'Zorg dat je
erbij komt!'
HANDGELD
PENSIOENEN
Het hoogst aangeschreven als baan
/225 VOOR VRIJWILLIGERS
ƒ200 VOOR MILICIENS
INUGHTINGEN
^yySTEIPOS AGENTEN
Expositie over honderd jaar werving bij het leger
inde week 5-ƒ13
Onderluitenant f 24
De Noordwijkse Golfclub
De animo om het leger in
te gaan, is in Nederland
nooit bijster groot
geweest. Op alle
mogelijke manieren
heeft de krijgsmacht
geprobeerd mannen en
vrouwen enthousiast te
krijgen. Meestal
vergeefs. Wat soms helpt
is gewoon geld. Maar
vechten? Liever niet. In
Rotterdam is een
expositie te zien over
honderd jaar werving bij
de krijgsmacht.
door John Stael
Heel Nederland zong mee:
'Zorg dat je erbij komt!'
Vooral de zin 'bij de mari-
...hi...ne...' galmde door het land.
Dorus (Tom Manders) was de zan
ger en werd er heel populair mee.
Maar ook de marine. De kreet werd
in 1948 geïntroduceerd en tot ver in
de jaren zestig gebruikt om landge
noten enthousiast te maken voor
een baan in dit legeronderdeel. Pas
in 1987 werd een nieuwe campagne
gelanceerd met de kreet 'Stap in de
wereld die marine heet.'
Hoewel 'Zorg dat je er bijkomt' de
bekendste wervingsslogan van ons
leger is geweest, waren er de afgelo
pen honderd jaar natuurlijk veel
meer uitingen met het doel perso
neel te werven. Daarover is in Rot
terdam momenteel een expositie te
zien in het Mariniersmuseum. Niet
alleen werving bij de marine komt
op deze expositie aan bod, ook
luchtmacht, landmacht en mare
chaussee en het Koninklijk Neder
lands Indisch Leger zijn vertegen
woordigd.
De expositie bevat materiaal uit alle
grote militair-historische collecties
in Nederland. De leukste en mooiste
affiches uit honderd jaar wervings
geschiedenis. En ook brochures, te
levisiereclames en weggevertjes zo
als bierviltjes, stickers, sleutelhan
gers, pennen, aanstekers, en asbak
ken. Heel bijzonder is de nagebouw
de stand van het Vrouwen Hulp
Korps op de legertentoonstelling van
1948.
Op de tentoonstelling in Rotterdam
is veel aandacht voor de dienstkeu-
ring. Tot 1996 was er sprake van
dienstplicht en kreeg het gros van de
Nederlandse jongeren een keurings-
oproep van het ministerie van de
fensie in de bus. Wat volgde, was
een dag om nooit te vergeten: een
bezoek aan een van de indelingsra
den. Na enkele weken volgde dan de
uitslag: geschikt, voorgoed onge
schikt of tijdelijk ongeschikt. Een
evenwichtstoestel, een platvoeten-
meter en de zogenoemde 'complex-
coordination test' maken deel uit
van de tentoonstelling. Bezoekers
kunnen ook de psychologische test
ondergaan die aspirantmariniers in
1944 luegen voorgelegd.
Rond 1900 waren traditie, financiële
noodzaak en zekerheid de belang
rijkste redenen om te tekenen bij de
krijgsmacht. Een strooibiljet met de
belofte van een fors handgeld was
meestal al voldoende om twijfelaars
over te halen. De eerste reclamebro
chures dateren dan ook uit het begin
van de vorige eeuw. In die tijd was
het mogelijk om als 13-jarige een
contract bij de marine te sluiten
voor tien jaar. Pas na de Eerste We
reldoorlog werd de leeftijd verhoogd
van 13 naar 16 jaar.
Slechte naam
Zeer bekend zijn de vooroorlogse
advertenties van het Koninklijk Ne
derlands Indisch Leger. De adver
tentie was in die tijd niet veel meer
dan een bescheiden annonce in de
krant. Toch werd op de diverse afde
lingen personeelsvoorziening al
vroeg bijgehouden wat het effect van
advertentiecampagnes was. De affi
ches in die jaren waren meestal niet
meer dan een aangeplakte medede
ling.
Het KNIL bestond sinds de oprich
ting in 1830 uitsluitend uit vrijwilli
gers. Lange tijd genoten de kolonia
len een slechte naam. Het koloniaal
werfdepot in Harderwijk had niet
voor niets de naam 'het riool van
Europa.' Het handgeld, dat soms
een jaarloon bedroeg, was voor arm
lastigen nogal eens reden om dienst
te nemen bij het KNIL.
Voor anderen lonkte vooral het
avontuur. In 1890 verbeterde de si
tuatie door de oprichting van de Ko
loniale Reserve in Nijmegen. Voort
aan werden strengere selectie-eisen
gehanteerd en kon het KNIL uit
groeien tot een zeer respectabel on
derdeel van de legermacht.
'Ook Indië moet bevrijdt!' was de
oproep waaraan veel jonge mensen
na de bevrijding van het zuiden van
Nederland in 1944 gehoor gaven.
Tijdens het laatste oorlogsjaar be
sloot de regering een vrijwilligersle
ger te vormen, want er waren veel
Nederlandse militairen nodig voor
de strijd in Azië, vooral voor de ma
riniersbrigade. Voor het eerst zetten
leger en marine op grote schaal affi
ches en regionale aanmeldingscen
tra in bij de werving. Dat hoorde ook
bij de opkomst van de beeldcultuur,
waardoor het affiche een ander ka
rakter kreeg.
Ooit was 'een weinig kunnen schrij
ven en rekenen' voldoende voor een
carrière bij marine en leger. De
Tweede Wereldoorlog vormde een
belangrijk keerpunt. Nederland nam
het Engelse en Amerikaanse selectie
systeem over, vooral om foute ele
menten buiten de deur te houden.
De ontwikkelingen in de jaren vijftig
maakten het steeds belangrijker dat
de keurling geestelijk en fysiek in or
de werd bevonden. Dat had ook ge
volgen voor de werving. De vooroor
logse Nederlandse truttigheid maak
te plaats voor beeld en tekst die met
INDISCH
■EGER
Wervingsaffiche uit 1910 voor een baan bij het KNIL. Illustratie: Marinemuseum Den Helder
een half oog waren afgekeken van
vooral de Amerikanen.
Door het afzwaaien van veel oor
logsvrijwilligers en het toenemend
aantal specialismen binnen de
krijgsmacht nam de personeelsbe
hoefte in de jaren vijftig sterk toe.
Maar de bloeiende economie en de
daarmee samenhangende krapte op
de arbeidsmarkt maakte het heel las
tig om aan personeel te komen. Ge
volg was een stortvloed aan reclame
materiaal. Voor de Tweede Wereld
oorlog waren er weliswaar al promo
tiefilms in de bioscoop, maar pas in
de jaren vijftig werd op grote schaal
gebruik gemaakt van dit medium.
Milva
Een nieuwe doelgroep was de
vrouw. De vrouwenafdeling van ma
rine (Marva) en landmacht (Milva)
werden tijdens de Tweede Wereld
oorlog opgericht, de vrouwelijke af
deling van de luchtmacht (LUVA)
ontstond enkele jaren na de oorlog.
Vrouwen werkten vooral als plotter,
doktersassistente, telexiste of deden
huishoudelijk werk. In de wervings-
brochures werd gesproken van 'een
kamp vol vriendinnen.' Aanvankelijk
ondervond de werving de nodige
problemen. Zo vreesden kerk en
vrouwenorganisaties voor het zede
lijk bederf van de vrouw. Vergeefs.
Sinds het begin van de jaren tachtig
zijn vrouwen ook vertegenwoordigd
in gevechtsfuncties. Alleen het korps
mariniers en de onderzeedienst
doen daar niet aan mee.
De afschaffing van de dienstplicht in
1996 bracht Defensie in problemen.
De instroom van dienstplichtigen
viel weg en plotseling moest men
grote hoeveelheden personeel wer
ven. Filmpjes, posters, tv-spotjes al
leen waren niet voldoende meer en
een nieuw fenomeen deed zijn intre
de dat helemaal in de moderne tijd
paste: de banenmarkt.
Jongeren van allochtone afkomst
vormen in de ogen van de heden
daagse krijgsmacht een veelbeloven
de doelgroep. Vooral jongeren met
een Turkse afkomst zijn geliefd. Tur
ken ontlenen status en macht aan
het leger. Dit in tegenstelling tot hun
Marokkaanse leeftijdgenoten, die
het leger vaker associëren met on
derdrukking en geweld.
De landmacht komt momenteel zo'n
drieduizend man tekort. De komen-
ZATERDAG
6 OKTOBER
2001
ER
BIJ
de jaren zal het niet beter worden,
zo is de verwachting bij het ministe
rie van defensie. Met name de land
macht heeft te maken met een fors
persooneelstekort. Zelfs de Lucht
mobiele Brigade, die toch heel wat
geld heeft gespendeerd aan specta
culaire televisie- en bioscoopspotjes,
kan er over meepraten. Deze nieuwe
elite-eenheid was vorig jaar maar
voor driekwart gevuld. Sommige
landmachtonderdelen hebben een
bezetting van minder dan zestig pro
cent.
Op een van de oudere posters is te
lezen: 'Laat anderen zich geven,
maar ik blijf lekker thuis.' De tekst
staat afgedrukt naast een keurige
man in pak die zijn sokken aan het
stoppen is. Inmiddels weten ze bij
defensie dat er uiteindelijk maar een
manier is om nieuw personeel te
krijgen: meer geld.
Informatie: 'Zorg dat je erbij komt'. Ex
positie over honderd jaar werving se
lectie bij de krijgsmacht. Tot en met 10
maart 2002 te zien In het Mariniersmu
seum, Wijnhaven 7, Rotterdam. Ge
opend van dinsdag tot en met zaterdag
van 10 tot 17 uur en op zondag van 11
tot 17 uur.
Golfen is hard op
weg de meest
beoefende sport
ter wereld te
worden. Het volk
heeft de 'kakkers"
verdrongen. In
Nederland komt
golfen op de vierde plaats, na
voetbal, tennis en gymnastiek.
Bij veel clubs worden de
wachtlijsten langer en langer
door de beperking van het aantal
accommodaties. Met de aanleg
van een golfbaan is gemiddeld
zestig hectare grond gemoeid,
een flinke handicap.
Banen zijn er in alle soorten,
evenals verschillende typen
golfers en verenigingsstructuren.
In een serie portretten van
randstedelijke golfcourses
aandacht voor 'het wereldje'.
Vandaag de laatste aflevering:
De Noordwijkse Golfclub.
door Dimitri Walbeek
O nee! Aan het eind van een lang en donker bos
pad kijken acht beduchte ogen de 'jager' aan. „U
wilt een artikel schrijven over de Noordwijkse
golfclub?" O nee, dan komen er dadelijk nog
meer golfers. Ga toch weg! „Ze staan hier nu al in
rotten van drie te popelen om lid te worden",
verzucht voorzitter Wouter Bouman van een van
de populairste banen van Nederland. Pas als de
behoedzame jager steeds ontwapenender nadert,
staan drie bestuursleden en de manager ooglui
kend een interview toe.
Tot weer een obstakel opdoemt. „Maar hij wil
echt niet dat u zijn naam noemt", waarschuwt
het bestuur. De legendarische voetballer van wie
de Russische keeper Dassayev sinds die junimid-
dag in 1988 wakker ligt, golft in het hoogste team
van de Noordwijkse. Maar hij wil daar geen
ruchtbaarheid aan geven. En de club mag er geen
pr-wapen van maken. „Dat is jammer", zegt
Bouman, „want tijdens de jeugdclinics vinden de
jongeren het het leukst als hij na afloop een potje
met ze gaat voetballen. Maar ja, daar mag ik het
van hem niet over hebben."
Wel mag worden gesproken over de drie heren
op leeftijd die zich in 1915 in een bar in Noord-
wijk geleidelijk lieten vollopen en zo op het idee
kwamen dat deze chique badplaats net als bij
voorbeeld Knokke een golfbaan en -club moest
hebben. De restanten van de eerste negen holes-
baan zijn nog steeds te traceren bij de vuurtoren
aan de boulevard. Daar loopt ook nog een straat
die Golfbaan heet.
Nu liggen in de duinen en bossen tussen Noord-
wijk en Langevelderslag achttien holes die uitge
roepen zijn tot de op elf na mooiste golfcourse
van het Europese vasteland. De best geklasseerde
Nederlandse baan. „Hoewel het schijnt dat Mos
kou een prachtige baan heeft, dus we worden
misschien dertiende", 'vreest' Bouman.
Noordwijk organiseerde ook dit jaar weer het
TNT Open, het grootste en meest prestigieuze
golftoernooi van Nederland. En het is ook een
van de weinige banen die in staat is een wedstrijd
van zulke omvang te organiseren. Er komen im
mers veertig- tot vijftigduizend bezoekers op af.
Almeerderhout zou vanwege de centrale ligging
bij Amsterdam een optie voor de toekomst zijn.
Hilversum is dat al.
Maar voorlopig staat Noordwijk bekend als het
hoogst aangeschreven. Bouman: „Dit kan een
hele ruige baan zijn. Erg lastig, ook voor profes
sionals. Maar Noordwijkers trekken zich niets
aan van dit weer." Toch loopt deze dag slechts
een enkeling rond door de duinen nu de wind is
aangewakkerd tot kracht acht. En het regent bij
vlagen. Twee poppetjes in de verte lopen met
Foto: United Photos De Boer/Poppe de Boer
wapperende broeken voorovergebogen tegen de
wind in. „Ik heb het wel eens meegemaakt dat de
bal over me heen waaide toen ik afsloeg en ach
ter me neerplofte", herinnert vice-voorzitter
Kerckhoff zich. Bouman: „De baan speelt totaal
anders bij noorden- dan bij zuidwestenwind.
Daar moet je je op instellen. Coursemanagement
heet dat." De holes twee, acht en tien zijn zoge
heten 'blinde' holes waarbij de golfer de green
met het bekende vlaggetje niet ziet bij de afslag.
Een misser wordt genadeloos afgestraft in de wil
de rough naast de baan.
Negenhonderd seniorenleden hebben het geluk
in Noordwijk de coursemanager te mogen uit
hangen. Voor buitenstaanders is er weinig tot
geen plek. Alleen met handicap '24' kunnen niet-
leden zich tegen betaling wagen op de fairways.
De club heeft een erfpachtcontract met de ge
meente afgesloten. Maar van commerciële open
stelling om de pijn van de pacht te verlichten,
walgt de Noordwijkse. De club onderhoudt niet
eens een wachtlijst. „Eens in de zoveel tijd ma
ken we bekend als we weer twintig, dertig leden
erbij willen. Dan hanteren we een puntensys
teem om een shifting te maken. Noordwijkers
krijgen voorkeur, net als mensen van jonge leef
tijd. Ook stellen we een bijdrage aan het gezellige
clubleven op prijs, en enig bestuurlijk niveau om
aan de commissies deel te nemen."
Een aantal leden beschouwt het hier zelfs als een
sociëteit. Het restaurant van Jan van den Berg is
zeven dagen per week open. De bedoeling is dat
leden na een rondje lopen hier regelmatig gezel
lig gaan eten. Het is geen openbaar restaurant.
Alleen voor leden of als je je greenfee heb betaald.
De helft van de leden heeft de leeftijd van vijftig
jaar of hoger. De levendige vereniging telt vijftien
commissies. Waaronder bridge-, jeugd-, handi
cap- en een etiquettecommissie.
En die laatste gaat niet om het hanteren van vork
en dessertschaaltje. „Dat draait allemaal om ons
'bijbeltje', the rules of golf van de toonaangeven
de Schotse baan St. Andrews. Daarin staan alle
regels, zoals bijvoorbeeld over wanneer je de vol
gende groep moet 'doorlaten.' Of watje moet
doen als je een balletje niet ziet in het gras, of dat
hij diep in het zand vastzit. Dat hebben die
Schotten allemaal in 18 honderd-zoveel al be
dacht", vertelt secretaris Van Breen.
De Noordwijkse biedt de meest Schotse, onaan
getaste aanblik van alle Nederlandse banen.
Want na het geheim aandoende ingangetje door
het bos verschijnt een stormachtig en grillig par
cours in de duinen. Je projecteert jezelf meteen
met de bloedmooie en heerlijk arrogante manne
quin in het gele mantelpakje uit die whisky-recla
me. Samen een weg vechten door de wind, om
haar later achter het clubhuis haar naaldhakjes af
te nemen, een herfstige trui toe te werpen en
haar hart te verwarmen. Met whisky.
Overigens lopen de dames hier liever rond met
een frisje omdat net als bij de heren topniveau
moet worden gehaald. Er zijn negen mannen-
teams en tien vrouwenploegen. De Noordwijkse
Golfclub haalde bij de mannen vorig jaar nog de
halve finales van het landskampioenschap, met
in de gelederen de niet bij naam genoemde top
voetballen
De bestuursleden stappen steeds meer over hun
schroom heen en praten uiteindelijk toch hon
derduit over hun club en hoe 'apetrots' ze zijn op
hun baan. Zes greenkeepers houden de fairways
en puttergreens in conditie. Stuk voor stuk wor
den de nadelen van andere topbanen opgesomd
waardoor er maar één favoriet overblijft. „Noord
wijk is te vergelijken met de Kennemer in Zand-
voort. Maar daar heb je last van optische vervui
ling. Het uitzicht op die wolkenkrabbers. En ze
hebben daar minder bomen. Wij hebben drie ho
les in de bossen. De Haagsche is ook een echte
kustbaan, maar die ligt verder van zee en heeft
meer bomen", zegt voorzitter Bouman. En de
tweede man voegt er aan toe: „Je hoort hier de
golven en de mensen op het strand. Zo dicht zit
ten we bij de zee. Daarom speelt de wind hier
ook zo'n grote rol."
Tot slot moet het ze nog eens van het hart dat
Noordwijk ab-so-luut niet zit te wachten op een
nieuwe aanwas van golfers. „Niet alleen wij, maar
al dit soort banen zit tjokvol. Als je in de Rand
stad een nieuwe 18-holesbaan zou aanleggen,
zou die binnen een dag vollopen met nieuwe le
den. Er zijn te veel koeien en varkens in Neder
land. Een deel van de weilanden zou je kunnen
ombouwen tot golfbanen." Dat zou een hoop
verlichting brengen onder het wassende aantal
golfers dat nu staat te trappelen bij de klassieke
banen.
Vreemd, verzucht voorzitter Bouman opeens, dat
golfen zo populair is terwijl hij het altijd als een
'asociale' sport heeft beschouwd. „Het kost wat
je noemt geregel en timemanagement. Om een
baan te lopen moet je je vrouw en kinderen uren
lang achterlaten en laten wachten." Lekker weg
van alle drukte en aandacht rondkuieren door de
duinen. Op deze weidse duinbaan wordt het de
golfer steeds duidelijker waarom die wereldbe
roemde voetballer - in wie we Marco van Basten
kunnen herkennen - juist hier de hectiek dage
lijks ontvlucht.
