'Ik zag geen
vrouw meer op straa;
GESPREK VAN DE DAG
De eerste lammetjes
Weduwen van Afghanistan mogen geen boodschappen doen
j
De verdwenen wereld van middenstanders
Jongens vergeten vuilinisbelt op voetbalvell
152
MENSELIJK
Een Dutch undertaker is geen ondernemer, maar iemand
die begrafenissen regelt, hoewel de Nederlander er prat
op gaat de ENGELSE TAAL goed te beheersen, schort er
nog wel het een en ander aan het gebruik ervan. J. Hel-
lendoorn heeft dit 25 jaar lang als editor en vertaler bij
Shell in kaart gebracht, nu geeft hij cursussen. ,,Zes
maanden noem je in het Engels geen half a year en ie
mand zit niet in de shadow maar in de shade", zegt Hel-
lendoorn. In de periode dat hij voor Shell werkte contro
leerde Hellendoorn de teksten van 450 academici. En
daar mankeerde nog wel eens wat aan. Ik heb de twij
felgevallen voorgelegd aan Britse collega's. Ik heb hen
steeds gevraagd of iets wel of niet goed was, zonder ver
dere uitleg." Zo heeft Hellendoorn in 25 jaartijd een
miljoen vragen gesteld en even zoveel antwoorden gekre
gen. ,,De gemiddelde mens denkt: het zal mijn tijd wel
duren", aldus Hellendoorn. Maar vooral zakenlieden die
in het openbaar moeten spreken, willen steeds vaker
toch eerst even goed Engels leren. „Want anders zijn ze
bang af te gaan."
Een 39-jarige inwoner van Vlissingen heeft tegenover de
politie bekend foto's te hebben samengesteld van een
aanslag op de Sardijntoren in Vlissingen. Hij heeft de fo
to's via diverse e-mails verzonden. Hij zegt er niet bij stil
gestaan te hebben dat deze op grote schaal zouden wor
den doorgezonden. Verhoor van de man heeft volgens het
openbaar ministerie in Middelburg het vermoeden beves
tigd dat het hier om een ONGEPASTE GRAP op een on
juist moment gaat. Een van de foto's toont een vliegtuig
dat de al brandende hoge woontoren aan de Vlissingse
Boulevard nadert. Op de tweede foto stort de toren in. De
maker van de foto's meldde zich dinsdagavond bij de po
litie, nadat de e-mail in de publiciteit was gekomen. Hij
is volgens het OM enorm geschrokken van de commotie
die de zaak teweegbracht en heeft bij herhaling spijt be
tuigd.
De Britse KONIN
GIN ELIZABETH
opende gisteren een
boerenwinkel op
haar landgoed
Windsor Castle om
producten van haar
landerijen te verko
pen, waaronder fa
zanten en patrijzen
die zijn geschoten
tijdens koninklijke
jachtpartijen. De
Windsor Farm Shop
opende zijn deuren in een aantal verbouwde Victoriaanse
tuinhuisjes aan de rand van het koninklijke landgoed,
vijftig kilometer ten westen van Londen. De winkel ver
koopt vlees van de koninklijke boerderij, gewassen uit de
koninklijke kassen, melkproducten van het koninklijke
zuivelbedrijf, en appelen en appelsap van Sandringham,
het buitenverblijf van de koninklijke familie in Oost-En-
geland. „We verkopen scharrelproducten en hopen spoe
dig over te gaan op biologische productie", zei Craig Brit-
tain, bedrijfsleider van de winkel. ,,De bedoeling is om te
voorzien in betrouwbaar voedsel van hoge kwaliteit en de
landbouw en werkgelegenheid op de koninklijke landgoe
deren en in andere gebieden te stimuleren."
In Burgers'Zoo is dinsdag een LAAGLANDGORILLABABY
geboren. Laaglandgorilla's, die in het wild in West-Afrika
leven, zijn bijna uitgestorven door intensieve stroperij en
omkappen van de regenwouden. De gorillababy Shinda is
een dochter van de bijna blinde aap Sophie. Haar zus
Shatilla woont eveneens in de groep in Arnhem. Enkele
uren na de geboorte zijn moeder en kind weer in de groep
opgenomen. In Burgers'Zoo is in het voorjaar ook een
laaglandgorilla geboren. Eind van het jaar verwacht goril
lamoeder Laika een kleintje.
Secretaris-generaal van de Ver
enigde Naties KOFI ANNAN
heeft prins Willem-Alexander ge
vraagd een forum voor te zitten
tijdens de zogenoemde Earth
Summit. Die wordt volgend jaar
september gehouden in Johan
nesburg in Zuid-Afrika. Volgens
de Rijksvoorlichtigsdienst is het
een opmaat naar het Wereld Wa
ter Forum, dat rn 2003 in Japan
wordt gehouden. De Prins van
Oranje zat het vorig jaar in Ne
derland gehouden Wereld Water
Forum voor.
Superster MADONNA had volgens een niet door haar geauto
riseerde biografie van Barbara Victor in haar leven elf ABOR
TUSSEN. In haar nieuwe boek 'Goddess' zegt Victor dat de
Material Girl de moeder van dertien kinderen zou zijn ge
weest, als zij had vastgehouden aan haar katholieke opvat
ting dat afdrijving verkeerd is. De laatste abortus zou zij heb
ben gehad voordat zij haar echtgenoot Guy Ritchie ontmoet
te. Met haar echtgenoot heeft zij inmiddels een kind. Ritchie
werd gek toen zij hem vertelde dat zij zwanger was, want hij
had nog geen zin om zich te binden. Volgens Victor stormde
hij eerst het huis uit naar zijn vader met wie hij een nauwe
band heeft. Die zei 'als het jouw kind is, dan moet je het
juiste doen'. Ritchie's moeder was eerst tegen Madonna. Zij
vond haar maar niks voor haar zoon, omdat zij in de showbizz
zat, tien jaar ouder was en kennelijk met opzet zwanger was
geworden.
De LEVENSVERWACHTING in de Verenigde Staten is tot een
recordhoogte van 76,9 jaar gestegen en de zuigelingensterf
te is nog nooit zo laag geweest. Dat heeft de overheid giste
ren bekendgemaakt. De levensverwachting van 76,9 geldt
voor mensen die in het jaar 2000 zijn geboren. Voor perso
nen die in 1999 zijn geboren is de levensverwachting 76,7
jaar. De zuigelingensterfte daalde vorig jaar tot 6,9 per
1.000 levend ter wereld gekomen kinderen. Volgens minis
ter van volksgezondheid Tommy Thompson is de stijgende
levensverwachting te danken aan successen die worden ge
boekt in de ziektebestrijding.
SPAUL MCCARTNEY
schenkt de opbrengst
van zijn nieuwe sin
gle aan de nabe
staanden van de
meer dan 340 brand
weerlieden die zijn
omgekomen toen het
World Trade Center
in New York instortte.
De single 'From a Lo
ver to a Friend' komt
op 29 oktober uit.
McCartney was op 11
september in New
York toen de stad
werd getroffen door
de zware terreuraan
slag. De ex-Beatle is
ook een van de initia
tiefnemers van het
benefietconcert dat op 20 oktober in Madison Square
Garden in New York plaatsvindt. Artiesten als Mick Jag-
ger, Macy Gray, Eric Clapton en The Who hebben hun
medewerking toegezegd aan het Concert voor New York.
DONDERDAG 11 OKTOh
Twee pasgeboren lammetjes in de wei. De meeste lammetjes worden
in het voorjaar geboren en lammetjes met kerst is ook niet onge
woon, maar deze twee zagen wel erg vroeg het levenslicht.
Foto: ANP/Peter Wassing
lang hadden zijn ouders op nummer 84 een
goed beklante manufacturenwinkel. Als een
minutieuze archeoloog ging hij spitten in het
verloren landschap van zijn jeugd in Joure. Op
zoek naar herkenning, bruikbare resten, tast
bare bewijzen. En schreef een boek over zijn be
vindingen met de veelzeggende titel: 'Anders
nog iets', hét motto van middenstanders.
Zijn boek is een 'must' voor middenstandskin
deren. Het levensgevoel van hun jeugd dat hen
gevormd heeft, komt er overrompelend in tot
leven. De meedogenloze concurrentie, het har
de gevecht om de klant, de papa- en mama
winkels met daarachter een kamer waar het
haastige eten onderbroken werd door de ter
reur van de winkelbel. Kortom, de strijd om het
middenstandsbestaan, het eeuwige werken, het
nooit eens klaar zijn.
Hij beschrijft ook de teloorgang van meer dan
honderdduizend Nederlandse winkeliers die
sinds 1960 hun zaak hebben gesloten. Een pro
ces dat zich zo sluipend, bijna achteloos vol
trok, dat hij tal van archieven moest raadple
gen om een scherper beeld te krijgen van het
hoe en waarom. De opkomst van de zelfbedie
ning speelde daarbij een grote rol, evenals de
noodzaak tot schaalvergroting en samenwer
king, het nieuwe menstype dat klantentrouw
aan zijn laars lapte, het gebrek aan opvolgers.
Want de kinderen die achter, maar ook in die
winkels opgroeiden omdat ze al vroeg betrok
ken werden bij het vele werk, gingen de wijde
wereld in.
Toch concludeert Van der Meulen nu: 'Opge
groeid zijn in en achter het soort winkel dat nu
al helemaal van vroeger is, net als de anijs
melk, de draaitol en het brandglas - toch heeft
dat wel wat. Niet alleen uit het oogpunt van
nostalgie, de winkels stonden ook voor een sa
menleving die nog heel persoonlijk was. Maar
denkend aan de Midstraat in joure, herinner ik
me ook dat de maatschappij toen een aantal
uitermate onaangename nadelen had, zoals
een grote sociale controle en de daarbij beho
rende benepenheid'.
Tussen de weergave van zijn feitelijke zoek
tocht in Joure en bij tal van instanties, weeft
Van der Meulen met ragfijne draadjes het ver
haal van zijn jeugd en zijn ouders. Hoe ze el
kaar ontmoet hebben, de oorlogstijd, het sa
men werken in de zaak met een rolverdeling
die karakterologisch werd bepaald: zijn moe
der Anny, bazig en kordaat, zijn vader Jan
goedmoedig, een tikje onderdanig. Zijn feitelij
ke bevindingen en herinneringen rangschikt
hij in het boek zakelijk of met lichte ironie,
maar als zijn ouders ter sprake komen, veert er
een vertederende toon op. Altijd samen thuis,
altijd samen bezig op dat ene territorium.
De middenstand had een eigen hiërarchie: ter-
op straat. Toen ik wilde bidden in de moskee werd
me de toegang geweigerd door mannen."
Fazah Naz Nazir weet dat Afghanistan nog een
lange weg te gaan heeft voordat de vrouwen vrij
mogen leven. Nu is het belangrijkste dat vrouwen
economisch gesteund worden. „Door de oorlog
hebben veel vrouwen hun man, broers en zonen
verloren, maar van de Taliban mogen ze niet eens
de straat op. De Taliban was nog geen week in Ka-
bul of ze sloegen een vrouw met stokken op de
voeten, omdat ze boodschappen was gaan doen.
Maar hoe moet een vrouw zonder man dan in le
ven blijven? Afghanistan is als een vogel waarvan
één vleugel is gebroken. De vleugel van de man
nen mag bewegen, maar die van de vrouwen
moet stil blijven. Zo komt dit land nooit vooruit.
De oorlog maakte van Afghanistan een land van
weduwen. De vrouwen kunnen nauwelijks in leven
blijven, omdat ze door het strikte islamitische recht
van de Taliban niet mogen studeren of werken. „Af
ghanistan is als een vogel waarvan één vleugel ver
lamd is", zegt Fazah Haz Nazir, één van de weinige
vrouwen die in verzet komt tegen de onderdruk
king. „Zonder vrijheid voor vrouwen komt dit land
nooit in beweging."
De eerste keer dat Fazah Naz Nazir over straat
moest in een burqa, het kleed dat de vrouw van
top tot teen bedekt en alleen voor de ogen kleine
kijkgaatjes heeft, viel ze twee keer op de grond. Ze
kon niets zien en weinig horen, maar ze had geen
andere keus. Fazah Naz Nazir liep door het Afgha
nistan van de Taliban, een land waar voor de
vrouw slechts onderdrukking wacht.
De dag dat zij een burqa droeg was Fazah Naz
Nazir op weg een missie te vervullen. Na de val
van Kabul in 1996 was de jonge ingenieur voor de
Taliban op de vlucht geslagen en in Pakistan be
land, maar na drie jaar nam ze een uitzonderlijke
beslissing. Ze ging terug naar Afghanistan. De Ta
liban rukte steeds verder op en introduceerde in
nagenoeg heel het land hun strikte interpretatie
van de koran. Fazah Naz Nazir kon niet langer
toezien hoe haar land steeds verder wegzakte in
een verstikkend fundamentalisme. „Soms moetje
iets riskeren om iets te veranderen", zegt Fazah
Naz Nazir.
Haar familie behoorde in de jaren voor de opmars
van de Taliban tot de intellectuelen van Kabul. Nu
zijn ze allemaal gevlucht en wonen in Nederland
of Frankrijk. Ze begrijpen niet waarom Fazah Naz
Nazir niet hun voorbeeld heeft gevolgd. „Ik had ze
gisteren nog aan de telefoon, maar we kunnen
nauwelijks praten. We huilen alleen maar. Ze vra
gen me steeds: 'Waarom blijf je daar? Het is ge
vaarlijk. Er is geen toekomst'." Soms, als Fazah
Naz Nazir naar haar sobere huisje kijkt en naar de
armoede om haar heen, stelt ze zich dezelfde
vraag. „Waarom blijf ik?" En soms kijkt ze naar
haar zoon van 17 jaar die geen ingenieur of dokter
kan worden omdat er geen universiteit is en dan
twijfelt ze opnieuw. „Kan ik dit mijn gezin aan
doen? Ze zijn allemaal hier, omdat ik dat heb be
sloten."
In Khojo Mawdin, een stadje op amper 20 kilome
ter van het front in Afghanistan, noemen ze Fazah
Naz Nazir 'de baas van alle vrouwen'. Ze heeft res
pect afgedwongen, zelfs op de centrale bazaar, de
markt waar de traditionele mannen domineren
die vinden dat vrouwen vooral thuis horen te zit
ten en in het bijzijn van andere mensen de burqa
moeten dragen. Fazah Naz Nazir werkt overdag
voor Artsen zonder Grenzen in Afghanistan en
dan geeft ze voedsel en kleren aan haar landgeno
ten. In haar vrije tijd en van haar eigen geld pro
beert ze de vrouwen van Khojo Mawdin te leren
lezen en schrijven.
Ze heeft een Associatie van Vrouwen opgericht
waar de 150 moedigste vrouwen van de omgeving
«v.
msi'm;;"
Bidden is in Afghanistan onder de Taliban een mannenzaak geworden. Foto: Reuters/Zahid Hussein
lid van zijn. De Noordelijke Alliantie heeft de ver
eniging verboden, omdat enkele commandanten
bezwaar maakten tegen de vooruitstrevende idee-
en van Fazah Naz Nazir. De vrouwen blijven in
het geheim bij elkaar komen. Ook de leeslessen
zijn verboden, maar Fazah Naz Nazir heeft dat
opgelost door met de vrouwen de koran te lezen.
„Ik weet dat ze kunnen lezen als we de koran he
lemaal uit hebben."
Ook in het noorden van Afghanistan wordt de
vrouw niet als gelijkwaardig gezien aan de man,
maar in het gebied dat door de Taliban wordt be
heerst is de situatie nog schrijnender. Fazah Naz
Nazir herkende haar eigen land niet meer toen ze
terugkeerde. „Ik liep door steden als Mazar-i Sha
rif en Kandahar en zag geen enkele vrouw meer
Fazah Naz Nazir maakt zich zorgen ovt q
komst van Afghanistan, zelfs als de Tal^on
daad verdreven wordt. Ze weet dat deij (je
danten van de Noordelijke Alliantie
tuur en opleiding' hebben en opgegr«faa
een cultuur van oorlog. „Het grootste jL^
dat talentvolste mensen van Afghanistan
buitenland wonen en niet kunnen hel{ye^
opbouwen van ons land." Alleen Fazalaar
is ondanks alles gebleven. Ze hoopt dain v
nieuwe regering een vrouwelijke minis!
Misschien zal die minister Fazah Naz»
„Dat moeten de mensen beslissen", za
van alle vrouwen'.
Frank Hendrickx g<
10-4
tjei
teef
[gel
tiel was meer 'op stand' dan sommtoni
branches. Van der Meulens moederden
'corsetterie' voor haar rekening, ee/iinst
discrete wereld van passen en metiade
wenlichamen die op de ene plaats fttei
de andere te weinig rondingen haSüe
heden die nadrukkelijk onttrokken, d
aan de nieuwsgierige ogen van dejfjaa
hetgeen wellicht zijn fascinatie vocht v
werp verklaart.
Uitgebreid ter sprake komt ook de:
middenstander: de angst om 'te vai
innerlijke zwakte en verlies van d»
tijd flink zijn, niet zeuren, werd mm
standskinderen voorgehouden en o
ders in de praktijk gebracht. Die uiu -
ven door het denkbeeld dat hun Ar/iftde
beter moesten krijgen dan zij. Een rihe
tot in de jaren zestig succesvol wast Fr
brek aan opvolgers mede verklaartM)o\
denstandsicinderen zijn bij uitsteken
klimmers geweest. Vanachter de fo^ed;
den zij tal van vaardigheden op diéus
uitstekend van pas kwamen: aanpÈnk
senkennis, ondernemingslust. Hoeilmt
ook geschopt hebben, je herkent zei se
dat onrustige lijf omdat er altijd /r«x ai
dat gedaan moet worden, hun opl®or
nieuwsgierige ogen, hun vlotte bafytoi
steeds: dat haastige eten. he
Soms komt de Haarlemmerstraat in Leiden
voor mijn geest. Die uit mijn jeugd. Dat was
mijn wereld, daar gebeurde het allemaal. Van
uit ons eigen hoofdkwartier, de speelgoedzaak
van mijn vader. Nog steeds kan ik bijna alle
winkels opnoemen die er toen aan beide
kanten waren, van Haven tot Blauw-
poortsbrug. Ik zie ze haarfijn voor me,
hun puien, hun etalages. De gezichten
van de mensen achter de toonbank,
met hun (jas)schorten of stofjassen.
Van die straat is niets meer over. Hij
kan overal zijn, met zijn inwis
selbare filialen van winkelke
tens en hun schreeuwerige,
smakeloze puien. Wat heeft dat
keurige leger van middenstan
ders, al die bedrijvige baasjes
in een eigen koninkrijk,
zo radicaal uitgeroeid?
Tony van der Meulen,
hoofdredacteur van het
Brabants Dagblad, en
kind van zo'n midden-
stander, ging dat na. Hij
groeide op in de Mids-
i traat, een soort Haar-
lemmerstraat, begrijp
ik uit zijn beschrijvin
gen. Vijf en dertig jaar
iterl
Een Braziliaanse krachtterm galmt over
het trainingscomplex van NAC in Breda.
De voetbal verdwijnt langs de verkeerde
kant van de paal. Het jochie neemt weer
achteraan plaats in de rij. Echt boos
over deze misser is hij niet. Want de
omwenteling in zijn leven, van vuilnis
belt naar voetbalveld, beleeft hij in een
roes. Net als de rest van de Braziliaanse
jongetjes, die nog maar nauwelijks kun
nen geloven dat het graaien naar en
vechten om afval verleden tijd is.
Marjolein Hammink van de stichting
Mensen in Nood moet glimlachen bij de
aanblik van de spelertjes. Dankzij de
stichting verblijven de Braziliaanse, Ke-
nyaanse en Turkse jongetjes een dikke
week in Nederland. Vooral om te voet
ballen, maar daguitjes naar windmo
lens, boerderijen en Amsterdam staan
ook op het programma.
Het team straatkinderen uit Kenya,
waarvan de meesten hun ouders heb
ben verloren aan aids en tot voor kort
de tijd doorbrachten met lijm snuiven,
geniet zichtbaar van de échte leren bal
aan hun voet op het gras van NAC. Op
hetzelfde tijdstip, bij het Sparta-com-
plex in Rotterdam, vergapen Turkse
slachtoffertjes van de aardbeving zich
aan de luxueuze kleedkamers voordat
zij het veld op gaan.
De Brazilianen verkeren in een lollige
bui. Zojuist hebben ze een Nederlandse
vuilnisbelt bezocht in Wilp, onder de
rook van Apeldoorn. „Ze vinden dat de
vuilnisbelt er hier zo schoon, bijna mooi
uitziet", vertelt Marjolein Hammink. „In
Brazilië is dat wel anders. Daar vechten
koeien, volwassenen en kinderen op
een grote afvalberg, zodra de vrachtwa
gen weer een portie dumpt. Niet onge
vaarlijk, want sommigen moeten een
vinger missen doordat ze per ongeluk in
glas grijpen."
De vijftienjarige John Anderson uit Bra
zilië bevestigt dat verhaal. Veel vrienden
van hem ploeteren momenteel op de
vuilnisbelt. Vandaar dat hij niet in Ne
derland wil blijven. „Het is hier mooi,
jullie zijn erg rijk. Toch laat ik mijn fami
lie nooit in de steek."
Maar op het voetbalveld van Breda lijkt
alles vergeten. Ook de snijdende Hol
landse windvlagen, die de Kenyanen ril
lingen bezorgen. „Ze hadden allemaal
regenjassen aan toen ze uit het vliegtuig
stapten", vertelt Alexandra Nieuwen-
huize van Mensen in Nood. „Ze bibber
den nogal en de capuchons trokken ze
tot diep over hun oren." Nu teistert een
ander probleem de Kenyanen: blaren.
„Normaal gesproken voetballen ze op
hun blote voeten. Gisteren hebben ze
een partijtje op schoenen gespeeld, met
als gevolg dat we vanmorgen tientallen
blaren moesten doorprikken."
Ook dat ongemak is snel vergeten. In
het
jen'
tenb
het NAC-stadion, waar ze eerder dl
week getuige waren van de wedstn
NAC-Roda JC, schoppen ze nu zelf, we
gen de bal. Onder toeziend oog vai
voltallige selectie van de Brabant»
Terwijl de Kenyanen hun twee dotf
ten tegen Brazilië vieren, vertelt A
dra Nieuwenhuize over hun erbar
ke omstandigheden.
„Deze kinderen leven op straat, sllgl
in portieken en gebruiken drugs, a
heeft ouders weggerukt uit hun le\j g|
Doordat ze zijn opgepikt door zogt
naamde 'straathoekwerkers' hebbe De
weer een beetje perspectief. Zoals (ma;
vijftienjarige Alphonse Ochieng uijrrei
nya: „Ik wil priester worden en veïjont
over Jezus. En voetballen natuurlijn z(
Maar achter zijn hoopvolle gezichlijoni
veel leed verborgen. Nadat hij was [ene
dumpt door zijn vader kwam hij aa
straat bij Mensen in Nood terechtlder
Topvoetbalier Kofi Mensah van W\vai
ontfermt zich over de kleine twaaökoi
Fredy, die wat onwennig langs depeci
staat. Hij heeft zijn beide ouders ear d<
twee zusjes verloren aan aids. „Ikipon
zelf Ghanees, maar ik kan me eenfese 1
inleven in deze Kenyaanse jongen'
met mij communiceert hij goed. Nj
bij een blanke speler klapt hij <üch|jg
Rudi Buis
