De glorie en misère van de Antillen
BOEKEN
Zinloos geweld
op z'n Russisch
Een persoonlijke opdracht van
de grote Chinese roerganger
TOP 10 FICTIE
BIBLIOFIEL
MooIste boEKVAN DE wEek Oude professor in baih
van beeldschone studer'
Narigheid in het Witte Hi
VRIJDAG 7 SEPTEMBER 2001
1. (2) Renate Dorrestein, Zonder gena
de. Contact, 34,90
2. (6) Sandór Marai, Gloed. Wereld
bibliotheek, 24,90
3. (-) Isabel Allende, Portret in sepia.
Wereldbibliotheek, 45,00
4. (9) P.O. Enquist, Het bezoek van de
huisarts. Ambo/Anthos, 49,90
5. (4) Helen Fielding, Het nieuwe dag
boek van Bridget Jones. Prome
theus, 25,00
6. (3) Nicci French, De rode kamer.
Anthos, 39,90
7. (-) Youp van 't Hek, 166 X Youp.
Thomas Rap, 25,00
8. (5) Helen Fielding, Het dagboek van
Bridget Jones. Prometheus, 25,00
9. (1) John Irving, De vierde hand. De
Bezige Bij, 45,00
10. (-) Theodor Holman, Het blijft
toch familie. Nijgh Van Ditmar,
ƒ41,76
De boekentoptien wordt wekelijks sa
mengesteld op basis van verkoopcij
fers van Athenaeum Boekhandel en
H. de Vries Boeken in Haarlem,
Boekhandel Kooyker Ginsberg in
Leiden, Standaard Boekhandel Har-
kema in Hilversum, Boekhandel Los
in Bussum en Boekhandel De Ark in
Almere.
thriller recensie
Aly Knol
'De vierde dader" door Alexandra
Marinina. Vertaling Sylvia Nijland.
Uitgeverij Luitingh-Sijthoff. Prijs: 36,50.
Wie vertaler Theo Veenhof
vraagt naar de plaats van thril
lerschrijfster Alexandra Marini
na in de literatuur, krijgt gedeci
deerd te horen
dat haar boeken
'duidelijk uit het
land van Dosto-
jevski en Toer-
genjev komen; ze
behoren voor mij
tot de klassieke
Russische litera
tuur'. Veenhof
vindt dat Marini
na's boeken 'ver
boven de middel
maat uitsteken'.
Samen met Sylvia
Nijland is Veen
hof sinds twee
.jaar vaste vertaler
van de thrillerreeks rondom po
litievrouw Nastja Kamenskaja,
een kettingrokende, koffiever-
slaafde analytica, met rugklach
ten en veel hoofdpijn, die
meestal vanachter haar bureau
met gruwelijke precisie, gezon
de intuïtie en ijzeren logica mis
daden ontleedt. Onlangs is het
vierde deel in de reeks in Neder
landse vertaling verschenen.
Wie Nastje inmiddels in het hart
heeft gesloten, zal door De vier
de dader nipt worden teleurge
steld. Voor wie Marinina en haar
heldin nog niet kent, is het een
prima kennismaking.
Door een toeval komt Nastja Ka
menskaja op het spoor van een
negen jaar oud geval van zinloos
geweld, waardoor het gezin van
een hoge generaal helemaal
ontwricht is geraakt. De jongste
zoon Andrej, een wonderkind
met een buitengewone begaafd
heid voor schilderen en poëzie,
is op negenjarige leeftijd op vol-
stiekt willekeurige wijze gekozen
om te worden vermoord door
een groepje opgeschoten jon
gens.
Zijn oudere zuster Liza is er een
geestelijk wrak door geworden,
de moeder loopt rond met vre
selijke wraakgevoelens. De va
der heeft het, tegen beter weten
in, op zich geno
men achter de da
ders aan te gaan.
Dat brengt hem,
zoveel jaar na het
gebeurde, indirect
in contact met de
Moskouse onder
wereld en dat is
een terrein waar
mee ook majoor
Kamenskaja zich
bezig houdt.
Op adembene
mende wijze weet
schrijfster Marini
na iedere keer op
nieuw in haar boe
ken ingewikkelde verhaallijnen
op volsttekt logische wijze bij el
kaar te brengen. In haar boeken
vind je geen overdreven moord
partijen, zoals in zoveel Ameri
kaanse thrillers het geval is.
Haar personen zijn altijd van
vlees en bloed en zeer geloof
waardig.
Marinina, die vroeger zelf bij de
politie in Moskou heeft gewerkt,
weet als geen ander dat misda
den niet altijd het gevolg zijn
van weloverwogen plannen.
Daarnaast biedt ze een onthut
sende inkijk in het huidige Rus
land, dat na de val van het com
munisme nog bepaald geen
land van democratie en orde en
netheid is geworden. Wie een
maal verslaafd is geraakt aan
Marinina kijkt na ieder gelezen
boek van haar al weer uit naar
het volgende.
Het zijn zes kleine stippen in de
grote Caribische Zee: Aruba, Bo
naire, Curacao, Bonaire, Sint
Maarten, Saba en Sint Eustatius.
Gelet op de beperkte omvang is
de inbreng van de Antillen op de
Nederlandse literatuur groot. In
'Tropentaal' bracht Wim Rutgers
het werk van al bekende en nog
onbekende auteurs bij elkaar. Een
boeiend beeld van twee eeuwen
vertelkunst uit de laatste exoti
sche resten van ons koninkrijk.
bloemlezing recensie
Hans Warren
'Tropentaal, 200 jaar Antilliaanse
vertelkunst'. Samengesteld en ingeleid
door Wim Rutgers. Uitgeverij Contact.
Prijs:/69,90.
Het is bettekkelijk toevallig dat
de zes Nederlands-Antilliaanse
eilanden in één adem genoemd
kunnen worden. Aruba, Cura
sao en Bonaire liggen duizend
kilometer van de overige drie
vandaan. Aruba heeft een 'sta
tus aparte', op Sint Maarten
wordt een zelfde positie bepleit.
Men voelt zich, zoals Rutgers
het omschrijft, 'Arubaan, Bonai-
riaan, Curagaoënaar, Sabaan,
Sint-Maartenaar of Statiaan'.
Het voornaamste wat de eiland
bewoners gemeen hebben is het
Nederlandse verleden. En dat
terwijl voor onze taal op de An
tillen, naast het Papiamento, het
Engels en het Spaans, slechts
NET
VERSCHENEN
Artemis Fowl door Eoin Colfer (Vassal-
lucci, 35,15). Boek, waarvan het
goudkleurig omslag niet zonder zonne
bril bekeken kan worden, over het 'ge
mene neefje van Harry Potter'. De 12
jaar oude Artemis Fowl is een van de
meest doortrapte criminele meesterbrei
nen in de geschiedenis. Hij is ervan
overtuigd dat wanneer hij de geheimen
van het elfenvolk kan stelen, een onuit
putbare hoeveelheid goud zijn deel zal
zijn. Artemis kidnapt Holly Short, lid
van een elfen-elitecorps, waarna een
bikkelharde strijdt ontbrandt tussen Ar
temis en een leger van elfen, dwergen,
trollen en kobolds.
In de catacomben door Yvonne Witte
(L.J. Veen, 29,90). Fotografe Yvonne
Witte volgt Ajax al jaren met haar came
ra. In dit boek legde zij de overgang van
De Meer en het oude Olympische Stadi
on naar de Arena vast. Van de oude, te
kleine stadions, waar de historie voel
baar is, naar het stadion met beruchte
grasmatten en schuifdak, waar de ge
schiedenis nog geschreven moet wor
den. Bij de foto's is een aantal citaten,
gedichten en verhalen afgedrukt van
schrijvers met een Ajax-hart.
door Martin Hendriksma
In de rubriek Bibliofiel
spreken boekenliefheb
bers zich uit over hun col
lectie. Deze week: Hans
Krol, verzamelaar van
boeken over boeken.
Tussen de circa tiendui
zend boeken die Hans
Krol bezit, is zijn onge
twijfeld opmerkelijkste
bezit afkomstig uit Chi
na. Het is een luxe-exem
plaar van het Rode Boek
je met daarin een per
soonlijke opdracht aan
de Heemstedenaar van,
jawel, de grote Chinese
roerganger Mao Tse
Toeng. „Mao is ooit be
gonnen als dichter en bi
bliothecaris", verklaart
Krol. „Ik heb hem als col
lega in het vak een brief
geschreven en die heeft
hij keurig beantwoord.
Niet omdat ik hem als
mens bewonder hoor", haast hij zich erbij te zeg
gen.
De onbevangenheid typeert de bibliofiel Hans
Krol, jarenlang directeur van de Heemsteedse
openbare bibliotheek. Als scholier op de middel
bare school schreef hij ooit honderd Nederlandse
schrijvers aan met het verzoek om een handteke
ning, brief of manuscript van een boek. Reve en
Hermans lieten niks van zich horen, maar schrij
vers als Adriaan Roland Holst („die weigerde nooit
een verzoek") en Theun de Vries stuurden hem
een briefje terug. En Jan Hanlo zond met zijn aar
dige antwoord meteen tien handtekeningen van
andere schrijvers mee. Tot aan de dood van de
dichter bleef Krol met hem corresponderen.
Hij moet een geweldige brievenschrijver zijn om
al die coryfeeën tot een persoonlijk antwoord te
bewegen. „Ach", zegt Krol bescheiden „Op de
tien brieven die je schrijft, krijg je misschien één
antwoord terug. Maar dat is wel net genoeg om
brieven te blijven schrijven."
We praten in zijn achterkamer waarvan de wan
den van plint tot plafond zijn gevuld met boeken.
„Ik zie het als alternatief voor behang", zegt hij.
„Maar het komt niet slecht uit dat de kinderen zo
een bescheiden rol is wegge-
lëgd. Vanuit Den Haag werd in
dertijd sterk aangedrongen op
onafhankelijkheid. Maar de An-
tillianen weigerden, zeker toen
ze zagen hoe de dekolonisatie
van Suriname afliep. Zodoende
horen de eilanden tot de dag
van vandaag bij Nederland en
zorgen ze ervoor dat in onze li
teratuur nog altijd de tropenzon
kan blakeren. Bijvoorbeeld via
het proza van schrijvers als Cola
Debrot, Boeli van Leeuwen,
Frank Martinus Arion en Tip
Marugg. Wie hun werk kent, zal
de woorden van de samensteller
van Tropentaal graag beamen:
„Het komt niet in veel landen
voor dat zoveel talent op zo wei
nig vierkante kilometers wordt
gevonden."
Deze auteurs zijn natuurlijk pro
minent in de bloemlezing aan
wezig, maar ook vele anderen
maken hun opwachting. Een ui
terst curieus gezelschap eigen
lijk: we komen een pater uit Nij
megen tegen die een groot ken
ner werd van het volksgeloof op
Curasao, verschillende schrij
vende medici, een apotheker die
ook archeoloog was, een vak
bondsman die zich tevens als
schrijver en uitgever ontpopte.
Die veelzijdigheid is kenmer
kend voor de Antillen: alsof met
weinig mensen toch vele func
ties moeten worden vervuld.
De samensteller heeft de geko
zen teksten over tien hoofdstuk
ken verdeeld. De meeste daar
van vormen een logische een
heid. Zo zijn er hoofdstukken
over de orale traditie, over de
slavernij en over het oproer van
30 mei 1969. Andere zijn veel
minder duidelijk omlijnd. Wat
kun je verwachten van een
hoofdstuk met de titel 'Een tro
pische regenboog' of van een
hoofdstuk dat 'De vensters
open' heet?
De thematische opzet is handig:
je ontdekkingsreis wordt in
overzichtelijke etappes verdeeld.
Een bezwaar is echter dat de
aandacht voor de onderwerpen
het zicht op de literaire kwaliteit
van de teksten enigszins ver
troebelt. Geschriften van een
heel verschillende orde staan al
te broederlijk naast elkaar. Om
een voorbeeld te geven: wie ver
wacht er tussen de ooggetuigen
verslagen over de onlusten van
30 mei 1969 een fragment uit
Tip Maruggs De morgen loeit
weer aanDe schrijver blikte na
twintig jaar terug: „De dag toen
zoveel veranderde, de dag waar
op het maagdenvlies van mijn
dommelig geboorte-eiland met
weerstand, pijn en bloeding in
scheurde, heb ik doorgebracht
met een vrouw met een zachte,
mispelbruine huid in een hang
mat met rinkelende kalebas
sen."
De bloemlezer heeft z'n best ge
daan alle kleuren van de Antil
len te tonen. Een bijna onmoge
lijke opgave, want het palet is
door de mengeling van Zuid-
Amerikaanse, Europese en Afri
kaanse achtergronden heel
Een Nederlandse molen op Aruba. Foto: Bert Verhoeff
bont. Maar aan ontroerende, in
dringende en mooie verhalen
ontbreekt het niet in Tropentaal.
Naast een pamflet verschijnt er
ineens een superieure vertelling
van Frank Martinus Arion of een
prachtige tekst van Boeli van
Leeuwen.
Mogelijk is de laatste het groot
ste talent van de Antilliaanse let
teren. Lees zijn ontboezemingen
over prostituees: „Vroeger wa
xen de meest geliefde hoeren op
het eiland de Cubaanse scho
nen, met hun achterwerken
rond en glanzend als van
Zeeuwse paarden." Lees zijn
onthutsende 'Het is duur om
arm te zijn'. Of lees zijn be
schrijving van de wisselende as
pecten van Willemstad: „D
pen bedriegen in de morgi
tijd om de middag draagl
maken.' De glorie en de m
de pracht en de verloet g
van zes eilanden: je ontdel w
allemaal in dit ruim zeshoijni
pagina's tellende boek.
P'
se
Matig boek Philip Roth toch moeite wa l
langzamerhand het
huis uit gaan. Heb ik
boven weer wat ka
mers extra tot m'n be
schikking." Vooral
Krols collectie biblio-
thecaria vraagt om
meer vierkante meters.
Hij verzamelt al ruim
dertig jaar alles over
het wereldwijde biblio
theekwezen. Behalve
heel veel chique uitge
geven boeken van bi
bliotheken over hun ei
gen collectie („Vooral
in Zuid-Duitsland zijn
er prachtige pronkzaal
bibliotheken, die heb
ik bijna allemaal be
zocht") omvat zijn col
lectie ook affiches, pil
lendoosjes, postzegels
en twintigduizend
bladwijzers over biblio
theken. Plus, om maar
eens wat te noemen,
een in een iglo ge
schreven, zeldzaam
werk van een geletterde eskimo.
Om zijn verzameling op peil te houden bezoekt
Krol trouw antiquariaten. „Maar ook op de zwarte
markt in Beverwijk trof je vroeger regelmatig een
doos handschriften aan." Daarnaast is zijn naam
in het wereldje van Nederlandse boekverzame-
laars bekend. Regelmatig krijgt hij een collectie
gratis en voor niks aangeboden. Pronkstuk uit zijn
collectie is het in 1972 verschenen Liber Librorum
over 5000 jaar boekbezit („het boek der boeken"),
een schitterend uitgegeven boek dat alle aspecten
van het boeken verzamelen behandelt.
Hoe compleet zijn collectie ook oogt, er zijn nog
een paar hiaten. Zoals de uit 1905 stammende
klassieker van Meinsma over middeleeuwse bi
bliotheken. Krol is ervan overtuigd dat hij het
boek nog eens in handen krijgt - en anders maar
niet. „Voor de verzamelaar is de voorpret om het
boek in handen te krjigen vaak groter dan het uit
eindelijke bezit. Dan staat het maar in een kast."
Hans Krol. Foto: United
Photos De Boer/Marisa Beretta
bf
novelle recensie
Nico de Boer
'Een stervend dier' door Philip Roth. Uit
het Engels vertaald door Ko Kooman.
Uitgeverij Meulenhoff. Prijs: 34,90.
De Amerikaanse schrijver Philip
Roth schept er in zijn boeken
een vilein genoegen in om de
zeepbel door te
prikken die 'de
Amerikaanse
droom' heet. Hij is
in al die jaren zijn
stiel trouw geble
ven: het aan de
kaak stellen van
pijnlijke eigentijd
se kwesties, met
een nadruk op de
Amerikaanse (mo
derne) geschiede
nis.
Zo ook weer in
zijn jongste roman
Een stervend dier
('The dying ani
mal'), die de tragische liefdesge
schiedenis vertelt van een oude
(re) professor die in de ban raakt
van een beeldschone studente
met de naar zijn smaak vol
maakte maten. De verhouding is
gedoemd te mislukken, zoals al
les bij Roth uiteindelijk fout of
tragisch afloopt. De mens, luidt
zo ongeveer de essentie van zijn
werk, is tenslotte de gevangene
van zichzelf, van zijn uiterlijk,
van zijn identiteit. Ontsnappen
kan hooguit via seks. Maar ook
dit is allemaal slechts van tijde
lijke aard.
Een stervend dier is het vijfen
twintigste boek van Philip Roth
in ruim veertig jaar. Maar een
mijlpaal is het niet in de roem
ruchte carrière van de meester.
Het boek lijkt soms meer op een
uit de hand gelopen voetnoot bij
zijn vorige (grote) roman De
menselijke smet. Dit briljante
slot van een romandrieluik over
de recente Amerikaanse ge
schiedenis, speelt in 1998, ten
tijde van de affaire Clinton-Le
winsky (die er een belangrijke
rol in speelt) toen een 'golf van
braafheid en hypocrisie' de Ver
enigde Staten van Amerika over
spoelde.
In Een stervend dier spelen de
naweeën van de seksuele revo
lutie van de jaren zestig een be
langrijke rol. Hoofdpersoon is
Philip Roths alter ego David Ke-
pesh, voor wie die 'wilde jaren'
anno 2000 nog altijd niet blijken
te zijn uitgewoed, wat deze do
cent en gevierd tv-criticus ook
een beetje schlemielig maakt.
Kepesh is in alles een typisch
Roth-personage: joods, ei
beschaafd en vulgair, een
meur en rokkenjager. Hij
libertijn, een narcistische
nist die zijn eenzaamhe j
grote verdriet met wilde
tuurtjes probeert te verdri
In de 'kooi' die huwelijk
laat hij zich in elk geva -
meer vangen.
'Kepesh heeft
paar passies,
op oude leeftij
het complete oal
van Chopin
Brahms op pia
ren spelen,
zijn grote pasfrg
zijn studente
baans-Amerika s
Consuela G1
Hij raakt hop»
verslingerd si
haar. Hij komg'
meer van hajn
want 'niets 1
het ordelijke
van een man
de war als seks'.
De geobsedeerde Kepesh
het moment dat ze hem z; e'
laten, en dat gebeurt dai
Pas na acht jaar zoekt ze
weer op om de man die hi
mooiste borsten van de a
toedichtte, te vertellen
borstkanker heeft. Haar
mijdelijke dood confro
hem - hij is tenslotte al 70
over zijn verhouding met
suela vertelt - óók met zijn
sterfelijkheid.
Roths boeken zijn dooi11
doorwrochte, gecomplii P
werken. Een stervend dier
evenwel opmerkelijk rei
rechtaan verteld. Het is
schrijnend, soms ontrof;
dan, weer bespiegelend ei
risch. En soms is weer ev s
'ouderwets' rebelse, pro1
rende en roekeloze Roth a:11
woord, de meester die al
als een kluizenaar, als eer
raire monnik, woont en s11
in zijn afgelegen huis in
England.
De veelbekroonde Roth is
jaar en dag kandidaat vo
Nobelprijs voor de liter
Op grond van zijn ontza
kende oeuvre komt hem d
ge onderscheiding zeker
Een stervend dier steekt bij
moois helaas nogal pover
wil te veel en werkt te wei»
Het lijkt of hij deze tragiko
in een al te grote haast gei_
ven heeft. Een schrale tro
dat een matig boek van Re
grijze middelmaat nog altij
re ontstijgt.
Wie ooit de Egyptische tempels bij Luxor en Abu Simbel heeft bekeken of op handen en voeten de snik
hete pyramides doorkroop, hoeft niks meer te worden uitgelegd. De honderden foto's in 'Tempels van
het oude Egypte' (Bosch en Keuning, 79,33) zijn dan een feest der herkenning. Voor wie nog nooit voet
op Egyptische bodem heeft gezet, is dit boek een ideale manier met de geheimen van het land kennis te
maken. De foto's (zoals de hier afgebeeld godin Hathor op het dak van de tempel te Dendera) in dit edu
catieve boek zijn schitterend, de uitgebreide teksten zeer instructief. Een juweel van een uitgave. Foto uit
besproken boek
roman recensie
Arno Ruitenbeek
'De eerste raadsman' door Brad Meltzer.
Uitgeverij Luitingh-Sijthoff. Prijs: 39,90.
Michael Garrick, een jonge jurist
die in Het Witte Huis werkt,
wordt verliefd op de dochter van
de Amerikaanse president. Dat
is vragen om veel narigheid.
Daar heeft Brad Meltzer op pro
fessionele manier voor
in De eerste raadsman.
Het boek krijgt een ruim
doende. Omdat Garrick o\
gend wordt gepresenteei
een sympathieke en naïev
geling die het slachtoffer
te worden van een vuil 0
van berekenende figuren,
dat de dialogen goed zij
vooral omdat Meltzer eer
verrassende ontknoping bi
