren." Besnijdenis komt in veel cultu ren voor, uit diepgewortelde tra ditie, geloofsovertuiging of schoonheidsoverwegingen. In Nederland is van die culturen de Somalische het sterkst vertegen woordigd. In de Somalische tra ditie komt de zogeheten infibu latie veel voor, de meest ernstige vorm van besnijdenis waarbij de clitoris en de kleine schaamlip pen geheel of gedeeltelijk wor den weggesneden en de grote Bang om nogmaals te worden geopereerd, heeft een Keniaanse vrouw zichzelf in de bosjes teruggetrokken om te controleren of ze op de juiste wijze is besneden. Foto: CPD/AP/Stephanie Welsh schaamlippen aan elkaar wor den gehecht. Slechts een kleine opening blijft over om urine en menstruatiebloed te laten weg vloeien. Besneden vrouwen hebben meer kans op miskra men, gecompliceerde en pijnlij ke bevallingen en hevige men struatie, terwijl ook ontstekin gen, abcessen en bloedarmoede kunnen optreden. Het is het hameren op de ge zondheidsrisico's waarmee Ka didia Sidibé, werkzaam bij de hulporganisatie Amsopt, in haar geboorteland Mali de afschaf fing van vrouwenbesnijdenis probeert te bewerkstelligen. „Wij vinden gehoor omdat wij het over de boeg van de gezond heid gooien. Non-gouverne mentele organisaties hebben het over rechten, maar kinderen hebben geen rechten in Afrika, alleen ouders. Dus daarover praten, zegt mensen niks." Tij dens de gisteren gehouden bij eenkomst "Vrouwenbesnijdenis de wereld uit, om te beginnen uit Nederland', was in een do cumentaire te zien hoe Sidibé en haar collega's in een doip voorlichting geven over de pijn en de gevaren voor vrouwen. Het duurde weliswaar vijf jaar, maar de gemeenschap ging om en bepleitte afschaffing van be snijdenis vervolgens bij buur dorpen. Intussen hebben twin tig dorpen met de traditie ge broken. In Nederland moet de voorlich ting in eerste instantie ook over de gezondheidsrisico's gaan, stelt Zahra Naleie. „Het is niet goed om direct te beginnen over vrouwenemancipatie en vrou wenrechten. Maar dat moet wel óók aan de orde komen, want zij vormen onderdeel van de Ne derlandse cultuur." Onlangs zijn twee groepen So malische voorlichters en ver trouwenspersonen getraind om hun landgenoten te informeren over de risico's van besnijdenis, ook de juridische. Zahra Naleie denkt dat het verbod op vrou wenbesnijdenis, dat in 1993 in Nederland werd ingevoerd, ou ders ervan weerhoudt hun dochters daaraan bloot te stel len. „Ze zullen bang zijn voor vervolging. Maar straf is maar één kant. De verandering moet van binnenuit komen. Dat kost wel tijd. Besnijdenis is een oude traditie in Afrika en we kunnen het niet ineens allemaal anders doen." door Richard Hoving haarlem - De afspraak was een jaar geleden al gemaakt. Maar na de terroristische aan slagen van 11 september en de Amerikaanse aanval op Afghanistan was de inleiding van emeritus- hoogleraar en voormalig rector van de Leidse universiteit Lammert Leertou wer hoogst actueel. In een zaaltje van de Vredenhofkapel in Haarlem sprak hij gister avond over 'Het spookbeeld van het funda mentalisme'. Ruim vijftig belangstellenden waren op de bijeenkomst van de Haarlemse Samen-op- weg gemeente afgekomen. Een enkeling met een exemplaar van de koran onder zijn arm. „Misschien komt het nog van pas." Leertouwer, emeritus hoogleraar in de ver gelijkende godsdienstwetenschappen, kon uiteraard niet om de actualiteit heen. „Osa ma bin Laden is een verwend rijkeluiszoon tje dat zijn oppositionele islam niet in Sau- di-Arabië kon opzetten en daarom is uitge weken naar Soedan en Afghanistan." De angst voor de islam ('Miljoenen moslims hebben part noch deel aan wat er is ge beurd') is niet nieuw, legde de hoogleraar uit. Europa kent volgens hem een lange tra ditie als het gaat anti-islamitische gevoelens. „Voor 11 september lag dat op de bodem van onze ziel en ons collectief geheugen te sluimeren." Het vijandbeeld gaat volgens Leertouwer duizend jaar terug, naar de tijd dat de islam als nieuwe godsdienst van het Arabisch schiereiland op kwam zetten en aan de poorten van Wenen rammelde. Het thema van de avond, 'Het spookbeeld van het fundamentalisme', liet zich niet in twee uur uideggen. Leertouwer somde trends binnen het geloof op als secularisa tie, individualisering en verinnerlijking ('ge loof is niet langer zichtbaar in ons gedrag Vervolgens legde hij uit dat het 'etiket fun damentalisme op alle godsdienstige uitin gen wordt geplakt die deze trends niet vol gen'. Leertouwer wees op het misbruiken van ge loof voor politieke doeleinden ('Godsdien sten en gelovigen zijn vatbaar voor manipu latie') en kwam uiteindelijk uit bij de Britse godsdiensthistoricus Karen Armstrong. Zij stelt dat fundamentalisme blijft bestaan zo lang de moderne wereld daar agressief en repressief tegen optreedt. Volgens Leertou wer een simplificatie. De stelling van Arm strong zou ook betekenen dat de 'arrogante' Amerikanen de ellende van 11 september aan zichzelf te danken hebben. En ook dat vond Leertouwer te ver gaan. Wat dan wel de voedingsbodem is voor het fundamenta lisme binnen de islam beloofde hij tijdens de afsluitende lezing uit te leggen die over twee weken wordt gehouden. De naar adem happende aanwezigen ('Na de pauze was het geen kattenpis') beloop den het college met applaus, maar gingen naar huis in de wetenschap dat het spook beeld van het fundamentalisme nog niet was gevangen. EEN KWESTIE VAN MORAAL De term 'normen en waarden' rook tot voor enkele jaren terug sterk naar beklemmende, burgerli et bevoogding. Maar de tijdgeest is veranderd. Politici, geestelijken en publicisten schuwen niet I a ng st openbare debat. In deze rubriek mensen die in hun werk tegen morele dilemma's aanlopen. Vand m sociaal rechercheur Paul Bakker, die ook voorzitter is van het Landelijk Contact Sociaal Rechercht „Ik kan mij soms wel verplaat sen in de motieven van een bij standsfraudeur", zegt ex-poli tieman en nu sociaal recher cheur in de gemeente Bussum, Paul Bakker (40). Hij komt heel wat soorten fraudeurs tegen in zijn werk. Bijstandsmoeders die illegaal schoonmaakwerk doen omdat ze geld nodig hebben om medicijnen voor hun kin deren te kopen. Maar ook men sen die gewetenloos jarenlang zesduizend gulden netto in de maand verdienen met zwart werken, terwijl ze ook een bij standsuitkering ontvangen. Recent onderzoek heeft uitge wezen dat ongeveer 25 procent van de uitkeringsgerechtigden (bijstand - geen WW of WAO) fraudeert. Veertig procent doet weinig tot geen moeite om werk te vinden. Bakker turfde in zijn eigen werk dat hij en zijn twee collega's in Bussum onge veer acht tot negen procent van de fraudeurs te pakken krijgt. Dat zegt niets over het landelijk gemiddelde. Want in grote ste den bijvoorbeeld zal de pak kans, schat Bakker, kleiner zijn. Terwijl daar relatief veel uitke ringsgerechtigden wonen. Bakker: „Iemand voor straf lan ge tijd helemaal zonder uitke ring laten zitten, kan bijna niet. Een fraude tot 12.000 gulden komt niet voor een strafrechter. En je mag als gemeente hooguit 10 procent van iemands uitke ring maandelijks inhouden. Eén van de gesnapte bijstands- fraudeurs noemde zijn onte recht ontvangen uitkering dan ook niet voor niets 'een goed kope lening'." Is er voor een opsporingsamb tenaar een verschil tussen ie mand die 200 gulden en 2000 per maand bijklust? „Ja", ant- Paul Bakker wil 'niet op de stoel van de rechter gaan zitten'. Foto: Ton Kastermans woordt Bakker. „Ik realiseer mij dat we te maken hebben met mensen die wat betreft ver diensten aan de onderkant van onze samenleving zitten. Je gaat meestal om met de laatste centjes van de mensen. Maar hoe groter de fraude, hoe min der mededogen je hebt." „Soms vereist het onderzoek Js dat iemand in verzekerd Y\ waring moet. Al was hei ?vt om te verhinderen dat d rij dachte getuigen gaat be ur den. Wanneer dat nu nn standsmoeder is moet)< de gingen maken. Kun je a tie maken ten opzichte: kinderen? Is er opvang? vervolgens besluiten dat dri sico dat getuigen worde enj vloed niet opweegt tege: n 1 lende waar je zo'n gezin stort. Bovendien moet]i AS kening mee houden dal tr; vaak voor mensen de ee ink keer is dat ze met politii isc tide in aanraking komer he „Een dergelijke menseli houding verhindert niet ie doortastend moet zijn" drukt Bakker. „Het blijft )li< heid in geschrifte. En tq dergelijke gevallen staar VE: criminelen die een uitfe DO i hebben om belastingtet sche redenen. Zo kunni nsl hard maken dat ze geld oep zonder hun werkelijke I rel inkomsten te hoeven op ar Met die mensen heb ikt it2 lijk geen medelijden.'' ,Maar je mag niet verge zegt Balcker ter nuanceii „dat 75 procent van dei ringsgerechtigden, recht en terecht een uitkering jjE| vangt. Je moet je dus ahjn rechercheur, als profess nn, niet primair laten lijden in|j emoties van verontwaat £r Je moet de proporties u pej misdrijf in de gaten hou pr het vergelijken met and soorten van crimineel g En niet op de stoel vani „e ter willen gaan zitten. j.( ga je over de grens." dei Onno van 't Klooster lui rome/anp - Een groep francis caanse broeders wil een vredes missie naar Afghanistan onder nemen. Door eenvoudigweg aanwezig te zijn in het door Amerikaanse bombardementen getroffen land, hopen ze een kleine bijdrage aan verzoening tussen christenen en moslims te leveren. Dat meldde het rk-pers- bureau Zenit gisteren. De groep bestaat uit broeders tussen de 35 en 40 jaar uit ver schillende continenten. Onder hen is één Amerikaan. Pater Giacomo Bini, overste van de franciscaner orde, spreekt van een 'profetisch gebaar', maar waarschuwt dat de missie nade lige gevolgen kan hebben voor de veertig franciscanen die in buurland Pakistan leven. De franciscanen willen met hun missie in de voetsporen treden van de stichter van hun orde, Franciscus van Assisi. Die had in 1219 tijdens een bezoek aan het kruisvaardersleger in Egypte een ontmoeting met sultan Melek el-Kamil. Franciscus zond vol gelingen uit naar islamitische landen. Sindsdien hebben de franciscanen vestigingen in lan den als Marokko, Egypte en Li bië. Franciscanen hebben volgens Vi Bini een bijzondere b 15 van vrede en verzoen: inzet voor vrede komt in onze aanwezigheid den waar tegenstand heid en spanning hei1111 gaan daarheen en leve digweg als christenen 11 franciscaanse opvattin:In de behoort de uitbar a;xei elke vorm van wraak ei dus Bini. ge Eeuwige studenten zonder werk en familie kiezen vol overgave voor het martelaarschap door Hans van de Breevaart Waarom zijn mensen bereid een wisse dood te kiezen door met een vliegtuig in een wolkenkrab ber te vliegen? Dat kan alleen als er in hun ogen sprake is van een strijd tussen 'goed' en 'kwaad', denkt Hans van de Breevaart Hij is als wetenschappelijk medewer ker verbonden aan het Leiden In stitute for the Study of Religions. „In de strijd tussen Allah en de Grote Satan zijn geen politieke compromissen mogelijk. De vij and moet vernietigd worden." „Wat bezielt mensen om zich vol overtuiging in wolkenkrab bers te boren en zo een wisse dood te kiezen? De verantwoor delijkheid voor de aanslagen in de VS is nog steeds niet opge ëist. De bewijzen tegen mensen als Osama bin Laden zijn 'ge heim' en waarschijnlijk ook niet eenduidig. Maar er is op basis van vergelijkbare gevallen wel iets te zeggen over de achter gronden van de daders in het al gemeen, ook al is de ware iden titeit van degenen die het 'vuile werk' opknapten nog niet ach terhaald. Het moet worden benadrukt dat het hier voor alles om terroristi sche acties gaat. De daders zijn er niet op uit de tegenstander militair of politiek uit te schake len. Het gaat hen om de psycho logische schade. Dit terrorisme dient niet in de eerste plaats een historisch belang, maar heeft een betekenis die daar ver bo venuit stijgt. Het gaat hier om een strijd tussen 'Goed' en 'Kwaad', tussen de machten van Een levensgroot schilderij in Nablus verheerlijkt de zelfmoordaanslag in een pizzarestaurant in Jeruzalem. Volgens de Amerikaanse socioloog Mark Juergensmeyer kan seksuele frustratie een drijfveer zijn bij jonge terroristen. Foto: Reuters/Abed Omar Ousini het 'Licht' en die van de 'Duis ternis', tussen 'God' of 'Allah' en de 'Grote Satan'. In die strijd zijn ook geen poli tieke compromissen mogelijk. Het enige doel is de uiteindelijke vernietiging van de tegenstan der. Wanneer politieke belangen op een dergelijke wijze van een religieuze betekenis worden voorzien, daarmee alle mogelij ke vormen van geweld legitime rend, spreken we van funda mentalisme. De westerse cultuur, die niet-re- ligieus van aard is, in het alge meen, en de Amerikaanse in het bijzonder, geldt voor islamiti sche fundamentalisten veelal als de macht der 'Duisternis'. De VS wordt niet zelden afgeschilderd als de 'Grote Satan'. In het alge meen is fundamentalisme een reactie op het verval van de ei gen cultuur en religie onder in vloed van de seculiere wereld. Compromissen met de vijand zijn taboe. Zo is als reactie op het streven van Yasser Arafat naar vrede met Israël de Hamas- beweging opgericht. Die wil geen onderhandelingen, maar gebruikt slechts geweld en ter rorisme. Niet alleen Amerika, ook een 'gematigd' politicus als Arafat moet het bij fundamentalisten ontgelden. Daarbij spelen poli tieke tegenstellingen een rol, maar verwijzingen naar de ver meende seksuele voorkeur van Arafat en de morele perversiteit van Amerikanen in het alge meen suggereren ook persoon lijker problemen. Voor enig be grip van wat mannen drijft om zich daadwerkelijk op te offeren bij zelfmoordaanslagen kan dit een interessant aanknopings punt zijn. Terwijl fundamentalisme een le gitimatie biedt voor excessief geweld, kan seksuele frustratie van mannen leiden tot het ple gen van zelfmoordaanslagen. De Amerikaanse socioloog Mark Juergensmeyer heeft onderzoek gedaan naar de achtergronden van dergelijke gevallen. Hij kwam tot de ontdekking dat het veelal gaat om sociaal gemargi naliseerde mannen, die al lange tijd studeren, geen werk hebben en, gegeven hun cultuur, nog niet binnen de geaccepteerde rolmodellen passen. Ze zijn niet in staat een familie te onderhouden en kunnen dus, alweer volgens de regels van de traditioneel islamitische cultuur, niet trouwen, geen seks hebben met een vrouw (hoewel ze soms wel een vriendin hebben), laat staan kinderen verwekken. Hun zelfbeeld als man raakt hierdoor ernstig gefrustreerd en het tradi tioneel sterk ontwikkelde man nelijke eergevoel aangetast. Sommigen zoeken hun heil in de mannengemeenschap van het terrorisme. Zij denken hun eer als man te redden door een waardige dood te sterven en zich op te offeren voor de goede zaak Terroristische acties waarbij da ders noodzakelijkerwijs de dood vinden worden vaak aangeduid als zelfmoordaanslagen. Maar voor de betrokkenen zelf gaat het om heel iets anders dan het verschijnsel zelfmoord zoals wij dat kennen in onze samenle ving. Het heeft niets van de ne gatieve betekenis die wij gewend zijn eraan te geven. Vol overgave kiezen zij voor het martelaarschap. Hun acties zijn veelal tot in de kleinste details voorbereid en vaak worden er vooraf video's gemaakt waarop de daders zeggen uit te zien naar de grote dag van de wraak. Degenen die de aanslagen ple gen, weten dat ze zich door hun daad een heldenstatus verwer ven. Voor hun familie verdienen zij een eervolle plaats in de he mel, terwijl ze zelf verzekerd zijn van eeuwige mannelijkheid en het genot van maar liefst 72 maagden die hun geven wat zij in dit leven niet konden krijgen. Dit alles kan verklaren hoe een ogenschijnlijk verlegen jonge man als Merwan al-Shehhi, 23 jaar, op die elfde september een vliegtuig van United Airlines kaapte en tegen de tweede toren van het WTC vloog. Zijn familie, afkomstig van de vreedzame en woestijnachtige kust van de Ver enigde Arabische Emiraten, was verbijsterd toen zij hoorden dat sa -|- vd I >)i I ieer •*- ERK' 19 o Merwan een van de pü die het vliegtuig op hel 1 moment bestuurde. Q ''s 1 ook 'Onze zonen kunt De 1 niet doen. Ze durven nlel 1 rotjes af te steken'. zori Wel was Merwan uiten eus. Hij ging altijd naa.' ,or? kee waar hij intensief d "s 1 bestudeerde. Merwan 'en litiek bewust toen hij n oom Mohammed Atta naar Hamburg vertrok niek te gaan studeren was hij kort getrouwd i Hij sloot zich aan bij A sche studentengemea ontmoette daar de Lib Ziad Jarrahi, 27 jaar. Ti Hamburg volgens dep roe groot aantal radicale a! 'je s nen woont, stonden d( 'er: I vrienden juist bekend W is ge jongens, die hoogui rid< omdat ze geen alcohol n bi Maar terwijl ze tegeno' lcht: centen en medestudenn he vriendelijk bleven, nan '(de huids de frustratie ove 'jkx terse politiek in het Mi 'Uit Oosten toe. Alle drie b 'er 1 zich te offeren voor de dep zaak. En na jaren van P® ding was het die 1 le se 'f27 eindelijk zover. Net al- o boorde Mohammed A "nt het WTC, terwijl Jarral ouw naar het Witte Huis, m ^or toestel neerstortte biji ^te le in Pennsylvania. h,di Merwan, Mohammed "j geloofden dat zij als hilw je den sterven in de strijd (ersc tan'. Zij dachten te ha: laai de geest van Allah, en j>- Vi nu dus in de hemel m 'st 7 Maar hun familie rorn üen de familieleden van d ege den slachtoffers die a 'rop aanslag maakten rou* ^pi

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2001 | | pagina 14