België heeft Tweede Wereldoorlog nog niet verteerd
BINNEN-/BUITEN LA ND
'Plunderaars in streepjespak'
Ex-kroonprins kan heel gelukkig worden
zaterdag 25 AUGUSTUS 2001
jr onze correspondent
cale Thewissen
werpen - In het West-Vlaam-
liksmuide wordt morgen voor
14ste keer de Ijzerbedevaart
louden, een happening die elk
ook weer veel Nederlanders
1 Want daar marcheren ze
de halve en hele neofascis-
Daar dreunen nog de laarzen
wapperen de vaandels. Een
prek met de Vlaamse histori-
Bruno De Wever. Over de col-
gratie, de Vlaamse excuses en
iele misverstanden.
dodenakkers van Diksmuide,
des een jaar geleden. Er
[t applaus en boegeroep op
historicus Frans-Jos Ver-
idt en voorzitter Lionel Van-
iberghe van het IJzerbede-
rtcomité ruim een halve
nv na het einde van de Twee-
iVereldoorlog excuses aan-
ien voor de collaboratie. De
ispreekt na afloop van 'een
orisch pardon'. De ander
leen schamele spijtbetui-
y minstens 45 jaar te laat.
oorlog is in België nog niet
leerd. Integendeel, zegt de
tverpse historicus Bruno De
rer, co-auteur van de 'Nieu-
Encyclopedie van de Vlaam-
leweging'. „Zelden werd zo-
lover collaboratie en repres-
gepraat als de voorbije
anden in België." Eerst was
e late, maar volgens De We-
wel degelijk historische spijt-
ïiging op de IJzervlakte.
ma volgde de affaire rond
in Sauwens, de Vlaamse mi
er die in mei moest aftreden
at uitlekte dat hij een feestje
bijgewoond ex-Oostfront-
ders en neonazi's, waaron-
de Nederlandse NSB-wedu-
lost van Tonningen,
r Nederlandse begrippen is
een onbegrijpelijke blunder,
ïr in Vlaanderen ligt dat an-
i. Lees er 'Het Verdriet van
pë' maar op na, de klassieker
rin Hugo Claus een haar-
ïrp beeld schetst van de
sale collaboratie, die in
nderen een heel andere
ergrond (de strijd voor de
n idealen) had dan in Ne-
and en Wallonië, waar colla
tie synoniem staat voor ver-
;en en mensenjacht. Reden
rom de Vlaamse eis voor
lestie voor de collaborateurs
fallonië nog altijd onbe-
ekbaar is.
e™. iwens is slachtoffer gewor-
van zijn eigen arrogantie",
De Wever. „Hij dacht: ik
1 :t mij best permitteren
aanwezig te zijn. Zijn partij,
smatigd nationalistische
sunie, vindt haar wortels in
laamse ontvoogdingsstrijd
(de Vlaamse strijd voor zelfbe
stuur, red.) en heeft altijd con
tacten onderhouden met groe
peringen zoals het Sint Maar-
tensfonds, dat het feestje geor
ganiseerd had. Die 'bruine' aan
hang is niet vanzelfsprekend
overgestapt naar het Vlaams
Blok, dat in 1980 werd opgericht
door de rechtse vleugel van de
Volksunie. Sauwens heeft zich
er echter op verkeken dat het
denken over de Tweede Wereld
oorlog, ook in Vlaanderen, is
veranderd."
De affaire-Sauwens, die in de
Franstalige pers breed werd uit
gemeten, dreigde even een
nieuwe kloof te slaan tussen het
'linkse' Wallonië en het 'rechtse'
Vlaanderen, maar bracht de dis
cussie over het oorlogsverleden
uiteindelijk in een stroomver
snelling. De Franstalige vice-
premier en minister van buiten
landse zaken Louis Michel, die
bekend staat om zijn harde uit
spraken aan het adres van ex
treem rechts, hoedde zich er
voor Sauwens aan de schand
paal te nagelen, en hield zich
opvallend gedeisd. Sterker nog:
hij liet weten 57 jaar na het ein
de van de Tweede Wereldoorlog
bereid te zijn om met Vlaande
ren over die donkere bladzijde
uit de Belgische geschiedenis te
praten.
„Ook dat is historisch", zegt De
Wever. „Jarenlang hebben de
Franstaligen elke dialoog gewei
gerd onder het mom dat zij
goed en de Vlamingen fout wa
ren in de oorlog. Een mythe, na
tuurlijk. In Wallonië werd even
hard met de vijand geheuld als
in Vlaanderen. Toch staat de
Vlaamse Beweging in het zuiden
van het land nog steeds syno
niem voor fascisme, voor ex
treemrechts en het Vlaams
Blok." Een hardnekkig misver
stand, dat mede door de ecla
tante verkiezingsoverwinningen
van het Vlaams Blok stand
houdt.
De Wever is als historicus ver
bonden aan de universiteit van
Gent. Hij is gespecialiseerd in de
geschiedenis van het Vlaams
nationalisme, de Vlaamse Bewe
ging, de Tweede Wereldoorlog
en de collaboratie, het negatio-
nisme en extreem-rechts in Bel
gië. Niet de hele Vlaamse Bewe
ging was fout in de oorlog, be
nadrukt hij.Alleen de radicale
Vlaams-nationalisten gingen in
de fout. De bezetter beloofde
hen een eigen Vlaamse staat:
zelfbestuur en macht. Zij wer
den meegezogen door die belof
tes."
Probleem is dat ook fatsoenlijke,
democratische Vlaamse politici
te lang geweigerd hebben om
zich te distantiëren van het ex
Het beeld wordt telkens weer bevestigd: daar in Diksmuide wapperen nog de vaandels en dreunen de laarzen. Niet voor niets trekt de Ijzerbedevaart ook elk jaar weer veel Ne
derlanders die eens lekker willen huiveren. Foto: GPD
treemrechtse Vlaams nationalis
me. De collaborateurs waren
dan wel het zwarte schaap, ze
waren wel nog steeds lid van 'de
Vlaamse familie'. En dat is met
een de reden waarom het neo-
nazistische tuig nooit werd weg
getrapt van de Ijzerbedevaarten.
Nog steeds zijn er Vlamingen
die volhouden dat de collabora
teurs zich nergens voor hoeven
te schamen. Dal ze gelijk had
den toen ze zich (voor de twee
de keer) in de armen van de
Duitse bezetter wierpen. Waar
om zouden ze vechten voor een
vaderland dat hen behandelde
als tweederangsburgers? Ook in
de Eerste Wereldoorlog waren er
jongens die de kant van de Duit
sers kozen. Omdat ze de verne
deringen en de verdrukking
door de (Franstalige) legerlei
ding beu waren, en hoopten
met de hulp van de Duitsers
hun ideaal - een onafhankelijk
Vlaanderen - te verwezenlijken.
Moeten ze zich daarvoor scha
men?
Nee, vindt Frank Vanhecke,
voorzitter van het Vlaams Blok.
En met hem de bruine splinter
bewegingen die elk jaar in het
laatste weekeinde van augustus
naar de dodenakkers van Disks-
muide trekken om aan de voet
van de IJzertoren - het symbool
van Vlaanderen bij uitstek - de
doden te herdenken en de eis
voor een onafhankelijk Vlaande
ren opnieuw kracht bij te zetten.
Vanhecke sprak vorig jaar na af
loop van een tactische blunder.
Hij noemde de excuses voor de
collaboratie door het IJzerbede-
vaartcomité 'een historisch
dieptepunt' in de lange en be
wogen geschiedenis van de
Ijzerbedevaart.
Toch gaat het comité dit jaar op
de ingeslagen weg voort, lijkt
het. Het thema van de 74ste
Ijzerbedevaart - "Vooruit maar
niet vergeten' - is gebaseerd op
een manifest dat De Wever sa
men met collega-historici en en
kele Vlaamse intellectuelen
schreef over de oorlogsjaren.
Daarin wordt de collaboratie
niet langer afgedaan als een ver
gissing, maar als een fundamen
tele fout. De boodschap die het
manifest wil uitdragen is: verge
ven maar niet vergeten.
Eerder had De Wever al met zijn
boek "Vlaams-nationalisme en
Nieuwe Orde' korte metten ge
maakt met de manier waarop
Vlaanderen jarenlang de zwarte
kantjes van het radicale flaming
antisme heeft geprobeerd te ver
doezelen. De Weven „De colla
boratie is in Vlaanderen veel te
lang vergoelijkt. Goed, nogal wat
jonge soldaten heulden met de
vijand zonder te beseffen waar
mee ze bezig waren. Uit idealis
me, in de hoop dat ze hun ide
aal - een eigen Vlaamse staat -
onder Duitse vlag konden ver
wezenlijken. Maar dat neemt
niet weg dat ze hebben samen
gewerkt met één van de meest
verderfelijke regimes van de vo
rige eeuw."
„De collaboratie was fout. Dat
moet nu maar eens hardop ge
zegd worden", is ook de opvat
ting van de socialist Norbert De
Batselier, voorzitter van het
Vlaams Parlement, die in juni
een studiedag belegde over de
Tweede Wereldoorlog. Die was
bedoeld als eerste aanzet voor
een publiek (Vlaams) debat over
de gebeurtenissen in België in
1940-1945. „We moeten eerst
met onszelf in het reine komen,
voordat we ons tot de Walen
richten", aldus De Batselier.
De Belgische premier Guy Ver-
hofstadt sloot zich daarbij aan.
Ook in zijn ogen is het tijd om
een dikke streep te zetten onder
het oorlogsverleden. Over am
nestie wordt niet meer gepraat.
De Batselier en Verhofstadt heb
ben het tegenwoordig over 'ver
zoening'. Die verzoening moet
bijdragen tot 'een nieuw begrip
tussen Vlaanderen en Wallonië
over de gebeurtenissen in de
Tweede Wereldoorlog', meent
De Batselier.
Voorzitter Vandenberghe van
het IJzerbedevaartcomité staat
morgen voor een moeilijke taak,
erkent De Wever. „Doorgaan op
de ingeslagen weg betekent dat
hij de radicalen tegen zich in het
harnas jaagt. Ik denk dan ook,
dat hij heel voorzichtig te werk
zal gaan. Hij moet immers ook
de Vlaams Blok-aanhang die op
de IJzerweide staat tevreden
stellen."
Op de dodenakkers van Diks
muide kwam het al eerder tot
botsingen tussen de radicalen
en de gematigden. Zo bestond
en bestaat onder de rechtse
vleugel nog steeds veel onge
noegen over het nieuwe motto
van de bedevaarten: Vrede, Vrij
heid en Verdraagzaamheid,
voorheen Nooit meer Oorlog,
Zelfbestuur voor Vlaanderen en
Godsvrede. In 1996 mondde de
oudste dodenherdenking van
Europa - elk jaar weer goed voor
duizenden bezoekers - zelfs uit
in een ordinaire knokpartij toen
leden van extreem-rechtse groe
peringen als Voorpost en
Vlaams Nationaal Jeugdverbond
de weide bestormden.
Het beeld was daarmee nog
maar eens bevestigd: daar in
Diksmuide wapperen nog de
vaandels en dreunen de laarzen.
Niet voor niets trekt de Ijzerbe
devaart ook elk jaar weer veel
Nederlanders die eens lekker
willen huiveren. Het stoort hem.
„De Ijzerbedevaart is in de eer
ste plaats een oorlogsmonu
ment voor hen die aan het front
aan de rivier de Ijzer sneuvelden
in de Grote Oorlog, en een poli
tiek symbool voor de Vlaamse
ontvoogdingsstrijd." Zeg maar:
de strijd voor Vlaams zelfbe
stuur.
Die strijd is intussen wel gestre
den. Door een reeks staatsher
vormingen is België omgevormd
tot een federale staat. Vlaande
ren is rijker en welvarender dan
Wallonië en de Volksunie, die
aan de Vlaamse ontvoogdings
strijd haar bestaansrecht ont
leende, balanceert op de rand
van de afgrond. De Vlaamse
Christelijke Volkspartij (CVP) is
uit de regering verdwenen. Een
nieuwe, paars /groene coalitie is
aangetreden die de dialoog over
de oorlog in tegenstelling tot
haar voorganger niet schuwt.
Volgens De Wever is het dan
ook de hoogste tijd om de zwar
te bladzijde om te slaan.
„De collaboratie was fout. En de
repressie - in Nederland de zui
veringen genoemd, wat eigenlijk
een betere benaming is - was te
recht, maar is in Vlaanderen
ontspoord. Onder historici be
staat daar allang consensus
over. Het maatschappelijk debat
moet echter nog gevoerd wor
den. En dat is nodig. Om de
lucht te klaren tussen Vlaande
ren en Wallonië, maar ook voor
de nabestaanden van de colla
borateurs, die zich al jarenlang
afvragen of hun vader fout was
en waarom hij dan fout was. Het
is tijd dat ze een antwoord krij
gen op hun vragen. Meer moet
dat niet zijn."
Top Mannesmann kreeg miljoenen na overname
onze correspondent
rdDuk
un - Ze wassen hun handen
ischuld, de bazen en ex-ba-
van het Duitse telecomcon-
Mannesmann, maar voor
aandeelhouders bestaat de
ijfsleiding uit 'plunderaars
ijtstreep'. Honderdvijftig
>en mark kregen de mana-
toegestopt, toen Mannes-
vorig jaar april moest
hten voor een vijandig bod
Britse concurrent Voda-
talingen waren rechtma-
weren de begunstigden bij
;en bij laag. De bedrijfslei-
id immers aan het succes
iesmann bijgedragen,
mag wel een gouden
druk tegenover staan. Maar
penbaar ministerie in Düs-
rf, Mannesmanns vesti-
plaats, denkt hier anders
Justitie meent dat er mo-
sprake is van omkoping,
«stemming van de Manne-
m-top voor de overname
Vodafone zou op ordinaire
met steekpenningen zijn
ocht.
e aandeelhoudersvergade-
eerder deze week in Düs-
rf, bleek menig veront-
ligd aandeelhouder al van
iminele versie te zijn over-
Voormalig Mannesmann-
an Klaus Esser en Chris
topman van Vodafone,
en er in soms langdurige
raken uitgemaakt voor
sters', 'huichelaars', 'fart
's' en 'plunderaars in
>jespak'.
iristopher Gent deed zijn
im de indruk te wekken
odafone met de hele affaire
te maken heeft. De afkoop-
ïen, pensioenbonussen en
en handdrukken voor (ex-)
igers, commissarissen en
gjipves van voormalige be-
voerders waren intern door
nesmann overeen geko-
beweerde hij. 'Wij vonden
orrect om die te honoreren
het voor ons van het
te belang was om vanaf
egin constructief met de
Camera's waren afgelopen woensdag niet welkom op de aandeelhoudersvergadering van Mannesmann,
maar de toespraak van Gent was wel via een gesloten videocircuit te volgen.Foto: AP/Hermann Knip-
pertz
leiding van Mannesmann sa
men te werken', hield Gent de
toehoorders in gebrekkig Duits
voor.
Maar Klaus Esser, die 59 miljoen
mark opstreek, had een heel an
der verhaal. Volgens Esser had
hij een week voor de overname
nog contact gehad met Gent.
Die zou telefonisch akkoord zijn
gegaan met de douceurtjes.
Vodafone noemde Essers bewe
ringen 'speculatie'. 'En op spe
culaties reageren wij niet'. De
vraag of en wanneer Vodafone
heeft ingestemd met de betaling
aan Esser is voor de openbare
aanklager van groot belang. Te
gen tien voormalige managers
heeft het openbaar ministerie
inmiddels een onderzoek inge
steld.
De vijandige overname door
Vodafone - met 410 miljard gul
den op dat moment de grootste
overname uit de geschiedenis -
heeft in Duitsland veel kwaad
bloed gezet. Vijandige overna
mes zijn een nieuw fenomeen
voor de Duitsers. Sinds deze
week heet Mannesmann offici
eel Vodafone AG. 'Duitsland
heeft een 'Traditionskonzern'
minder', schreeuwde Bild Zeit-
ung. "Van de 115 trotse jaren is
nauwelijks meer over dan een
straatnaam aan de oever van de
Rijn'.
Bild'wil bloed zien. 'Wer stopfte
sich die Taschen voll?', wil het
blad weten. Dat ook vakbonds
man Klaus Zwickel, leider van
de machtige industriebond IG
Metall (2,7 miljoen leden), on
der verdenking staat, is opmer
kelijk. Destijds noemde Zwickel
de gouden handdruk voor Klaus
Esser 'onbeschoft hoog en voor
geen enkele werknemer nog te
begrijpen'. Maar als lid van de
raad van commissarissen zou
Zwickel wel akkoord zijn gegaan
met een pensioentoeslag voor
het Mannesmann-management
van 60 miljoen mark, waarvan
ook weduwes van voormalige
topmensen profiteren. In de no
tulen moest Zwickels 'goedkeu
ring' echter worden veranderd
in een 'stemonthouding' we
gens de verwachte protesten
onder de achterban, zo onthul
de het weekblad Telebörse.
IG Metall ontkent de aantijgin
gen en beweert dat de pensi
oentoeslag pas twee maanden
na de overname door Vodafone
is goedgekeurd. Maar Zwickel
staat op de verdachtenlijst,
evenals Gent, Esser, de aan
staande topman van de Deut
sche Bank, Josef Ackermann, en
zes anderen.
Britse commentatoren vinden
de ophef over 160 miljoen mark,
in vergelijking met de bedragen
die in Groot-Brittannië en de
Verenigde Staten in de top van
het bedrijfsleven omgaan, lich
telijk overdreven. Het wordt tijd
dat Duitsland gewend raakt aan
exorbitante salarissen, vindt de
liberale Financial Times. 'Een
hoog salaris, mits gerechtvaar
digd, is de juiste impuls voor ex
cellente prestaties'.
Ook het Duitse geweeklaag over
vijandige overnames is aan de
krant niet besteed. 'Een vijandi
ge overname is de juiste straf
voor een slechte leiding'. De
koop van Mannesmann door
Vodafone was de eerste vijandi
ge overname door buitenlan
ders van een Duits concern.
door Frans van den Houdt
den haag - Heeft het eigenlijk
wel zin voor een politieke partij
om een kroonprins aan te wijzen?
Gedoodverfde opvolgers van poli
tiek leiders komen voortdurend
onder vuur te liggen en het loopt
vrijwel altijd slecht met hen af.
Ook PvdA-prins Ad Melkert, die
Wim Kok moet opvolgen, heeft
het moeilijk. André van der Louw
en Hans van den Broek weten het
uit ervaring. „Het stempel kroon
prins zorgt altijd voor problemen,
maar wat is het alternatief?"
„Partijen moeten niet te opzich
tig omgaan met het begrip
kroonprins," vindt voormalig
PvdA-politicus André van der
Louw (68). „Het is funest voor
de betreffende persoon om heel
nadrukkelijk de partijscepter en
-gesel overhandigd te krijgen.
Vanzelfsprekend wordt de druk
op die persoon in de media dan
opgevoerd. Het kan tot bedrei
gende toestanden leiden."
Hoe het is om als kroonprins
door het leven te gaan ervoer
Van der Louw begin jaren tach
tig aan den lijve. Hij gold toen
als mogelijk opvolger van Joop
den Uyl, mocht die besluiten er
mee op te houden. Van der
Louw ging hier echter naar ei
gen zeggen niet onder gebukt.
„Of de titel kroonprins zwaar op
je drukt, hangt er vooral van af
of je er zelf in gelooft. Voor mij
ging dat niet op. Ik vond het
eervol, zo ijdel ben ik wel. Maar
ik heb nooit gedacht dat ik Den
Uyl op zou volgen. Ik was er na
melijk van overtuigd dat hij niet
zou opstappen."
De media spelen bij de doem
die over een politieke kroon
prins hangt een prominente rol,
stelt de voormalig burgemeester
van Rotterdam. „Ik wil hen niet
de zwartepiet toespelen, maar in
de media wordt wel direct een
sfeertje rond een mogelijk op
volger gecreëerd. Mijn naam viel
maandenlang in de media, maar
in de partij gold ik zegge en
schrijve een week als serieus op
volger van Joop."
Ook prominent CDA'er Hans
van den Broek (64), voormalig
t)
Elco Brinkman als CDA-lijsttrekker tijdens de verkiezingscampagne in
1994. Lubbers benoemde hem al vroeg tot kroonprins; het liep slecht
met hem af. Foto: ANP/Paul Vreeker
minister van buitenlandse zaken
en oud-Eurocommissaris, voel
de zich halverwege de jaren
tachtig vooral door de media in
het keurslijf van kroonprins ge
perst. Hij zegt er echter weinig
last van te hebben gehad de
mogelijke opvolger van oud
premier Ruud Lubbers te wor
den genoemd.
„Een politicus behoort een ge
zonde dosis ambitie te hebben
en het is altijd vleiend om
kroonprins te worden genoemd.
Maar dat gebeurde met name in
artikelen over de politieke toe
komst van Lubbers. Dat is niet
vergelijkbaar met Melkert, die in
de PvdA algemeen aanvaard is
als de opvolger van Kok. Ik heb
nooit in die positie verkeerd.
Voor Melkert ligt elke vervelen
de kwestie veel gevoeliger.
Wat volgens Van den Broek do
delijk is, is te vroeg als kroon
prins door het leven te gaan.
„De kans is groot dat het dan
slecht met je afloopt. Kijk naar
Elco Brinkman. (Die volgde
Lubbers uiteindelijk wel op
maar werd politiek zwaar be
schadigd. Het CDA verloor fors
in '94 en Brinkman verdween
van het toneel, red.) Maar hoe
dan ook, zodra je officieel van je
partij het stempel kroonprins
opgedrukt hebt gekregen, krijg
je onherroepelijk met negatieve
effecten te maken."
Zouden partijen niet beter kun
nen ophouden prominente le
den met die loodzware titel op
te zadelen? Dat heeft geen zin,
meent Van der Louw.Als de
partij het niet doet, zoeken de
media wel iemand. Ook Van
den Broek vindt dat niet realis
tisch. „Daarmee zeg je namelijk
dat een partij zich nooit met een
opvolgingskwestie mag bezig
houden, wat natuurlijk uitgeslo
ten is. Je kunt iemand ook 'de
beoogde opvolger' noemen,
maar dat is toch minder chic
dan kroonprins."
Van der Louw en Van den Broek
raden politieke partijen aan be
hoedzaam te opereren en er in
elk geval voor te waken dat op
volgers door één persoon bin
nen de partij (lees: de vertrek
kende politiek leider) worden
aangewezen. „Daarmee irriteer
je de rest van het partijkader en
zadel je je kroonprins meteen
met een probleem op," weet
Van Broek. Van der Louw:
„Staat de partij niet achter je,
dan red je het sowieso niet."
Grote vraag is nu of Melkert het
gaat redden. Van den Broek
noch Van der Louw wil hierover
speculeren. Mocht de PvdA-
fractieleider Kok opvolgen, dan
hebben beiden daar vrede mee.
„Ik zie in Melkert een goed par
tijleider," onderstreept partijge
noot Van der Louw. Ook Van
den Broek noemt hem 'een
competent politicus'.
Wat de CDA'er wel stoort is dat
enkele kranten zwaar tillen aan
de manier waarop Melkert de
ophef over gesjoemel met Euro
pese subsidies tackelt en nau
welijks oog hebben voor zijn
verdiensten als oud-minister
van sociale zaken en fractielei
der. „Zo van: als hij die zaken
maar behendig afschuift, door
schuift of ontkent, komt hij ze
gevierend uit de strijii. Dan is hij
een politieke kei. Dat vind ik
toch wel een heel vreemde con
statering. Kroonprins of niet,
Melkert bewijst alleen zijn poli
tiek leiderschap als hij verant
woordelijkheid neemt voor za
ken die misgegaan zijn."
En hoe verging het uiteindelijk
de ex-prinsen Van den Broek en
Van der Louw, die geen van bei
den partijleider werden? Laatst
genoemde werd voorzitter van
de Rijnmondraad. „Het is dus
allerminst slecht afgelopen met
mij, integendeel. Dat ik Den Uyl
niet opvolgde, heeft mij nimmer
ongelukkig gemaakt. Terugkij
kend had ik zijn positie nooit
willen innemen." En Van den
Broek, laconiek: „Tijdens de
paspoortaffaire werd in de me
dia meteen gesteld dat ik kroon
prins-af was. Dat heb ik me
vriendelijk laten aanleunen."
