GELOOF SAMENLEVING
Schoenendoos voor arm kind
Vloedgolven kunnen Rotterdamse
kades blank zetten
Afrikanen verdienen
genoegdoening voor slavernij
Amerikaanse wetenschappers
hoopvol over nieuw aidsvaccin
Schapiro nieuwe rabbijn
voor Limburg en Brabant
Kampen moet gaan lijken
op reguliere universiteit
Christelijke contrabande
e
WETENSCHAP
Wetenschapper wint waterstof met behulp van licht
VANDAAG
I De voorganger
van de laatste
twee Neder
landse kardina
len Simones en Alfrink
heette Johannes de Jong.
Hij stierf op 70-jarige leef
tijd op acht september
1955, vlak nadat hij om ge
zondheidsredenen ontslag
had genomen. De Jong had
zich tijdens de Tweede We
reldoorlog ontpopt als één
van de leiders tegen de
Duitse bezetting. Paus Pius
XII bedankte hem hiervoor
door hem na de oorlog
(1946) tot kardinaal te be
noemen. De Jong was te
vens een kenner van de
kerkgeschiedenis.
IDe Britse sir
John Eric
Thompson was
één van de eer
ste archeologen die erin
slaagde de schrifttekens
van de Maya's te ontcijfe
ren. Hij ontdekte dat in te
genstelling tot algemeen
werd aangenomen, de
Mayahiërogliefen naast re
ligieuze ook historische ge
gevens bevatten. Daarnaast
kwam hij erachter dat on
der hedendaagse Mexi
caanse indianen, de af
stammelingen van de
Maya's, nog altijd veel van
de oude Mayagebniiken in
ere worden gehouden.
Thompson stierf op 9 sep
tember 1975. Hij werd 77
jaar.
Kloosters houden
opnieuw open dag
utrecht/anp - De 'Konferentie
Nederlandse Religieuzen' (KNR)
wil in 2003 opnieuw een Open
Kloosterdag houden.
De eerste landelijke kloosterdag
trok in het jubeljaar 2000 onver
wacht veel aandacht. Ruim
50.000 mensen bezochten toen
een van de bijna honderd deel
nemende kloosters en abdijen.
Ze konden kennismaken met
het werk en leven van klooster
lingen.
Het succes van de eerste kloos
terdag nam zulke vormen aan
„dat een persoonlijk gesprek
tussen kloosterlingen en bezoe
kers niet of nauwelijks mogelijk
was, of dat er van de gebruikelij
ke sfeer van stilte en bezinning
weinig overbleef", zegt KNR-se-
cretaris A. Leys in het blad Een-
twee-een van het Rooms-Katho-
liek Kerkgenootschap van deze
week.
zaterdag 8 SEPTEMBER 2O0
amersfoort/anp - Premier Kok
overhandigt volgende week
woensdag een door hemzelf ge
vulde schoenendoos met cadeaus
en schoolspullen aan leerlingen
van een Amsterdamse basis
school. De doos is bestemd voor
een arm kind in een ontwikke
lingsland. De actie is een initiatief
van de stichting De Barmhartige
Samaritaan en de Unie voor
Christelijk Onderwijs.
Kok zal de schoenendoos aan
zeven leerlingen van basisschool
Willem van Boeijen geven tij
dens een interview dat zij hem
in Den Haag mogen afnemen.
Daarmee geeft de premier het
startschot voor Operatie Schoe
nendoos 2001, een landelijke
actie waarbij Nederlandse kin
deren een versierde schoenen
doos vullen met onder meer
pennen, potloden, knuffels, jo
jo's, zeep en tandpasta. De do
zen gaan dit keer naar kinderen
in India, Roemenië en Tanzania.
Vorig jaar deden 138.000 kinde
ren van 1660 scholen en kerken
aan de actie mee. De organisatie
rekent dit jaar op een record van
160.000 dozen. De leerlingen
zullen Kok in het kader van het
thema 'samen delen' ondervra
gen over het verschil tussen arm
en rijk en over armoede in Ne
derland, zo maakte de organisa
tie gisteren bekend. Ook laat de
premier zien welke spullen hij in
de schoenendoos heeft gedaan
en vertelt hij waarom juist die
artikelen belangrijk zijn voor
een arm kind.
Operatie Schoenendoos is be
doeld om kinderen in nood een
persoonlijke verrassing van een
leeftijdsgenoot te geven als te
ken van hoop en meeleven. Ook
willen de initiatiefnemers Ne
derlandse kinderen bewust be
zig laten zijn met het leren ge
ven en delen van spullen. De ac
tie loopt van eind september tot
half december.
Ook elders in het land zullen
leerlingen van twee basisscho
len een voor hen bekende Ne
derlander ondervragen. De kin
derboekenschrijfster Carry Slee
staat dinsdag in Alkmaar op het
programma van het Grote Ope
ratie Schoenendoosinterview.
Het zangersduo Elly en Rikkert
Zuiderveld is donderdag in
Steenwijk aan de beurt.
maastricht/anp - De Ameri
kaanse rabbijn Ya'akov Schapiro
(25) is gekozen tot rabbijn van
de orthodox-joodse gemeenten
in Limburg en Noord-Brabant.
Vanuit Maastricht zal hij zich
richten op de in totaal ongeveer
500 leden van de joodse ge
meenschap in beide provincies.
Dat heeft ondervoorzitter H. van
Dam van het Nederlands-Israë-
'litisch Kerkgenootschap (NIK)
gisteren gemeld. De aanstelling
van Schapiro maakt deel uit van
een driejarig proefproject van
het NIK om het joods leven in
Nederland nieuw leven in te
blazen.
Schapiro zal synagogediensten
leiden, het pastoraat verzorgen,
onderwijs geven, sociaal-cultu
rele activiteiten organiseren en
proberen meer mensen bij het
joodse leven te betrekken. Hij
komt in dienst van het NIK en
gaat werken voor een aantal ge
meenten van het Interprovinci
aal Opperrabbinaat. Het NIK wil
binnenkort ook in het oosten
van het land een rabbinaal
functionaris aanstellen voor ge
meenten daar.
Buiten de drie grote steden zijn
er dertig (orthodoxe) joodse ge
meenten. Voor de Tweede We
reldoorlog hadden bijna alle ge
meenten een eigen rabbijn of
voorganger. De laatste jaren
worden de gemeenten door een
klein aantal rabbijnen en andere
professionele voorgangers be
diend.
houten/anp - De Theologische
Universiteit Kampen (ThUK)
krijgt een nieuw reglement dat
de gereformeerde predikantsop
leiding zo veel mogelijk aanpast
aan de Wet op het hoger onder
wijs en wetenschappelijk onder
zoek. Het kerkelijk karakter van
de opleiding blijft gehandhaafd.
Dat heeft de gereformeerde sy
node gisteren in Houten beslo
ten. Voor de samenwerking met
andere universiteiten is het van
belang dat de ThUK een verge
lijkbare bestuursstructuur krijgt.
Het zogeheten rectorium, be
staande uit de rector en een an
der lid, gaat fungeren als een
college van bestuur. Daartoe
kan het college van curatoren,
dat de universiteit namens de
kerken bestuurt, enkele be
voegdheden aan het rectorium
overdragen.
Omdat de ThUK een van de drie
predikantsopleidingen van de
SoW-kerken wordt, valt de uni
versiteit onder een nog op te
richten gezamenlijke raad van
toezicht. De raad zal beslissen-
over de jaarlijkse begrotingen
het benoemen van hoogleraren
en docenten.
Kaboel - Een medewerker van het Afghaanse ministerie van buiten
landse zaken toont de bewijsstukken in de zaak tegen acht buiten
landse hulpverleners die momenteel voor de rechtbank in Kaboel
dient. De acht worden ervan beschuldigd het christendom te willen
verspreiden in het streng islamitische land. Taliban minister Wakil Ah
med Mutawakil zei donderdag dat de buitenlanders niet hoeven te re
kenen op een coulante behandeling. Foto: Reuters/Zahid Hussein
Nakomelingen van de Afrikaanse slaven eisen
financiële genoegdoening. Bedragen van 800
miljard dollar zijn al genoemd. Door dat be
drag te betalen zou de Eerste Wereld naar de
knoppen gaan en Derde Wereld worden.
Maar dat economische gevolg mag dan angst
aanjagend zijn, daarmee is nog geen ant
woord op de vraag of de eis van de slavenna-
komelingen juist is. En het geeft evenmin ant
woord op de vraag of het moreel juist is om
die eis af te wijzen. De misère van grote delen
van Afrika en grote delen van de Afro-Ameri
kaanse bevolking is een gevolg
van de slavernij en slavenhan
del - ook al is het maar een
van de vele oorzaken. Zo gek
is het dus niet financiële ge
noegdoening te eisen.
De vergelijking tussen financi
ële genoegdoening voor de
nakomelingen van de slaven
en de Wiedergutmachung
voor slachtoffers van de Holo
caust en dwangarbeiders on
der het nazi-regime dringt
zich op. En wordt soms ook
nadrukkelijk opgeroepen.
Neem het Herdersvolk Herero
in Namibië. Stamhoofd Kuai-
ma Riruako heeft een aan
klacht ingediend tegen de
Deutsche Bank, Terex en
Woermann Linie, omdat tus
sen 1904 en 1907 65.000 Her
ero's de dood vonden door
een 'wrede coalitië' van Duitsland en deze be
drijven. Letterlijk staat er in de aanklacht: 'De
aangeklaagden en keizerrijk Duitsland vorm
den een commerciële onderneming die in
koelen bloede genocide beraamde, concen
tratiekampen opzette, dwangarbeid liet ver
richten, medische experimenten uitvoerde en
vrouwen en kinderen uitbuitte, allemaal ge
richt op het verkrijgen van financieel gewin'.
De nazi's was het bij de vernietiging van jo
den, zigeuners en Slaven niet om financieel
gewin te doen. Maar de misdaden die stam
hoofd Riruako opnoemt passen naadloos in
het nazi-arsenaal.
Zijn de gruwelen die mensen elkaar aandoen
van alle tijden? Met ingehouden adem en
kloppend hart kan er al over worden gelezen
in een tekst die drieduizend jaar oud is. Ki
Tavo, Deuteronorriium 26:1 - 29:8, somt ze al
lemaal op. De Eeuwige zal een vloek doen ko
men tot iedereen verdelgd is. 'De Eeuwige zal
de pest aan u doen knagen totdat zij u heeft
weggevaagd uit het land. De Eeuwige zal
u slaan met tering, koorts, brand, ontstekin
gen, droogte, brandkoren en honingdauw: ze
zullen u vervolgen, totdatje te gronde gaat.
De Eeuwige zal u slaan met waanzin, ver
blinding en verstandsverbijstering. Je zal
een huis bouwen, maar het niet bewonen,
een wijngaard planten, maar er niet van ge
nieten. Je zonen en dochters zullen aan
een ander volk worden overgeleverd. Een
/ooi
ihe A
zo
TAMARAH
BENIMA
volk dat je niet kent, zal de vrucht van je bo
dem eten en alles waarvoor je hebt gezwoegi
bij voortduring zul je slecht verrukt en
vertrapt worden'.
Honger, dorst, angst, ontworteling, verwoes
ting - de litanie houdt niet op. Het is een be
schrijving van wat het volk der Israëlieten te
wachten staat als ze niet leven volgens Gods
aanwijzingen. Maar het kan moeiteloos die
nen als een beschrijving van de gruwelen die ig
de slaven ondergingen en de puinhoop die d
achterblijvers overbleef.
Wat Ki Tavo beschrijft is een
totale vernietiging van de be
staanszekerheid. De tekst is z tl
gruwelijk dat hij in de synago
ge fluisterend wordt uitge
sproken. Het ontzag voor het
woord leeft sterk bij het jood
se volk, het is het ontzag voor
de scheppende kracht van
woord. Als vervloekingen zo
beeldend onder woorden
worden gebracht kun je ze
maar beter fluisterend uit
spreken, want zou je ze uit
spreken op luide toon dan
worden ze misschien werke
lijkheid.
Over dat gebrek aan bestaans
zekerheid ging het op de anti
racisme conferentie in Dur
ban. Althans, daar had het
over moeten gaan. Want een
gebrek aan bestaanszekerheii jj
is wat de Tibetanen, de Koerden, de Indianei
de Aboriginals en al die andere staatloze, r
landloze of bezette volkeren en groeperingen
verbindt. Discriminatie van vrouwen, Dalüts
homoseksuelen, zwarten, Zigeuners tast de
bestaanszekerheid aan. Net als kinderarbeid,
kinderprostitutie en vrouwenhandel. Het eni K
ge antwoord daarop is gerechtigheid. Meesta j
wordt over gerechtigheid gesproken in ter
men van wraak en vergelding enerzijds
(slecht) en vergeving en verzoening (goed).
Maar gerechtigheid heeft nog andere aspec
ten. Ten eerste genoegdoening. Zowel in de
vorm van excuses als in de vorm van betalin
gen. Het tweede aspect is het stoppen van d<
angst. Het ondermijnen of vernietigen van di
bestaanszekerheid brengt een enorme angst
met zich mee. Door het scheppen van recht
vaardige sociale, economische, politieke en
juridische omstandigheden kan aan die angs 'e
een halt worden toegeroepen.
Financiële genoegdoening zou kunnen wor
den gebruikt voor het opbouwen van de be
staanszekerheid. Het kwijtschelden van de
schulden van de Derde Wereld is een vorm
van financiële genoegdoening die de Derde
Wereld helpt en de Eerste Wereld niet al te
veel zal schaden.
Bovendien, door kwijtschelden van de schulp
komt de verantwoordelijkheid voor de actue E
situatie weer te liggen waar ze moet liggen: b v
de Afrikaanse staten en machthebbers zelf.
Dr. Norman Letvin van de Harvard Medical School aan het werk in zijn laboratorium in Boston. Letvin
probeert samen met collega's een vaccin tegen HIV te ontwikkelen. Foto: AP/Michael Dwyer
philadelphia/ap - De resultaten
van recente onderzoeken naar
een aidsvaccin bieden volgens
Amerikaanse wetenschappers
van de Universiteit van Harvard
goede hoop dat het op termijn
zal lukken om een effectief vac
cin te ontwikkelen.
Apen zijn door de Amerikaanse
onderzoekers ingespoten met
een nieuw vaccin overleven
zonder ziek te worden, ondanks
dat ze besmet zijn met een do
delijke hoeveelheid van een zeer
agressieve HIV-variant waaraan
ze normaal gesproken binnen
enkele maanden zouden overlij
den. De resultaten van verschil
lende onderzoeken werden gis
teren gepresenteerd op een
aidsvaccinconferentie in Phila
delphia.
Onderzoekers van de Universi
teit van Harvard hebben bij een
groep gevaccineerde apen ruim
600 dagen na besmetting met
HIV geen ziekteverschijnselen
gevonden. Van een controle
groep die niet gevaccineerd is
heeft 87 procent van de dieren
aids ontwikkeld en is driekwart
al overleden. Ook andere onder
zoekers zijn tot de conclusie ge
komen dat het mogelijk lijkt om
HIV met een combinatie van ge
nen en immuunsysteem-stimu
latoren onder controle te hou
den.
De meest veelbelovende vaccins
houden niet de besmetting met
HIV tegen - de traditionele wer
king van vaccins - maar rem
men de groei van het virus in
het lichaam. Onderzoek bij
mensen is al gestart, maar daar
zijn nog geen resultaten van be
kend.
Toch is onduidelijk of de nieuwe
generatie vaccins ook op lange
termijn HIV onder controle kan
houden. Dr. David Baltimore,
directeur van de Amerikaanse
Commissie voor Aidsvaccinon-
derzoek, is daar na de recente
onderzoeksresultaten echter wel
positief over. „Ik ben nu veel
optimistischer dan een paar jaar
geleden dat het ooit zal lukken
om aids met vaccins te bestrij
den", aldus Baltimore.
door Onno Buiter
Rotterdam - Plotselinge, nog on
voorspelbare golfbewegingen in
de Rotterdamse haven, kunnen
kaden soms onverwacht blank
zetten. Ze zijn soms zo heftig, dat
schepen van hun trossen slaan.
Zulke kleine tsunami's, zoals de
Japanners vloedgolven noemen,
ontstaan gemiddeld twee keer
per jaar als zware stormen over
de Noordzee trekken.
Door scherpe sprongen in de
luchtdruk kan een lange golf
ontstaan van slechts enkele cen
timeters hoogte. Maai- zodra die
via de havenmonding in een
langgerekt havenbekken te
rechtkomt, kaatst de golf aan
het einde van het bekken terug
als de rest van de golf nog on
derweg is. Daardoor kunnen ka
den overstromen door golven
met een top-dalhoogte van an
derhalve meter. Het verschijnsel
kan enkele uren aanhouden.
Het Calandkanaal is in Rotter
dam het gevoeligst voor deze
golven, die in vaktaal 'seiches' of
'halingen' worden genoemd. De
reden is dat dit havenbekken
een lange rechte bak is, met aan
één zijde een vrije verbinding
met zee en aan de andere zijde
een gesloten einde. Als een in
komende golf een lengte heeft
waarvoor het bekken gevoelig is,
zal de golf worden opgeslingerd.
In de Brittanniëhaven, aan het
einde van het Calandkanaal,
krijgen de golven de grootste
hoogte. Daar is een kade ten
minste één keer door zo'n golf
overstroomd.
In de Nieuwe Waterweg bestaat
het probleem niet, tenzij de
Maeslantkering gesloten is. Dan
kan zich de situatie voordoen
dat de lange inkomende golf van
zee tegen de kering weerkaatst
en daar tijdelijk een 'dal' vormt.
Het water aan de rivierzijde zou
op dat moment hoger kunnen
staan dan aan de zeezijde en
zou de kering uit zijn scharnie
ren kunnen drukken. Bij het
ontwerp is daarmee rekening
gehouden. Mocht die situatie
zich voordoen dan nemen de
ingenieurs van Rijkswaterstaat
tegenmaatregelen. Het zou hen
echter goed uitkomen als de
mogelijkheid bestond deze gol
ven te voorspellen.
De Hollandse 'tsunami's' zijn
niet bij iedereen bekend. Een
medewerker van de verkeers
dienst van de haven van IJmui-
den kent het fenomeen, 'maar
in IJmuiden heb ik het nog nooit
gezien.' Toch is al generaties
lang bekend dat zulke plotselin
ge golven zich voordoen. Ze zijn
tot op heden echter niet goed te
voorspellen. Op de Technische
Universiteit Delft wordt bij de
sectie Vloeistofmechanica van
de faculteit Civiele Techniek on
derzoek verricht om inzicht in
het ontstaan ervan te verkrijgen.
Ir. M.P.C. de Jong van de TU
Delft, promovendus op het ge
bied van vloeistofmechanica,
bestudeert de golven aan de
hand van de gegevens van de
golfhoogtemeters van Rijkswa
terstaat op de Noordzee en die
van het Gemeentelijk Havenbe
drijf Rotterdam in de haven.
Achter de naam die aan deze
plotseling ontstane golven gege
ven wordt, schuilen legendes
over watermonsters, vertelt De
Jong, die al vanaf zijn afstuderen
de golven onder de loep neemt.
„Het woord 'seiche' betekent in
het Frans octopus, of inktvis.
Deze benaming is afkomstig van
het Meer van Genève, waar men
vroeger bij het optreden van
soortgelijke 'staande' golven
met een monsterachtige octo
pus te maken dacht te hebben,
die op de bodem van het meer
zou leven. Een soort monster als
inLochNess."
De Jong ziet zichzelf echter niet
als Sint Joris die de draak be
strijdt, of desgewenst Kapitein
Nemo in gevecht met de reu-
zenoctopus. Hij zal ook geen
onderzoek doen in de Schotse
wateren om een verklaring van
het verschijnsel aldaar te vin
den. Hij houdt zich nadrukkelijk
bezig met het verzamelen en in
terpreteren van de meetgege
vens van het KNMI, de Britse
meteorologische dienst, Rijks
waterstaat en het Gemeentelijk
Havenbedrijf om de situatie op
de Noordzee en in de haven in
kaart te krijgen. Met de golf
hoogtemeters in combinatie
met de meteorologische gege
vens heeft hij simulatiemodellen
opgesteld, waarmee te zien is
dat atmosferische drukverschil
len op de Noordzee lange gol
ven kunnen opwekken, die in de
haven 'tot ontlading' kunnen
komen.
„Het hoofddoel van mijn project
is te achterhalen waar de ener
gie van de seiches vandaan
komt en hoe vaak de golven zich
voordoen. We zien dat ze vrijwel
altijd samenvallen met een
storm waarbij een koudeffont
overtrekt. Daarbij is een onder
scheid te maken tussen twee ty
pen koudeffonten: zwakke fron
ten, waarbij de luchtdrukveran
deringen geleidelijk gaan, en
scherpe fronten, waarbij plotse
linge sprongen in luchtdnik
kunnen optreden van zo'n twee
tot vier millibar. Die sprong in
luchtdruk, gecombineerd met
een scherpe draaiing van de
harde wind, wekt op zee lange
golven op van enkele centime
ters hoogte. Dat effect komt dan
bovenop de eb- en vloedbewe
ging. Dat veroorzaakt in dat ge
val een golf van vele kilometers
lengte, een kleine tsunami, of
vloedgolf. Als deze lengte in de
buurt ligt van de lengte waar
voor een haven gevoelig is, zal
de golfhoogte door opslingering
in de haven worden versterkt"
legt De Jong uit.
„De tijd die verstrijkt tusse
twee opeenvolgende toppi
de vloedgolf is meestal nej
minuten. De combinatie v
gereflecteerde golf en de ii
mende golf zorgen voor zc
noemde 'staande golven',
dat 'dansen' kunnen rare
linge golfbewegingen vooi
men, waarbij schepen van
trossen geslagen kunnen
den. Daarnaast kunnen bi
havenmond grotere strooi
heden plaatsvinden."
Eén van de seiches die De
onderzocht, was die op 30
ber 2000. Op die dag passé
een koudefront van het scl
type vanuit het westen de
met een scherpe sprong ii
luchtdruk van twee millib
type front laat een lijn van
buien zien, gevolgd door
bied met minder zware bu
„Dat is duidelijk te zien in
neerslagbeelden van die c
Het passeren van dit front
gepaard met een seiche in
haven van zo'n één meter
te, gerekend van top tot di
storm hield drie dagen aai
wilde echter niet zeggen d
dagen lang zulke golven o
stonden. Je hebt zware sto
zonder seiches en minder
stormen mét seiches. En
alleen afhankelijk is van k<
fronten is mij nog niet dui
Daar is verdere studie voo
dig."
Peter de Jaeger
Cambridge - Volgens het princi
pe van fotosynthese, waarbij
een plant zonlicht omzet in
energie, is het gelukt om water
stofgas te produceren met be
hulp van licht. Hierdoor is de
productie van waterstof als een
schone en duurzame energie
bron een belangrijke stap dich
terbij. De vondst is gedaan aan
het vermaarde Massachusetts
Institute for Technology (MIT)
in Cambridge, Massachusetts
(VS).
MIT-onderzoeker Daniel Nocera
maakte een verbinding op basis
van het metaal rodium, een
soort platina. In een oplossing
valt de metaalverbinding uiteen.
Hier wordt een zuur aan toege
voegd waar een waterstofatoom
aan zit, zoals zoutzuur. Vervol
gens wordt deze oplossing bé-
schenen met licht. „In het blad
van de plant zijn suiker en zuur
stof de energierijke producten.
In ons geval gaat het om water
stof en het chemisch element
halogeen, die ontstaan door uit
eenvallen van het zuur", zegt
Nocera.
De speciale structuur van de ro-
diumverbinding zorgt voor af
braak van het zuur, waarbij wa
terstofgas vrijkomt. De bijpro
ducten broom en chloor wor
den chemisch gevangen en op
nieuw gebruikt in de omzet
tingsreactie. Hoewel minder ef
ficiënt dan fotosynthese komt
dit systeem dicht bij de reactie
waar chemici, sinds de oliecri
sis, al drie decennia naar zoe
ken.
Als wetenschappers eenmaal in
staat zijn op grote schaal op de
ze manier waterstof te maken,
kan dit samen met zuurstof uit
de lucht worden gecombineerd
tot water. Brandstofcellen kun
nen hiermee worden g
Nocera: „De toekomstig!
rijdt op water. Er zijn au
ken die al in een ver
zijn met waterstofcellen,
de gebruikte waterstof
steeds een product van
dus niet duurzaam. Onze
stof is dat wel". Volgens e
rekening levert de zon el!
genoeg licht om de mei
dertig jaar lang van ene
