Jubilea met
veel gala's
en premières
CULTUUR KUNST
Muziek uit de tijd
van Floris en Ivanhoe
Leidse kazuifel te zien in Belgische Sint-Nikla:
Stijger aan veelzijdigheid ten ond
Zweedse rechtbank verlaagt
leeftijdsgrens nieuwe Spielb<
Amerikaanse 'De
met meer special
II
Primeur nieuwe cd
Michael Jackson
kopenhagen - Radio Energy,
een klein lokaal muziekradio-
station in Denemarken, was
maandag de eerste en mogelijk
ook de enige in de wereld, die
de nieuwe single van Michael
Jackson uitzond. Kort nadat het
station 'Rock my World' twee
maal de ether had ingeslingerd
werd het teruggefloten door
uitgever Sony Music. Twee Ne
derlandse radiostations, 3FM
en Radio 538, hebben deze
week al fragmenten van de sin
gle op de radio laten horen.
Maar Sony Music heeft ook hen
direct op de vingers getikt. De
single mag pas vanaf begin sep
tember wereldwijd op de radio
gedraaid worden. Het is de eer
ste plaat van Jackson sinds
'HlStory" uit 1995.
Foto: Reuters/Brad Rickerby
Tenzing Norgay
signeert bij Dufour
leiden - Jamling Tenzing Nor
gay, schrijver van het boek 'In
het voetspoor van mijn vader',
signeert zaterdag 8 september
tussen 15.00 en 18.00 uur bij
Antiquariaat F.C. Dufour aan
de Langebrug 34 te Leiden.
Tenzing Norgay is de zoon van
de sherpa die in 1953 samen
met Edmund Hillary als eerste
mens de top van de Mount Eve
rest bereikte. In navolging van
zijn vader beklom hij in 1996
zelf de Everest, een ervaring die
hij beschrijft in zijn boek.
Luiten volgt
Daamen op
Rijswijk - Gitta Luiten, adviseur
van staatssecretaris van cultuur
Van der Ploeg, wordt de nieuwe
directeur van de Mondriaan
Stichting. Zij volgt Meilei Daa
men op, die directeur wordt
van de Stadsschouwburg in
Amsterdam. Luiten werkte eer
der voor het Rijksmuseum en
de Raad voor Cultuur. Als advi
seur van Van der Ploeg werkte
ze mee aan de totstandkoming
van de cultuurnota, waaraan de
Mondriaan Stichting deels uit
voering geeft. De Mondriaan
Stichting is het cultuurfonds
dat activiteiten op het terrein
van beeldende kunst, vormge
ving en musea ondersteunt en
stimuleert.
Een met goud
en zijdedraad
geborduurde
voorstelling op
de groene ka
zuifel. Foto:
Justine Brakel
door Casper Wichers
Leiden/Sint-Niklaas- Al meer dan tachtig
jaar pronkt op de inventarislijst van de Pe-
truskerk aan de Lammenschansweg in Lei
den de naam van een uniek priesterge
waad. Toch is dit mouwloze bovenkleed,
dat 'de groene kazuifel' heet, zelden in het
openbaar te zien. Mensen die bij de paro
chie aankloppen met de vraag het gewaad
te mogen bekijken krijgen bijna altijd nul
op het rekest. Maar de komende anderhal
ve maand is de uit 1530 stammende kazui
fel te zien in het Belgische Sint-Niklaas.
De groene kazuifel is tot 30 september te
bewonderen op de tentoonstelling 'De
Boudelo Abdij, dertig jaar archeologisch
en historisch onderzoek'. De Leidse
kunsthistoricus J. Brakel, die elf jaar gele
den de groene kazuifel als afstudeeron
derwerp koos, regelde het contact tussen
de Petruskerk en museum Zwijgershoek
in Sint-Niklaas, waar de kazuifel in de
Boudelo-zaal hangt.
Brakel: „Ik werd opgebeld door de heer
A. de Belie, die al meer dan dertig jaar
onderzoek doet naar de abdij van Bou
delo, in de buurt van Gent. Hij was op
zoek naar foto's van het gewaad dat in
vroeger jaren in het bezit was van de
Boudelo Abdij. Ik bracht hem in contact
met de secretaris van het kerkbestuur
van de Petruskerk, P. Tolsma. Die zorgde
er uiteindelijk voor dat niet alleen dit ge
waad, maar ook de twee bijbehorende
dalmatieken (kleden voor de diakenen),
nu op de expositie te zien zijn."
Alvorens de kostbare kazuifel en dalma
tieken aan het museum Zwijgershoek uit
te lenen, raadpleegde de secretaris het
bisdom. „Daar zitten mensen die ver
stand hebben van kerkelijke kunstschat
ten", aldus Tolsma. Toen bleek dat het
museum in Sint-Niklaas aan alle voor
waarden (juiste belichting en tempera
tuur) kon voldoen gaf hij het groene licht.
De drie gewaden zijn verzekerd voor 103
miljoen Belgische franken, zo'n 65.000
gulden.
Tolsma erkent dat de groene kazuifel niet
voor iedere willekeurige bezoeker uit de
la wordt gehaald. „Er zijn namelijk niet
altijd mensen aanwezig om toezicht te
houden. Maar voor groepen valt best wel
iets te regelen,'wanneer dat ruim vante-
voren wordt afgesproken", aldus de se
cretaris.
Onlangs was kunsthistoricus Brakel zelf
in Sint-Niklaas. „Door deze hernieuwde
kennismaking met de gewaden word ik
weer helemaal enthousiast", vertelt ze.
Ze legt uit dat de kunsthistorische waar
de bijzonder groot is. „Het vroeg 16de
eeuwse goudborduursel is van een unie
ke kwaliteit. Op de rug van het kleed is
een groot kruis geborduurd met goud
en zijdedraad. In het kruis zijn diverse
medaillons verwerkt, met prachtige, zeer
gedetailleerde voorstellingen van
Jozef en het kindje Jezus. Er zijn ni
vergelijkbare borduursels in de wei
Via het familiewapen bovenin he
wist Brakel het kazuifel vrijwel e
dateren: 1530. De toenmalige ei
van het kleed was de Zuid-Nedei
familie Van Deinse. Brakel ontdel
Jan van Deinse (circa 1468-1540)
in de Boudelo Abdij van 1513 to
„Hij is vrijwel zeker de opdrachtge
weest", aldus de kunsthistoricus
het atelier, waar het kleed gema
wist te achterhalen: die van de
borduurwerker Gommaar Minten.
Brakel: „Waarschijnlijk was het de
abt van de Boudelo Abdij geweest
waardevolle gewaad op zijn vlucl
de Fransen, in 1794, meenam na
derland. En, eveneens waarschijnl
te een rijke parochiaan het begin
eeuw bij een antiquariaat voor zo
duizend gulden op de kop en schc
aan de kerk."
Dansend Nederland viert feest
door Rinus van der Heijden
Amsterdam - Het is het jaar van
de jubilea voor dansend Neder
land. Dansgezelschappen bestaan
vijfentwintig, dertig dan wel
veertig jaar. En dat wordt gevierd
met gala's en premières.
Het Nationale Ballet bestaat 31
augustus veertig jaar. In het ju
bileumjaar brengt het in Am
sterdam zetelende gezelschap
Nederlandse premières van Wil
liam Forsythe, Jerome Robbins
en John Cranko. Plus wereldpre
mières van Hans van Manen, de
afscheid nemende huischoreo-
graaf Toer van Schayk, Krisztina
de Chatel en Krysztof Pastor.
Wat betreft klassieke dans staan
'Assepoester' en 'De Notenkra
ker Muizenkoning' weer op
het programma.
Ook Dansgroep Krisztina de
Chatel viert feest. De groep rond
de van oorsprong Hongaarse
choreografe bestaat een kwart
eeuw. Als reprise wordt 'Stau
nch' gebracht, een van de top
pers op het repertoire. Nieuw is
'Bewogen Bomen', dat wordt
gemaakt in samenwerking met
Armando en zijn Quartet. Ook
nieuw is 'Rooms', dat De Chatel
creëert met muziekensemble
Loos. Onder meer te zien in het
Leidse LAKtheater.
En dan is er nog Introdans, dat
ook al wat te vieren heeft: het
dertigjarig bestaan. Op 29 sep
tember gaan in 'Jubileumpro
gramma' onder meer een werk
van Conny Janssen en Nils
Christe in première. Het verdere
seizoensprogramma is overvol
met werken van Van Manen, Jiri
Kylian, David Parsons, Twyla
Harp, Heinz Spoerli, Wayne
Eagling, Patrick Delcroix, Renato
Zanella, Maryse Delente en de
aanstormende Adam Hougland.
Nederlands Dans Theater-1
brengt wereldpremières van ör-
jan Andersson, Paul Lightfoot,
Hans van Manen, Johan Inger
en Kylian. Voorts is er een NDT-
première van William Forsythe.
NDT-3, de groep oudere dan
sers, verzorgt een Shusaku Ta-
keuchi-programma.
Het Muziektheater haalt zijn
gasten meestal van ver. Zo tre
den onder meer aan: Compan-
hia de Dan^a Deborah Colker
uit Brazilië, Karas uit Japan,
Rennie Harris PureMovement
(Amerika). Rosas van Anne Te
resa de Keersmaeker (België) en
Ballett Frankfurt.
Het Koninklijk Ballet van Vlaan
deren komt onder meer met een
nieuwe versie van 'Het Zwanen-
meer'. Een verzameling ballet
ten van huischoreograaf Danny
Rosseel is verenigd in het pro
gramma 'Moving Views'. Voorts
zijn er premières van de Argen
tijn Mauricio Wainrot en de
Chinees Xin Peng Wang.
Het Nationale Ballet repeteert voor 'The Vertiginous Thrill of Exactitude' van William Forsythe, dat tij
dens het 40-jarig jubileumgala in première gaat. Foto: ANP/Olaf Kraak
Stockholm/afp - Een admini
stratieve rechtbank in Stock
holm vindt de nieuwe film van
Steven Spielberg geschikt voor
kijkers vanaf elf jaar. De recht
bank verwerpt daarmee de me
ning van de Zweedse filmkeu
ring, die de film te schokkend
vindt voor kijkers jonger dan 15
jaar.
De filmkeuring is woi
„Aan de ene kant hebb |f
hier een minister van i
die vindt dat we vaak l
zijn, aan de andere kant
de rechtbank die niet nali
ze normen te verlagen", s fi
woordvoerder. De film,
rial Intelligence', gaat in
den dit najaar in roulatie.
amsterdam/anp - De Ameri
kaanse versie van de succesfilm
'De Lift' van regisseur Dick
Maas is nog niet verkocht aan
een Amerikaanse distributeur.
Wel zijn de vertoningsrechten
verkocht aan 34 andere landen,
waaronder Italië, Frankrijk,
Duitsland en Japan.
„Maar de onderhandelingen
met de Amerikanen verlopen
bemoedigend", laat een woord
voerder van productiebedrijf
First Floor Features weten. Ne
derland is op 6 september het
eerste land waarin 'Down', zoals
de film nu heet, in première
gaat.
'De Lift' dateert uit 1983. Het
was Maas' eerste lange bio
scoopfilm en werd een com
mercieel succes. De thriller gaat
over een lift met een eigen wil,
die als moordmachine diverse
slachtoffers maakt. 'De Lift'
sleepte in binnen- en buiten
land verschillende prijzen in de
wacht.
'Down' speelt zich af in New
York. Daar raken de liften van
het 102 verdiepingen tellende
Millennium Building ontregeld
en een mecanicien, gespeeld
door James Marshall (uit onder
meer 'Twin Peaks', 'A
Men'), moet de klus
stunts komen onder
behulp van
tot stand. Volgens
is het voor het eerst
ke technieken op zo'n
schaal in een Nederlandsi
worden toegepast. J
De Engelstalige film is op
men in Nederland (Almi
Amsterdam) en in New
Voor een skatescène 's
Maas zelfs een deel van
Avenue afzetten, maar v
de Nederlandse regisseu
dat vrij makkelijk te regelei
Maas noemt 'Down' geen
rechte Amerikaanse kopi jj
'De Lift', hij ziet er ook eei
vervolg in. „Veel element!
behouden gebleven, wai i j
veel nieuws valt er niet 1
zinnen over een lift met n
neigingen. De hoogtep
van de oorspronkelijke 0
de onthoofding van de
waker, het kleine meisje d
de lift speelt en de blind
heb ik behouden." Maa
gens de regisseur had hij i
versie meer ruimte om mi l
rial effects en computere
te werken.
BEELDENDE KUNST RECENSIE
RODY VAN DER POLS
Expositie: Schilderijen van Wilfred
Stijger. Te zien: t/m 28/8, wo t/m za
12.00-17.00 uur, tevens koop- en
zondagen, Galerie Art Above All,
Burgsteeg 2, Leiden.
Wilfred Stijger kan met recht
een kunstzinnige duizendpoot
genoemd worden. Behalve
sculpturen van zand, waarmee
hij internationale bekendheid
verwierf, maakt de Katwijkse
kunstenaar beelden van hout,
kunststof, gips en keramiek, et
sen, linoleumsneden, tekenin
gen en computeranimaties. En
getuige de expositie in galerie
Art Above All, is hij ook regelma
tig achter de schildersezel te
vinden.
Ook hier lijkt 'diversiteit' het
sleutelwoord te zijn: een blik op
zijn schilderijen laat een ratjetoe
van stijlen, technieken en mate
rialen zien. Als er al een con
stante is, dan moet die vooral
gezocht worden in de surreële
sfeer die veel van Stijgers wer
ken ademen.
Soms levert dat fraaie doeken
op, zoals een schilderij van een
naakte dame, bezien op haar
mg, die met volle overgave haar
handen in de lucht werpt. Haar
armen en vingers zijn gehuld in
een waas van zeeblauw en rond
haar hoofd vormt zich een krans
van witblauw schuim, die door
de dikke pasta van olieverf en
zandkorrels bijna uit het doek
lijkt op te borrelen. Ronde wel
vingen van billen en kuiten zijn
trefzeker met bruin zand op het
doek geboetseerd. Rondom het
voluptueuze lichaam stuiven
dikke klodders rood, geel en
groen op.
Ook de reeks schilderijen waarin
Stijger zich een adept van Salva
dor Dali toont, zal de liefhebber
van het genre kunnen bekoren.
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor de
amateur-kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad- en
regiogenoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen,
schilderen, fotograferen of op andere wijze actief zijn.
Vandaag: Koperensemble Brasso uit Voorhout.
Tussen de loslopende kippen,
stapels houten kistjes, do
zen met potten honing en bak
ken met jonge plantjes repete
ren elf mannen van het Koper
ensemble Brasso voor hun
nieuwste project. De werk
ruimte van plantenkweker Van
Noort in Warmond is op z'n
zachtst gezegd een opmerkelij
ke repetitieruimte. De 'ridder-
muziek' die de negen koper
blazers en twee slagwerkers er
ten gehore brengen, krijgt
daardoor een extra mysterieus
tintje.
Trompettist Paul Martens
richtte samen met slagwerker
Paul Does anderhalf jaar gele
den het blaasorkest op. „Wij
zijn een projectensemble",
vertelt Martens. „Dat wil zeg
gen dat we alleen repeteren als
er een uitvoering op stapel
staat." Voor de elf muzikanten
betekent dat echter niet dat zij
tussen de concerten niets mu
zikaals om handen hebben,
want ze spelen allemaal ook in
de St. Cecilia Harmonie uit
Voorhout. En enkelen, die he
lemaal met het 'harmonievirus'
- 'een heel prettig virus', aldus
Martens - zijn besmet, spelen
ook nog in andere bands.
Op de muziekboeken prijkt de
naam 'Brasso X'. „Die 'X' is de
Romeinse tien," verklaart Mar
tens. „We zijn namelijk met
ons tiende project bezig." En
dit tiende concert voert de ko
perblazers en slagwerkers naar
een wel heel bijzonder podi
um: De Foxtrottent op het
Lowlandsfestival in Bidding
huizen, waar Brasso op 25 au
gustus als huisorkest optreedt.
Paul Does moet nog aan het
idee wennen. „Wij zijn voorna
melijk een klassiek orkest."
Volgens Martens gaat het om
een uit de hand gelopen grap.
„Een aantal Brasso-leden gaat
elk jaar naar Lowlands. En om
dat de Foxtrottent een alterna
tieve programmering kent, leek
het ze wel leuk daar zelf een
keer te spelen. Toen de Low-
landsorganisatie onze opna
mes had beluisterd belde ze op
met de mededeling: 'Hou het
weekeinde vrij. We willen jullie
absoluut hebben.' Brasso X
was daarmee een feit."
Koperensemble Brasso: „We repeteren alleen als er een uitvoering op stapel staat."
Foto: Henk Bouwman
De nadruk in het repertoire ligt
op 'riddermuziek'. Martens:
„Denk maar aan Floris en
Ivanhoe. De muziek stamt uit
de vroege Renaissance. Stuk
ken die niet echt voor koper
blazers zijn geschreven. Het is
vaak vierstemmige muziek, be
doeld voor instrumenten zoals
luit, fluit en viola da gamba.
Het klinkt heel goed op koper,
maar is daar niet specifiek voor
geschreven."
Om die reden heeft Brasso ook
andere genres op het repertoi
re staan, waaronder de heden
daagse koperblaasmuziek.
„Zeg maar muziek tot de jaren
vijftig van de vorige eeuw", al
dus Martens. „Deze muziek is
speciaal voor koperblazers ge
componeerd. Alle technische
mogelijkheden van onze in
strumenten worden benut. Dat
betekent wel dat veel composi
ties voor ons amateur-gezel
schap moeilijk zijn om te spe
len. Maar er blijft nog genoeg
over, hoor."
De derde muzikale poot waar
op Brasso steunt is die van de
popclassics. Muziek van bij
voorbeeld John Miles of
Queen. Lange, symfonische
nummers. Sinds Brasso IX
brengt het blaasorkest een zo
genaamd totaalpakket, met
veel aandacht voor presentatie
en aankleding. „We maken een
muzikale reis door de tijd en
geven een mondelinge inlei
ding bij de stukken die we spe
len. Als we over de achtergron
den van een stuk geen infor
matie hebben verzin ik zelf wel
een kolderverhaal. Want hu
mor is de rode draad in elk
concert."
Casper Wichers
Zo roept een van de werken een
sfeer op die minstens zo duister
en mysterieus is als de titel doet
vermoeden: 'Jarabbe de palo
nr.l'. Het doek toont een fel
geel, rubberen masker in zijaan
zicht, afgesneden bij de hals.
Putten in de glimmende, gladde
textuur en twee oren vlak boven
elkaar geven het geheel een ma
caber aanzien. De mond is be
vroren in een ijselijke schreeuw,
waaruit de trillende lijn van een
oscillogram tevoorschijn kruipt.
Regelmatig verzandt Stijger ech
ter in flauwigheid. Zo hangt er
een doek dat een slordig ge
schilderd eiland toont dat in het
luchtledige zweeft. Voorop staan
twee ogen op steeltjes. Wie lan
ger naar het vreemde tafereel
kijkt, valt plotseling iets glim-
mends, doorzichtigs op. Boven
op de olieverf is met een trans
parante glaspasta de structuur
van een slakkenhuis aange
bracht. 'Camouflaged snail'
luidt de verklarende titel van het
'Jarabbe
palo nr.
Wilfred
Publicite lte
doek. Grappig, maar e^ee
zienbarend kunstwerk le\j°rd
allerminst op.
En ook de serie abstract lce
ken waarin gewerkt woi
zand, olieverf en in het di :efc
monteerde ritssluitingei [^1
zeggingskracht. Om nog i"0
zwijgen van de vormloze "oi
tuur van keramiek, gev °o)
geel, blauw, bruinrood sa^
dat veel weg heeft van eei131
kluiten gewassen stuk
gom.
En daar gaat het fout:
drang alles aan te pak! ats
eindeloos veelzijdig te ziBte'
de zelfkritiek het ondei'us
delven. Stijger laat met ei 'ja
tal werken zien dat hi °la
ideeën heeft en een onn ysc
baar talent om verscl wil
materialen en techniekei ^er
tegreren, maar het aant1 vc
witeiten en miskleunen 'Je
groot om als geheel te I e^e
overtuigen. Tijd dus, om 10
van het koren te scheiden nw
be