Op zijn elfde alcoholist én gitarist
I.
)d 'Sampled' legt werk klankrovers schaamteloos bloot
Sotheby's taxeert
in Leiden
Sotheby's
Waardevol
improvisatiestuk
zaterdag 29 SEPTEMBER 2001
idens Ontzet
oor de ogen van
e kunstenaar
chrijftermijn
«oprijs langer
De inschrijftermijn
de Rabobank Cultuurprijs
is met een maand ver-
Striptekenaars kunnen
lovember een verkorte
nleveren bij Leiden Pro-
VW, met daarbij een sce-
voor een verhaal van
maal 50 pagina's. De win-
e strip wordt in boekvorm
geven. Meer informatie en
ischrijfformulier is te vin-
p website www.leidenpro-
,nl/cultuurprijs, bij Lei-
'romotie VW aan de Sta-
vveg 2d en bij de Raboban-
eiden en Oegstgeest.
mmelen in
Muziekhuis
i - Het Muziekhuis in Lei-
iegint volgende maand
lieuwe cursussen Afri-
;e percussie. De lessen
en verzorgd door de Gha-
Kobina Adende, die al
1989 in Nederland woont
rsussen en workshops
Ianse dans en percussie
Op dinsdag 9 oktober is
19.00 tot 20.30 uur een
kennismakingsles in het
ekhuis, Middelstegracht
Leiden. Voor meer infor-
»:020 6425092 of 071
34.
itis modellen
'ken in museum
ia
Het Modelbouwmuse-
i pent op woensdag 3 okto-
3 jn deuren voor het pu-
Het museum laat speciaal
ze dag een aantal model-
0 in marineschepen zien in
w ïeepvaartzaal. Kinderen
vi rde 14 jaar mogen gratis
binnen, mits begeleid
0 één betalende ouder. Het
s eum in de voormalige
Jetechool voor Zeevaart aan
foordeinde 2a is geopend
2.00 tot 17.00 uur.
Muzikale voorstelling over blueslegende Hank Williams in LAKtheater
door Rinus van der Heijden
leiden/gpd - Hank Williams' le
ven was één niet aflatend drama.
Wellicht daardoor werd hij de
grootste countryzanger die ooit
leefde. Een fysiek onooglijke
man, lang en broodmager, met
flaporen, platvoeten, een chroni
sche hik, haaruitval. En altijd
dronken. De seconde voor zijn
dood is inspiratie voor 'Hank',
een muzikale voorstelling van de
Wetten van Kepler die op 9 en 10
november in het LAKtheater in
Leiden te zien is.
In het diepe zuiden van de Ver
enigde Staten was eind jaren
veertig weinig kleur te bespeu
ren. Het rode stof dat huizen en
landschap bedekte, het groen
van de pijnbomen en stromen
bruine whisky waren de enige
accenten in een arme, grijze we
reld van sleur zonder fleur. Tot
11 juni 1949. Toen maakte een
vrijwel onbekende countryzan
ger zijn debuut in de Grand Ole
Opry, een immens populaire ra
dioshow. Zijn naam was Hank
Williams en het grijs van de zui
delijke staten zou nooit meer
hetzelfde zijn.
'Lovesick Blues' zong de toen
25-jarige vocalist. Met een licht
vibrato, waardoor het leek of hij
huilde. En met een met over
slaande stem herhaald 'oe' in
'blues'. Een nasale countryzan
ger die jodelde, het was nog
nooit vertoond. De sociale on
derklasse, tegenwoordig white
trash genoemd, ging er in één
ruk voor plat.
De combinatie van gitaar, elek
trische gitaar, steelgitaar, bas,
fiddle en drums was nieuw.
Maar belangrijker waren de tek
sten, die als een ijzige hand om
harten knelden en er alle droe
fenis en smart onuitwisbaar in
griften. Hank Williams was de
Messias die een klamme, zwarte
wereld van ellende kwam be
noemen en de uitzichtloosheid
ervan voor iedereen herkenbaar
maakte. Waar de blues, het
kloppende hart van de zwarte
muziek, nog een kreet was van
smart, hoop, verzet en pijn
schoof Williams' blues voor de
witte man de hoop en het verzet
Het afiche voor de muzikale voorstelling 'Hank', een gelogen biografie over Hank Williams van de Wet
ten van Kepler. Foto: ANP
terzijde. De liefde, maar dan
vooral de pijn ervan. Dat was de
drift die van Hank Williams een
man maakte, die 'zo eenzaam
was dat hij wel kon huilen' zoals
de titel van een van zijn liedjes
luidt. Die liefde en pijn werden
hem voornamelijk bezorgd door
twee vrouwen in zijn leven: zijn
moeder en echtgenote.
Moeder met de lieflijke naam
Lilly, een manshoge kenau die
iedereen die haar in de weg
stond in elkaar sloeg. Ook Hank,
om hem zijn gage af te nemen.
Daarnaast was er echtgenote
Audrey Mae Sheppard, de
vrouw die het vreemdgaan zelf
had uitgevonden, die dacht dat
ze beter kon zingen dan Hank
en om die twee redenen een al
tijddurende oorlog met haar
vent uitvocht. Vader Lon Wil
liams, zwaargewond geraakt bij
een gasaanval in de Eerste We
reldoorlog, bekommerde zich
nauwelijks om zijn zoon en
speelt dan ook geen rol van be
tekenis in het leven van Hank
Williams.
Het leven zat Hank, op 17 sep
tember 1923 in Mount Olive,
Alabama geboren, al meteen te
gen. Hij kwam op de wereld met
de afwijking spina bifida occul
ta, een gespleten ruggengraat,
die in ernstiger vorm in de
volksmond 'open rug' heet. Wil
liams leed ondraaglijke pijnen
en werd al jong volgestopt met
zware pijnstillers. Zelf hielp hij
mee door heftig zijn favoriete
dranken whisky en bier in te ne
men. Op zijn elfde was hij alco
holist én gitarist. Geleerd van de
zwarte straatmuzikant Teetot,
door wie hij ook de blues kreeg
ingegoten. Al was het niet de
zwarte, maar die van de twee
kwartsmaat.
Inmiddels vrat de booze aan
Williams als een bever aan een
dijk. Hij zoop van ochtend tot
ochtend, slikte peppillen om op
te kunnen treden en om te kun
nen slapen tranquillizers. Het
maakte van hem een man met
wisselende stemmingen: een
dromer, vechtersbaas, vrouwen
jager. En een man voor wie de
dag van morgen dan al niet
meer hoeft: 'I don't care if to
morrow never comes' zingt hij
in een van zijn vroege liedjes.
Hank Williams was een eenvou
dig man. Dacht dat de alcohol
hem op de been hield en ook
dat de drank de pijn in zijn hart
kon verminderen.
Wat is nu de muzikale waarde
van deze onooglijke man? Hill
billy, de platte boerenmuziek
van het zuiden van de Verenig
de Staten, wordt eind jaren der
tig door Roy Acuff dart wel om
Hank Williams: blueslegende en altijd dronken. Foto: AP
gevormd tot country, het is
vooral Hank Williams die een
brug legt tussen verleden en
toekomst. Hij is tevens de onbe
twiste voorloper van rock-'n-roll
en popmuziek, waarvan vertol
kers hem nog altijd eren met ei
gen interpretaties van zijn klas
siekers. Hij is de belangrijkste
songwriter van zijn generatie,
hoewel hij de meeste van zijn
melodieën pikte en de teksten
werden herschreven door pro
ducer Fred Rose.
Hank Williams' carrière brandde
even kort als zijn leven. In zes
jaar tijd verkocht hij tien miljoen
singles. In 1949 trad hij voor het
eerst op in de Grand Ole Opry,
in augustus 1952 werd hij er we
gens dronkenschap voor altijd
uitgekieperd. Williams was een
wrak, dat geld nodig had voor
drank en dope. Daarom accep
teerde hij twee optredens: een
op oudejaarsavond 1952 in
Charleston, een op Nieuwjaars
dag 1953 in Canton, Ohio. Voor
Charleston was hij te laat: straal
bezopen en platgespoten met
morfine en vitamine B werd hij
op de achterbiank van zijn blau
we Cadillac gelegd. In een
Willem Jongeneelen
rdt wat afgejat in de pop-
ik. Soms heel duidelijk,
heel subtiel. De nieuwe
il-cd 'Sampled' onthult
mteloos waar onder meer
The Prodigy, Fatboy Slim,
:m, Massive Attack, Robbie
ms en zelfs Mariah Carey de
:rd vandaan halen. Een ver
ier klankrovers.
niet-ingewijden vormen de
ners op 'Sampled' een zeer
tbare verzameling kleine
terwerkjes uit de jaren ze-
Leuke bekende songs
lall Oates, Cameo en
worden afgewisseld met
er voor de hand liggende
tracks van Quincy Jones,
e Hancock en BiÜy Cob-
>led' laat zich ook beluiste-
Is een aardige muziekquiz
jevorderden. Samensteller
-facnutt selecteerde maar
veertig tracks waaruit het
hartelust plunderen bleek,
alle duidelijkheid: 'Samp-
aat de originelen horen,
vermeldt tevens op de
welke artiesten er op welke
leentjebuur mee speel
den. Soms is het even zoeken,
zoals in 'I got the', een relatief
onbekende track van Labi Siffre
uit 1975. Maar na 2.09 minuten
veert iedere hiphopfan op om
dat dan klip en klaar duidelijk
wordt dat de instrumentale
break in dat nummer als basis
diende voor 'My name is', een
van de wereldhits van rapper
Eminem.
Robbie Williams maakte het de
samenstellers iets minder moei
lijk. Het intro van 'It's ecstasy
when you lay down next to me',
een song die soulreus Barry
White in 1977 aan het vinyl toe
vertrouwde, is simpelweg geko
pieerd voor zijn hit 'Rock DJ'.
Williams voerde in de bijbeho
rende clip een volledige strip
tease uit, maar wellicht voelt
heer White zich pas écht uitge
kleed. Want hoe zit het met zijn
royalty's? Maakte Williams als
dank voor het idee van White
een flinke som dollars over en
zo nee, -is hij daar wel toe ver
plicht? Vragen waar juristen zich
de laatste jaren vaak over heb
ben gebogen, en inmiddels re
gelmatig met succes.
Er is sinds het jaar nul eigenlijk
niets veranderd. Jatten is nog
steeds verboden, en een van de
tien geboden in de platenbizz
luidt nog steeds: Gij zult niet
(advertentie)
5 OKTOBER, STEDELIJK MUSEUM DE LAKENHAL, OUDE SINGEL 28-32
**1
Onze experts taxeren van
10 tot 4 uur kosteloos kunst
en antiek en adviseren tevens
over de veilingmogelijkheden
Grote of kwetsbare objecten
kunnen aan de hand van een
foto voorlopig beoordeeld
worden. Op deze dag is
inbreng voor veiling mogelijk
SOTHEBY'S AMSTERDAM
De Boelelaan 30
1083 HJ Amsterdam
tel 020 550 22 00
fax 020 550 22 22
stelen, in ieder geval niet als het
te veel opvalt. Derhalve is het
wel zo netjes om toestemming
te vragen aan een artiest als je
iets uit zijn geesteskind wilt am
puteren, of nog beter, hem of
haar daarvoor te betalen.
Het Franse Basement Jaxx ver
meldde netjes op de hoes van
hun cd dat hun song 'Bingo
Bongo' samples bevat van het
ook op 'Sampled' aanwezige
origineel, 'Merengue' van Boli
var. Op de hoes van het album
waar de song 'My definition of a
boombastic jazz style' van The
Dream Warriors op staat, wor
den de duivel en zijn oude moer
bedankt (vooral veel respect
voor collega-rappers) maar geen
woord over Quincy Jones, de
man die met zijn 'Soul Bossa
Nova' toch verantwoordelijk
was voor bijna alle muziek op
hun 'geleende' hit.
Dat laatste was trouwens ook de
Belg Arnold Rypens, samenstel
ler van 'The Originals', een boek
over de herkomst van de hits, al
opgevallen. 7300 Muziektitels
worden daarin teruggevoerd
naar hun ware bron. Dit mach
tige naslagwerk noemt man en
paard en gaat als enige muziek
bestand nu eens niet uit van de
artiesten, maar van de liedjes. Al
is een cover nog zo snel, 'The
Originals' achterhaalt hem wel.
Volgens velen is de hele muziek
geschiedenis publiek domein
waar vrij uit te putten valt. Veel
artiesten hebben van het cove
ren van andermans werk inmid
dels een lucratief beroep ge
maakt. De kids van tegenwoor
dig kennen The Weather Girls,
Billy Joel en The Bangles niet.
Laat staan hun muziek. Dus
spinnen Geri Halliwell (It's rai
ning men), Westlife (Uptown
girl) en Atomic Kitten (Eternal
flame) daar momenteel goed
garen bij. Maar dat is het cove
ren van hele songs, met bron
vermelding en met een regel
rechte verbinding naar het giro
nummer van de auteurs.
Coveren gebeurt al zolang er
muziek wordt gemaakt. Het is in
de popmuziek eigenlijk nog
maar sinds het tijdperk van The
Beatles een goede gewoonte dat
artiesten hun eigen songs ook
daadwerkelijk zelf gingen zin
gen.
Tegen het einde van de jaren ze
ventig kwam het rappen opzet
ten. Dat was het ritmisch praten
door zogenaamde MC's (Mas
ters Of Ceremony) over backing
tracks, gevormd uit ritmische
Robbie Williams kopieerde simpelweg het intro van 'It's ecstasy when you lay down next to me', een
song van soulreus Barry White in 1977, voor zijn hit 'Rock DJ'. Foto: AP/Axel Seidemann
loops gecreëerd op de draaita
fels door beat creators, oftewel
DJ's. Loops van andermans pla
ten, wel te verstaan. Om die
soms zeer succesvolle raps op
plaat uit te brengen was vaak
een dure zaak. Voor de muziek
van anderen moest immers
worden betaald. En terecht, na
tuurlijk. In het begin werden de
problemen opgelost door de rit
mische partijen dan maar na te
spelen. En dan maar hopen dat
er niet over de auteursrechten
van een gejat drumloopje werd
gezeurd.
De invoering van digitale appa
ratuur ontketende daarna zelfs
een nieuw soort industriële re
volutie. Het proces van digitali
sering en computerisering
maakte het vanaf die tijd moge
lijk om met een simpele en heel
betaalbare synthesizer te klin
ken als ieder gewenst instru
ment of met het geluid van wel
ke menselijke stem ook. In iede
re gewenste toonsoort nog wel.
Terwijl drummer Phil Collins ja
ren aan zijn drumsound en Mi-
les Davis een halve eeuw aan
zijn trompetgeluid had gewerkt,
kon nu met het indrukken van
een paar knopjes moeiteloos
worden gerecycled. Hits schrij
ven werd vanaf toen een vorm
van knippen en plakken, en was
niet meer alleen weggelegd voor
artiesten die daarvoor een lange
muzikale opleiding hadden ge
volgd.
De eerste samplehits, Paul
Hardcastle met '19' (met stukjes
tekst uit een documentaire over
de oorlog in Vietnam) en
MAR.R.S. met 'Pump up the
volume', (hi-tech pop met flar
den uit de soulgeschiedenis)
hadden een kortstondige trend
gezet, zo dachten de geleerden.
Maar het bleek een wervelwind,
die nooit meer is gaan liggen.
Samplen is gemeengoed gewor
den. Waar zouden The Beastie
Boys geweest zijn zonder de gi-
taarriffs van Led Zeppelin, US3
zonder de catalogus van jazzla-
bel Blue Note, St. Germain zon
der de computer?
De rust lijkt inmiddels terugge
keerd in de muziekbusiness. De
Buma/Stemra's over de gehele
wereld begrijpen dat het een
ondoenlijke zaak is alle op de
computer bij elkaar geharkte
songs te clearen. De inmiddels
beroemde zaak tegen Richard
Ashcroft van The Verve, die zijn
song 'Bitter Sweet Symphony'
bouwde rond een sample van
een orkestrale versie van een
song van The Rolling Stones,
lijkt een uitzondering.
Op de latere versies van de cd
van The Verve prijken nu de na
men van Jagger en Richards als
auteurs. Zij vangen meer poen
door het op zich erg knappe
knip- en plakwerk van Ashcroft
dan met het schrijven van nieu
we eigen klassiekers. Een beetje
sneu voor Ashcroft is het wel.
Slechts het feit dat er zoveel mil
joenen van zijn song over de
toonbank gingen, maakte de
zaak voor juristen interessant. Al
die andere dj's die van jatten
hun beroep maakten, kunnen
naar hartelust hun gang gaan en
maken de samples zó kort of
vervormen deze zodanig, dat de
bewijslast nagenoeg nooit rond
te krijgen is. Jammer voor James
Brown, van wie onderhand ie
dere noot of gil minstens een
paar keer gekraakt is. De cd
'Sampled' legt dat wederom
schaamteloos bloot.
Een ander effect van Sampled is
dat sommige artiesten aardig
van hun voetstuk vallen. De fan
tastische groove in Safe from
harm', de magnifieke ope
ningstrack van het debuutal
bum van Massive Attack, blijkt
helemaal niet op het conto van
deze geweldenaars uit Bristol te
schrijven. Billy Cobham ver
dient dankzij het al in 1973 ver
vaardigde 'Status' alle credits.
Maar wie maalt daar om? Zeker
niet de swingende menigte op
de dansvloer. Dj's en sam
plekunstenaars zijn de artiesten
van nu en de slimste klankro
vers komen bovenaan.
'Sampled' - cd. Virgin (bestel
nummer 8 110172). The Origi
nals' - wordt in Nederland uit
gegeven door de Allmedia Uit
gevers Groep in Boekei (ISBN:
90-6695-02-4).
sneeuwstorm reed de 17-jarige
Charles Carr hem naar Ohio.
Uren later, om een uur in de
ochtend van 1 januari stopte de
scholier om te tanken. Hij
schrok zich lam toen Hank Wil
liams' hand stijf en blauw onder
een deken en overjas uitgleed.
Voor de grootste legende van de
countrymuziek was uren eerder
op 29-jarige leeftijd zijn laatste
hit werkelijkheid geworden: 'I'll
never get out of this world alive.'
Die ene seconde tussen leven en
dood van Hank Williams is de
inspiratiebron voor het Bossche
gezelschap Wetten van Kepler
voor het theaterstuk 'Hank'. Het
vertelt niet het leven van deze
tragische figuur, maar maakt
een voorstelling over de clichés
van het leven. In een obscure
nachtclub zetten drie engelen
des doods in een uur tijd 'een
gelogen biografie' van Hank
Williams neer.
'Hank' door Wetten van Kepler.
Te zien o.a.: 10/10 Theater a/h
Spui, Den Haag, 11/10 Toneel
schuur Haarlem, 30/10 Lanta
ren/Venster Rotterdam, 9 en
10/11 LAKtheater Leiden.
theater recensie
wijnand zeilstra
Voorstelling: Een gevoel van zes letters.
Spel: Clara Smit, Manita van den Berg en
Michèle Wemars Tekst: Jan van der
Mast Regie Rob Vriens. Gezien: 28/9
Imperiumtheater. Aldaar nog te zien:
vanavond
Dat met een 'gevoel van zes let
ters' de Liefde wordt bedoeld,
kun je van tevoren al raden. De
gelijknamige Imperiumproduc
tie stelt in de vorm van fanta
sieverhalen de liefde als reis
doel centraal. Daarnaast zijn er
echter ook andere reisdoelen.
Of beter nog, het reizen zelf lijkt
het hoofddoel. Drie actrices van
Imperium spreken voortdurend
met elkaar over en in termen
van denkbeeldige reizen. Met
name ook in overdrachtelijke
zin: men komt in fantasievolle
streken als de prairie, een wei
land met windmolens of een
tropisch eiland. Daarbij maakt
men gebruik van tekstmateriaal
met citaten die aan beroemde
teksten van Céline, Tsjechov en
Cervantes zijn ontleend. Deze
productie van trouwe Imperi
um-actrices als Clara Smit, Ma
nita van den Berg en Michèle
Wemars is dan ook zeker geen
onbenullig niemendalletje. De
keuze voor de gebruikte teksten
en muziekfragmenten is meest
al raak. Het zorgt ook voor de
nodige stemmingswisselingen
om de voorstelling voor saaie
hoogdravendheid te behoeden.
Daar hoef je trouwens bij deze
Imperium-spelers ook niet zo
snel bang voor te zijn. Ze zijn
duidelijk aan elk^r gewaagd.
'Een gevoel vafl zes letters'
maakt in zijn geheel sterk de in
druk door een intensief impro
visatieproces tot stand te zijn
gekomen. Dat heeft een bij tijd
en wijle leuke, soms wat zweve
rige maar in elk geval waarde
volle productie opgeleverd. Al
leen ontkomt ook dit improvi
satieresultaat niet aan een be
kend risico. De actrices hebben
immers ongetwijfeld bij het
spelen tal van associaties de re
vue laten passeren. De verschil
lende gedachtesprongen die zij
in de loop der tijd in het verhaal
vervlochten hebben, mogen
misschien voor hen volledig
helder zijn. De toeschouwer
ontgaat er af en toe iets. Een
echte samenhang in het totale
verhaal valt niet zo snel te ont
dekken.
