Wildgroei stand-up comedy zit kwaliteit in de weg
vidre
CULTUUR 8f KUNST
Monumentendag
in het teken van
'Huis en Haard'
Veiling toneelkostuums acteur 'Cruys'
Tröckener Kecks
vinden het na
21 jaar welletjes
Na boeken en films nu
musical over Tarzan
De laatste
Beatnach
den haao - Haagse muziekhel
den van weleer treden zaterdag
8 september nog één keer op in
de Houtrusthallen. Met het eve
nement HoutRustZacht nemen
de muzikanten afscheid van de
hallen, waar ooit de legendari
sche Beatnach werd gehouden.
De organisatie van het evene
ment vond dat de Houtrusthal
len niet tegen de vlakte konden
zonder dat er nog een keer mu
ziek gemaakt zou worden. In de
gloriedagen van de hallen tra
den Louis Armstrong, de Stones
en Bill Haley er op. Een band
rondom Hans Vermeulen en
Polle Eduard begeleiden een
supersessie waar leden van
bands als Golden Earrings,
Rainbow Train, Shocking Blue
en Tee Set aan meedoen.
Informatiedagen
bij K&O
leiden - Om aankomende cur
sisten wegwijs te maken in het
grote aanbod van taalcursussen
organiseert K&O Leiden de ko
mende maand drie taal-infor
matiedagen. Op zaterdag 1 sep
tember (11.00-15.00 uur),
woensdag 5 september (19.00-
21.00 uur) en maandag 10 sep
tember (19.00-21.00 uur) zijn in
het gebouw van de Leidse
Volksuniversiteit aan de Oude
Vest docenten aanwezig om in
lichtingen te verschaffen. Te
vens worden toelatingsexamens
cifgenomen voor de Cambridge
examencursussen. Meer infor
matie: 071-5141141.
Den Bosch
als vesting
den bosch - Op 1 en 2 septem
ber vinden in Den Bosch de
Nederlandse Vestingstedenda-
gen plaats. Tijdens het evene
ment - jaarlijks in een andere
vestingstad - staat het vesting
verleden van de organiserende
stad centraal. De Brabantse
hoofdstad haakt hiermee in op
de restauratie van de Bossche
Vestingwerken en het Jeroen
Bosch Jaar 2001. Er worden tal
van historische activiteiten en
festiviteiten ontplooid die de
bezoeker als het ware terug
plaatsen in de late middeleeu
wen, de tijd van Jeroen Bosch.
zaterdag 25 AUGUSTUS 2001
Eddy Murphy. Foto: Reuters
Toon Hermans. Foto: ANP
Lebbis en Jansen. Foto: GPD
Raoul Heertje. Foto: GPD
Er wordt nu en dan een onwaarschijnlijke hoeveelheid bagger over de mensen gekieperd
door Henk Langenhuijsen
Amsterdam - Stand-up comedy is als leerschool
van groot belang geweest voor de huidige ge
neratie cabaretiers. Steeds meer jongeren voe
len zich aangetrokken tot deze vorm van ver
maak. Maar een zekere wildgroei zit de kwali
teit in de weg. Als ook de theaterprogrammeurs
kritiekloos alles wat cabaret heet gaan binnen
halen, heeft dat uiteindelijk een negatief effect
op het hele genre. Oppervlakkigheid en voor
spelbaarheid liggen nu al op de loer.
Toomler' (spreek uit toemler) is de Jiddische
term voor 'Creator of comic tumult', de naam
die men in New York in de jaren dertig aan
jonge comedians gaf. Door vallen en opstaan
deden 'toomlers' als Danny Kaye, Mel Brooks
en Eddy Murphy de ervaring op die als basis
diende voor hun verdere carrière. Het is ook
de naam van een theatercafé-restaurant, te
vinden in 'de ingewanden van het Amster
damse Hilton', en gestart door Raoul Heertje.
Deze zomer verlegde Toomler zijn grenzen.
Buitenlandse 'top comedians' streken een
poosje neer in de hoofdstad voor een potje
ouwehoeren. Zonder enige bagage, slechts ge
wapend met enkele grappen, wat samenge
raapt lef en een getraind improvisatievermo
gen. Ze serveerden een luchtig dessert om de
bezoekers van het café-restaurant nog wat lan
ger vast te houden. Het zijn reizende artiesten
die lijken op sneltekenaars en op verzoek van
de vertier zoekende toerist een aangename
spotprent maken. Verbaal zeer begaafd, maar
vaak net zo inwisselbaar als kiezelstenen.
Amerikanen als Eddie Brill en Vic Henley, de
Australiër Adam Hills, de Brit Roy Diamond en
de Ier Brendan Dempsey deden dit jaar Am
sterdam aan. Zelden beklijft een naam, al was
het maar omdat volgend jaar weer een nieuw
blik 'top comedians' wordt opengetrokken.
Dikwijls zijn het artiesten die in de zomer
langs alle comedy-clubs van Europa trekken
en daar een half uur lang hun kunstje doen.
Het lach-of-ik-schiet-gehalte is meestal hoog
en het publiek welwillend, want dat komt in
de eerste plaats voor een gezellig avondje uit.
Seks is uit, zo bleek in Toomler, veeleer ston
den de verschillende culturele gewoonten op
het vakantiemenu.
Je hebt goede en slechte 'comedians'. Het pro
bleem is dat stand-up comedy er zo makkelijk
uitziet: je stapt het podium op, pakt de micro
foon en begint wat grappen te vertellen, waar
bij je af en toe een soort striptaai hanteert: kor
te zinnen en een imitatie van geluiden die een
botsing of een plotselinge schrikactie moeten
verbeelden. Als je niets meer weet, stap je op
het publiek af, je vraagt hoe iemand heet, wat
hij of zij voor de kost doet en maakt daar een
gevatte en bij voorkeur pesterige opmerking
over. De zaal ligt aan je voeten, zo lang je die
maar net een stapje voor bent.
Vooral de laatste jaren is er een wildgroei aan
stand-uppers ontstaan, veroorzaakt door de
aandacht van televisie, maar ook door het feit
dat jongeren doorgaans niets van die 'saaie
theaters' moeten hebben. Stand-up comedy is
informeel, niet al te moeilijk en een optreden
duurt kort. Bovendien kun je altijd weglopen
of zelfs je ongenoegen luidkeels kenbaar ma
ken. Een optreden is onderdeel van een
avondje stappen. Veel grappenmakers kunnen
echter niet langer dan vijf minuten boeien
dankzij een schreeuwerige herhaling van grof
heden en platvloerse grappen. Hoewel ook
daarvoor een groeiende markt is. Om de mi
crofoon te grijpen heb je in ieder geval wel een
aardig portie lef nodig en dat heeft, zeker bij
jongeren, een hoge status. Het is een soort
brutaliteit die je ook terugvindt bij tal van ca
baretiers die inmiddels een avondvullend the
aterprogramma hebben, maar eens hun leer
school bij de Comedy Club hadden.
De acteur Frank Lammers, die binnenkort een
film over Lenny Bruce, het grote Amerikaanse
voorbeeld voor de standupper, gaat maken,
vindt stand-up comedy nog altijd interessant.
„Er stappen weliswaar te veel mensen het po
dium op die niet grappig zijn - ik heb hier in
Toomler verschrikkelijke dingen gezien -,
maar dat is nu gelukkig een beetje over. Een
jaar of twee geleden had je allerlei variaties van
de Comedy Train en toen ging iedereen het
maar eens proberen. Maar zo eenvoudig is het
niet. Je hoort een volstrekt originele gedachte
gang te hebben. Belangrijk is bovendien dat je
schaamteloos kunt zijn en dat je echt met de
mensen in de zaal bezig bent. Stand-up is heel
open en daar heb ook ik als acteur veel van ge
leerd."
Eigenlijk is stand-up comedy niet iets van deze
tijd,, al wordt dat soms wel eens gesuggereerd.
In de jaren vijftig was het genre al populair in
Amerika. Ook Toon Hermans was een 'staan
de komediant' en 'beperkte' zich tot een beetje
ouwehoeren met de mensen in de zaal. Lam
mers: „Ik ben een groot fan van die man. Ei
genlijk was een show nooit twee avonden het
zelfde. Hij begon ergens aan en naarmate de
zaal reageerde, plakte hij er nog wat aan vast."
Een club als Toomler of de rondreizende Co
medy Club ziet Lammers als een belangrijke
leerschool. „Hans Sibbel bijvoorbeeld komt
hier vaak op zaterdagavond even binnen, want
dan heeft hij weer iets nieuws bedacht en dat
wil hij dan uitproberen."
De cabaretiers van vandaag hebben bijna alle
maal iets met stand-up comedy, al was het
maar omdat ze eerst jarenlang hun rondje in
de Comedy Club meedraaiden. Voor succes
volle cabaretiers als Lebbis Jansen, Hans
Teeuwen, Theo Maassen, Lenette van Dongen,
Eric van Sauers, Najib Amhali en Marc-Marie
Huijbregts is het de verbindende factor, al
voegen ze er na verloop van tijd wel iets per
soonlijks aan toe en durven ze zich ook steeds
kwetsbaarder op te stellen. Op den duur staat
niet meer het publiek centraal, maar de maker
zelf en dan wordt het pas echt interessant the
ater. Persoonlijkheid, openheid en zelfreflectie
zijn naast originaliteit, schaamteloosheid en
improvisatievermogen, absolute voorwaarden
om niet roemloos in het peloton achter te blij
ven.
De wildgroei in het cabaret is nog steeds niet
voorbij. Er wordt te veel cabaret geprogram
meerd en vooral te veel zogenaamd talent ge
lanceerd. Ieder jaar opnieuw leveren de festi
vals de nodige winnaars op en de liefhebbei
ziet door de bomen het bos niet meer. Pas als
de betalende theaterbezoeker een paar keet
teleurgesteld naar huis gaat en niet meer te
rugkeert, bestaat de kans dat programmeun
weer wat kritischer worden. Lammers: „Ei
wordt nu en dan een onwaarschijnlijke hoe
veelheid bagger over de mensen gekieperd e
daardoor zou het cabaret wel eens aan zijn
succes ten onder kunnen gaan."
rotterdam/gpd Ongeveer
drieduizend woonhuismonu
menten zijn zaterdag 8 en/of
zondag 9 september van binnen
te bezichtigen tijdens de 15de
Open Monumentendag. Het
thema is dit keer 'Huis en
Haard'. Volgens de Stichting
Open Monumentendag vinden
veel eigenaren van huizen die
als monument erkend zijn, het
leuk om bezoekers te ontvan
gen. Door die belangstelling
krijgen zij een rijk gevoel en rea
liseren ze zich nog meer dat ze
zo mooi kunnen wonen.
In 350 Nederlandse gemeenten
hebben plaatselijke comités de
dag(en) georganiseerd. Aan een
van die groepen valt dit jaar de
Bouwfondstrofee toe, genoemd
naar het voormalige Bouwfonds
Nederlandse Gemeenten, al
vanaf het begin hoofdsponsor
van de Monumentendag.
Uiteindelijk zijn er vier gemeen
ten overgebleven die kans ma
ken op een onderscheidiög.
Haarlem vanwege de deelname
van maar liefst 41 koren aan de
dag, Oirschot in verband met de
vele activiteiten voor kinderen,
Smallingerland omdat het een
bijzonder kwartetspel over
woonhuismonumenten maakte
en Zwolle vanwege het door fi
guranten in passende kledij la
ten uitbeelden van historische
gebeurtenissen in deze stad.
De winnaar van deze vier wordt
bekendgemaakt tijdens de offi
ciële opening van het jaarlijkse
evenement. Die opening, op 6
september, is dit keer in de
Cruise Terminal in Rotterdam,
omdat deze stad dit jaar Cultu
rele Hoofdstad van Europa is.
Onder de titel 'Achter de gevel'
verschijnt een bundel van 24 in
terviews met bewoners van al
lerhande monumenten, twee
per provincie. De gesprekken
zijn genoteerd door Emma
Brunt en Jan Donkers. In de in
terviews komen de schaduw
kanten van het wonen in een
monument, waar altijd wel wat
aan te doen is, overigens ook
ruim aan bod.
Tijdens de Open Monumenten
dagten) is het boek voor zes gul
den te koop bij de plaatselijke
organiserende comités. In Lei
den en omstreken wordt ook
veel aandacht besteed aan Open
Monumentendag.
Meer informatie over deze dag
is te vinden op website www-
.openmonumentendag.nl.
amsterdam/gpd - Het kon bijna
niet uitblijven. Na de strips, de
boeken en de films, komt er nu
ook een musical rond de figuur
Tarzan. De theatertak van het
Amerikaanse Disney-concem is
in gesprek met onwerper Bob
Crowley over een bewerking van
de verhalen rond de beroemde
jungleheld.
Crowiy werkte als ontwerper
van decors en kostuums voor
The Royal Shakespeare Compa
ny. het Covent Garden Opera
House en bepaalde het uiterlijk
van de musical 'Aida'. Directeur
Staurt Oken van Disney zegt dat
Crowiy opdracht heeft gekregen
een voorstelling te ontwerpen
die wordt gespeeld in een tent,
binnen een opzet als die van het
Cirque du Soleil.
Met acteur Matthew Boume
Veilen in een zaaltje en volgens de geijkte methoden van 'hand opsteken' gebeurt natuurlijk nog altijd, maar een huis als Sothetby gaat ook
met zijn tijd mee en zoekt steeds naar nieuwe vormen of variaties op een thema. Zo zijn er de maandelijkse 'arcade-veilingen', zoals in het
geval van de nalatenschap van de acteur Cruys Voorbergh. Ook het internet als podium wint terrein, zoals laatst nog het geval was met een
veiling van Madonna-memorablia. Via het web kon de geïnteresseerde bieden op bijvoorbeeld de bustier die de zangeres droeg tijdens haar
'Who's that girl-tour* in 1987. Het kledingstuk bracht 50.000 gulden op, tweemaal zoveel als vantevoren was gedacht. Foto: Reuters
maakt Disney een show op basis
van de tekenfilm 'The Little
Mermaid'. Volgens Oken belooft
dat een bijzondere productie te
worden, omdat het verhaal zich
voor een groot deel onder water
afspeelt. „Het zal er heel onwe-
zenljk uitzien."
Een ander idee dat op termijn
wordt uitgevoerd is 'Hoopz', een
musical, geïnspireerd op het be
faamde basketbalteam van de
Harlem Globetrotters. Oken
noemt het een ambitieus pro
ject waarin het accent ligt op de
dans. Voor het verhaal is Suzan-
Lori Parks aangetrokken, die
eerder een nominatie ontving
voor de Pulitzerprijs voor toneel.
Verder is een show in de maak
rond 75 jaar muziek uit Disney-
producties.
den haag/gpd- Sotheby's Am
sterdam brengt maandag 10
september een groot aantal me
morabilia en kunstvoorwerpen
uit de nalatenschap van de ac
teur Cruys Voorbergh (1898-
1963) onder de hamer. Het gaat
daarbij om kostuums en deco
raties, maar ook om diens per
soonsbewijs uit de Tweede We
reldoorlog en een loepje dat hij
altijd bij zich droeg.
Cruys Voorbergh, de artiesten
naam van P.C. (Erné) van Vrij-
berghe de Coningh, werd gebo
ren in Kraksaan op Java. Tegen
de wens van zijn ouders ambi
eerde hij een loopbaan als to
neelspeler. Hij begon zijn carri
ère onder Albert van Dalsum en
speelde vele rollen in het theater
en in speelfilms. Ook verscheen
hij in de eerste programma's op
TV. Cruys Voorbergh was de va
der van de in 1997 overleden ac
teur Coen van Vrijberghe de Co
ningh, bekend onder meer van
Flodder.
Naast veelgeroemd acteur was
'Cruys', zoals hij gewoonlijk ge
noemd werd, getalenteerd vio
list en gepassioneerd verzame
laar. Zijn Haagse herenhuis her
bergde een grote en gevarieerde
verzameling, met als hoogte
punt de uitgebreide collectie to
neelkostuums. Hij verzamelde
accessoires bij de kostuums en
vervaardigde waar nodig zelf
met kennis en creativiteit even
tueel ontbrekende delen. Cruys
Voorbergh beheerste verschil
lende technieken waaronder
borduren en kantklossen. Als
expert op dit gebied publiceerde
hij het boek 'Erfenis van Eeu
wen'; een verhandeling over ou
de Hollandse gebruiken en ge
woonten, gebaseerd op Hol
landse klederdracht.
Een belangrijk deel van de nala
tenschap van Cruys Voorbergh
is in musea terechtgekomen.
Zijn uitgebreide collectie toneel
kostuums vormt de kem van de
collectie van het Haags Ge
meentemuseum, zijn verzame
ling Aziatische kunst bevindt
zich in het Kunsthistorisches
Museum in Wenen, het Neder
landse Toneel Instituut is in het
bezit van zijn theaterarchieven
en zijn familiearchieven zijn te
genwoordig te vinden in het Ge
nealogisch Bureau in Den Haag.
De voorwerpen uit de verzame
ling van Cruys Voorbergh die nu
bij Sotheby's onder de hamer
komen, omvatten onder meer
kostuumdelen, knopen, kralen,
stoffen voor theaterkostuums en
een zeldzaam 18de eeuws he-
renvest. Zijn liefde voor Azië
wordt geïllustreerd aan de hand
van zijn collectie exotische ju-
welen. De veiling biedt ook
voorwerpen van persoonlijke
aard; gekoesterde herinneringen
die lange tijd in familiebezit ble
ven. Hierbij bevinden zich de
loep die hij altijd bij zich droeg,
zijn persoonsbewijs uit de
Tweede Wereldoorlog, konink
lijke onderscheidingen en ande
re oorkondes, reisklokjes en ver
schillende familieportretten.
De collectie Cruys Voorbergh
maakt deel uit van Sotheb/s
maandelijkse 'arcade auction',
waarin kunstvoorwerpen wor
den aangeboden met prijzen va
riërend van circa 600 tot onge
veer 20.000 gulden.
De kijkdagen bij Sotheby's zijn:
vrijdag 7 september, 10-20 uur,
zaterdag 8 september, 10-16
uur, zondag 9 september, 10-
den haag - De Tröckener
Kecks houden het voor gezien.
Na eenentwintig jaar, ruim
vijftienhonderd optredens en
een eerbiedwaardig aantal sin
gles, elpees en cd's hebben de
bandleden besloten uit elkaar
te gaan.
Een duidelijke reden voor het
uiteenvallen van de groep kan
zanger Rick de Leeuw niet ge
ven. Sommige dingen zijn nu
eenmaal zoals ze zijn, meer
niet, meent hij. „Niemand van
ons vindt het echt leuk, maar
we staan wel allemaal achter
dit besluit. Iedereen binnen de
band heeft zo zijn eigen ver
haal."
Het besluit om juist nu te stop
pen, is des te opmerkelijker
omdat het groep de laatste tijd
voor de wind ging. De Tröcke
ner Kecks verrasten vorig jaar
met de cd '>tk', een van hun
beste albums. De cd kreeg lo
vende kritieken en verkocht
goed. De Leeuw zegt „Als we
voor '>tk' waren gestopt, dan
was de band als een nacht
kaars uitgegaan. Nu stoppen
we op een mooi moment."
De Kecks-fans krijgen nog een
maal de kans afscheid te ne
men van de groep. Zanger De
Leeuw, bassist Theo Vogelaars,
gitarist Phil Tilli, drummer
Gerben Ibelins en toetsenist
Rob van Zandvoort toeren tot
eind december langs hun favo
riete zalen in het clubcircuit
De Leeuw: „Dat moet een
mooi hoogtepunt worden."
Postmen
'Een misverstand in de com
municatie'. Daarop gooien
platenmaatschappij Warner
Music en het management van
The Postmen berichten dat het
hiphop-reggae trio op het punt
van opbreken staat. Wel wordt
de begeleidingsband van The
Postmen gereorganiseerd. „En]
dat verhaal is een eigen leven
gaan leiden", aldus manager
Lars Boot.
De communicatiefout ligt tus
sen het management van The
Postmen en boekingskantoor
JanVis Music Showbureau.]
Dat laatste annuleerde vorige"
week per brief een optreden
van de band op 29 augustus in
Zwolle. Als reden werd opge
geven dat The Postmen uit el
kaar gaat Jan-Dirk Vis van het
boekingskantoor, onderteke
naar van de brief, weigert iede
re reactie.
Manager Boot wijt de commo
tie aan een artikel in De Tele
graaf, twee weken geleden,
waarin stond dat The Postmen
ging 'onderduiken'. „Ik weet
bij God niet waar dat verhaal
vandaan is gekomen. De ar
tiesten hebben niet met De Te
legraaf gepraat, de platen
maatschappij niet en ik niet"
Toen vervolgens werd gespro
ken over vervanging van enke-:
le leden van de begeleidings
band is daaruit 'misschien de
conclusie ontstaan dat The
Postmen uit elkaar gaat'.
Na het laatste optreden op het
Utrechtse Uitfestival 1 septem-
ber gaat The Postmen gewoon
de studio in voor een nieuw al
bum, dat volgend jaar moet
verschijnen. „The Postmen^'
gaat absoluut niet uit elkaar",
aldus Boot „Verder kan ik er
geen zinnig woord meer over
zeggen."
(advertentie)
VORMGEVER VAN
GLAS EN SPIEGELS
Hardglazen deuren
Glazen meubelen
Spiegels
Motiefstralen
Votmofengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 - 521 80 55
e
