DENKSPORT
Leerzame eindspellen
Gari Kasparov slaat vrolijk om zich heen
Honderd jaar Nobelprijzen
Spelen op de
itomatische piloot
veel punten kosten
-
ZATERDAG 2g SEPTEMBER 2001
BRIDGE
Marijke van der Pas
echt zitsel, te hoog geboden, een uit-
er zijn voor een bridger heel wat ma-
om down te gaan. Ook af- of tegen
op de automatische piloot kan kost-
ijn. Troeftrekken, een snitje nemen,
hoever maken; dat zijn allemaal sla-
e vaak zonder nadenken over de tafel
De leerboekjes zeggen dat het zo
De voorbeelden hieronder vertellen
ikkeloos de boekjes volgen lang niet
rinnend is.
in doubleton tegenover heer-klein
iedereen natuurlijk naar de heer toe.
de enige kans een slag in die kleur te
Aan dat regeltje kan echt niet ge
worden. Maar hoe zit het als er meer
atie voorhanden is, zoals in het eerste
V B10
V H 10
H B 10
A9832
N *H6
T VAV754
A V 6 5
Z 10 6
A 9 8 3 2
*82
97
HVB4
Ipent de bieding met IV, zuid volgt
Na een pas van west biedt noord 3*
bod geeft naast een klaverenkleur ook
ihoppenfit aan en is inviterend voor de
he. Zo'n bod wordt ook wel een fitbid
tmd. Er zijn tal van situaties waarin
tbid een heel nuttig wapen is. Hoewel
in overdreven sterke hand heeft, be-
zo goed dat hij het eindcontract be-
ip 44. Mooi geboden, maar nu het af-
;omt uit met V3. Zuid legt zonder na-
n de heer en wordt vervolgens gena-
gestraft. Oost neemt de heer met het
bedenkt dat de leider met zelf de
n handen waarschijnlijk de tien had
en zo had gesneden op de vrouw,
dien duidt de uitkomst van een kleine
i op een honneur. West moet dus VB
n. Oost heeft zijn plan gemaakt en
zonder dralen onder de vrouw uit
e boer van zijn partner. West begrijpt
idschap en speelt ruiten in. Tevreden
eert oost nog twee ruitenslagen. 44 is
iwn.
moet bedenken dat niemand tegen
oefcontract onder een aas zal uitko-
Bovendien heeft oost geopend, dus
eft vrijwel alle punten. Zuid moet in-
at hij nooit een hartenslag kan maken.
V10 in de dummy legt, kan west niet
tan slag komen. Het contract kan niet
down omdat 4H goed zit. Er zijn vijf
agen en vijf klaverenslagen. Het leg-
in VH bewijst dat zuid absoluut niet
ïagedacht over het zitsel.
oeftrekken is een automatisme waar
niddelde leider niet lang bij stilstaat,
eekt de vrouw? Dan snijden ze. Toch
legio spellen waarbij dat snijden op
juw het contract in gevaar brengt,
als de tegenpartij de leider met een
kleur kan dwingen in te troeven van
igte. Hij dreigt dan de controle te ver-
Het spel uit het tweede diagram illu-
dat goed.
106
H B 7 6
A654
4A85
PUZZEL
DAMMEN
N
w<-JU
B 7 3
4 B 10 93
♦AHB95
V 102
irschuwd door een 24-volgbod van
lebben NZ het kansloze 3SA-contract
n vermijden. Na de ruitenstart kan de
onmogelijk negen slagen maken. NZ
ïurig in 44 beland. West komt uit met
Iet contract ziet er veelbelovend uit
V goed zijn er twaalf slagen van bo-
r is dus geen enkele rede voor paniek,
der begint vol goede moed. Hij neemt
ste slag met het aas en laat 410 uitlo
ost neemt de slag met 4V en vervolgt
ïiten die zuid moet troeven. De leider
net 4AH de troeven en ziet dat er bij
log een troef blijft hangen. Hij kan wel
oeven trekken, maar zit daarna zelf
inder troeven. Als hij van slag gaat met
raapt de tegenpartij nog een paar
slagen op. Zuid kan zijn contract na
gin op de automatische piloot al niet
maken.
ilossing is heel eenvoudig. De leider
helemaal geen twaalf slagen te maken,
j na 4A begint met 4A en 4H en de
overige troeven laat zitten, is er geen
aan de lucht. Hij gaat van slag met V
tegenpartij mag gerust de twee uit-
le troeven apart maken. In dat geval
zuid drie slagen weg, maar zijn con-
binnen.
Oplossing
nummer 38
De twee gevraagde woorden van de puz
zel van vorige week waren:
ATLASKEVER en PLANOMETER
Kruiswoordraadsel
nummer 39
Horizontaal:
1. Kaarshouder; 8. schutsluis; 9. vrouwe
lijk dier; 10. koeienmaag; 12. lijst; 13.
beeldzijde van een muntstuk; 15. vereerd
symbool; 16. beteuterd; 18. welpenleid
ster; 20. compleet; 21. hoogste punt; 22.
bons; 24. boom; 26. voegwoord; 28.
machinepistool; 30. tabak; 33. persoon
lijk vnw.; 34. vaartuig; 35. wilde ezel; 36.
landbouwwerktuig; 37. wier; 39. knoop;
40. getijde; 42. insect; 45. lusthof; 48.
dienst; 49. spijskaart; 51. inhoudsmaat;
53. lange smalle ondiepte in zee; 54.
transportbaan voor prikkels; 55. projec
tiel; 56. meerstemmige muzikale compo
sitie; 57. haaruitval; 58. vierhandig zoog
dier; 60. ternauwernood; 61. snel kokend
toestel.
Verticaal:
1. Snoer; 2. levenslucht; 3. muzieknoot;
4. rode verfstof; 5. Chinese afstandsmaat;
6. Spaanse landvoogd; 7. aaneenschake
ling; 8. plaaggeest; 11. soort vlieg; 12.
dicht; 14. groente; 15. soort waterketel;
16. signaal; 17. bleek; 19. landbouw; 23.
loopstok; 25. behoorlijk; 27. bovendien;
28. bevel; 29. ernstig; 31. dierenverblijf;
32. vluchtige stof; 33. barenspijn; 38. wild
zwijn; 39. mand; 41. redenaar; 43. niets
doener; 44. appelsoort; 46. gezet; 47.
warme wijn met suiker en specerijen; 49.
doopmoeder; 50. belang; 52. onbesmet;
54. gebied; 58. bijwoord; 59. nachtspie-
gel.
Welke twee woorden worden gevormd
door de letters uit de vakjes 39-13-50-40-
29-51-23-12-9-55 en 56-24-60-47-38-1-
35-21-36-27?
Oplossingen van de kruiswoordpuzzel en/of het cryptogram, bij voorkeur per briefkaart,
dienen uiterlijk woensdag a.s. in het bezit te zijn van het Redactiesecretariaat Leidsch
Dagblad, Postbus 54, 2300 AB Leiden. Onder de inzenders worden twee cadeaubonnen
van 25 gulden verloot.
Winnaars
M.S. Parmentier, Groenesteeg 96, Leiden
(cryptogram)
familie Kooy, 3e Poellaan 26, Lisse (kruis
woord)
Cryptogram nummer 39
Horizontaal:
5. Aan dit kleine parkeerterrein is weinig te doen (9);
6. Die leerling zal niet trouwen (10); 9. Een lap die
weer aanspoort om te stelen (3); 10. Scheur om
bedrijfskleding op te hangen (10); 12. De trant van
een ouder orgaan (6); 13. Gehucht dat in de hens
staat? (8); 14. Voor de leut gezet? (9); 16. Spreek- en
blaasinstrument (5); 17. Het is bedwelmend (4); 18.
Volgen nadelige zetten (9); 19. Spookachtige timmer
man? (9); 20. Bezorgd zonder pauze (8).
Verticaal:
1. Genegenheid tussen runderen? (12); 2.
Kolenboeren? (12); 3. Het wordt nog leuker als er
meer zijn (6); 4. Mensen met een ijzersterk
geheugen? (16); 7. Een brigadiertje is duidelijk voor
bij (5,4); 8. Wandelaars met vaart? (10); 11. Löodsen
die zich niet rustig houden (5); 13. Gril van het kli
maat (3); 15. Noten bij de telefoon (8); 19. Storing op
de kabel (4).
Oplossing
nummer 38
Horizontaal:
4. Pottenkijker; 8. opeenvol
gend; 9. briefjes; 10. was; 11.
rebus; 12. haarlak; 15. cro
quet; 17. weinig; 18. stations
kruier; 20. hoflaingen; 21.
zeeengte.
Verticaal:
1. Standjes; 2. pijngewaarwor-
ding; 3. kennis; 5. open en
bloot; 6. noodschot; 7. voor
dracht; 13. leidingnet; 14. klie
ren; 16. urologen; 19. sukkel.
De eindspellen die vandaag aan
bod komen zijn niet alleen leer
zaam, doch zijn ook enigszins
symbolisch voor deze rubriek.
Het waarom valt op te maken
uit de slotregels. Maar eerst de
bedoelde eindspellen. In een
partij tussen Sjtsjegoljew en
Koeperman kwam de volgende
stand op het bord (zie diagram
1). In de partij won Sjtsjegoljew
na 43. 9-13 44. 43-38 3-9 45.
27-21 17x26 46. 48-42 en in deze
toch al kansloze stelling over
schreed zwart de bedenktijd. Na
afloop van die partij diende zich
de vraag aan of wit ook kan win
nen na 43.14-19 44. 33-28 19-
23(A) 45. 28x19 18-22 46. 27x18
9-13 47. 19x8 en 3x23. Dat bleek
inderdaad het geval, maar de
wijze waarop was iets lastiger te
vinden dan verwacht. Vervolg:
48. 35-30! 25x34 49. 39x30 23-28
50. 43-38 17-22 51. 16-11(B) 22-
27 52. 11-7 28-32 (of?) 53. 7-1
32x43 54. 48x39 27-32. In de nu
bereikte positie (zie diagram 2)
is wit dus aan zet en kan win
nen. Maar door de onhandige
opstelling van de witte schijven
komt daar nog wel wat gepieker
aan te pas. Voor de hand liggen
de zetten als 1-23 en 1-29 falen
wegens respectievelijk 20-25 en
32-37 29x15 37-41 met remise.
Wit wint wel met gebruikmaking
van een bekend winstsysteem:
55. 1-40! (1-45 mag ook) dreigt
nu met 30-24 en 20-25 verliest
door 40-49. Dus: 55.20-24 56.
30x19 32-37 57. 40-7! Nu volgt
op 37-42 7-2 en op 37-41 wint
S
9
O
Q
e
9
O
Q
d
9
m
O
O
Diagram nr. 1
39-33! Wit heeft verhinderd dat
zwart op een van de drie be
schikbare velden kan damhalen.
Variant (A): op 18-23 wint 27-22
23x32 22x11 32-37 48-42! 37x48
39-34 48x6 16-11 6x30 35x4 en
na 17-21 28-22 21x32 22x15 32-
37 16-11! gaat zwart eveneens
ten onder. Variant (B): wit kan
hier ook op een andere manier
winnen na 30-25 20-24 (of?) 16-
11 22-27 11-7 28-32 7-1 32x43
48x39 27-32 25-20 etc.
Een ander en misschien nog wel
fraaier voorbeeld van hoe wit
volgens het hierboven getoonde
systeem kan winnen treft men
aan in een compositie van de
Rus Alexander Fedoroek (zie
diagram 3). Met deze eindspel
studie won Fedoroek in 1972
onbedreigd de eerste prijs in
een Russisch eindspelconcours.
Kenmerkend is de samenwer
king van de witte schijven en de
allesbepalende rol van de witte
dam. Zwart komt in dit eindspel
Diagram nr. 2
ogenschijnlijk heel dicht in de
buurt van een puntendeling,
maar zoals zo vaak is het ook
hier de schijn die bedriegt. Wit
wint door 1.40-34 19-24(A) 2.6-
1 17-22 3. 1-23! 22-27 4. 34-30!
27-32(B) 5. 23x41!! (prachtig) 35-
40 6. 30x19 40-45 7. 19-14 45-50
8. 14-10! en zwart wordt altijd
vastgezet op de lange lijn. Vari
ant (A): 17-21 6-1 21-26(A1) 1-18
19-24 34-30 26-31 (gedwongen)
18x36 35-40 30x19 40-45 36-4!
45-50 19-13. Op (Al) volgt 21-27
1-18! 27-32 18-4! en wit wint vrij
simpel. Tot slot nog variant (B):
na 27-31 30x19 35-40 (gedwon
gen) wint wit door 23x45 31-37
en 45-7!
Aan de hand van deze leerstof
moet het niet al te moeilijk zijn
om het volgende eindspel op ei
gen kracht op te lossen. Het gaat
hier om een fragment uit een
partij van (alweer) Sjtsjegoljew
waarin de oud-wereldkampioen
met wit en aan zet zijnde, zijn
Diagram nr. 3
opponent met een stuk of wat
sterke zetten tot overgave wist te
dwingen. Dat alles geschiedde
vanuit deze (cijfer)stand: wit 37
en een dam op 3; zwarte schij
ven op 5, 23 en 26. Het is al va
ker geschreven: het eindspel is
en blijft misschien wel het
moeilijkste en tevens ook meest
boeiende onderdeel van het
damspel.
Met deze rubriek sluit ik een lan
ge periode als dammedewerker
voor de Denksportpagina van
deze krant af. Óm diverse rede
nen heb ik besloten een punt te
zetten achter mijn wekelijkse bij-
Vanaf volgende week neemt Eric
van Dusseldorp deze taak over.
Ik wens hem daarbij veel succes.
De lezers van mijn rubriek dank
ik voor de aandacht en de posi
tieve en stimulerende reacties die
ik in al die jaren heb mogen ont
vangen.
SCHAKEN
De afgelopen tijd is op deze
plaats de loftrompet gestoken
over de veteranen Viktor Kortsj-
noj en Anatoli Karpov. Dat is
voorlopig wel weer genoeg, op
twee citaten uit de afgelopen
week na. Die vormen een mooie
afsluiting.
In het Nederlandse, doch En
gelstalige tijdschrift New in
Chess schreef de Russische
grootmeester Peter Svidler een
artikel over Kortsjnojs zege in
het Zwitserse Biel. Svidler en
Kortsjnoj kwamen te spreken
over Ruslam Ponomariov, de
pas 17-jarige Rus die al 21-ste
staat op de wereldranglijst. De
70-jarige Kortsjnoj: „Tegen Po
nomariov moet je de partij zo
lang mogelijk rekken. Na het
vijfde uur wordt hij moe!"
Over Karpov werd in deze ru
briek gemeld dat Buenos Aires
volgens hemzelf zijn 150-ste
toemooioverwinning was. In
Vrij Nederland schreef Dirk Jan
ten Geuzendam echter dat Kar
pov had gezegd, dat het zijn
154-ste zege was. Daarmee is
definitief duidelijk dat grote
vraagtekens bij dit aantal moe
ten worden gezet. Karpov zal
niet liegen, vast niet, maar wat
rekent hij mee? Toen hij vorig
jaar oktober in Hoogeveen was,
zei hij dat hij 149 toernooien
had gewonnen. Niemand kan
van na die tijd een zege noe
men, laat staan vier. Rekent Kar
pov demonstratie-evenementen
mee? Simultaanseances? Het is
onduidelijk
Karpov blijft een van de grootste
schakers uit de geschiedenis,
maar het is wel triest dat hij
hierover zijn eigen waarheid
creëert. Tegen Jules Welling
Schaaknieuws) zei Karpov vorig
jaar dat hij al 25 jaar wereld
kampioen was. Over de jaren
dat Kasparov daar tussen geze
ten had, zweeg hij. Dat leidde
tot een vreemde discussie. Wel
ling: „Mijn lezers zullen hier
vraagtekens bij zetten." Karpov.
„Dan kennen jouw lezers de
schaakgeschiedenis niet, ik zal
hun geheugen eens opfrissen."
Waarop weer een verhaal vol
drogredenen volgde.
Genoeg nu over deze twee mas
todonten uit de voormalige Sov
jet-Unie. Goed nieuws is er na
melijk van een jonge Neder
landse held. Loek van Wely
speelde vorige week mee in een
rapidmatch tussen Europa en
Azië. Bij de mannen won Euro
pa met 47,5-24,5, bij de vrouwen
won Azië met 21,5-10,5. Kaspa
rov (Europa) haalde de beste
persoonlijke score met een in
drukwekkende 11 uit 12. Twee
de werd Van Wely, die een
zwakke start van 1,5 uit 4 liet
volgen door zeven achtereen
volgende zeges. Van Wely doet
verwoede pogingen om tot de
toptien van de wereld door te
dringen. Zo'n rapidwedstrijd telt
daarvoor niet mee, maar goed
voor zijn zelfvertrouwen is het
wel.
Kasparov speelde intussen met
zijn tegenstanders als een kat
met een bolletje wol.
Dao Thien Hai - Kasparov
l.d4 Pf6 2.c4 e6 3.Pc3 Lb4
4.Dc2 d5 5.cxd5 exd5 6.Lg5 c5
7.Pf3 h6 8.Lxf6 Dxf6 9.a3 La5
10.e3 cxd4 1 l.Pxd4 Pc6 12.Tdl
Lg4 13.Le2 Pxd4 14.Txd4 Lxc3+
15.Dxc3 Lxe2 16.Kxe2 0-0
17.Tcl
Zo lijkt wit eigenlijk heel goed te
staan en met Kfl kan hij snel
zijn koning in veiligheid bren
gen.
17...Df5 18.Dd3
In de angst dat zwart met Tc8 de
c-lijn overneemt, verliest wit de
veiligheid van zijn koning uit het
oog.
18...Dh5+ 19.g4 Dxh2 20.Txd5
Tae8 21.Td7 Dg2 22.Df5 Te5
Zie diagram 1. Het eerste mo
ment dat wit ongemak heeft van
het ongedekt staan van zijn to
rens: na 23.Dxe5 Dxg4 en
24...Dxd7 heeft zwart gewoon
een heel gezonde pluspion. Het
alternatief is echter erger.
23.Df3? Txe3+! 24.Dxe3
Na 24.Kxe3 Te8+ verliest wit de
dame.
24...Dxg4+ 25.Kfl Dxd7
26.Dxa7??
Begrijpelijk, omdat zwart twee
pionnen voorstaat, maar nu laat
wit weer een toren ongedekt
staan.
26...Db5+ 27.Kg2
En wit gaf het meteen op omdat
hij na Dg5+ de toren verliest.
Kasparov - Vladimirov
l.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 a6
4.La4 PfB 5.0-0 Le7 6.Tel b5
7.Lb3 0-0 8.a4 Lb7 9.d3 d6
10.Pbd2 Pa5 ll.La2 c5 12.Pfl
Te8 13.Pe3 g6
Een verzwakking waarvan zwart
straks spijt krijgt. Kennelijk wil
hij rijn loper omspelen naar g7,
maar daarvoor krijgt hij geen
tijd.
14.Ld2 b4 15.Pg5 Tf8 16.Pg4
Pxg4 17.Dxg4 Lc8 18.Dh4 h5
19.Dg3 Kg7 20.Ld5 Tb8 21.h4
Dd7 22.De3 Lb7
Zie diagram 2. Net op het mo
ment dat je denkt dat wit er niet
doorheen komt, laat hij rijn
paard met enorme kracht op
een totaal onverwacht veld
neerploffen.
23.Ph7! Lxd5
Zwart verliest snel na 23...Kxh7
24.Dh6+ Kg8 25.Dxg6+ Kh8
26.Dh6+ Kg8 27.Te3, omdat
Lxh4 er na nog twee dame-
schaakjes afgeslagen wordt.
24.Dh6+ Kg8 25.Lg5 Lxe4
Een enorme blunder, waarna
zwart direct opgaf, nog voordat
Kasparov het onmiddellijk win
nende Lf6 kon uitvoeren. Zwart
had bijvoorbeeld Dd8 moeten
spelen, maar blijft na Pxf8 in alle
varianten minstens een kwaliteit
achter.
FILATELIE
Op 10 december is het honderd jaar geleden
dat de meest prestigieuze prijs in de wereld,
de Nobelprijs, voor het eerst werd uitgereikt.
Dit feit wordt, net als enkele jaren geleden
bij '100 jaar Alfred - Nobeltestament', door
diverse landen postaal gevierd. Zweden
heeft (uiteraard) al twee keer een emissie
uitgebracht en wel op 22 maart (vier zegels
van 8 Zkr.) en op 16 augustus (twee zegels
van 8 Zkr.), de VS gaven eveneens op 22
maart een 35 c.- zegel uit (een gemeen
schappelijke emissie met Zweden). Noorwe
gen, Groot-Brittannië, Monaco en Italië slui
ten zich hier nu bij aan.
Noorwegen pakt voor rijn doen fors uit. Op
14 september verschenen acht zegels en een
velletje. Op één na prijken op alle zegels de
portretten van de volgende personen die in
deafgelopen honderd jaar de Nobelprijs
voor de Vrede kregen: de Birmaanse opposi
tieleidster Aung San Suu Kyi (*1945), die in
1991 de Vredesprijs ontving (5,50 Nkr.), Nel
son Mandela (*1918), winnaar van de prijs
in 1993 (5,50 Nkr.), Henry Dunant (1828-
1910), oprichter van het Rode Kruis, die in
1901 als eerste de Nobelprijs voor de vrede
kreeg (7,00 Nkr.), de poolreiziger Fridtjof
Nansen (1861-1930), in 1922 winnaar voor
rijn politiek en humanitair werk (9,00 Nkr.),
Mikhail Gorbatchof (*1931), in 1990
(9,00 Nkr.), Martin Luther King (1929-1968),
in 1964 (10,00 Nkr.) en de oppositieleidster
Rigoberta Menchti Turn, Guatamala (*1959),
winnaar in 1992.
Alfred Nobels (1833-1896) portret staat op
een zegel van eveneens 7,00 Zkr. Van elke
zegel rijn 1 miljoen stuks aangemaakt.
Tevens verscheen een miniatuurvelletje (op
lage 600.000 stuks) met daarin rechts de
7,00 Nkr.-zegel met het portret van Nobel.
Verder op het velletje telkens één oog van de
op de zegels afgebeelde personen, alsmede
de handtekeningen. Alleen op de plaats
waar het oog van Martin Luther King moet
staan rit een vlek.
Blijft over te melden dat Noorwegen 14 sep
tember twee dierenzegels uitgaf: drie jonge
poesjes (5,50 Nkr., oplage 2,5 miljoen) en
een jonge geit (7,50 Nkr., 1,5 miljoen).
De Britse Nobelzegels staan voor 2 oktober
gepland met daarop op symbolische wijze
aandacht voor de zes prijzen: chemie (2nd),
economie (1st, wereldbol), vrede (E, een
vredesduif), geneeskunde (40p), literatuur
(45p) en natuurkunde (65p).
Groot-Brittannië kwam verder op 4 sep
tember met een grappige serie gewijd aan
de janklaassenpoppenkast Zes lst-zegels in
een strip met van links naar rechts de poli
tieman, de clown, Jan Klaassen, Katrijn, de
kerkbode en de krokodil. Op dezelfde dag
werd een boekje uitgebracht met daarin zes
zegels van 1st: Janklaasen, 4 x de oranje Ma-
chm en Katrijn.
Monaco gaf op 3 september drie Nobelze
gels uit met portretten van Alfred Nobel
(5,00 ff. 0,76 Henri Dunant, vrede, 1901
(8,00 fr. I 1,22 en de Italiaan Enrico Fer
mi (1901-1954), natuurkunJR 1938 (11,50
fr. 1,75 Italië herdacht 20 augustus met
een 15001. 0,77 -zegel Salvatore Quasi
modo (literatuur, 1959) en 29 september
volgt een zegel van 8001. 0,41 ter ere van
Enrico Fermi.
Wereldwijd hebben inmiddels veel filatelis
ten al een pracht van een thematische ver
zameling 'Nobelprijswinnaars' aangelegd.
En zoals het met alle thema- en motieh er-
zamelingen gaat, men moet constant op het
vinkentouw blijven ritten, want het hele jaar
door worden wel ergens winnaars herdacht.
Zweden presenteert bij voorbeeld sinds
1961 jaarlijks een serie, Nederland gaf res
pectievelijk in 1991, 1993 en 1995 een serie
met Nederlandse Nobelprijswinnaars uit;
Grenada, St. Vincent, Gambia, Lesotho en
Ghana herdachten vorig jaar Einstein (na
tuurkunde, 1921) en Senegal en Japan in
1999 respectievelijk Moeder Teresa (vrede,
1979) en Yasunari Kawabata (literatuur,
1968).
