Opkomst en ondergang van een gewetenloze opportunist MILOSEVIC .Andere aangeklaagden De lange weg naar Den Haag Bij de grote Slobo-truc had iedereen het nakijken Afscheid Mira Markovic, steun en toeverlaat VRIJDAG 29 juni 2001 or onze correspondent s van Zweeden iLCRADO - Adolf Hitler pleegde :lfmoord, Pol Pot vluchtte de ngle in, Saddam Hoessein bleef ongrijpbaar. Maar eindelijk heeft internationale gemeenschap in walvis aan de haak. Slobodan lilosevic was geen Hitler of Pol >t en zelfs geen Saddam Hoes- in. Maar zijn gewetenloze op- "prtunisme maakte 'de Hitler van Balkan' levensgevaarlijk. oor iemand die ieder charisma ïtbeert, onbeholpen spreekt, ijze pakken draagt, een ietsje dik is en het gezicht heeft van >n baby, was het een knappe estatie om leider der Serviërs worden. Dit was een trotse itie, die altijd grote zonen had lortgebracht. Slobodan Milo- vic leverde die prestatie, in >or iemand die vervolgens vier L( irlogen verloor, de economie rwoestte en het land veran- Foto: Reuters derde in een leprozenkolonie, was het een haast weergaloze prestatie 13 jaar lang leider te blijven. Milosevic volbracht ook dat kunststuk. Zijn leven begon in misère. Hij werd geboren in 1941, het jaar £in haag/anp - Het Joegosla- é-tribunaal heeft in totaal ibliekelijk 99 verdachten igeklaagd. Daarnaast be- aan er geheime aanklachten, het Huis van Bewaring in heveningen verblijven 38 rdachten. 26 Verdachten zijn PI ig voortvluchtig, waaronder 1 Bosnisch-Servische leider dens de Bosnische oorlog n 1992-1995 Radovan Karad- i, en Ratko Mladic, de bevel bber van de Bosnisch-Servi- iestrijdkrachten. Naast stèlosevic zijn ook vier anderen igeklaagd wegens misdaden ;en de mensheid en oorlogs laden in Kosovo. Ook deze ;r Servische medeverdachten nog niet in handen zijn het tribunaal. sago Ij ub Ojdanic Ineraal 'Drago' Ojdanic (01- >1941) kreeg eind 1998 de jst van opperbevelhebber. Hij loyaal aan president Milo- Jic en genoot bovenal het ver- luwen van Milosevic' vrouw, J invloedrijke Mirjana Marko- Net als zij houdt generaal [danic er anti-westerse en neo- nmunistische opvattingen op l Hij maakte als militair deel I van de bijzondere Servische heden die de moeilijkste Issen moesten klaren. De lsnisch-Servische leiders Mla- t en Karadzic zouden tot zijn iieme vriendenkring behoren. Ikola Sainovic toenmalige Joegoslavische ^e-premier was tijdens de isovo-crisis belast met het jinenlands beleid en veilig- EN haag/afp-anp - Aan de ing van Slobodan Milo- ivic aan het Joegoslavië-tribu- aal in Den Haag ging jaren- ng getouwtrek vooraf. Een irerzicht. 27-05: Hoofdaanklaagster ouise Arbour van het tribu- aal klaagt Milosevic aan we- ;ns misdaden tegen de mens- eid en oorlogsmisdaden in dsovo. Belgrado voert hierop jn propaganda tegen het tri- unaal op. Dat zou een door Amerikanen gemanipuleerd ïti-Servisch instrument zijn. XX) 24-09: Vervroegde verkiezin- m in Joegoslavië die Milose- c dacht te winnen. Maar Vo- ;lav Kostunica van de Servi- :he oppositie krijgt een meer- •rheid. 35-10: Na een volksopstand loet Milosevic aftreden. 37-10: Kostunica beëdigd. Ar- aurs opvolgster Carla Del )nte begint te lobbyen voor ;n bezoek in Belgrado, maar ostunica houdt de boot af. 10-10: Kostunica zegt dat de lak-Milosevic 'geen prioriteit' ;eft. Irritatie bij het tribunaal. 25-11: Milosevic herkozen als lorzitter van de Socialistische irüj van Servië 301 15-01: Del Ponte eindelijk elkom bij Kostunica in Bel- ado. Ontmoeting verloopt roef en zonder resultaat. 10-03: VS stellen economi- he hulp afhankelijk van sa- enwerking met tribunaal. )1 -04: Milosevic wordt in •lgrado gearresteerd op ver denking van corruptie en machtsmisbruik. Hij wordt naar de gevangenis van de Joe goslavische hoofdstad overge bracht. De dag erop stelt Was hington 50 miljoen dollar hulp beschikbaar. 06-04: Het hoofd van de grif fie van het tribunaal, de Ne derlander Hans Holthuis, over handigt in Belgrado de tenlas telegging tegen Milosevic aan de regering. 03-05: Milosevic weigert aan klacht in ontvangst te nemen. Het document wordt tussen de tralies van zijn cel gestopt. 09-05: Kostunica verklaart zich bij eerste bezoek aan VS bereid tot samenwerking met tribunaal. 14-06: Joegoslavische rege ring keurt wetsontwerp over samenwerking met tribunaal goed. 22-06: De Democratische Oppositie van Servië (DOS) be sluit dat de samenwerking per decreet moet worden geregeld. 23-06: Joegoslavische rege ring aanvaardt decreet. SPS en Milosevic' advocaat Fila kondi gen aan naar het Federale Constitutionele Hof te stap pen. 28-06: Constitutionele hof schort de werking van het de creet op tot zijn definitieve oordeel over de grondwette lijkheid. Desalniettemin besluit de Servische regering Milose vic uit te leveren. Dat is dan nog net een dag voor de do norconferentie in Brussel. Deelnemers daaraan, waaron der Nederland nog gisteren, hadden gewaarschuwd dat Belgrado zonder uitlevering niet op economische hulp hoefde te rekenen. dat de nazi's Belgrado in een hoop rokend puin veranderden. Moeder pleegde zelfmoord, va der pleegde zelfmoord. Zijn jeugdvriendin was Mirjana, die later zijn vrouw werd. Maar een zonnetje in huis was ook zij niet. Mirjana had haar eigen com plexen. Moeder werd gemarteld en gedood, vader liep weg. Slobodan Milosevic vergaarde tijdens zijn leven vele bijnamen. Voor sommigen was hij een 'ba byface killer', voor anderen de 'Hitler van de Balkan'. Hij werd geduid als een 'stalinist' en als een 'nationalist'. Maar hij was niets van dat alles. Milosevic was, zoals zijn oudgediende ad viseur Trajkovic zei, een gewe tenloze opportunist. Hij was communist, toen het land nog door de Communistische Partij werd geregeerd. Hij was natio nalist, toen etnische Serviërs in Kroatië en Bosnië in oorlog raakten. En hij was realist, toen zij die oorlogen begonnen te verliezen. Zijn opkomst had hij te danken aan Ivan Stambolic, die na de dood van Tito lange tijd presi dent van Servië was. Stambolic was zijn kruiwagen. Hij hielp Milosevic aan de baan van di recteur bij het staatsgasbedrijf Technogas en aan een topfunc tie bij de bank Beobanka, waar voor hij het Newyorkse filiaal leidde. Hij bezorgde hem zelfs het begeerde partijleiderschap. Maar uiteindelijk kon Milosevic niet verder klimmen op de maatschappelijke ladder zonder Ivan Stambolic daarvan af te du wen. Milosevic had hem leren kennen toen zij beiden eerste jaarsstudent waren aan de rech tenfaculteit van de universiteit van Belgrado. Een kwart eeuw was hij zijn beste vriend ge weest. Maar in 1987 zette Milo sevic hem af en beklom zelf de hoogste stoel. Kan een politicus nog cynischer zijn? Alleen als hij Milosevic heet. In de zomer van vorig jaar werd dezelfde Stambolic, amb teloos burger nog steeds, ont voerd toen hij bij zijn huis aan het joggen was. Nimmer werd meer iets van hem vernomen. Stambolic is ongetwijfeld dood, vermoord door Milosevic' ge heime dienst. Milosevic reisde op 24 april 1987 als partijleider naar Kosovo Pol- je voor een gesprek met lokale bonzen. Terwijl hij binnen zat, klonk van buiten het geluid van een aanzwellende betoging. Ser viërs gooiden met stenen naar de politie, die antwoordde met de wapenstok. 'Moordenaars! Moordenaars!' De kreet die uit de menigte opsteeg, was binnen te horen. Een geschokte Milose vic verscheen op het balkon, en sprak: „Niemand moet probe ren jullie te slaan." Het 'moor denaars, moordenaars' ver stomde en maakte plaats voor 'Slobo, Slobo'. De gelegenheids communist Milosevic was na tionalist geworden. Hoe zeer hij een gelegenheids nationalist was, bleek vier jaar later. Toen de Kroaten het Servi sche deel van hun land, de Kraj- ina, onder de voet liepen, stak Milosevic geen vinger uit. Het zelfde blauwtje liepen de Ser viërs in Bosnië op. Aanvankelijk steunde Milosevic hen - het maakte hem in Servië nog po pulairder. Maar toen de Bos- heidskwesties. Hij was dus di rect verantwoordelijk voor het onderdrukken van het separatis me in de Zuid-Servische provin cie. Hij zou hebben opgeroepen tot hard optreden in Racak, waar meer dan 40 Kosovaren werden gedood. Sainovic (07- 12-1948) werkte jaren lang nauw samen met Milosevic en werd daardoor een van de machtigste mensen van Joegoslavië. Hij had alle onderdelen van de Servi sche geheime dienst onder zich en kreeg een hoofdrol in Milose vic' Socialistische Partij. Vlajko Stojiljkovic Tijdens de Kosovo-crisis was hij minister van binnenlandse za ken van Servië. Stojiljkovic was meer dan een decennium nauw verbonden met Milosevic en waarschijnlijk diens trouwste volgeling. Hij bekleedde functies bij de politie en leidde verschil lende staatsbedrijven. Voorjaar 1997 trad hij toe tot de regering en beloofde af te rekenen met het Albanese terrorisme. Hij werd hoofd van de Servische politie. Milan Milutinovic Volgde Milosevic in 1997 op als president van Servië, toen 'Slo bo' president van Joegoslavië werd. Hij is een vertrouweling van Milosevic. Milutinovic (19- 12-1942) was vooral 'his mas ter's voice'. Zowel bij de onder handelingen in Dayton (1995) als in 1999 in het Franse Ram- bouillet kwam hij alleen om het standpunt van Milosevic te ver kondigen. Juist die volstrekte loyaliteit maakte hem voor Milosevic zo'n aantrekkelijke opvolger. Milutinovic is de enige verdachte uit de Milosevic-aan- klacht die nog in functie is. belgrado - Twee vrouwen troosten elkaar op het Plein van de Republiek in het hartje van de hoofd stad Belgrado, nadat duidelijk is geworden dat Milosevic is uitgeleverd aan het Joegoslavië-tribu- naal in Den haag. Toch riep het bericht bij lange na niet de woede op die de voormalige president ver wacht had. Gisteravond demonstreerden zo'n twee duizend van zijn aanhangers. Sommigen wisten hun frustratie niet te beteugelen en sloegen in op journalisten, ramden op voorbijrijdende bussen en auto's en schreeuwden over het verraad aan de vrij heidslievende Servische natie. De meerderheid van de bevolking heeft echter respect voor het bliksem- besluit van premier Zoran Djindjic de uitlevering zonder verdere vertraging te laten plaatsvinden. „Milosevic had al veel eerder uitgeleverd moeten worden," zegt de 45-jarige secretaresse Jelena Djukic. „Djindjic heeft de juiste beslissing genomen. Als wij daarmee buitenlands geld krijgen voor de wederopbouw, wat interesseert mij Milosevic dan." Foto: EPA/Petar Plavevski nisch Servische leiders niet lan ger op zijn kompas wilden va ren, liet hij hen genadeloos val len. "Sla geen acht op die lui", zei hij in Dayton, waar in 1995 de vredesonderhandelingen plaatsvonden, tegen de Ameri kaanse diplomaat Holbrooke. En vervolgens gaf hij in luttele seconden Sarajevo weg aan moslimleider Izetbegovic, een stad waar de Bosnische Serviërs jarenlang om gevochten had den. „Hij heeft het verdiend, omdat hij nooit heeft opgege ven", sprak Milosevic. „Sarajevo is van hem." Milosevic ging door voor een briljant onderhandelaar. Hol brooke, zelf niet de minste aan de onderhandelingstafel, had heilig ontzag voor hem. Milose vic wist in minuten iedere tekst, ook indien die in het Engels was, te doorgronden. En vervol gens kon hij voorstellen daarin een ogenschijnlijk onbeduidend woordje te veranderen. Die ver andering bleek dan later een ak koord onmogelijk te maken. „Dit talent", zei Holbrooke, „maakte hem als onderhande laar heel gevaarlijk". Maar Milosevic was ook een blufpokeraar, die soms de rand van de afgrond uit het oog ver loor. Dat geschiedde begin 1999 in Rambouillet, waar zijn dele gatie met de Navo over Kosovo onderhandelde. Milosevic dacht dat de Navo hooguit een paar bommen zou gooien. En misschien zou het ook daarbij zijn gebleven, maar Milosevic had buiten een feno meen gerekend dat hij als auto cratische leider in eigen land kon negeren: de publieke opi nie. Toen bijna een miljoen Al banezen voor het oog van de ca mera Kosovo begonnen te ont vluchten, schaarde de publieke opinie in het Westen zich achter de Navo. Het bondgenootschap had weinig alternatieven dan de oorlog te winnen. Uiteindelijk zwichtte Milosevic. Nadat hij in Slovenië (in 1991), Kroatië en Bosnië had verloren, had hij ook in Kosovo aan het kortste eind getrokken. Slechts één slagveld restte hem: Servië. In de overtuiging dat hij met een ietsje fraude de verkiezingen kon winnen, schreef hij voor september 2000 een stembus gang uit. Hij was geen dictator, die 99,9 procent van de stem men claimde, zoals Ben Ali van Tunesië, een bondgenoot van het westen. Maar hij claimde 43 procent, genoeg voor een twee de ronde. Dat was 8 procent meer dan hij had gekregen. Kostunica, zijn opponent, weigerde de tweede ronde en meer dan een half mil joen betogers staken het parle ment in brand en bestormden de televisiestudio. Op 6 oktober, de dag na de demonstratie, gaf Slobodan Milosevic zich gewon nen. Hij had 13 jaar lang de eerste vi ool gespeeld. Het waren goede jaren geweest voor hem..Hij was gefrequenteerd door westerse leiders, zij het dat velen hem haatten. Hij had zijn kinderen rijk zien worden, zij het door maffiose praktijken. Hij had ge schiedenis geschreven, zij het dat de pen in bloed was ge doopt. Maar aan al dat goede is nu een einde gekomen. door Gerard de Graaff den haag - Mirjana Markovic valt in de zelfde categorie als Imelda Marcos, Evita Peron en Elena Ceausescu - sterke vrouwen die zich ten volle hebben ingezet om hun echtgenoten naar de hoog ste macht te stuwen. 'Mira' is, ondanks haar ver knochtheid aan haar 'Slobo', al tijd haar meisjesnaam blijven voeren. Begrijpelijk omdat Markovic in het voormalig Joe goslavië een ware geuzennaam is. De Markovic-familie bestond tijdens de Tweede Wereldoorlog uit partizanen die streden tegen de Duitse bezetter. Haar moeder werd in 1943 door de nazi's ge dood toen Mira één jaar oud was. Haar vader Moma, die het gezin verliet, en oom Draza maakten het als verzetsstrijders de nazi's knap lastig. Er is een hardnekkig gerucht dat zij een onechte dochter is van maar schalk Tito. Net als Slobodan (1941) bezocht Mira het stedelijk gymanisum in Pozarevac, nu een troosteloze provinciestad met hoge flatblok- ken en na alle oorlogsgeweld stilgevallen industrie. Na hun huwelijk betrokken Slobodan en Mira er een huis van haar groot moeder dat ze al die tijd hebben aangehouden en waar ze tot Milosevic' arrestatie regelmatig verbleven. Beiden zetten toen hun eerste schreden op het poli tieke toneel in het Comité van de Communistische Jeugdbewe ging- In dat huis woonden ook doch ter Maria en zoon Marko. Van de eerste is weinig meer bekend dan dat ze de ene na de andere mislukte relatie heeft. Marko daarentegen is een echt enfant terrible. Hij heeft een grote voorliefde voor pijlsnelle boli des, maar is bepaald geen goede chauffeur. Gevolg: de ene crash na de andere. Na de arrestatie van zijn vader is hij spoorloos verdwenen. Bang als hij is dat hij zich moet verantwoorden voor corruptie, smokkel en wa penhandel. Na de middelbare school koos Mira voor sociologie en schopte het tot hoogleraar aan de uni versiteit van Belgrado. Ook daar hield ze het communistische ge- Mira Markovic, gisteravond in Belgrado. Foto: Vlada Lasica dachtengoed van de toenmalige president Tito hoog door voor zitter te worden van het beruch te Ideologisch Comité. Waar haar man tijdens zijn loopbaan het communisme verruilde voor extreem nationalisme, bleef Mi- ra een communiste. Na de te loorgang van het communisme werd zij de leidster van de door haar tijdens de Balkanoorlog opgerichte neo-communistische partij Verenigd Joegoslavisch Links GUL). Behalve haar werk als hoogle raar schrijft Mira Markovic ook columns voor het weekblad Du- ga, een goede politieke graad meter en vaste leeskost voor Slobodan. Die artikelen kregen al snel de bijnaam 'horoscoop van Belgrado'. De onderwerpen liepen uiteen van fraaie berg landschappen tot scherpe poli tie analyses. Wanneer Mira ech ter een politicus op de korrel nam, kon deze er gif op inne men dat hij door de president de laan werd uitgestuurd. Ook heeft Mira eens toegegeven dat zij de schrijfster was van de beroemde toespraak van Slobo dan bij de herdenking van de Slag op het Merelveld. Daarin zei deze dat Serviërs 'nooit meer zullen worden geslagen'. Die speech baande de weg naar het presidentschap van Servië en la ter dat van de federale republiek Joegoslavië. Voor menigeen is Mira Marko vic een sfinx. In een interview met het Amerikaanse society- blad Vanity Fair gaf ze ooit ant woord op de vraag waarom ze altijd een kransje van madelief jes in het haar draagt. Ze zei slechts één foto van haar moe der te hebben en die staat daar op afgebeeld met zulke bloem pjes in het haar. Maar ze heeft ook een keiharde kant. De echtgenote van politiek dwaallicht Vuk Draskovic voeg de haar ooit in het parlement toe dat ze werd geboren 'in een kuil in de bossen als bastaard- vrucht van wilde orgiën van par tizanen'. Mira sloeg terug met de opmerking dat Danica Dras kovic een vrouW is 'met de ge woonten van een halfwilde vee dief die op de loer ligt om reizi gers te beroven van zowel hun bagage als hun kinderen'. den haag/gpd - Vanuit het niets was hij er plotseling. Honderden toeschouwers en de verzamelde wereldpers hadden vannacht het nakijken bij de geoliede operatie waarmee Slobodan Milosevic in de Scheveningse gevangenis werd gedropt. Het innemen van strategische posities, uren geduldig wachten en nauwgezet de laatste geruch ten en nieuwtjes bijhouden bleek niet voldoende. Een rits schijnbewegingen en een flit send eindschot voorkwamen dat ook maar iemand een glimp van de 'Slager van de Balkan' kon opvangen. Ook op de meest voor de hand liggende landingslocatie, vlieg veld Valkenburg bij Leiden, was het een drukte van jewelste. Maai" wie er ook kwam, geen Milosevic. Bij de speciale VN-ge- vangenis in Scheveningen werd pas duidelijk dat er iets gebeur de toen daar na vele uren het onmiskenbare geluid van een wentelwiek klonk. Van achter de bomen aan de overkant van het gevangenisziekenhuis in Sche veningen dook een blauw-witte politiehelikopter steil naar bene den, en landde achter de muren van het gevangeniscomplex. Zonder verlichting. Luttele minuten later volgde een herkansing. Nadat de eerste heli weer was opgestegen, flitste na een korte pauze een tweede om laag. Net zo onverwacht en dus was er opnieuw niemand die de arrestant aan boord kon zien. „Hebben we hier nou vijf uur op staan wachten?", klonk het jam merend uit het publiek, dat in de loop van de avond was aan gezwollen tot vele honderden nieuwsgierigen. Tussen de mediavertegenwoor digers, belangstellenden en 'ramptoeristen' bevonden zich ook slachtoffers van Milosevic, zoals vader en moeder plus zoon en dochter Fozlic uit Voor schoten, oorspronkelijk afkom stig uit het Bosnische Prijedor, een stad die ten prooi viel aan Servische etnische zuiveringen in 1991. Emir Fozlic heeft in het beruchte concentratiekamp Omarska gezeten. Geëmotio neerd staan ze achter de drang hekken bij de hoofdingang van de gevangenis. De 17-jarige dochter, die tot haar zevende in Bosnië heeft gewoond, staat met de blauw-witte Bosnische vlag te wapperen bij het hek. Moeder Mirsada: „Ik ben zo blij. We za gen het nieuws op tv en zijn meteen gekomen. Milosevic is de aanstichter van alle ellende. Bij het hek van dé gevangenis in Scheveningen houdt een man een bordje omhoog met de tekst: Stuur hem naar Texas. In deze Ameri kaanse staat de doodstraf legaal. Foto: ANP/Robin Utrecht Maar we zijn pas echt tevreden als ook Mladic en Karadzic hier vast zitten. Zij zijn voor ons leed de hoofdschuldigen. Als zij hier zitten, hebben we pas echt rust." Vader Emir Fozlic, een voormalige trucker, is vanwege een oorlogstrauma tien jaar na dato nog steeds niet aan het werk. Er ontstaat een 'oorlogsecono- mietje' rond de Scheveningse bajes. Pizzabezorgers rijden af en aan om de hongerige bin nen- en buitenlandse media- magen te bedienen. De eigenaar van het koffiehuis Duinzigt schuin tegenover het gevange nisterrein draait een wereldom- zet. Binnen een paar uur heeft hij de prijzen verdriedubbeld. Joegoslavische inflatie? Zo'n twaalf kilometer noord- westwaarts staan voor de hoofd ingang van vliegveld Valkenburg al sinds het begin van de avond Dragan en zijn familie. Zij vluchtten in 1991 uit Servië voor het regime van Slobodan Milo sevic. Nu staan ze hem in Ne derland op te wachten, zij het met gemengde gevoelens. „On ze vrienden in Servië waren, toen we ze vanavond belden, blij en opgetogen dat hij in het vliegtuig zat. Maar toch is het niet goed zo. Milosevic had in Belgrado berecht moeten wor den," zegt Dragan. „Hij heeft ons land veel leed berokkend. De Serviërs hebben verschrikke lijk geleden, niet alleen de mos lims en de Kroaten. Daarom moeten ze hem daar berechten, niet dit VN-hof dat onder in vloed van Amerika staat. Ameri ka heeft Servië platgegooid. Ons land zal nog decennia een ach terstand hebben." Dragan vluchtte toen de televi sie haatdragende beelden over de Kroaten en moslims vertoon de. Dragan: „Ik kwam in Neder land terecht en werk nu met asielzoekers. Daarom wil ik mijn achternaam niet in de krant. Er zitten ex-Joegoslaven van alle soorten tussen. Ik zeg altijd te gen hen 'ik ben geen Serviër, maar een nostalgische Joego slaaf, om voor hen geloofwaar dig te blijven." Terwijl Dragan tevergeefs blijft hopen iets te kunnen zien van Milosevic, is bij de Scheveningse gevangenis zelfs de politie totaal verrast als Milosevic opeens 'uit de lucht' komt vallen. Ook voor de hordes toeschouwers, die zich met radiootjes en mobiele telefoons informeren over de stand van zaken, zijnde heli's een verrassing. WariTging niet eerder het gerucht dat het lucht transport van de voormalige Servische leider misschien wel op de vliegbasis Volkel zou ein digen, waarna de man voorlopig zou worden opgesloten in de zwaarbewaakte gevangenis van Vught? En was er daarna niet de mare geweest dat op Valken burg toch een transit werd voor bereid en dat de snelweg naar Den Haag zou worden afgezet, zodat de 'grote vis' wellicht per auto zou arriveren? Bij de poort van het vliegveld Valkenburg draait Dragan zich ruim een uur na middernacht ietwat teleurgesteld om als blijkt dat zijn kwelgeest al in Scheve ningen zit. „Maar ach", relati veert hij dan, „ik had toch niets tegen hem willen roepen. Ik wil de alleen maar kijken."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2001 | | pagina 5