Gesprek van de dag
Groot Broer Koekeloer in Zuid-Afrik
Sms-terreur groeit hand over hand
Orka Keiko blijft nog
jaar in gevangenschap
Cs
Hogeschool i£
e-mailbom b^
Rotterdams
152
MENSELIJK
Een SCHUILKELDER die in de Tweede Wereldoorlog on
derdak moest bieden aan het Belgische koningshuis en de
regering, wordt op termijn misschien opengesteld voor het
publiek. De Brusselse wethouder Dallemagne wil van de
ruimte een museum maken. De kelder ligt onder het Brus
selse Warandepark aan de overkant van het parlement en
was rechtstreeks verbonden met het nabijgelegen konink
lijk paleis. Puur toevallig kwam het bestaan ervan aan het
licht. Bij het bekijken van bovengrondse restauratieplan
nen viel Dallemagne een grijs ingekleurd vlak op. De ar
chitect vertelde hem toen van de kelder. Overigens is de
ruimte van zo'n 700 vierkante meter nooit als schuilplaats
gebruikt. De Duitse bezetters pikten de ruimte al snel in
en richtten er een SS-commandocentrum in. De doorgang
naar het paleis is dichtgemetseld. Wethouder Dallemagne
ziet een mooie toekomst voor de kelder weggelegd als mu
seum, naar het voorbeeld van het Londense oorlogsmuse
um.
De Rotterdamse METRO
vervoert dagelijks zo'n
300.000 mensen. Dat laat
op het reuktechnische vlak
zo zijn sporen na, en niet
de meest prettige, consta
teert het Rotterdamse
openbaarvervoerbedrijf
RET. Daarom doet de ver
voerder begin september,
naar Parijs' en Londens
voorbeeld, een test met lek
kere GEURTJES. Op sta
tion Stadhuis wordt een
verstuiver opgehangen. Van
4 tot en met 8 september
komt daar de geur van roze
marijn uit, een paar dagen
later waait een hint van la
vendel door de metrobui
zen. Een detector waar
schuwt zodra er een metro
langskomt, waarop het ap
paraatje een wolkje frisse
geur uitblaast. De rijwind
van het treinstel verspreidt
dit vervolgens over de per
rons.
Oranjefanaat JOHAN
VLEMMIX opent van
daag zijn Méxima-
supermarkt, 'paleis
Soestdijk II', aan de
Marconilaan in Eind
hoven. De bekende
Eindhovenaar heeft
van de gemeente
toestemming gekre
gen voor de verkoop
van Méxima-artike-
len, zij het tijdelijk.
Van Méxima-bon-
bons tot petten en
van boeken over de
Argentijnse verloofde
van kroonprins Wil-
lem-Alexander tot
parfum, het is alle
maal te koop bij Vlemmix. Er is alleen één probleem: het
bestemmingsplan voorziet niet in de vestiging van een
supermarkt in het voormalige wijkbureautje van de poli
tie, aldus een gemeentewoordvoerder. En de gemeente is
ook niet van plan om hier een permanent verkooppunt
toe staan, verklaart de zegsman. Vlemmix mag nu tot en
met de bruiloft begin februari zijn spulletjes in Eindho
ven verkopen.
Van Lanschot Bankiers gaat het huis van TARA SINGH
VARMA veilen. Dat heeft de advocaat van Singh Varma
gisteren bekendgemaakt. De oud-politicus van Groen-
Links, in opspraak omdat ze een dodelijke ziekte zou heb
ben geveinsd, heeft een schuld van 4,5 ton bij de vermo
gensbeheerder. Voor het huis van Singh Varma in Amster
dam staat een bord waarop de veiling wordt aangekon
digd. Die zou begin oktober moeten plaatsvinden.
Een trouwe schare bewon
deraars heeft gisteren bij
het Londense Kensington
Palace PRINSES DIANA
herdacht, die precies vier
jaar geleden om het leven
kwam bij een auto-ongeluk
in Parijs. Bij de hekken
van het paleis, waar Diana
woonde, werden bloemen,
briefjes en foto's van de
prinses neergelegd. Even
min als in voorgaande ja
ren had er een officiële
herdenking plaats, maar in
het Nationaal Park van En
geland werden drie Bosni
sche pijnbomen geplant.
Eerder deze week maakte
het Diana, Princess of
Wales Memorial Fund be
kend dat het vijf miljoen
pond (17,5 miljoen gul
den) heeft uitgetrokken
voor de opleiding van ge
zondheidswerkers in Afrika
en de verlichting van het
lijden van Afrikanen die
stervende zijn aan aids en
andere ziekten.
Ook dit jaar heeft de orka Keiko
gevangenschap verkozen boven
vrijheid. De hoofdrolspeler van
de film Free Willy is terugge
keerd naar een beschermde
baai, ondanks inspanningen van
zijn verzorgers om hem te inte
greren met scholen wilde wal
vissen in de Noord-Adantische
Oceaan.
Keiko's wilde soortgenoten heb
ben de wateren rond IJsland aan
het einde van de korte zomer
zonder hem verlaten. „Keiko
heeft duidelijk interesse getoond
in wilde walvissen", zei Charles
Vinick, vice-president van de
Californische organisatie Ocean
Futures. „Tegelijkertijd heeft hij
nog niet laten zien dat hij zich
kan handhaven in het wild."
Keiko heeft een groot deel van
de afgelopen drie maanden
doorgebracht met andere orka's
in open water en volgens Ocean
Futures heeft hij 'grote vooruit
gang geboekt' op weg naar onaf
hankelijkheid. Vorig jaar zomer
werd Keiko al bijna vr ijgelaten
en afgelopen mei zeiden zijn
verzorgers nog dat het er dit
jaar waarschijnlijk wel van zou
komen.
Vorige maand maakte een me
dewerker van Ocean Futures
echter bekend dat de mogelijk
heid bestaat dat Keiko nooit in
vrijheid zal kunnen leven. Zijn
verzorgers sluiten niet uit dat
de beroemde walvis, die het
grootste deel van zijn leven in
gevangenschap heeft doorge
bracht, 'verslaafd' is aan men
sen.
In 1979 werd de toen ongeveer
tweejarige Keiko gevangen voor
de kust van IJsland. Hij trad op
in een Mexicaans dolfinarium
toen hij in 1992 werd gecast
voor de kaskraker Free Willy.
Toen er na zijn glansrol berich
ten in de media verschenen dat
Keiko's onderkomen en ge
zondheid te wensen over lieten,
zetten Amerikaanse schoolkin
deren een inzamelingsactie
voor hem op touw. Met het
geld werd een programma op
gezet om hem uiteindelijk de
vrijheid te kunnen geven.
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 2<J(2
/TIJ
;er
st«
af
w<
Met de regelmaat van de klcui
springen bij de Saxion Hoge
school in Enschede comput
op tilt als gevolg van e-mail*i
bommen, gedropt door de r
studenten. Dat moet afgeloj|(
zijn, vindt de directie. Wie d
computers bombardeert krioi
voortaan straf. De hogeschc^p
heeft een reglement opgestear
Daarin staat precies omschjSt
ven wat niet mag, en vooralva
welke straf daar tegenover sbe
Wie zonder overleg vooraf e=e
e-mail stuurt aan tientallen di
dere gebruikers tegelijk, majn
een tijd niet meer mailen. Hht
opstarten of opvragen van ha,
ker-programmatuur leidt to
ontnemen van een netwerk
sluiting voor een maand.
'Nee, het wordt geen sociologisch expe
riment'; 'Nee, het zal geen lakmoestest
zijn voor de huidige maatschappij'; 'Nee
de deelnemers vormen geen exacte etni
sche afspiegeling van het land'. Zoveel
nadrukkelijke ontkenning door de ma
kers kan alleen maar betekenen dat hier
iets staat te gebeuren dat de grenzen
van simpel entertainment zal overschrij
den. Je vraagt er ook om als je Big Bro
ther organiseert in een land als Zuid-
Af ri ka.
Chantal Sturkenboom straalt. Deze
week was het zover. De directeur van
Endemol Zuid-Afrika verraadt haar en
thousiasme voor een programma dat
een succesnummer moet worden. Big
Brother in Zuid-Afrika, of zoals ze het
zelf zeggen Groot Broer Koekeloer. Re
clame en opwinding zijn er al genoeg.
Zuid-Afrika was tot voor kort gespecia
liseerd in het scheiden van rassen en
nu zet je ze 24 uur per dag bij elkaar en
zorgen 27 camera's ervoor dat niets van
de interactie verborgen blijft. Het is ook
bijzonder voor het Zuid-Afrika van van
daag. Het Instituut voor Gerechtigheid
en Verbroedering concludeerde in een
onderzoek dat de meeste Zuid-Afrika
nen het nog steeds vreselijk moeilijk
vinden om 'het andere ras' te begrij
pen. Ze kennen elkaar slecht, zijn nau
welijks bevriend en dus leven ook de
stereotypen voort.
Endemol met een missie? Sturken
boom lacht breed, relativeert, maar
ontkent het ook niet helemaal. „Ende
mol is hier al vijfjaar actief en produ
ceert programma's waarin racisme en
andere problemen van het land uitge
breid aan bod komen. We leveren kwa
liteit, maar hebben nadrukkelijk een
positieve houding tegenover het nieu
we Zuid-Afrika."
Sturkenboom zegt met de program
ma's het transformatieproces te onder
steunen en tegelijk zakelijk succes te
boeken. „Wat wil je nog meer? Het is
een vorm van verantwoord onderne
men die mij zeer aan spreekt." Het za
kelijke en verantwoorde komen ook sa
men in Moeletsi Mbeki, de broer van
de president, die sinds twee jaar in de
directie zit. Mbeki's investeringsgroep,
die streeft naar zwarte emancipatie in
de media, kocht 33 procent van de En-
demol-aandelen, een operatie die En
demol een fabuleus netwerk opleverde.
In een van grootste hits van het bedrijf,
de al drie jaar op staatsomroep SABC
lopende soap Isidingo, wekte een kus
tussen een zwarte man en een blanke
vrouw grote beroering. Het leidde tot
boze telefoontjes en opzeggingen.
voerd. Mijn vriendin zei: „Die huizen hebben
indertijd niet voldoende heipalen gekregen.
Rotterdams heien noemen ze dat hier.Een on-
geloofivaardige bijnaam. Voor de bouw van
huizen in de Amsterdamse binnenstad zullen
ze een eeuw geleden toch geen aannemer uit
Rotterdam hebben gehaald. Die Rotterdamse
heipalen zullen wel familie zijn van de Rotter
damse dobbelstenen.
Waar komt toch de zucht vandaan om steeds
aan anderen de schuld te geven Niet alleen
steden wijzen met beschuldigende vinger naar
elkaar, hele landen doen mee aan dit zwarte-
pietenspel.
Zo ligt de oorsprong van geslachtsziektes nooit
op eigen bodem. De Engelsen noemden het de
Franse ziekte, de Fransen gaven geloof ik de
schuld aan de Spanjaarden. En die zullen wel
met de vinger gewezen hebben naar de Moren.
Altijd als de druiper ter sprake kwam, was het
motto: Meesterdie andere jongens hebben het
gedaan.
In iedere taal zitten vaste uitdrukkingen om
andere landen de schuld te geven van kwalijke
zaken. Of van zaken 'waarover men niet
spreekt'. In Frankrijk werd menstruatie: Les
Anglais genoemd. Daar stelde het Engels de
term French kiss tegenover, de Engelse uitdruk
king voor een tongzoen. De Fransen slaan te
rug met filer a l'anglaise: er stiekem vandoor
gaan. En onze taal kent weer de Franse slag en
als God in Frankrijk.
Denk niet dat Nederland er in het buitenland
beter afkomt. In het Engels staat het bijvoeglijk
naamwoord Dutch voor een hele serie negatie
ve zaken. Dutch comfort: schrale troost, Dutch
gold: klatergoud, Dutch courage: dronkemans-
moed. En dan nog een aardige die ik in het
woordenboek vond: Dutch nightingale: kikker.
Ik ken niet genoeg talen en de talen die ik ken,
ken ik niet goed genoeg. Maar anders zou ik
een woordenboek kunnen maken van vaste
uitdrukkingen waarin landen andere landen
uitschelden. Een reis om de wereld in tachtig
scheldwoorden. Van domme Belgen via de
Franse slag naar de Spaanse ziekte en net zo
lang door tot we weer bij de zuinige Nederlan
ders zijn.
neemt ook het aantal uitwassen op dit gebied
hand over hand toe.
Een zakenman die zijn voormalige compagnon
bestookt met smsjes. Jongeren die hun pesterijen
van het schoolplein verleggen naar het mobieltje.
Een jonge vrouw die gaat stappen en elke zater
dagavond via obscene smsjes te horen krijgt dat
ze voortdurend bespied wordt. En vooral: ex-en
die hun vroegere partners 'stalken' met hatelijke
tekstjes. Wie rechtbankzaken bijhoudt, staat er
van te kijken in hoeveel gevallen ongewenste sm
sjes een rol spelen.
Sms-misbruik is niet strafbaar, tenzij de inhoud
van de berichten het karakter aanneemt van een
bedreiging of belediging, zoals omschreven in het
Wetboek van Strafrecht. Zo is er het geval van een
man uit Dordrecht, die veroordeeld werd tot het
betalen van een fikse geldboete, nadat hij per sms
een politieagent had uitgescholden voor 'glui
perd' en 'hoerenliefhebber'.
Een Turkse man die zijn weggelopen zusje in een
sms met de dood bedreigde omdat zij de familie
eer bezoedeld zou hebben, wordt binnenkort be
recht op beschuldiging van bedreiging
met de dood en/of zware mishandeling.
Hoewel de verdachte ontkende ooit een
bericht van een dergelijke strekking
verstuurd te hebben, toonde onder
zoek aan dat de gsm van de man
de bron van het bericht was.
Het probleem bij de
meeste gevallen van
sms-terreur is volgens
politie en justitie de
bewijsvoering. De
abonnee of gebruiker
van het nummer is
door de telecombedrij-
ven in veel gevallen te
achterhalen. Maar die
hoeft die nog
per se de afzender
van het bericht te zijn; het toestel kan
in een onbewaakt moment door
een ander zijn gebruikt. Ver
der geldt dat
alleen berich
ten te trace
ren zijn die
met een
mobieltje
verstuurd
zijn. Voor
smsjes die
via een com
puter worden
verstuurd geldt dat niet.
Aangifte doen is in veel gevallen het eni
ge dat uitkomst kan bieden bij ernstige
gevallen van sms-terreur, denkt C. van Lomwei
van KPN Mobile. Zij weet dat met name stalking
een groeiend kwaad is. „Sms-stalking kan een
ernstige inbreuk op de integriteit betekenen. Ik
heb in mijn eigen omgeving een geval meege
maakt en gezien dat het een grote invloed op ie
mands leven kan hebben."
KPN doet aanvankelijk niet meer dan gedupeer
den uitleggen hoe het probleem zoveel mogelijk
beteugeld kan worden. Een ander nummer ne
men biedt in veel gevallen slechts tijdelijk soe
laas, omdat fanatieke stalkers dat op slinkse wijze
snel weten te achterhalen. Daarom raadt Van
Lomwei slachtoffers aan in hardnekkige gevallen
naar de politie te stappen. „Op basis van een ge
rechtelijk bevel kan zo de medewerking van een
operator afgedwongen worden om mee te helpen
aan het opsporen van de dader."
Van Lomwei zegt dat het niet mogelijk is sms-be-
richten voor individuele gebruikers te blokkeren.
„Het is net zoals met de post. Als operator doen
wij niet anders dan de post versturen, maar dan
via ons netwerk. De inhoud controleren wij niet."
Ook J. Kantelberg van de Stichting Stop Stalking
adviseert slachtoffers aangifte te doen. „En laat je
Een groeiend aantal mensen wordt lastig gevallen
met ongewenste smsjes. De tekstberichtjes via de
mobiele telefoon variëren van misplaatste grap
pen tot seksuele intimidatie en bedreiging met
geweld. Het smsje, bedoeld om snel bondige in
formatie te versturen, biedt kwaadwillenden een
nieuw instrument. Na de dreigbrief, de telefoni
sche scheldkanonnade en de 'hate-mail' is er nu
ook de sms-terreur. Vooral stalkers bedienen zich
ervan.
Het korte piepje dat de ontvangst van een sms'je
aankondigt, wordt door velen met vrolijke
nieuwsgierigheid verwelkomd. Maar sommige
gsm-gebruikers zien het tekstberichtje met angst
en beven tegemoet. Want niet alle boodschappen
zijn aangenaam van strekking. Sinds mobiele bel
lers massaal de Short Message Service op
hun toestelletje hebben ontdekt,
levenskwarijf
Die haal je nooitoer
terug." Kantelberg, beveiligingriet
kundige en oprichter van de stichting, helpt >laj
wel slachtoffers als daders. Telefonisch en vioo
website www.centraalmeldpunt.nl melden zspe
dagelijks mensen die met sms-berichten wo>to
bedreigd en geïntimideerd. Het repertoire v^ro
sms-stalkers varieert van 'Kankerteef, ik wee oo
vinden' en 'Nu je dit leest kom ik klaar' tot 'Jiez
gaat eraan'. /ar
Vorig jaar is een antistalkingwet aangenomeaai
het mogelijk maakt daders hard aan te pakk^er
Ze kunnen veroordeeld worden tot maximaöte
drie jaar gevangenisstraf of hoge geldboetes,
gens Kantelberg haalt deze wet echter wat d<
sjes betreft nog niet veel uit. Hij verwijt polity
justitie dat zij het probleem van cyberstalkin
voldoende serieus nemen. „Vroegtijdig ingrijfj
voorkomt een hoop ellende. Soms hoeft er n
vervolgd te worden en is een gesprek met dajo:
voldoende. Hoe eerder er wat gebeurt, hoe rou<
der de zaak escaleert." De hardnekkigste stabm
laten zich volgens hem nergens door afschriBre
maar volharden zelfs na celstraf. Hij denkt daie
beter is ze te begeleiden bij het doorbreken viel
hun gedrag. aai
ie
Yvonne Jansen ie
'Big Brother organiseren in dit land is revolutionair'
Tot de jaren '90 werden blank en zwart nog strikt gescheiden (foto onder) in Zuid-Afrika. Vandaag de dag zitten verschillende rassen samen in het Big Brotherhuis. CU
Rantseli (foto boven) presenteert het geheel. Fotos: GPD
Maar voor Sturkenboom is dit een ge- v
passeerd station. „De twee hebben we
inmiddels laten trouwen, dus dat kan
allemaal al. We kregen dit keer dan ook
positieve reacties. Big Brother gaat een
stuk verder, en sluit mooi aan op wat
we tot nu gedaan hebben."
Ruim 3000 Zuid-Afrikanen meldden
zich voor vrijwillige opsluiting. Er zijn
er twaalf geselecteerd: zes mannen en
zes vrouwen; zes blank en zes zwart.
Volgens Sturkenboom stond de verde
ling van mannen en vrouwen vast,
maar was de raciale verdeling toeval.
„Die is gebaseerd op de geschiktheid
van de personen, hun karakter, stress
bestendigheid en natuurlijk het passen
in de groep zoals wij die voor ogen
hebben."
Van de sollicitanten was 15 procent
zwart. Niet echt toeval, vindt Sturken
boom. „Iemand die vandaag in Zuid-
Afrika zwart is, enigszins opgeleid en
redelijk Engels spreekt, is bezig een
baan te zoeken of aan het werk. Die
heeft geen tijd om in theorie 106 dagen
opgesloten te zitten. Het zwarte aan
bod was wel van hele goede kwaliteit,
vandaar hun relatief hoge aantal."
Een ander punt is dat Big Brother
wordt uitgezonden door M-net, een
abonneetelevisiezender, die een pu
bliek heeft van vooral blanken met ho-
ge(re) inkomens. Ook niet onbelangrijk
als men denkt aan het (weg) stemmen
van bewoners. Sturkenboom is er niet
ongerust over. „Een aantal keren per
week, onder meer op zondag als er ge
stemd wordt, is Big Brother te zien zon
der decoder. Dit trekt het niet recht,
maar wij gaan er ook vanuit dat niet
langs raciale lijnen gestemd zal wor
den. Daar zijn de karakters gewoon te
goed voor."
Sturkenboom noemt Big Brother liever
geen experiment. Ze vindt het wel
'baanbrekend en revolutionair'. „Er
wordt toch een gekleurde familie ge
vormd. Na een maand heb je het niet
meer over het weer en zal er zeker ge
praat worden over Zuid-Afrikaanse is
sues. Ik denk dat heel veel gewone din
gen aan bod komen, en die kunnen
juist zo onthullend zijn. Bijvoorbeeld
over hoe je opgroeide, hoe je relatie
was met je ouders, wat seks betekent,
of aids."
Persoonlijke ervaringen spelen vol^<
Sturkenboom ook een interessanti
in het dagelijks leven in het huis. ,,DEI
denk dat iemand die in een towns
opgegroeid anders zal reageren ojf1®
verdeling van een uur warm watei^'
dag dan iemand uit een rijke blani10
buitenwijk." Ze verwacht hoe dan!13
heel veel emotie. „Zuid-Afrikanen oe
heel emotioneel en de meesten heqe
er ook alle reden toe. Big Brother
emotainment in de puurste vorm.
De zo zorgvuldig gescreende kand*16
ten hebben volgens Sturkenboom?^
constructieve houding jegens Zuidaï
Afrika, maar het is geen verzamelii
van zoete, 100 procent politiek cor
types. „Ik garandeer je dat er contill
versiële dingen zullen worden gez&
Zuid-Afrika kan inmiddels wel watH'
ben." Ook een live uitgezonden sel
scène tussen zwart en wit? „We ho**
niets tegen."
Eelco van der Linden
Jaren geleden speelde ik met Wieteke van
Dort en Aart Staartjes een vrolijke scène in
het tv-programma 'JJ de Bom, Voorheen de
Kindervriend'. Die sketch heette 'Rotter
dams DobbelenEen tante dobbelde met
haar neefjes. Hoe de worp ook uitpakte
verklaarde tante het spel voor haar
zelf gewonnen. Als de neefjes bijvoorbeeld
een zes gooiden en tante slechts een vier dan
was die vier ineens hoger dan de zes: 'volgens
de reglementen van het Rotterdams dobbelen'.
En zo won tante altijd.
De scène was geschreven door Jan Riem, een
ras Amsterdammer, al woont hij tegenwoordig
in Haarlem. Een paar jaar eerder trouwens
was diezelfde Riem in de 'Stratenmakeropzee-
show' de geestelijke vader van de figuur Erik
Engerd. Een personage dat mij ongeveer twin
tigjaar van mijn identiteit gekost heeft. Maar
laat ik daar verder niet bij stil staan.
Gisteren liep ik meteen vriendin door de Am
sterdamse Van Breestraat vlak achter het Con
certgebouw. Ondereen groot aantal huizen
werden reparaties aan het fundament uitge-
