'Terroristen bijna
niet te stoppen'
AANVAL OP VS
'Beetje training genoeg om
wolkenkrabber te raken'
'Zwarte' dozen moeten vertellen
over precieze toedracht crashes
Amerikanen op Schiphol verbijsterd
Duizenden passagiers
gestrand op Schiphol
De Vries: 'Internationale ramp voor luchtvaart'
Mes toegest
op sommig
vluchten V!
Easyjet schi l
diverse vluc
648
woensdag 12 SEPTEM8E)
Craig McFarland kan zijn emoties op het vliegveld van Boston niet meer de baas. Hij is waarschijnlijk de fortuinlijkste man van de Verenigde
Staten. Op het laatste moment ruilde hij zijn ticket voor de gekaapte en verongelukte American Airlines vlucht 11 van Boston naar Los Ange
les in. Foto: AP/Michael Dwyer
ruswijk/anp-gpd - Terwijl de
reddingsdiensten en ziekenhui
zen nog bezig zijn de doden van
de verwoestende aanslagen in
New York en Washington te ber
gen en de gewonden te verzor
gen buigen deskundigen zich al
over de vraag of het mogelijk
was geweest de drie vliegtuigen
die zich gisterochtend op het
Pentagon en de twee torens van
het World Trade Center stortten,
tegen te houden.
Veiligheidsexperts betwijfelen of
dat mogelijk was. Vooral omdat
de aanvallers klaarblijkelijk alles
op alles hadden gezet, zo zeiden
enkele deskundigen tegen de
Britse omroep BBC. Charles Ya
tes, medewerker van het tijd
schrift Jane's Defence Weekly, zei
dat normale veiligheidsmaatre
gelen bij lange na niet afdoende
zouden zijn geweest. „Dit is mo
gelijk de meest roekeloze terro
ristische aanval die ooit heeft
plaatsgehad. Daar was een lo
gistieke operatie van de betrok
ken terroristische groep voor
nodig die zijn weerga niet kent."
Hij wees erop dat de luchtver
keersleiders onmiddellijk in de
gaten moeten hebben gehad dat
de toestellen, die mogelijk alle
maal waren gekaapt, van hun
routes afweken. „Ze houden de
vliegroutes permanent in de ga
ten op de schermen voor zich."
Maar als de piloot vastbesloten
is, kan er weinig aan worden ge
daan. „Het eerste wat ze moeten
doen is de andere vliegtuigen uit
de weg krijgen en alle toestellen
waarschuwen voor de aanwe
zigheid van de andere vliegtui
gen. Ze zullen wanhopig bezig
zijn geweest contact met die
toestellen te krijgen. Maar als
dat niet werkt resteert alleen
maar de mogelijkheid militaire
vliegtuigen de lucht in te krijgen.
Dat kan binnen enkele minu
ten", aldus Yates.
„De luchtverkeersleiding in New
York moet hebben gezien dat de
gekaapte vliegtuigen op het
World Trade Center afkoersten.
Dat kan niet anders. Op het mo
ment dat de verkeersleiding ziet
dat passagierstoestellen richting
Manhattan vliegen is er nog pre
cies twee en halve minuut tijd
om de piloot te corrigeren. Maar
als die niet reageert op de aan
wijzing 'Je wijkt af, je vliegt recht
op het WTC af, ga onmiddellijk
de andere kant op', kan de ver
keersleiding niets meer doen.
Dan helpt niets meer", aldus H.
de Vries, voorzitter van de Ver
eniging van Nederlandse Ver
keersvliegers.
De Vries reageert geschokt op
het vliegdrama in de Verenigde
Staten waarbij gisteren twee toe
stellen dwars door het WTC-ge-
bouw vlogen in hartje New
York. „Dit is vreselijk, een inter
nationale ramp voor de slacht
offers en de luchtvaart". De
Vries is ervan overtuigd dat de
verkeersleiding de vliegroute
van de kapers op de radar zag.
„Zelfs als de kapers hun zend
apparatuur in de vliegtuigen
hebben uitgezet, was alles waar
neembaar." In geval van oorlog
worden toestellen die van hun
normale route afwijken direct
uit de lucht gehaald door zoge
noemde onderscheppings
vliegtuigen van de luchtmacht.
„Maar dit waren gewone pas
sagiersvliegtuigen, geen vijan
dige objecten. Dan zet je niet
zo maar militair materieel in
om het zaakje uit de lucht te
halen".
Volgens Butterworth-Hayes
van Jane's wees er bovendien
op dat „terroristen altijd een
stap voor lopen op de instellin
gen die moeten worden be-,
schermd. Als het mensen be
treft die vastbesloten zijn een
terroristische actie uit te voeren
is het bijna onmogelijk hen te
gen te houden".
Een andere deskundige bena
drukte dat dit soort complexe,
zelfmoordachtige en genadelo
ze aanvallen niet eerder door
terroristische groeperingen zijn
vertoond. Hij wees op de
schaal van de aanvallen en de
gespecialiseerde kennis en or
ganisatie die ervoor nodig
moeten zijn geweest.
door onze correspondent
Jaap van Wesel
Washington - Het vliegtuig dat neerstortte op
het Pentagon in Washington was een Boeing
767 van American Airlines, die enkele minuten
tevoren was opgestegen vanaf het naburige
vliegveld Dulles richting Los Angeles.
De vliegtuigen die tegen het World Trade Cen
ter vlogen waren een toestel van American dat
van Boston onderweg was naar Los Angeles en
een toestel van United Airlines op weg van Ne
wark - aan de overkant van New York, aan de
andere kant van de Hudsonrivier - naar San
Francisco.
Een ander United vliegtuig stortte neer in de
buurt van Pittsburgh in de staat Pennsylvania.
De omstandigheden waaronder dat laatste
vliegtuig neerstortte zijn nog niet duidelijk.
Naar verluidt waren kapers met dat vliegtuig op
weg naar het presidentiële buitenverblijf in
Camp David in de staat Maryland.
De zwarte dozen van de vliegtuigen zullen op
heldering moeten geven over de vraag wat er
aan boord gebeurd is. De vraag is of de piloten
zelf hun vliegtuig naar hun ondergang hebben
moeten vliegen of dat de kapers dat zelf hebben
gedaan. De enige concrete informatie is dat een
stewardess en een passagier een SOS hebben
kunnen afgeven dat hun vliegtuig gekaapt was.
Een passagier wist volgens een regeringsfunc
tionaris vanaf het toilet een waarschuwing per
telefoon te geven. Een stewardess wist te mel
den dat een aantal van haar collega's waren
neergestoken. Deskundigen denken niet dat de
piloten achter het stuur zaten: zij zouden met
het naderende onheil ontwijkende actie hebben
ondernomen, wat ook de gevolgen zouden zijn.
Gestrande passagiers wachten bij telefooncellen in het asielzoekerscentrum in het Amsterdamse westelijk havengebied. Fo
to: United Photos de Boer/Poppe de Boer
door Jacob van der Meulen
en Carlo Nijveen
schiphol - Ongeloof en verbijstering
over de aanslagen overheersen bij de
passagiers die gisteren zijn gestrand
op Schiphol. Kevin Bennett uit het
Califomische San Jose zegt 'enorm
geschokt' te zijn. Hij maakt zich grote
zorgen over zijn familie en vrienden
in New York. Bennet zou na een za
kenreis in Duitsland op Schiphol in
het vliegtuig naar Amerika stappen,
maar de vlucht werd geschrapt. Hij
heeft nog geen contact gehad met
zijn familie.
„Ik had absoluut geen rekening ge
houden met dit soort toestanden. Ik
denk dat we de afgelopen jaren veel
geluk hebben gehad met terroristi
sche aanslagen die op tijd zijn verij
deld."
Mike Gordon, die vanmorgen vroeg
vanuit Ghana op Schiphol aankwam,
hoorde het nieuws kort voor zijn ver
trek. Uren later verkeert hij nog in
een shocktoestand. Tijdens de vlucht
was hij verstoken van verdere infor
matie. „Voortdurend speelde door
mijn hoofd: wat gaat er nu met de
wereld gebeuren."
Petrinka Kortmann (34), werkzaam in
Hoofddorp, was al onderweg naar
Boston toen de piloot omriep dat er
'vanwege technische problemen' zou
worden teruggekeerd. Aan boord
werd volgens haar druk gespeculeerd
over de oorzaak, maar er was geen
sprake van paniek.„Sommige men
sen barstten in tranen uit." De piloot
kwam volgens haar met een 'lijkbleek
gezicht' naar buiten. Volgens KLM-
woordvoerder H. Baas heeft de vlie
ger met de mededeling over techni
sche problemen mogelijk geprobeerd
paniek aan boord te voorkomen.
Rond acht uur 's avonds struint een
dertigtal studenten van de TU-Delft
enigszins verdwaasd rond door aan
komsthal 3. Het gezelschap - dat
voor een studiereis een maand in de
VS zou verblijven - was onderweg
naar de Amerikaanse luchthaven Ne
wark, vlakbij New York. Boven de At
lantische Oceaan kregen zij de bood
schap dat het toestel naai- Amster
dam moest terugkeren. „Wat er pre
cies aan de hand was, wisten wij toen
nog niet", zegt student Wouter Jon
ker (22). „De piloot zei alleen dat drie
andere vliegtuigen waren gekaapt en
wij vanwege de veiligheid zouden
omdraaien."
door Herman Joustra
chicago/leiderdorp - „Je hoeft
geen volleerd piloot te zijn om
met een Boeing een wolken
krabber te raken. Sterker nog,
iedereen kan dat met een beetje
training". Dat is de stellige over
tuiging van Barry van Wïc-
kevoort, een Nederlandse piloot
afkomstig uit Leiderdorp, die al
sinds 1986 voor American Airli
nes vliegt en in Chicago woont.
„Opstijgen en landen is moeilijk
voor een leek, in de lucht hou
den niet. Het enige wat iemand
dan nog hoeft te doen is mik
ken."
Dat een van de terroristen zelf
achter de stuurknuppel heeft
gezeten, acht hij dan ook heel
goed mogelijk. „Tijdens de
Tweede Wereldoorlog is dat wel
bewezen. Aan het eind van de
oorlog waren er Japanse kami
kazepiloten met maar drie of
vier vlieguren." De enige drem
pel voor een vliegopleiding dan
wel behoorlijke cursus is het
prijskaartje dat er aan hangt.
„Maar iedereen die redelijk wat
geld heeft kan een tijdje een op
leiding volgen. Dus ook een ter
rorist."
Toch sluit hij ook de mogelijk
heid niet uit dat de piloten van
American Airlines zelf tot het
laatste moment achter de stuur
knuppel hebben gezeten. „Want
wat doe je als er iemand met
een pistool op je hoofd staat.
Bovendien, als je de vlucht
maakt van Boston naar LA vlieg
je vlak langs het World Trade
Center, een halve mijl er vanaf,
in de richting van het vliegveld
La Guardia. Het kan heel goed
dat de piloten de hele tijd ge
dacht hebben dat ze daarnaar-
toe vlogen. En als je dat denkt,
doe je geen domme dingen.
Dan denk je om de veiligheid
van alle mensen in het vliegtuig.
Maar goed, het blijft allemaal
speculeren. Voor het zelfde geld
zijn de piloten twintig minuten
voor de aanslag al neergescho
ten. Ik heb nu al weet hoe vaak
op televisie gezien hoe het twee
de vliegtuig zich in het center
boort. Uit drie verschillende
hoeken. En elke keer als ik het
zie draait mijn maag om."
„Dat is ook het nare gevoel wat
ik na deze aanslagen heb over
gehouden: Het had mij ook
kunnen gebeuren." Van Wic-
kevoort, die zelf ook vliegt met
de Boeing 757 maakte een
maand of wat geleden dezelfde
vlucht. En ook de vlucht van
Dulles maakte hij meer dan
eens. „Wie de slachtoffers zijn,
weet ik nog niet, maar ik heb
een sterk vermoeden dat ik er
heel wat zal kennen. Er werken
11.000 piloten bij American Air
lines, maar slechts ongeveer
2000 daarvan vliegen met de
Boeing 757 en 767. Dat maakt
het nog eens extra zwaar voor
mij. Oorspronkelijk zou ik van
daag weer een vlucht hebben,
maar die zijn allemaal tot nader
order uitgesteld. Voor onze vei
ligheid, maar ook omdat veel pi
loten nu wel wat belangrijkere
aan hun hoofd hebben: zorgen
voor de nabestaanden van het
verongelukte personeel."
American Airlines-pi-
loot Van Wic-
kevoort: ledereen
kan een vliegtuig be
sturen.
Archieffoto: Reuters
door Richard Mooyman
en Carlo Nijveen
schiphol - Op Schiphol zijn giste
ren na de terreuraanslagen in de
Verenigde Staten ongeveer ze
venduizend passagiers gestrand.
Uiteindelijk brachten 514 reizigers
de nacht door in een noodopvang
in het Westelijk havengebied bij
Amsterdam. De serie aanslagen
kan ingrijpende gevolgen hebben
voor de KLM.
Een crisisteam van de gemeente
Haarlemmermeer regelde gis
teravond opvang voor de onge
veer 4.500 passagiers zonder
thuis- of opvangadres in Neder
land. Daarbij werden duizend
hotelbedden geregeld. Al snel
bleek dat noodopvang in asiel
zoekerscentra in Lisserbroek en
Ermelo niet nodig was. Dat gold
ook voor sporthallen in Hoofd
dorp en Badhoevedorp. Schip
hol is gebeld door particulieren
die onderdak aanboden, maar
daarvan is geen gebruik ge
maakt.
Een twintigtal medewerkers van
het Nederlandse Rode Kruis ar
riveerden vanochtend op de
luchthaven om de gestrande
passagiers bij te staan. Schiphol-
woordvoerder Wever verklaarde
vanmorgen geen nieuwe stroom
reizigers te verwachten.
Tot nader order zijn ook alle
vluchten van vandaag op de VS
geannuleerd. Gisteren werden
dertig vluchten geannuleerd,
waarvan twintig van de KLM en
partner Northwest Airlines. Ook
vandaag zijn vluchten naar het
Midden-Oosten geschrapt, om
dat diverse landen daar hun
luchtruim uit veiligheidsoverwe
gingen sloten. Enkele toestellen
maakten onderweg rechtsom
keert.
Van de KLM-toestellen moesten
er drie wegens een tekort aan
brandstof landen in Canada Vijf
vliegtuigen die klaar stonden
voor vertrek, werden aan de
grond gehouden. Ook toestellen
van de Amerikaanse luchtvaart
maatschappijen Continental en
United Airlines werden terugge
roepen.
De serie aanslagen kan ingrij
pende gevolgen hebben voor de
KLM. De vliegmaatschappij is
voor een groot deel afhankelijk
van reizigers van en naar de VS.
Als de Amerikanen de komende
tijd minder gaan vliegen, merkt
de KLM dat direct.
new york/ap - De mee
rikanen zijn bekend me
te veiligheidsprocedure!
doeld zijn om hen te
men als ze met een vlie
zen. Maar slechts weij
ten dat passagiers so
stemming hebben eeni
te nemen in de cabine
website van de luchtva
FAA staat die regel ei
woon vermeld. In mins
van de vier kapingen
ren zulke verwoestend
gen hadden, lijken dei
hebben geprofiteerd vai
gelijkheid steekwapens 1
boord te nemen.
Barbara Olson, de ec
van de Amerikaanse K
Generaal Theodore 0
meer dan eens te gast
mentator bij CNN, zal
American Airlines-toest
het Pentagon crashte. li
pletter vloog, vertelde
man via haar mobiele
dat er kapers aan booi
met instrumenten die
sen leken.
De federale regels ovei
aan boord luiden dat
messen met een lem
maximaal circa zes a
toelaat. „Maar de st
plaatselijke wetten kut
dragen van kleinere m
een passagierstoestel s
den leggen", aldus de
regelgeving. „Wij rader j
om aan contact op ti
met de luchtvaartmaai
om vast te stellen of er
stricties van toepassing
American Airlines, eeo1
twee maatschappijen 1
gisteren twee vliegtuij
den gekaapt, wilde mei 1
op het lopende onden
zeggen wat zijn messen
Volgens de website vat
can Airlines moeten p
die 'vuurwapens, mum
knuppels, traangas of
spray* willen meeneme
contact opnemen mei
van de vliegmaatschap
messen wordt niet g
wordt wel vermeld i
sommige gevaarlijke
pen extra beperkingen
gelden.
Een woordvoerster van
nada verklaarde dat de
se luchtvaartmaatschaj
steekwapens in de hai
toelaat. British Ainvj
hetzelfde beleid.
moeten bij het betredei
vliegtuig hun mes afg<
bemanning houdt de n
bewaring tot het eini
vlucht.
Vuurwapens mogen re
den meegenomen in d
Maar bijvoorbeeld lu
maatschappij Delta s
klanten wel toe één \i
of aanverwant artikel n
men in het bagagerui: 'e
lijst van toegestane n
staan onder meer gew
tolen en enkele kilo's
Wie meer dan één van
op de lijst wil meenen
een toeslag betalen.
al
door Richard Mooyman
Schiphol - De Britse p
easyjet heeft vanocht K
groot aantal vluchten j.
naar Schiphol geschra
giers kregen vanoch: g|
brief waarin staat dat
tuigen tijdelijk aan i a
moeten blijven. Dit D(
maatschappij vanwt |gl
scherpte Britse veilighi n
regelen. D
Easyjet zegt tijd nodigt rQ
om de maatregelen int
zoals extra controle va
gage. Tot die tijd kan
den gevlogen. Reiziger
binnen drie maanden f »1
re vlucht maken of hu 11
rug krijgen. Vluchten v II
hol naar Londen, Liver
fast, Geneve en Nice Cl
ochtend geannuleerd.
Honderden easyjet ;p
kregen vanmorgen op di
haven een flyer uitgen or
in de maatregel bekfieli
gemaakt. Zij kregen dt m;
heid een nieuwe vlud elz
ken of hun geld terug 1 te
De Haarlemse zakeni m$
de Bruin van Fluor Da rolp
wekelijks met easyjet in
vliegt - verklaarde niet 1 ir
te hebben dat de It lort
maatschappij onvoldo ort
veiligheidseisen voldot egt
De KLM heeft alle vlui de
de VS en Canada zekf n.
middag twee uur Ne cs
tijd geannuleerd. Vf als
lijnvluchten naar beste jen
in het Midden-Oosten elin
omdat ook daar in ver e
landen het luchtruim lm
heidsoverwegingen is anc
De vluchten binnen aar
gaan volgens de KD'nge
door. 1 gr
De nieuwste informal ran
nuleringen en vertragt d g
vinden op de websites 1
vliegmaatschappijen Bu
(www.easyjet.com en'
.com).
imm
Twee toestellen van United Airlines zijn gisteren neergestort. De zwarte dozen moeten opheldering geven over de toedracht. Archieffoto:
Reuters
