Zachtgele wanden en zalmroze pilaren
CULTUUR KUNST
Tragicomedia overtreft zichzelf in een bomvolle Pieterskerk
oekeren met ruimte tijdens Leidse Rijntaptoe
)rganist
er Haar
p zeker'
Jarige Hazes houdt
feest strak in de hand
Gouden
Leeuw voor
Monsoon
Wedding
Zonnebloemen
naar Chicago
letto valt
et water
dam - De voorstellingen
erdag- en zondagavond
opera Rigoletto bij de
inapier in Rotterdam
elast. De weersomstan-
>n waren volgens de
reer ongeschikt voor de
ing in de open lucht. In
jwe Luxor Theater was
gepaste opvoering. De
Hingen in de open lucht
een van de hoogtepun-
Rotterdam Culturele
tad 2001 moeten zijn.
de première op donder-
nd kon gewoon door-
MUZIEK RECENSIE
DY VAN DER SPEK
rt: IJsbrand ter Haar, orgel.
8/9, Hooglandse Kerk, Leiden.
van de aangekondigde
Joshi Kazama met En-
irokmuziek was op de
IJsbrand ter Haar bereid
jn om een concert te ge-
19-jarige Ter Haar stu-
og aan het Arnhems
ratorium bij Theo Jelle-
Haar koos heel verstan
een niet al te pretenti-
ogramma van 'oude
s'. En zo kon men zich
;middag wanen in de
erk met zijn orgel in de
oonstemming. Op Bach
den de componisten
de, Scheidemann, Van
en Sweelinck in de 16e
7e eeuw, reuze geschikt
Hagerbeer.
r speelt transparant, en
maatvast. Hij speelt ori-
ïet registers en register-
ities. Scheidemann
nngekend vrolijk en hel-
e wijl psalm 24 van Van
in een wat gedektere
ur begint met de rustig
de psalm-melodie in de
and. Maar er zijn drie
3(fen als hij is aangekomen
rten, heft uw hoofden
opdat de Koning glori-
binnenkomen' gaat het
ienlijk glansrijker en
r aan toe.
rclo del Granduca' van
il :k heeft een kort feeste-
nia, met vijf even korte,
variaties, waarin Ter
igleert met klankwisse-
net neuzige, gorgelende
registraties.
:ke dich, O liebe Seele'
h is niet meer dan een
Dortkabbelend voorspel
obuuste 'Fantasia in c-
)p een lange donkere
'on stuwt een krachtige
zich voort, die Ter Haar
r( inderbreken op het pra-
ot laat afstevenen. Een
met weinig opzienba-
jogtepunten, maar zon-
onaangenaam diepte-
maandag IO SEPTEMBER 2001
MUZIEK RECENSIE
LI DY VAN DER SPEK
Concert: Mariavespers van Claudio Monteverdi en
orgelwerken van Helnrich Scheidemann door
Tragicomedia o.l.v. Stephen Stubbs, m.m.v. Concerto
Palatino, cornetto's, trombones, en Leo van Doeselaar,
orgel. Gehoord 9/9, Pieterskerk, Leiden.
Er is veel aan publiciteit gedaan, heel veel
zelfs. De aankondiging van Monteverdi's
Vespro della beata Virgine' was al maanden in
elke grote stad te lezen en te zien op bill
boards, op websites en in ongeveer alle kran
ten. Het heeft zijn vruchten afgeworpen. In de
Pieterskerk liep het storm. Ofschoon je je nau
welijks kunt voorstellen dat een uitvoering
door drommen positief kan worden beïnvloed,
moet een eerste conclusie toch in die richting
gaan. Werd Monteverdi vorig jaar al zeer ge
loofd, dit jaar evenaarde of overtrof Tragico
media zich, samen met blazersensemble Con
certo Palatino, met een stralende vertolking.
Daarbij was misschien nóg meer dan vorig
jaar gelet op perfect geïntegreerde intermezzi
op het orgel. Leo van Doeselaar koos slechts
op drie plaatsen voor stukken van Heinrich
Scheidemann. Aan het begin met een stralen
de proclamatie op dat wat komen gaat, een
Praeludium in G en een Fantasia. Na de laatste
psalm (147) een Intavolatie, en direct voor
Monteverdi's Magnificat, het Magnificat van
Scheidemann. Helder, expressief en evocatief
gespeeld. Alsof Van Doeselaar slechts 'dat wat
komt' wilde onderstrepen. En terecht. Stephen
Stubbs en Erin Headley, de oprichters van
Tragicomedia, speelden dit jaar voor de vierde
keer in de Pieterskerk dit meesterwerk van
Monteverdi, in toenemende mate expressief,
kleurrijk en overtuigend. Dat betekent overi
gens niet dat het niet nóg expressiever kan, ge
tuige Gardiners uitvoering op cd.
De grote variëteit van stijlen die Monteverdi
tentoonspreidt in psalmen, antifonen, een
hymne en een magnificat, in virtuoze vocale
stukken - de zogenaamde concerto's - vragen
om een laaiende dynamiek. Beeldende teksten
gelardeerd met echo-effecten, moeilijke colo
raturen en subtiele versieringskunsten worden
moeiteloos door het koor genomen. Prachtig
hoor je de 'concertato stijl', het contrasterend
gebruik van verschillende groepen uitvoeren
den, instrumentaal tegenover vocaal, solisten
tegenover grotere ensembles, hoge tegenover
lage stemmen. Stubbs heeft daarom meesten
tijds de twee koren tegenover elkaar geplaatst,
en de strijkers tegenover de blazers. Daar tus
senin zit het continuum dat bestaat uit harp,
kistorgel, gamba en chitarrone.
Het verrassende zit steeds weer in het verschil
van klankkleur, expressie en inlevingsvermo
gen van de tweemaal vier stemsoorten: so
praan, countertenor, tenor en bariton/bas. Ie
dere luisteraar zal zelf bepalen welke stem
hem het meest aanspreekt. Zo prefereer ik bo
ven de sopraan Barbara Borden, die over een
zeer heldere, doordringende maar in het hoge
register ook scherpe stem beschikt, de meer
ronde, minder volumineuze maar betekenis
volle klank van Suzie le Blanc. En voor mij was
het meest indrukwekkende de diep doorleefde
en toch eenvoudige interpretatie van de tenor
die 'Audi, coelum, verba mea' zong, een van
de schitterendste momenten van deze uitvoe
ring. Bij het laatste Magnificat was echter meer
overlopende vreugde te verwachten in de
vorm van grotere expressie, snellere tempi,
uitslaande dynamiek. Maria liep hier immers
over van vreugde en dankbaarheid.
Mooie herinneringen op Open Monumentendag
door Rody van der Pols
leiden/wassenaar - „Bent u hier
ook geboren", klinkt een stem
door de gang van het voormalige
St. Elisabeth-ziekenhuis aan de
Hooigracht in Leiden. Elders ver
zucht een oude man, dat zijn
zoon hier ter wereld is gekomen.
En het opgetogen gezicht waar
mee een dame naar een foto van
een stel zusters kijkt, verraadt
dat haar iets te binnenschiet.
„Fantastische herinneringen",
vermeldt een briefje dat door een
van de massaal toegestroomde
bezoekers op het prikbord in de
ontvangsthal van het voormalig
ziekenhuis is achtergelaten.
Bij de woorden 'huis en haard',
het thema van Open Monumen
tendag, zullen weinig mensen
aan een ziekenhuis denken.
Toch roept het Leidse Elisabeth-
ziekenhuis, een van de monu
mentale panden die het afgelo
pen weekeinde de deuren voor
het publiek opende, bij veel van
de massaal toegestroomde be
zoekers warme, bijna huiselijke
gevoelens op. Met de openstel
ling van het pand vierde de
Stichting Leidse Studentenhuis
vesting de recente aankoop van
het voormalig ziekenhuis, waar
mee het gered is van de slopers
hamer.
Zwartwitfoto's aan de wanden
tonen een glimp van het zieken-
huisverleden van het pand.
Mannen in ouderwetse pyja
ma's die een praatje op de gang
maken, franciscaner zusters die
achter de grote pannen in de
keuken staan. Het meest leeft de
herinnering aan de zusters, die
tussen 1893 en 1972 het zieken
huis draaiende hielden, in de
kapel. Hier staat onder het glas-
in-loodraam van de heilige
Franciscus een groot projectie
scherm waarop, onder begelei
ding van klassieke muziek, scè
nes uit het dagelijks leven in het
Elisabeth worden getoond.
Andere Leidse weldoeners ko
men tot leven in de zogenaam
de 'Goemoerskamer', die zich
bevindt in de Diaconie of Bak
kerij, het gebouwencomplex aan
de Nieuwe Rijn, waar verschei
dene zorginstellingen zijn on-
Bezoekers aan een synagoge luisteren tijdens Open Monumentendag naar de uitleg over het interieur. Foto: Taco van der Eb
dergebracht. Vanuit de
Goemoerskamer zorgden de zo
geheten "Vrouwen Kraammoe
ders' vanaf de zeventiende
eeuw, en mogelijk zelfs eerder,
voor de arme, gehuwde Leidse
kraamvrouwen. Zij deden dit
onder andere door kraampak
ketten uit te delen.
Het was voor het eerst sinds ja
ren dat mensen een blik konden
werpen in deze bijzondere
ruimte, waarvan de schouw ge
kozen werd voor de poster en
het programmaboekje van de
Leidse monumentendag. „Lan
ge tijd was de Goemoerskamer
ontoegankelijk", zegt Anton
Dronkers, diaconaal predikant.
„We konden naar binnen door
het raam of via een winkel aan
de Haarlemmerstraat." Na de
uitgebreide renovatie van het
hele complex, dat afgelopen
vrijdag in zijn vernieuwde vorm
geopend werd, is dit historisch
juweeltje voor het eerst weer op
normale wijze toegankelijk.
Naast de schitterende schouw
uit 1682, voorzien van de acht
wapens van de toenmalige
Vrouwen Kraammoeders, een
schilderij op de schoorsteen die
het Laatste Oordeel verbeeldt,
telt het kleine kamertje een aan
tal portretten. Eén daarvan
toont een non, waaraan een pi
kant verhaal kleeft. „Het gerucht
wil dat die non zwanger raakte
en mogelijk zelfs in deze kamer
is bevallen", vertelt Dronkers
het verzamelde publiek. „Uit
dank zou ze een flink vermogen
hebben nagelaten, waarmee
kraammoeders htm werk kon
den voortzetten."
De oorspronkelijke bewoners
van kasteel Oud-Wassenaar zul
len in ieder geval zeker niet van
giften hebben geleefd. Al van
verre straalt de pracht en praal
van dit negentiende-eeuwse
kasteel, dat bij hoge uitzonde
ring voor het publiek was open
gesteld. Na het bordes, bekleed
met rode loper, beklommen te
hebben, stapt de bezoeker de
schitterende hal van dit negen
tiende-eeuwse kasteel binnen.
Hier glijdt de blik al snel om
hoog langs de zalmroze granie
ten pilaren en de zachtgele, rijk
versierde wanden, om stil te val
len op het grote, ronde gebrand
schilderd raam precies in het
midden van het plafond, waar
door gefilterd daglicht naar bin
nen valt.
Bijzonder is ook de zogenaamde
'Jachtkamer', zo genoemd van
wege de jachttaferelen die hier
de wanden sieren. Deze vroege
re eetkamer is volledig uitge
voerd in eikenhout, wat teza
men met de kroonluchter die
een Rembrandtesk licht ver
spreidt, voor een intieme sfeer
zorgt. Het kost weinig moeite
om de heren en dames van
stand erbij te denken die hier in
vroeger tijden bij het knappe
rend haardvuur en flakkerend
kaarslicht dineerden.
Hoe groot is het contrast met
het zeventiende-eeuwse wevers
huisje aan de Middelstegracht in
Leiden, waar de tijd heeft stilge
staan. Een douche, wastafel of
keuken zal je niet aantreffen
achter de klokgevel. Wel een
paar tochtige, naar muffe kel-
dervertrekken geurende kamer
tjes. In het piepkleine toilet zit
ten grote, diepe scheuren in de
muur. En behang boven de
schouw in de achterkamer is
opgebold door het vocht. „Wat
is het hier een puinhoop", luidt
het commentaar van een van de
bezoekers. De originele bedstee
is nog aanwezig, met onderin
een houten luikje, bestemd voor
het 'ondergeschoven kind', dat
in het keldertje onder de bed
stee sliep.
De 'moderne tijd' is hier slechts
doorgedrongen in de vorm van
een elektriciteitsmeter met één
groep, goed voor enkel peertjes.
Waarschijnlijk het werk van de
laatste bewoner, die het hier
maar liefst vijftig jaar uithield.
„Pas drie maanden geleden is
hij vertrokken. De woningbouw
had hem eindelijk aan zijn ver
stand kunnen brengen, dat het
toch wel wat onveilig wonen
was", zegt architect Boudewijn
Veldman, die passanten tekst en
uitleg geeft over het bouwvallige
pand. „Bovendien had hij voort
durend last van lekkage."
Wie het smalle trapje naar de
eerste verdieping beklimt, be
grijpt waarom het huisje niet
bijzonder watervast is. Je kijkt
hier namelijk direct op de on
derkant van de dakpannen, die
rusten op een houten frame.
Grote kieren geven de wind vrij
spel. „Vroeger sliepen de kinde
ren hier onder het schuine dak",
zegt Veldman. „Zojuist waren
hier nog een paar oude mensen
op bezoek die vroeger in zo'n
huisje hebben gewoond. Zij her
innerden zich nog dat ze 's win
ters vaak wakker werden met
sneeuwvlokken op hun de
kens."
Als het aan Veldman ligt, wordt
het huisje in zijn oorspronkelijk
staat gerestaureerd. „Zoveel van
dit soort woninkjes zijn er na
melijk niet meer. En als je het
weer geschikt maakt voor bewo
ning, dan haal je de ziel eruit."
Favier
De barre weersomstan-
1 ten spijt mag de eerste
ersie van de Rijntaptoe
meer een doorslaand
vorden genoemd. In or-
fe risch opzicht was alles
r"e puntjes verzorgd. Ze-
ir'j ïziekverenigingen ver
afgelopen zaterdag-
p de Beestenmarkt een
taptoe op een driehoe-
:in, waarop het zeker
grotere muziekgezel-
'en soms woekeren was
ruimte. Als er dan ook
lantaarnpaal midden
ilanade staat, valt het te
en dat overgeconcen-
nuzikanten dit obstakel
eens op hun weg vin-
bijna struikelen. Toch
pret niet drukken.
Ise Concordia mag het
ijten en brengt het er
>g van af. Meerdere fik-
maken van de tribunes
van paraplu's, waarbij
3 k samengestelde pro
's zonder mankeren
I 'ortgezet. Zelfs bij extre-
n en fikse storm zet het
b DVS, zonder een spier
kken, zijn beste beentje
de show 'Disco Inferno'.
tvendelzwaaiers uit
nksveer ondervinden
'an de wind. Daarom
zij de meest riskante
jen uit hun programma
>t, waardoor het geheel
big overkomt.
1 de zeven orkesten heb-
flopen juli deelgenomen
"ereld Muziekconcours
Kerkrade waai' zij ho-
gooiden. Tijdens de
herhalen zij hun
Onder het toeziend oog van zo'n achthonderd toeschouwers marcheerden zeven muziekverenigingen zaterdag tijdens de eerste Leidse Rijn
taptoe over de Beestenmarkt. Foto: Eric Taal
kunstje nog eens op de Leidse Reikhalzend wordt door het^pu-
Beestenmarkt. DVS Katwijk, Flo-
raband Rijnsburg en Tamarco
Leiderdorp laten zien dat hun
gouden medailles, behaald in
Kerkrade, zeker verdiend waren.
Toch is duidelijk zichtbaar dat
de spirit van het WMC er nu een
beetje uit is.
bliek uitgekeken naai' MCC uit
Laren, dat zeker 25 jaar niet in
deze regio te zien is geweest.
Vroeger was een beduchte mu
ziekvereniging van niveau, met
een orkest dat het moest heb
ben van een stevige hoomsectie.
Die is nu vervangen door wat
schel klinkende mellophoni-
ums. Het is even wennen dat zij
nu met slechts 24 muzikanten
een geheel nieuwe weg zijn in
geslagen. MCC brengt een show
met veel 'versnellingen en dito
pasjes. Jammer, maar MCC is
niet meer wat het geweest is.
Amigo uit Leiden, tenslotte, laat
zien dat de vijf jaar geleden in
gezette fusie tussen Matilo en
Allegro Vivace destijds een goe
de keuze is geweest. Al met al
was deze eerste Leidse Taptoe
een afwisselend muzikaal spek
takel met verschillende hoogte
punten, dat zeker voor herha
ling op deze plek vatbaar is.
MUZIEK RECENSIE
LOUIS DU MOULIN
Jubileumconcert 'André Hazes 50 Jaar' in
Ahoy1. Met orkest Hollywood Boulevard,
speciale gasten Gerard Joling en George
McCrae. Voorprogramma: Sugar Lee
Hooper. Bijgewoond: zaterdagavond.
Herhalingen: vanavond en 8 oktober.
Zowaar geen slingers aan de
wand, maar wel een opvallend
scherpe André Hazes. Als zijn
verlate 'verjaardagsconcert' za
terdagavond in een kolkend
Ahoy' iets duidelijk maakte, dan
is het wel dat het zien van Abra
ham de Amsterdamse le
venspopzanger behoorlijk heeft
verkwikt. Op de plek waar hij als
podiumartiest al sinds 1983 zijn
grootste triomfen viert, zette de
jubilerende volksheld veruit zijn
meest gestroomlijnde show ooit
neer.
Denk daarbij dan niet meteen
aan een vlekkeloos, flitsend
spektakel zoals Lee Towers,
Frans Bauer en René Froger in
dezelfde amusementstempel
steevast hebben gepresenteerd.
Eerder aan een muzikaal feestje,
waarbij de grote kleine gangma
ker van begin tot eind grip
houdt op de algehele stemming,
vooral door zelf strak te werk te
gaan.
Het is voor 'De Haas' heel ge
makkelijk om op zijn favoriete
speelplaats vanuit de losse pols
uit te pakken. Het aureool rond
Hazes in Ahoy' is immers zo ge
weldig, zo bijzonder, dat de fans
al bij voorbaat in de gloria zijn
en het liefst ook nog harder te
keer gaan dan hijzelf. Voorpro
gramma, pauzedisco, speciale
gasten en andere aankleding
doen er eigenlijk niet toe, wie
het sportpaleis binnenstapt wil
en zal uit z'n dak gaan. Of beter
gezegd haar dak, want vrouwen
vormen thans nadrukkelijker
dan voorheen de meerderheid
van Hazes' achterban. Leken
zijn jaarlijkse concertvisites aan
Rotterdam eerder uit te groeien
tot verkapte studentenpartijtjes,
inmiddels wordt de uitbundige
sfeer bepaald door talloze club
jes vriendinnen zonder vriend
op stap.
Omdat op dit bezoek het fees-
tetiket 'André Hazes 50 Jaar' was
geplakt hield de gastheer -die al
op 30 juni in veel kleinere kring
echt verjaarde in Paradiso - de
toon extra luchtig. Vandaar ook
slechts een enkele schimp
scheut over z'n overleden maat
je Herman Brood en de meest
opgewekte finale: middels eerst
een potpourri van 'jeugdherin
neringen' (als 'Weet je nog wel
die avond in de regen') plus de
spetterende Louis Prima-ode
'Buona Sera/Oh Marie'. Echt
verrassend was - op de in- en
uitleidende vuurwerksalvo's na -
eigenlijk alleen de tweede gast:
'good old' George McCrae. De
man van 'Rock Your Baby'
maakte solo aanzienlijk minder
indruk dan eerder Gerard Joling,
maar kreeg toch nog de door
Hazes zo graag gehoorde ap-
plausgolf over rich uitgestort na
hun gezamenlijke krachttoer
'The Thrill Is Gone'.
door Pieter van Lierop
venetië - De Indiase cineaste
Mira Nair heeft met haar film
Monsoon Wedding' de Gouden
Leeuw gewonnen van het 58ste
Filmfestival van Venetië. Het is
de eerste keer dat de hoofdprijs
van de Mostra Internarionale
d'Arte Cinematografica werd ge
wonnen door een vrouw. Na af
loop van de prijsuitreiking be
klemtoonde Mira Nair nog eens,
dat haar film was gemaakt met
een équipe die voor negentig
procent uit vrouwen bestond.
Monsoon Wedding is een uit
bundig verslag van een bruiloft
in New Dehli, waarvan de voor
bereidingen door talrijke com
plicaties worden gehinderd. Het
betreft een op Amerikaanse leest
geschoeide 'feel good movie' die
sterk aan Robert Altmans fa
meuze film The Wedding doet
denken. Mira Nair werkte in het
verleden in de Verenigde Staten,
waar ze inmiddels een nieuwe
film heeft opgenomen met Uma
Thurman en Gena Rowlands in
de hoofdrollen.
Monsoon Wedding had in Ve
netië allerwegen sympathie ge
wekt, maar werd door weinigen
beschouwd als een hoogvlieger.
Meer begrip bestond er voor de
beslissing om de Grote Juryprijs
toe te kennen aan de Oostenrij
ker Ulrich Seidl voor diens juist
weinig sympathieke maar wel
karaktervolle Hundstage, een
film die tijdens een hittegolf
mensen van hun wreedste en le
lijkste kanten laat zien.
De Regieprijs kwam terecht bij
de alom gewaardeerde Iraanse
film Raye Makhfi (Secret Ballot),
geregisseerd door Babak Payami
en geproduceerd door de Itali
aan Marco Müller, voormalig di
recteur van de festivals van Rot
terdam en Locamo. De toeken
ning van de vier resterende prij
zen in de officiële competitie le
verde de door Nanni Moretti ge
presideerde jury de grootst mo
gelijke hoon op.
De aalgladde Mexicaanse film Y
Tu Mama Tambien, van Alfonso
Cuarón (over twee 17-jarige jon
gens die aan de zwier gaan met
hun mooie tante, die achteraf
stervend blijkt aan kanker) kreeg
zowel de Scenario-prijs als de
Premio Mastroianni voor de
jonge acteurs Gael Garcia Bemal
en Diego Luna. Als beste acteur
en beste actrice werden respec
tievelijk Luigi Lo Cascio en San
dra Ceccarelli onderscheiden.
Beiden waren te zien in Luce
Dei Miei Occhi, van de Italiaan
se regisseur Giuseppe Piccioni.
Dit zwalkend melodrama over
een alleenstaande moeder die
heimelijk wordt geprotegeerd
door een verliefde taxichauffeur,
eindigde in een enquête onder
de Italiaanse critici op de onder
ste plaats.
Een afzonderlijke jury die moest
oordelen over de parallel-com
petitie Cinema del Presente
schonk de Leeuw van het Jaar
aan de Franse film L'Emploi du
Temps van Laurent Cantet en
verdeelde de Speciale Juryprijs
over Seafood (van de Chinees
Zhu Wen) en Le Souffle (van
Damien Odul).
Amsterdam - Een van Van
Gogh's beroemdste doeken,
Zonnebloemen, is tot begin vol
gend jaar niet te zien in het Van
Gogh Museum in Amsterdam.
Het schilderij, waarover de dis
cussie weer eens is opgelaaid of
het al dan niet door Van Gogh is
gemaakt, is dan te bewonderen
in Chicago, met achttien andere
werken van Van Gogh uit de
hoofdstedelijke kunsttempel.
The Art Institute of Chicago
opent op 22 september een ten
toonstelling van circa 120 wer
ken van Van Gogh en Gauguin.
Van 9 februari tot en met 2 juni
is diezelfde expositie te zien in
Amsterdam.
