O
Rijtje bomen en mkz-crisis zetten planning boortunnel op scherp
kruising met de A4
Sportpark
De
Bloemer
startschacht
MUNNtKEL
POLDER
POLDER ACHTHOVEN
Groene-Harttunnel
metering
Woubrugge
fstartschacht 1
Ischacht Achthoven]
Koudekerk
aan den Rijn
Begin van de werkzaamheden:
•bouwen tweede ringvaartviaduct:
voorjaar 2001
•aanleg HSL-tracé bij Nieuwe
Wetering: voorjaar 2001
•verleggen provinciale weg N445:
zomer 2001
•aanleg bij Rijpwetering:
tweede helft 2001
•kruising HSL en A4 bij Hoogmade:
de week van 20 augustus
•boren Groene-Harttunnel:
6 oktober 2001
•schacht Achthoven: voorjaar 2001
•schacht N11 en De Bent:
oktober/november 2001
•toerit bij Westeinde Hazerswoude-
Dorp: augustus 2001
Ischacht N11
[schacht De Bent
Haz$rswoud<
ontvangstschacht
-= bestaande spoorlijn
HSL bovengronds
aa* HSL tunnel
tunnelschacht
de mogelijke situatie waarin de schacht niet
op tijd af zou zijn. „Je moet het eigenlijk om
draaien. Als de vluchtschacht klaar is voor
dat de boor daar is, betekent dat dat de pro
ductie te laag is. Dan moet ik me dus zorgen
gaan maken over of de boor wel op tijd in
het Westeinde zal zijn."
Nadat gisteren de boormachine in besloten
kring door een priester is gewijd, is het van
daag feest op het bouwterrein in de Bospol
der. De machine wordt gedoopt en ver
noemd naar de godin van de dageraad én de
boerderij van Verkleij die met zijn inzending
de prijsvraag voor de naam van de tunnel
boormachine won. Zo'n tweeduizend be
langstellenden komen de startschacht be
zichtigen. De boorkop mag vandaag even
voor de show rustig een paar rondjes draai
en. Maar de feitelijke start van het boren zal
over een dikke maand plaatsvinden. Ge
woon, in stilte. „We zijn no nonsense bedrij
ven. De inwijding moet gebeuren, de officië
le start is belangrijk, maar daarna is het ge
woon aan het werk gaan", legt De Vrieze uit.
Is het echte werk eenmaal begonnen, dan is
het gewoon maar hopen dat de bouwers
geen al te grote tegenslagen meer tegenko
men. De Vrieze: „De planning was dat we in
mei 2004 zo ver Waar zouden zijn, dat be
gonnen kan worden met de onderbouw van
het spoor. Dat blijft ons streven. Maar de rek
is nu al uit de planning. En dat is jammer.
Als er nog meer vertragingen optreden, ko
men we meteen in de radicale maatregelen.
Zeven dagen per week werken in plaats van
zes dagen, dat zou nog kunnen. Maar we
zijn een heel creatieve club en dat zullen we
tot het eind met elkaar proberen te blijven.
Prut
Boer Verkleij denkt alvast vooruit aan de si
tuatie waarin dagelijks tientallen treinen met
300 kilometer per uur onder zijn weiland
door snellen. „Je weet niet wat er gaat ge
beuren. Misschien blijkt over tien jaar dat de
koeien het niet naar hun zin hebben op het
land waar die trein onderdoor gaat. Je hebt
nu al koeien die liever niet naar een bepaald
stuk land gaan. En ze houden er rekening
mee dat het land bovenop de tunnel drie tot
vijf centimeter daalt. Maar ik weet het niet.
Bij het boren gaat de grond trillen. En je zit
hier gewoon met tien meter prut. Ik weet
niet wat die grond gaat doen. Als hier op
honderd meter vandaan een kraan staat te
baggeren, dan voel je de grond trillen. Je
weet het niet."
Het enige wat Verkleij wel weet, is dat die
dure tunnel er als het aan hem had gelegen
nooit was gekomen. „Nee, als ik Netelenbos
was geweest, dan had ik die tunnel nooit
neergelegd. Voor die paar koeien en vogels.
Ik zou hier gewoon boven de grond een
achtbaans spoorlijn en een tienbaans snel
weg neerleggen. Dan heb je eindelijk een
goede verbinding tussen Amsterdam en Rot
terdam. Die A4 staat altijd vast, en dat staat
die over 25 jaar nog steeds."
„Ik ben een paar jaar geleden in San Fransis-
co geweest. Daar heb je pas wegen. Acht ba
nen breed. Dan los je tenminste iets op.
Want zeg nou zelf: dit is geen Groene Hart.
Het land wordt gemaaid, er lopen koeien,
het wordt vrij intensief gebruikt. En verder
op is het bouwland. Daar is helemaal niks
groens aan. Dat is 's winters grijs van de
klei."
232
Aurora duikt
in het diepe
Achthovenerpolder
Het feit dat het terrein van Vliko over een
paar jaar verstopt ligt achter een rijtje bo
men, is een kleine verdienste van de HSL-
tunnel. Volgens Sperna Weiland is dat echter
nog maar het topje van de ijsberg. In zijn
ogen kan de tunnel weieens de redding bete
kenen van de polder Achthoven. „De Acht
hovenerpolder heeft nooit zo in de kijker ge
staan. Het rare van die tunnel is dat de pol
der nu pas een waarde lijkt te hebben gekre
gen. Nu zegt zelfs een wethouder Roest in
het openbaar dat de unieke verkaveling van
de Achthovenerpolder natuurlijk behouden
moet worden. Dat was vijfjaar geleden on
denkbaar geweest."
Nu er zoveel geld in wordt gestoken om een
relatief klein puntje Leiderdorpse polder niet
af te snijden van het Groene Hart, zou je ver
wachten dat dit dure hoekje Groene Hart
ook zo'n beetje heilig verklaard zou worden.
Maar zo werkt het niet. De gemeente Leider
dorp maakt nog altijd plannen voor woning
bouw in het gebied. „Je moet er toch nog
voor vechten om het gebied open te hou
den", is de ervaring van de Leiderdorpse ac
tievoerder. „En uiteindelijk is er de hulp van
de minister voor nodig om het te bereiken.
Kennelijk kan men op een lager niveau toch
niet die discipline opbrengen. Daar wordt
vooral gekeken naar het geld dat jouw kleine
hoekje grond op kan brengen. Agrarische
grond kost twee tientjes per vierkante meter,
bouwgrond duizend gulden. Dat voordeel
wil iedereen hebben, zeker de gemeenten.
De gemeenten zijn nog steeds de frieme-
laars."
De vertraging die is opgelopen bij de schacht
Achthoven valt riiet gemakkelijk in te lopen.
Om te beginnen heeft de HSL aan het comi
té Doesbrug toegezegd dat er niet buiten
normale werktijden zal worden gewerkt.
Maar nog veel belangrijker is dat het onmo
gelijk is om de vluchtschacht even snel af te
raffelen. Want de vluchtschacht is met een
doorsnede van 33 meter en een diepte van
42 meter een kolossaal bouwwerk. Aaldert
de Vrieze: „Die schacht wordt een technisch
hoogstandje op zich. Volgens mij wordt het
de diepste open bouwput die ooit in Neder
land is gebouwd. Daar kun je geen stamp
werk van maken."
De vluchtschacht Achthoven is op dit mo
ment het meest kritische onderdeel van het
tunnelproject. Want de schacht moet af zijn
op het moment dat de boor er aankomt. Dat
wil zeggen: het onderste gedeelte van de
schacht moet op dat moment bestaan uit
een massieve laag beton waar de boor zich
rustig doorheen kan boren. Wanneer de ma
chine veilig binnen is, staat de eerste groot-
onderhoudsbeurt gepland. In de betonnen
'prop' kan veilig aan de boorkop worden ge
werkt.
Is de betonprop niet op tijd gereed, dan
wordt het voor de bouwers improviseren.
Want het is niet mogelijk om de boor een
paar weken ondergronds te parkeren. Het
gevaar bestaat dat de grond rond de boor
kop dan in gaat zakken, waardoor de machi
ne nooit meer op gang komt. Van der Sluijs
maakt zich desondanks weinig zorgen over
tie nog altijd geen idee hoe nu de weg voor
het bouwverkeer en later de weg voor hulp
diensten moet komen te lopen. De weg zoals
die in het tracébesluit is opgenomen - gro
tendeels over de bestaande smalle polder
wegen - is bij nader inzien niet geschikt. En
de weg waar het laatste jaar hard aan getrok
ken is - vanaf de woonboten bij de Gemene-
weg onderlangs de Ringvaart - stuit op ver
zet van de betrokken boeren. De boeren
over wier land de ontsluitingsweg zou moe
ten komen, zijn over het algemeen nog wel
bereid om de grond tijdelijk te verhuren
voor het maken van een werkweg. Maar het
vooruitzicht dat die werkweg zo goed als ze
ker op termijn zal worden omgetoverd tot
het fietspad dat provincie en gemeente al
heel lang op deze plek zou willen aanleggen,
heeft de bereidheid om mee te werken be
hoorlijk doen afnemen.
De Rijnwoudse wethouder Frank Uljee be
seft dat het eventuele samenvallen van werk
weg en fietspad een aardige opsteker zou
zijn voor zijn gemeente. „Zowel in ons struc
tuurplan als in de provinciale plannen is op
die plek een fietspad ingetekend. Dus dat
fietspad zal er ooit wel een keer komen. Als
je dat weet, is het natuurlijk te gek om een
bouwweg die daar eenmaal is aangelegd
weer weg te halen."
Salami-tactiek
De wethouder ziet het niet zitten om de be
trokken agrariërs iets anders voor te spiege
len. „Ik wü niet nu alleen vragen of we de
grond kunnen huren zonder daarbij te zeg
gen dat we de grond eigenlijk willen houden.
Ik ga niet eerst huren en dan ineens onteige
nen. Dat vind ik salami-tactiek, en daar
houd ik niet van."
Uljee mag het mislukken van de slimme
combinatie van werkweg en fietspad wijten
aan een afkeer van salami-tactiek, Van der
Sluijs wijst op nog een tweede factor: de uit
braak van mond- en klauwzeer eerder dit
jaar. „Eind vorig jaar en begin dit jaar heb
ben we twee sessies gehad met de eigenaren
en pachters van de gronden die we voor die
weg nodig hebben. Er was toen een behoor
lijke bereidheid om met ons mee te werken.
Maar begin dit jaar zijn de gesprekken stilge
vallen door het mond- en Idauwzeer. In
maart hebben we daardoor een bespreking
moeten afgelasten. Een paar dagen voor de
geplande bijeenkomst werden we nog ge
beld door eigenaren met de vraag of het nog
door zou gaan. Toen zeiden we nog ja. Maar
op advies van de WLTO hebben we kort van
tevoren toch besloten dat we het beter niet
konden laten doorgaan. Het heeft vervolgens
drie maanden geduurd voordat we weer bij
elkaar konden komen. In die periode zijn we
het commitment een beetje verloren."
De boeren werden koppig omdat ze het idee
hadden dat ze aan het Lijntje gehouden wer
den door Van der Sluijs en de zijnen. „De
mkz-crisis heeft meegespeeld, maar het is
ook tactiek hoor, dat ze je soms een hele tijd
laten wachten", weet melkveehouder Hein
Verkleij, die als voorzitter van de stichting
Lijnrecht de belangen vertegenwoordigt van
de boeren op het tunneltracé.
Van der Sluijs kent de verhalen. „Ik heb ook
het gerucht gehoord dat wij het bewust heb
ben uitgesteld. Daar baal ik van. De stem
ming is nu anders dan begin dit jaar. Men
sen vinden vooral het fietspad een pro
bleem. Fietsers, ruiters, honden, vuil. Dat
zijn de associaties die ze hebben met een
fietspad."
Volgens Verkleij is de situatie veel simpeler.
Boeren willen geen land verkopen, want
minder land betekent onder de huidige
melk- en mestwetgeving automatisch ook
minder koeien en minder melk. „Ze hadden
gewoon moeten zorgen dat ze grond konden
ruilen. Want daar valt altijd over te praten.
Maar de projectorganisatie heeft zitten sla
pen. Er zijn hier de afgelopen tijd twee boer
derijen verkocht. De HSL had die moeten
kopen, dan hadden ze geen probleem ge
had."
Van der Sluijs heeft nog een paar maanden
de tijd om een ontsluitingsweg naar de Bent
te verzinnen. Begin volgend jaar begint vol
gens planning de voorbereiding van het
bouwterrein voor de vluchtschacht. Kan de
bouwer op dat moment niet op het terrein
komen, dan kan deze een gepeperde reke
ning sturen naar de projectorganisatie.
Vliko
Bij die andere vluchtschacht die de project
organisatie heel wat hoofdbrekens heeft ge
kost, de schacht in de polder Achthoven, zijn
de problemen inmiddels opgelost, al was de
prijs die daarvoor moest worden betaald een
paar maanden vertraging. De problemen
ontstonden hier toen de HSL een klein stuk
je grond van afvalverwerker Vliko nodig had
om het bouwterrein goed te ontsluiten. Het
bedrijf wilde net als de boeren niet verkopen
maar alleen ruilen. De stichting Doesbrug,
een groep Leiderdorpers die zich opgewor
pen hebben als de bewakers van natuur en
cultuur in de gemeente, maakte bezwaar.
Doesbrug-lid Rob Sperna Weiland legt uit
waarom. „Vliko is al jaren verplicht om op
eigen grond bomen aan te planten voor de
landschappelijke inpassing van het terrein.
Die verplichting komen ze niet na, en er is
blijkbaar niemand die het bedrijf daarop
aanspreekt. Het zou toch raar zijn wanneer
zo'n bedrijf zou profiteren van de aanleg van
de HSL."
Uiteindelijk vonden alle partijen elkaar in de
oplossing waarin het projectbureau een
strook grond langs het Vliko-terrein aan
koopt en beplant. Maar dat ging allemaal
niet van harte. Pas na een heel dringend be
roep van Van der Sluijs trokken Sperna Wei
land en zijn collega-waakhonden hun be
zwaar in. „Hij zei dat dit hem een halfjaar
vertraging zou opleveren. En wij hebben er
geen belang bij om onze relatie met hem te
veel te verstoren. Dit hele project duurt nog
een paar jaar. We zullen eikaar nog vaker te
genkomen."
Vandaag geeft minister Netelenbos met de doop van tunnelboormachine Aurora het of
ficiële startsein voor de bouw van de langste tunnel die ooit in Nederland is gebouwd. De
enorme boorkop van de 'ijzeren mol' voor de HSL-tunnel onder het Groene Hart mag on
der het toeziend oog van een select gezelschap van genodigden even proefdraaien. Maar
het duurt naar verwachting nog vijf weken voordat de boor voorzichtig aan haar ruim
zes kilometer lange tocht van Leiderdorp naar Hazerswoude-Dorp begint. Gaat Aurora
eerder van start, dan is de kans groot dat de boor te vroeg aankomt bij haar eerste tus
senstop bij het Vliko-terrein in de Achthovenerpolder. De bouw van de vluchtschacht op
die plek ligt nogal achter op schema. En dat is niet het enige onderdeel van het tunnel
project dat flink vertraging heeft opgelopen. Hoe een rijtje bomen en de mkz-crisis de
planning van een megaproject op scherp zetten. En hoe de aanleg van de hogesnelheids
lijn op onverwachte plekken nog positieve gevolgen heeft.
door Ruud Sep
p het enorme bouwterrein in de
Bospolder staat de tunnelboormachine
startklaar. Aan de andere kant van de toe
komstige tunnel, ten zuiden van het West
einde in Hazerswoude-Dorp, kan elk mo
ment worden begonnen met de ophoging
van het bouwterrein. In de Achthovenerpol
der wordt druk gegraven aan de diepwanden
voor de eerste vluchtschacht. En langs de
rijksweg Nil verschijnt sinds twee weken
een speciale afrit naar het bouwterrein voor
vluchtschacht nummer twee. Bijna vijfjaar
nadat de Tweede Kamer na jarenlange dis
cussies besloot om de HSL in een geboorde
tunnel onder het Groene Hart door te leiden,
zijn de werkzaamheden overal in het land
schap zichtbaar.
Vijf jaar nadat het besluit is gevallen, begin
nen met boren. Dat lijkt een ruime planning
waarbinnen alles soepel geregeld moet kun
nen worden. Maar schijn bedriegt. Door
wettelijke procedures en inspraak, door on
derhandelen en onteigenen is die periode ei
genlijk een heel korte om al het voorwerk
voor zo'n groot project tot in detail te rege
len. Sterker nog: het is eigenlijk een jaar te
kort. „Onze planning lag bijna een jaar eer
der dan de onteigeningsdatum", zegt 'ma
nager omgevingszaken' Hans van der Sluijs
van de projectorganisatie HSL-Zuid. „Er
staat een grote politieke druk op het project,
en we hebben te maken met afspraken met
België en Frankrijk. Daarom hebben we bij
de planning bewust niet op safe gespeeld."
Opstartproblemen
Doordat de tijdsdruk zo groot was dat de
projectorganisatie niet eens de tijd had om
onteigeningsprocedures af te wachten, wa
ren vertragingen zo goed als onvermijdelijk.
„We hebben wat opstartproblemen gehad",
geeft Aaldert de Vrieze schoorvoetend toe.
De Vrieze is de Nederlandse inbreng in de
directie van de Frans/Nederlandse bouw
combinatie die verantwoordelijk is voor de
tunnelbouw. Volgens de bouwer zijn die op
startproblemen inmiddels achter de rug. Al
houdt hij nog heel wat slagen om de arm.
„Voor zover wij weten, schijnt het nu op een
paar kleinigheden na aardig rond te zijn."
De grootste van die kleinigheden bevindt
zich op zo'n twee jaar boren van de Bospol
der. Daar, op de plek waar vluchtschacht
Bent moet komen, heeft de projectorganisa-
De boorkop van de 120 meter lange tunnelboormachine Aurora, die in de startschacht in de Leiderdorpse Bospolder
klaar staat voor haar ondergrondse reis naar Hazerswoude-Dorp. Foto: Hielco Kuipers
