GELOOF SAMENLEVING
Het brein van topschakers werkt anders
'Terroristen hebben een val gezet voor de wereld en we zijn erin gelopen
Paus spreekt van 'onzegbare terreur'
Geestelijken Indonesië
dreigen VS met jihad
'Vaticaan
verbod is
seksisme
Gestolen
relikwieën
terecht
Steun van
rabbijnen
aan moslims
Godsdienst is belangrijker
geworden voor Amerikanen
Gevangen hulpverleners in
Kabul maken het vrij goed
WETENSCHAP
Genen bepal^
eetgewoonte]
VANDAAG
Eén van de po
pulairste go
den binnen
het hindoeïs
me is Shiva, de
god van de verandering,
vruchtbaarheid en vernieti
ging in één. Hij is een onbe
rekenbare god, net als zijn
vrouw Durga (ook wel Parva-
ti genoemd). Deze in zwart
afgebeelde godin bedwingt
demonische machten, heeft
tien armen, een afschrikwek
kend gezicht, druipt van het
bloed en wordt omgeven
door slangen en doodshoof
den. Hindoes vierden van 17
en 18 september tot en met
vandaag de 26ste, feest ter
ere van Durga. Meestal offert
men speciale gerechten, in
huiselijke kring.
rome/efe - De Italiaanse politie
heeft de relikwieën van vijf heili
gen die maandag uit een kerk in
een buitenwijk van Rome wer
den gestolen, gisteren in het
centrum van de Italiaanse
hoofdstad teruggevonden. Dat
gebeurde na een anoniem tele
foontje waarin de verblijfplaats
van de overblijfselen van de hei
ligen werd aangegeven.
De relikwieën van de heiligen,
onder wie Bemardus van Siena,
Carolus Borromeus en Don Bos-
co, werden bewaard in een ta
bernakel op een van de altaren
van de kerk van Sint Bemardus
van Siena. De dieven namen
ook een kelk en een aantal zilve
ren kandelaars mee. De politie
ging ervan uit dat leden van een
satanische sekte de daad op hun
geweten hadden.
den haag/anp - De liberale rab
bijnen in Nederland hebben aan
de vooravond van Grote Ver
zoendag een steunbetuiging aan
de moslimgemeenschap gezon
den. „Geen enkele moslim mag
zich hier bedreigd voelen om de
misdaad tegen de menselijkheid
die in de Verenigde Staten is ge
pleegd." Dat heeft rabbijn A.
Soetendorp gisteren namens
zijn collega's aan de moslimge
meenschap geschreven.
„Als burgers in Nederland die
nen wij tezamen een coalitie
van medeverantwoordelijkheid
te vormen tegen alle vormen
van discriminatie en rassen
waan, en voor humaniteit. Wij
dienen daarin borg te staan voor
elkaar." Soetendorp spreekt de
wens uit dat het nieuwe jaar,
volgens de joodse traditie 5762,
een jaar van vrede en saamho
righeid mag zijn. De brief is ver
zonden aan de Nederlandse
Moslim Raad, de stichting Islam
Burgerschap en het Haags Is
lamitisch Platform.
woensdag 26 SEPTEMBER 20|
door Ilse Keuenhof
leiden - De verdwijning van Osama Bin Laden ontmoedigt de
Amerikaanse regering niet om de druk op de Taliban verder
op te voeren. Het bericht van de verdwijning volgde op de
fatwa van de ulama, de schriftgeleerden van Afghanistan,
waarin zij Bin Laden vroegen Afghanistan te verlaten. Dr. P.
Van Koningsveld, hoogleraar Islamologie bij het Theologisch
Instituut in Leiden, begrijpt dat de geestelijken niet kozen
voor uitlevering: „De ulema hebben veel te danken aan Bin
Laden.." De Pakistaanse professor Muhammed Khalid Masud
is directeur van het International Institute for the Study of Is
lam in the Modern World (ISIM) in Leiden. Hij vindt dat de
ulema een wijs advies hebben gegeven. „Ik hoop dat Bin La
den luistert, omdat er anders veel onschuldige slachtoffers
zullen vallen."
Wat is de religieuze achtergrond van de man naar wie mo
menteel ieders aandacht uitgaat, en wat zijn de gevolgen
van zijn vermeende daden voor de islamitische wereld? Os
ama Bin Laden is een wahhabiet. Het wahhabisme is vol
gens Van Koningsveld een streng puriteinse stroming bin
nen de islam, gebaseerd op de leer van Muhammed Ibn
'Abd al-Wahhab (1703-1791). „Je zou het kunnen vergelij
ken met streng calvinisme. Het wahhabisme trekt een
strenge lijn tussen de wel- en niet-gelovigen, tussen de
mensen die het wel en die het niet goed doen.
Het wahhabisme vindt zijn oorsprong in Saudi-Arabië, het
geboorteland van Bin Laden. De wahhabi's wilden in Sau
di-Arabië de staat onderwerpen aan de wetten van de is
lam. Ze zijn tegen elke vorm van theologische discussie.
„Door te speculeren over God ga je verder dan in de koran
is toegestaan. Hiermee is het een heel gesloten traditie. Ie
mand die naast God nog andere goden vereert is een polyt
heïst, geen zuivere monotheïst en daarmee voor de wahha-
bieten een ongelovige. En een ongelovige heeft minder
rechten. In bepaalde situaties kan iemand zelfs voor de
rechter gebracht en ter dood veroordeeld worden."
Het wahhabitische geloof toont zich dus zeer intolerant ten
opzichte van andere standpunten binnen de islam. Van
Koningsveld: „Dat heeft te maken met het absolutistische
karakter van de waarheidsaanspraken op de godsdienst.
Wij spreken over terrorisme. Maar ik ben ervan overtuigd
dat iemand die een terroristische actie onderneemt waarbij
hij zelf het leven laat, in de overtuiging dat hij daarmee de
Palestijnen bevrijdt, dit niet als een daad van terreur ziet."
Toch heeft het feit dat Bin Laden wahhabiet is, volgens de
islamoloog niets te maken met zijn vermeende aanslagen.
„Hij heeft zijn opvattingen zo ontwikkeld dat hij ervan
overtuigd is dat hij dit in naam van zijn godsdienst kan
doen. Als je je op God beroept kun je zeggen dat je het ab
solute gelijk aan je kant hebt."
Volgens Masud is religie in dit geval een excuus voor poli
tieke handelingen. „De koran roept niet op tot dit soort ac
ties. Jihad betekent niet dat je mensen mag aanvallen. Ji
had betekent dat wanneer je wordt aangevallen, je jezelf
mag verdedigen."
De terroristen die achter de aanslagen zitten, zijn volgens
de Masud meester in het manipuleren. „Zij zullen zeggen
dat Amerika de moslims heeft aangevallen en je jezelf daar
om mag verdedigen. Zij zullen nooit zeggen dat wat zij de
den een daad van terrorisme was. Het was een verdediging
tegen alles wat Amerika de moslims, onder andere in eco
nomische zin, heeft aangedaan."
Hoewel Masud ervan overtuigd is dat de meerderheid van
de moslims de aanslagen veroordeelt als een daad van ter
rorisme, is hij toch bang dat sommigen geneigd zijn om
zich achter de extremisten scharen. Volgens Masud heb
ben de terroristen juist 'de trots van Amerika' aangevallen
omdat ze een sterke reactie wilden oproepen. „De terrc
ten hebben een val gezet voor de wereld en we zijn er n
zijn allen ingelopen. Ze wilden personen tegen zich inl
harnas jagen, maar ook mensen aan hun kant krijgen.
Amerika laat deze aanslag niet over zijn kant gaan en b<
dreigt Afghanistan met aanvallen. Hierdoor voelen de 1
lims zich bedreigd en nu is Amerika de vijand. Zo heeft
ama Bin Laden zijn doel bereikt. De jihad heeft een red c
Mensen vluchten nu uit Afghanistan naar landen als P;
tan. Onder hen zijn volgens Masud ook volgelingen vai 1
Osama Bin Laden, die de mensen daar opstoken tegen si
Amerika en de Pakistaanse regering. Veel van de vlucht H
lingen zijn analfabeet en krijgen dus al hun informatie
de mensen om hen heen. „Die mensen zijn sneller gen
zich achter mensen als Osama Bin Laden te scharen.
Mocht het conflict zo hoog oplopen dat een oorlog tegi I
de islam onafwendbaar wordt, dan acht Van Koningsvi
een coalitie tussen de westerse en de islamitische were a
van de baan. „Dan zal geen islamiet zich nog achter Ai
ka scharen. Het lijkt erop dat Bush dat begrepen heeft,
heeft een bezoek gebracht aan de moskee in Washingtia
Hij heeft gewaarschuwd voor racistische uitlatingen. M ei
of hij de volle reikwijdte in de gaten heeft is echter afwi
ten."
princeton/anp - Na de aansla
gen in New York en Washington
is godsdienst voor de Amerika
nen (nog) belangrijker gewor
den. Volgens een Gallup-onder-
zoek van eind vorige week zegt
nu 64 procent van de Ameri
kaanse bevolking dat religie
'zeer belangrijk' in hun leven is.
In mei was dat 57 procent.
Ook het bijwonen van kerkdien
sten is na de aanslagen toegeno
men. In mei had 41 procent in
de afgelopen zeven dagen een
kerkdienst bijgewoond, volgens
het onderzoek van 21 en 22 sep
tember was dat nu 47 procent.
Dat heeft Gallup, het belangrijk
ste instituut voor opinieonder
zoek in de Verenigde Staten, op
zijn website bekendgemaakt.
Van de Amerikaanse bevolking
heeft 74 procent na de zwarte 11
september meer gebeden dan
anders. Zestig procent had een
herdenkingsdienst bijgewoond,
82 procent de Amerikaanse vlag
uitgehangen en 77 procent had
meer aandacht voor de naasten
getoond.
jakarta/afp-rtr - De hoogste
geestelijk leiders van Indonesië
hebben gisteren gedreigd met
een jihad (heilige oorlog) als de
VS Afghanistan aanvallen. Het
comité van ulama, de schriftge
leerden van het land, heeft de
Indonesische regering verder
gevraagd de VS geen politieke of
morele steun aan te bieden. Het
comité roept alle moslims iri de
wereld op zich te verenigen en
hun krachten te bundelen om
'uit naam van Allah te strijden'
in geval van een aanval tegen
Afghanistan 'en de islamitische
wereld'.
Een extremistische moslimjon
gerengroep in Indonesië heeft
gisteren gezegd dat ruim twee
honderd van haar leden bereid
zijn mee te doen in een heilige
oorlog tegen de Verenigde Sta
ten in Afghanistan. De Islamiti
sche Jeugdbeweging (GPI) zegt
enkele duizenden leden te heb
ben. De beweging claimt ban
den te hebben de de Taliban.
Vrouwen in gebed tijdens een dienst in de kathedraal van Etchmiadzin met paus Johannes Paulus II. Foto: Paolo Cocco/Pool
berlijn/afp - De acht westerse
hulpverleners van de organisatie
Shelter Now die in Kabul gevan
gen zitten, maken het volgens
het Duitse ministerie van bui
tenlandse zaken goed. Ze verke
ren in een goede gezondheid en
maken het gezien de omstan
digheden goed, aldus een
woordvoerder gisteren.
De acht westerlingen werden in
augustus opgepakt door de Tali
ban en worden ervan beschul
digd dat ziju Afghanen tot het
christendom hebben willen be
keren. Begin september begon
het proces tegen de acht wester
lingen, vier Duitsers, twee Ame
rikanen en twee Australiërs. De
zaak werd echter vrijwel meteen
verdaagd. Als zij schuldig wor
den bevonden hangt de acht
mogelijk de doodstraf boven het
hoofd.
door Jan Meulemeesters
iEREVAN/GPD - Paus Johannes
Paulus II is gistermiddag vanuit
Kazakstan aangekomen in Ar
menië, de oudste christelijke na
tie ter wereld, die dit. jaar viert
dat 1700 jaar geleden koning Ti-
ridates III zich liet bekeren door
Gregorius de Verlichter. Bij aan
komst op het vliegveld Zvart-
notz sprak hij over de 'onzegba
re terreur' waaronder de Arme-
nen in de twintigste eeuw heb
ben geleden. Hij herinnerde ook
aan de vele martelaren van de
Armeense kerk. De paus sprak
de hoop uit dat de toetreding
van Armenië tot de Raad van
Europa zou leiden tot de vol
tooiing van de democratische
hervormingen.
De Armeense president Robert
Kocharian zwaaide de paus bij
zijn eerste bezoek aan Armenië
de lof toe het hart te zijn ge
weest van de veranderingen in
Oost-Europa, waardoor Arme
nië zich tien jaar geleden kon
losmaken uit de Sovjetunie. Hij
meende dat de christelijke waar
den meer dan ooit nodig zijn in
een tijdperk van ongelooflijke
manifestaties van haat, waarbij
hij doelde op de terreur in de
VS. Het hoofd van de Armeense
orthodoxe kerk, Karekin II, her
innerde aan de donkere en ho
peloze dagen van het Sovjet-
tijdperk. Hij zei dat zijn 1700 ou
de kerk nu herboren is en weer
jong en de samenwerking met
Rome tegemoet ziet.
Het strakke ceremonieel op het
vliegveld, waar tóeschouwers
door veiligheidspersoneel werd
weggejaagd, strak schril af bij
het spontane enthousiasme van
tienduizenden mensen in de ze
tel van de orthodoxe kerk in
Etchmiadzin. Opvallend veel
jonge mensen stonden te zwaai
en met geel-witte vlaggetjes van
het Vaticaan.
Wat de gelovigen niet wisten,
was dat binnen in de kathedraal
de kwakkelende, 81-jarige paus
niet in staat bleek zijn preek in
het Armeens in zijn geheel zelf
voor te lezen. Halverwege moest
hij met trillende handen zijn pa
pieren overgeven aan een ande
re priester, die het afmaakte.
Volgens Joaquin Navarro-Valls,
zegsman voor de paus, was in
deze procedure voorzien. Later
op de dag liep de paus een af
stand van zo'n vijftig meter zon
der gebruik te maken van zijn
stok. Triomfantelijk zwaaide hij
hiermee in de lucht.
Etchmiadzin betekent letterlijk
'de Ene daalde neer'. Gregorius
de Verlichter zou daar een visi
oen hebben gehad waarbij Jezus
afdaalde uit de hemel en met
een gouden hamer driemaal op
de grond sloeg. Een gouden ko
lom veranderde in een prachtige
kerk, en op die plek bouwde
Gregorius de kerk na. Een ju
weeltje van versieringskunst.
Rondom de kathedraal verrezen
vele kloosters, gewijd aan de
eerste maagden-martelaars. Het
is er prachtig. Uit alles wordt
duidelijk dat hier het hart van de
Armeense kerk klopt.
linz/anp - Het Vaticaans vea
op de opleiding van vrouw
diakenen is een pijnlijk 1 s'
beeld van een 'steeds h;r
seksisme in de Rooms-Katl T
ke Kerk'. Dit zegt het intern
nale netwerk WOW (Vrouf(
wijding Wereldwijd) in een
tie op het recente verbod.
Het verbod getuigt niet 1
van een ernstige minachtinj
de waardigheid van de vi
maar is ook schadelijk vo<c
Rooms-Katholieke Kerk. Dii11
namelijk haar opdracht nie 'I
volle vervullen zolang ze ni
Ie talenten van haar leder"
benutten. n
De eerste internationale c
rentie van WOW, afgelopei
in Dublin, pleitte onder
voor de herinvoering van
welijke diakenen. In de Ro
Katholieke Kerk mag een d
preken, catechisatie geven
pen en kerkelijke huwe
sluiten.
Drie Vaticaanse congrej
verboden vorige week in
richtlijn initiatieven voor d
leiding van de vrouw tot di
Omdat de wijding van vro
lijke diakenen in de Room
tholieke Kerk niet te voorzi
hebben zulke initiatieven
basis in de kerkleer en w<
ze verwarring en valse hoo
dus de richtlijn.
De toenmalige bisschop
Breda, monseigneur
schreef in 1994 dat de Ro1!
Katholieke Kerk door vrou 1
ke diakenen toe te later
kunnen laten zien dat ze
wat ze kan om de vrouwen
ten deelnemen aan het lev
de zending van de kerk'. K<
leden toonde ook bis;8
Vangheluwe van Brugge
een voorstander van vrouw
diakenen. Vangheluwe sta«
alleen. Ook bisschoppen
Verenigde Staten, Oostenr
Zwitserland hebben hiq2
gepleit.
Grootmeester denkt niet aan volgende zet maar schaakt met zijn geheugen
door Johan Lamoral
Wie af en toe eens een partijtje
schaak speelt, zal zich misschien
afvragen hoe schaakgrootmees
ters erin slagen de meest inge
wikkelde situaties op te lossen en
de uitgezette valstrikken op een
geraffineerde manier met een
reeks meesterlijke tegenzetten te
omzeilen. Die vraag intrigeert
ook wetenschappers. Wat gaat er
in het brein van deze virtuoze
meesters om? Hoe functioneren
hun hersenen? Beschikken zij
over speciale gaven, denken en
redeneren zij anders dan gewone
stervelingen?
Duitse onderzoekers van de uni
versiteit van Konstanz hebben
aan de hand van de meest ge
avanceerde apparatuur voor nu
cleair magnetische beeldvor
ming (MRI) de hersenactiviteit
van topschakers tijdens schaak
toernooien onderzocht. Zij kwa
men tot de conclusie dat bij
grootmeesters andere hersenge-
bieden actief zijn dan bij gewo
ne amateur-schakers.
Als de hersenen een opdracht
uitvoeren, ontwikkelen groepjes
zenuwcellen een elektrische
stroom die een zwak magneet
veld vormt. Dit magneetveld kan
met sensoren geregistreerd wor-
Crootmeester Kasparov in opperste concentratie. Foto: United Photos De Boer/Torna Tudor
den. Het op deze manier verkre
gen encefalogram toont aan
welke hersencellen op het ogen
blik van het uitvoeren van de
opdracht actief zijn.
De Duitse onderzoekers onder
leiding van professor Thomas
Elbert lieten twintig schakers te
gen een schaakcomputer aan
treden. De helft van deze proef
personen waren professionele
spelers, de overigen waren en
thousiaste schaakamateurs. Op
de Elorating, de ranglijst van het
prestatieniveau van de sterkste
schakers ter wereld, haalden de
tien professionals tussen de
2400 tot 2600 punten. De tien
amateurs, die ook regelmatig
aan toernooien deelnamen, wa
ren goed voor minstens 1700
punten.
Tijdens de duels met de compu
ter werd vijf seconden na elke
zet telkens een MRI opgetekend.
De onderzoekers richtten hun
aandacht daarbij vooral op de
gamma-activiteit van de hersen
cellen. Die ligt binnen een fre
quentie van 20 tot 40 hertz en
wordt als aanduiding voor ge
heugenactiviteit beschouwd.
Zoals de wetenschappers in het
vaktijdschrift 'Nature' berichten,
werd bij de amateur-schakers
vooral in de middelste slaap-
kwabben en in de hippocampus
een duidelijke gamma-activiteit
geregistreerd. Deze hersenge-
deelten gelden als belangrijk
voor de geheugenopslag van
nienwe gegevens, wat er volgens
de vorsers op wijst dat amateurs
tijdens het spelen blijkbaar
vooral bezig zijn nieuwe zetten
te analyseren en in hun geheu
gen te prenten.
Bij de grootmeesters daarente
gen heeft de gamma-activiteit
vooral plaats in de hogere her
senschors tussen voorhoofd en
kruin, en dat betekent volgens
de onderzoekers dat zij hele
vroeger opgeslagen geheugen
bestanden, zogenaamde
'chunks', kunnen oproepen.
Schaakkampioenen blijken tij
dens duels met de computer te
rug te grijpen naar ervaringen
uit vroegere partijen en houden
zich minder bezig met de analy
se van afzonderlijke zetten. Dat
lijkt de chunkingtheorie van het
schaakspel te bevestigen, waar
bij een bepaalde stand van de fi
guren op het schaakbord als een
visuele eenheid wordt waarge
nomen en in het geheugen
wordt geprent. Grootmeesters
zouden tot 100.000 van deze
chunks in hun lange termijnge
heugen hebben opgeslagen en
zij kunnen deze bliksemsnel
weer oproepen.
Professionele topschakers be
schikken dankzij hun uitgebrei
de ervaring dus over een enorm
visueel geheugen waaruit zij te
allen tijde kunnen putten, ter
wijl amateurs daar niet op kun
nen terugvallen en meestal ge
neigd zijn elke situatie afzonder
lijk te analyseren. Zij doen meer
een beroep op hun korte ter
mijngeheugen. Bovendien blij
ken de meeste grote schaak
kampioenen reeds op zeer jonge
leeftijd, dus op een ogenblik dat
hun geheugen nog uitermate re
ceptief is, met schaakspelen te
zijn begonnen, waardoor zij een
speciale geheugenfunctie heb
ben ontwikkeld. Schaakspelers
die op latere leeftijd zijn begon
nen, halen die achterstand
moeilijk in.
door Peter de Jaeger
In
Onderzoek bij tweelingen s
aangetoond, dat eetgewojai
worden bepaald door de gjd
John de Castro van de Gah
State University in Atlantalt
110 identieke en 155 tweerl
tweelingen, van wie beide r
ten' ver van elkaar wonem 1
derzocht op hun eetgedraat
volwassen deelnemer wenv
vraagd om zeven dagen h
een 'eetdagboek' bij te hop
Daarin moesten ze de genn
de maaltijden en alle tug
doortjes noteren, en opscra 1
hoe hun hongergevoel voce
na elke maaltijd was. Tin
dienden ze aan te gevena
hoeveel mensen ze om dh
zaten. b1
De dagboeken onthuldenx
de onderzochte identieke bp
lingen twee keer zo vaak h|E
de eetgedrag vertoondein
twee-eiige tweelingen. De in
ige tweelingen hadden dub:
dezelfde voorkeur voor hen
stip om te eten en de hoai
heid voedsel. Ook gelijk Ho
hun bevrediging van hetle
gergevoel en hun voorkeu! d
het aantal tafelgenoten. Ir
De twee-eiige tweelingen^i
den geen overeenkomeni
gedrag. Hieruit volgt, dat
ding nauwelijks effect h<
wat iemand later lekker
aldus Castro. Graag wil
weten wat de invloed is \jt;
vroege leefomgeving op ;i
mensen als volwassenen e ft
